USD 2.7384
EUR 2.8548
RUB 2.6619
თბილისი
«The Spectator» (დიდი ბრიტანეთი): „თბილისი როგორც დენთის ყუთი“
თარიღი:  374

ბრიტანული ჟურნალის „სფექთეითორის“ (The Spectator) 16 მარტის ნომერში გამოქვეყნებულია სტატია სათაურით „თბილისი როგორც დენთის ყუთი“ (ავტორი - ივო დეუნი).

გთავავზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

არასოდეს არ დაიწყოთ ქვეყნის განსჯა და მისი შეფასება აეროპორტისაკენ მიმავალი გზით. საქართველო, თბილისის საერთაშორისო საჰაერო ჭიშკრიდან დაწყებული, დედაქალაქის შუაგულამდე, უზადო შთაბეჭდილებას ტოვებს. საყოველთაოდ ცნობილი ჯორჯ ბუშის (დიახ, სწორედ მისი სახელობის) ქუჩა კეთილმოწყობილია, ასფალტზე დასრიალებენ მდიდრული ელექტრომობილები, იქვეა „ლუკოილის“ ავტოგასამართი სადგურებიც, სადაც საწვავი საკმაოდ იაფად იყიდება. აქ ყველაფერი რიგზეა და ყველაფერში სისუფთავე იგრძნობა. პარლამენტის შენობის წინ მდებარე მოედნის დასუფთავებაც უკვე დასასრულს უახლოვდება - აქ უამრავი ნაგავი ეყარა სამდღიანი საპროტესტო ანტისამთავრობო აქციების შემდეგ, რომლის დროსაც პოლიციამ ცრემლმდენი გაზი და რეზინის ტყვიები გამოიყენა.

თბილისის ეს ქუჩა კეთილმოეწყო ქვეყანაში მომხდარი ბოლო ეკონომიკური ბუმის დროს, როცა საკმაოდ სიმპათიურმა ახალგაზრდა პრეზიდენტმა მიხეილ სააკაშვილმა თავის ხანმოკლე დიდების მწვერვალს მიაღწია. როგორც კენედის სტილის მქონე რეფორმატორმა, მან დაითხოვა ძველი პოლიცია და ახალი შექმნა, დაამარცხა კორუფცია და ქვეყანაში წესრიგი მეტ-ნაკლებად დაამყარა, აიღო კურსი ნატოსა და ევროკავშირისაკენ... მაგრამ შემდეგ მკაცრ ავტორიტარულ მმართველად გადაიქცა. დღეს იგი პატიმარია და საავადმყოფოში მკურნალობს: ოდესღაც მისი 120-კილოგრამიანი წონა ამჟამად ორჯერაა შემცირებული. მოარული ხმებით, იგი ჭკუასუსტობით იტანჯება და სავარაუდოდ, მოწამლეს კიდეც.

საქართველოში 3,7 მილიონი ადამიანი ცხოვრობს. ამ ქვეყნის დაპყრობას უამრავი მტერი ცდილობდა - რომაელები, სპარსელები, მონღოლები და, რა თქმა უნდა, რუსებიც, რომლებიც დიდი ხნის განმავლობაში ძალადობდნენ და აკონტროლებდნენ საქართველოს - მდიდარ ქვეყანას თავისი ვენახებით, ხილის ბაღებით და ბოსტნეულის ველებით, რასაც ხელს უწყობს რბილი კლიმატის არსებობა. კავკასიის ქედი საქართველოსთვის თითქოსდა ბუნებრივი თავდაცვითი ზღუდე უნდა იყოს, მაგრამ ასე არ მოხდა [2008 წელს]. დღეს როცა ოდესღაც მხიარული პრეზიდენტი, როგორც მისი მხარდამჭერები ამბობენ, სიკვდილის პირზე დგას, ქვეყანა სავსეა რუსი და უკრაინელი მოქალაქეებით - რუსები უკრაინის წინააღმდეგ ომში მობილიზაციას გამოექცნენ, უკრაინელები კი რუსების მიერ დაწყებულ ომს. სამწუხაროდ, იძულებით ადგილმონაცვლეთა (რუსების) და ლტოლვილთა (უკრაინელების) მოზღვავებამ საქართველოში და თბილისში, ყველაფერზე ფასების მატება გამოიწვია. ქვეყანა ბალანსს იცავს ყველასათვის საშიში რუსული დათვის წინაშე, რომელიც მას, სავარაუდოდ, აპოკალიპსით შეიძლება დაემუქროს.

საქმე იმაში არ არის, რომ საქართველოს მსგავსი საშიში მოვლენები ადრე არ გადაუტანია - ქართველებს 1992 წლიდან ასეთი კონფლიქტები ბევრი უნახავთ, აფხაზეთისა და „სამხრეთ ოსეთის“ სეპარატისტებთან ბრძოლის დროს. შემდეგ იყო 2008 წელი, როცა, ბევრის აზრით, რუსული პროვოკაციის გამო დაწყებული ომის შედეგად ასობით ადამიანი დაიღუპა და ათასობით დევნილად იქცა. დღეს საქართველო და უკრაინა (თავისი დონეცკითა და ლუგანსკით) ერთმანეთს ჰგავნან: რუსეთის არმიას ორივე სახელმწიფოს ტერიტორიის თითქმის 20% აქვს ოკუპირებული.

რა უნდა გააკეთოს საქართველომ ასეთ სიტუაციაში?

თუ იოსებ სტალინის სახლ-მუზეუმის ექსკურსიამძღოლს, 75 წლის თამარს ჰკითხავთ, ან ყოფილი საბჭოთა წითელი არმიის ვეტერანს, 62 წლის ტარიელს, ისინი ასე გიპასუხებენ: „რუსეთის პროვოცირება არ უნდა მოხდეს“. ორივემ თავისი შეგნებული ცხოვრების დიდი ნაწილი საბჭოთა მოქალაქის სტატუსით გაატარა, ორივე თანახმაა ევროკავშირში გაწევრიანებაზე, მაგრამ თვლიან, ნატოს წევრობა ზედმეტი იქნება, რუსეთის მუქარების გამო: იმიტომ, რომ „სადაც რუსები შედიან, იშვიათად თუ უკან გადიან“, - ამბობს ტარიელი.

ალბათ, ასაკსაც მნიშვნელობა აქვს. 31 წლის საბა ბუაძე, რომელმაც განათლება დასავლეთში მიიღო, თბილისის საკრებულოს წევრია [ფრაქცია „ლელო – პარტნიორობა თბილისისათვის“] და ამტკიცებს, რომ გამოკითხვების მიხედვით, ქართველების 85% დასავლეთის ხალხთა ოჯახში ინტეგრაციის მომხრეა. იგი აღნიშნავს, რომ მმართველი პარტია „ქართული ოცნება“ შეგნებულად ამუხრუჭებს ქვეყნის დასავლეთთან ინტეგრაციის პროცესს. ამის ნათელი მაგალითია ბოლოდროინდელი მოვლენები, რომელიც ხელისუფლების მიერ შემუშავებულ „უცხოელი აგენტის შესახებ“ კანონპროექტს უკავშირდება.

საბა ბუაძე თავის თავს „მემარჯვენე ცენტრისტს“ უწოდებს, თუმცა აღიარებს, რომ მასში რევოლუციონერიც არის. „მმართველი პარტია ელექტორატით მანიპულირებს და აცხადებს, თითქოსდა დასავლეთთან ინტეგრირება რუსეთთან ომს გამოიწვევს. „ქართული ოცნების“ წარმომადგენლების თქმით, დასავლეთს ჩვენი, ქართული ფასეულობებისა და ეროვნული იდენტურობს დარღვევა სურს. თუმცა გასული კვირის პროტესტებმა დაადასტურა, რომ მოსახლეობის დიდ უმრავლესობას მმართველი პარტიისა არ სჯერა. მე დიდი იმედი მაქვს, რომ საპროტესტო აქციებმა აჩვენა - ჩვენ რუსეთის ხელში აღარ აღმოვჩნდებით“, - ამბობს საბა.

დღევანდელი თბილისი რამდენადმე მოგვაგონებს 1930-იანი წლების ბუქარესტს ბრიტანელი მწერალი ქალის ოლივია მენინგის ბალკანური ტრილოგიიდან: დენთის საწყობი, სადაც რაღაც არასასიამოვნო შეიძლება მოხდეს. შეთქმულების თეორიის მომხრენი (რომლებიც, სხვათა შორის, ყოველთვის არ სცდებიან), თვლიან, რომ ერთადერთი ქართველი მილიარდერი ბიძინა ივანიშვილი მთავრობას თოჯინებივით მართავს. მან 2012 წელს პარტია „ქართული ოცნება“ დააარსა, დაამარცხა მიხეილ სააკაშვილის პარტია, მცირე ხანს იყო ქვეყნის პრემიერ-მინისტრად, შემდეგ კი განაცხადა, რომ პოლიტიკიდან მიდის, თუმცა მთავრობაში ისევ მისი ერთგული ადამიანები არიან.

საბა ბუაძე, რომელიც მცირე ხნის განმავლობაში საქართველოს ამჟამინდელი პრემიერ-მინისტრის ირაკლი ღარიბაშვილის ადმინისტრაციაში მრჩევლად მუშაობდა, თვლის, რომ ბიძინა ივანიშვილი „ბეწვის ხიდზე“ დადის. თუ ის მხარს დაუჭერს რუსეთს, დაკარგავს თავის დასავლურ აქტივებს, ხოლო თუ დასავლეთს დაუჭერს მხარს, ის ისეთ რაღაცას დაკარგავს, რომლის აღდგენა ძალიან რთული იქნება. ორი წლის წინ განდეგილი მილიარდერი თითქოსდა პრაქტიკულად გაქრა, თუმცა... თბილისის ზემოთ, ძველი ქალაქის მაღლა, მთაზე შენობა ბრწყინავს, რომელიც აეროპორტის ტერმინალს ჰგავს. ეს ბიძინა ივანიშვილის სახლია. იგი თავისი მტრებისათვის „ბოროტი სვენგალია“ [1931 წლის ფილმ-საშინელებიდან], ან „დოქტორი ნოუ“  [„ბონდიანის“ 1962 წლის პირველი ფილმიდან], რომელიც ყველაფერს ფლობს და არავის არ ელაპარაკება, ალბათ, კრემლის გარდა“.

წყარო: https://www.spectator.co.uk/article/tbilisi-is-a-tinderbox/?fbclid=IwAR3T-vp3E52zStJFi7o1UWY5aela_vXpuOMY_1GLtWK8nIhltJvgi6HN4DM

მოამზადა სიმონ კილაძემ

ანალიტიკა
«The Washington Post» (აშშ): „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“

ამერიკული გაზეთი „ვაშინგტონ პოსტი“ (The Washington Post) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“ (ავტორი - მარია ილიუშინა), რომელშიც განხილულია არჩევნებისშემდგომი სიტუაცია საქართველოში.

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

(...) ქართველთა უმრავლესობა - გამოკითხვების მიხედვით, 80%-ზე მეტი - მხარს უჭერს ქვეყნის ევროპულ ორიენტაციას და მოსკოვის მიმართ მაინცდამაინც განსაკუთრებულ სიყვარულს არ ამჟღავნებს, ოპოზიცია კი ცდილობს ხმის მიცემის შედეგები წარმოადგინოს როგორც არჩევანი ევროკავშირსა და რუსეთს შორის.

მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ ორ ქვეყანას შორის 2008 წლის აგვისტორში მომხდარი ხანმოკლე ომის შედეგად საქართველოს ტერიტორიის 20% დე-ფაქტოდ რუსეთის კონტროლის ქვეშ იმყოფება, მოსკოვის სამხერო ძლიერების ჩრდილი სულ უფრო შესამჩნევი ხდება. შესაბამისად, „ქართულმა ოცნებამ“ ამომრჩევლებს უფრო რადიკალური დილემა შესთავაზა: არჩევანი მშვიდობასა და ომს შორის.

მმართველი პარტიის „რუსეთის მხარეს შებრუნება“ შედარებით ახალ მოვლენას წარმოადგენს. 2012 წელს, როცა „ქართული ოცნება“ ხელისუფლებაში მოვიდა, მნიშვნელოვან საგარეოპოლიტიკურ წარმატებას მიაღწია - სწრაფად დაუახლოვდა ევროკავშირს მასში გაწევრიანების სურვილით, მაგრამ რუსეთ-უკრაინის ომის დაწყების კვალობაზე პარტიამ რუსეთის ორბიტისაკენ გადაუხვია. მთავრობამ ევროპა და ადგილობრივი ოპოზიცია წარმოადგინა „ომის გლობალური პარტიად“, რომელსაც სურს საქართველო მოსკოვთან ომში ჩაითრიოს და კრემლთან დაპირისპირების ინსტრუმენტად გამოიყენოს

ამჟამად „ქართული ოცნება““ ოფიციალურად პრორუსულ პარტიას არ წარმოადგენს, მაგრამ ხშირად მისი პრაქტიკული მოქმედება საერთო პრორუსულ ჩარჩოებში ჯდება. 

ევროპული გზიდან გადახვევის პოლიტიკის ცენტრში მოჩანს „ქართული ოცნების“ დამაარსებელი ბიძინა ივანიშვილი - მილიარდერი, ყოფილი პრემიერ-მინისტრი, რომელიც ბოლო ათწლეულში წავიდა ქართული პოლიტიკიდან, მაგრამ იმავდროულად გავლენიან ადამიანად რჩებოდა. ბიძინა ივანიშვილი რუსეთში ყოფნის დროს გამდიდრდა, 1990-იან წლებში და როგორც მისი კრიტიკოსები ამბობენ,  მისი რიტორიკა და პოლიტიკური მრწამსი რუსეთის ლიდერის პოზიციას უთავსდება.

რუსეთის არმიის უკრაინაში შეჭრის დაწყებიდან პურველ ეტაპზე საქართველომ უკრაინას მხარი დაუჭირა. თბილისში დღესაც ბევრი უკრაინული დროშა ფრიალებს, მაგრამ მთავრობა თავს იკავებს რუსეთის გადაჭარბებული კრიტიკისაგან და ერიდება ანტირუსული სანქციების რეალიზებას.

„ჩვენ, როგორც ქვეყნის მმართველმა პარტიამ, მთავრობამ, ყველაფერი გავაკეთეთ უკრაინისა და უკრაინელი ხალხის მხარდასაჭერად“, - განაცხადა „ვაშინგტონ პოსტთან“ საუბარში „ქართული ოცნების“ თავმჯდომარის მოადგილემ არჩილ თალაკვაძემ, მაგრამ, მისი თქმით, დასავლეთის ოფიციალურმა პირებმა რუსეთ-უკრაინის ომში საქართველოს ჩათრევა მოისურვეს: „ჩვენ ჩავთვალეთ, რომ ასეთი პოლიტიკა საქართველოსათვის ძალზე სარისკო და გაუმართლებელი იქნებოდა“.

„ქართულმა ოცნებამ“ წინასაარჩევნო კამპანიის დროს აქტიურად ისარგებლა უკრაინის ომით და ამომრჩევლებს პლაკატების სერია შესთავაზა, რომლებზე გამოსახულია ერთი მხრივ, ომით დანგრეული უკრაინის ქალაქები და სოფლები, მეორე მხრივ - აღმშენებლობის პროცესში მყოფი საქართველო. ასეთმა პროპაგანდამ თავისი გამოძახილი ჰპოვა რუსეთთან ომგადატანილ საქართველოს მოსახლეობაში, განსაკუთრებით სოფლებში, ოკუპირებულ რეგიონებთან ახლოს, მხარეთა დამაშორიშორებელ ე.წ. სადემარკაციო ხაზის გასწვრივ.

როგორ ავიცილოთ თავიდან ომი

ქართველებს კარგად ახსოვთ 2008 წლის აგვისტოს ომი. ჭორვილისაკენ - ბიძინა ივანიშვილის მშობლიური სოფლისაკენ მიმავალი გზა, რომელიც კავკასიის ქედის სამხრეთ კალთებზე მდებარეობს, სწორედ რუსეთის მიერ ოკუპირებული რეგიონის - სამხრეთ ოსეთთან ახლოს გადის, სულ რაღაც ორიოდე კილომეტრში, სადემარკაციო ხაზთან.

ჭორვილაში ბიძინა ივანიშვილს თითქმის ეროვნულ გმირად თვლიან - მდიდარ ადამიანად, რომელიც თანასოფლელებს ყოველმხრივ ეხმარებოდა - სახლებისა თუ გზების მშენებლობაში, ჯანდაცვასა თუ კომუნალური გადასახადების გადახდაში, სანამ მან სახელმწიფო თანამდებობა - ქვეყნის პრემიერ-მინისტრის პოსტი არ დაიკავა.

„მე ომის მოწინააღმდეგ ვარ. დარწმუნებული ვარ, რომ „ქართული ოცნება“ მსვიდობას შეინარჩუნებს. არ გვსურს, რომ რომელიმე ქვეყანა საქართველოს მტერი იყოს და არც ის გვინდა, რომ საქართველოს იყოს სხვა ქვეყნის მტერი“, - ამბობს გიორგი გურძენიძე, სკოლის დირექტორი, რომელსაც ახსოვს, თუ როგორ ხმაურით დაფრინავდნენ სოფლის თავზე, ცაში რუსული თვითმფრინავები 2008 წელს.

„ქართული ოცნება“ აქტიურად უჭერს მხარს ბიძინა ივანიშვილის პოლიტიკური კურსის ორ ძირითად მომენტს - მშვიდობას ნეიტრალიტეტის გზით და ქართული ტრადიციული ფასეულობების დაცვას. „ქართული ოცნების“ მტკიცებით, მისი სტრატეგიული მიზანი არ შეცვლილა - ევროინტეგრაცია ძალაში რჩება, რომლის რეალიზებას 2030 წლისათვის არის დაგეგმილი: საქართველო ევროკავშირის წევრი გახდება „ღირსეულად“ და ტრადიციული ეროვნული ფასეულობების დაცვით.

„რა თქმა უნდა, მსურს ევროკავშირის წევრი ვიყოთ, მაგრამ ჩვენ ჩვენი წინაპრების ღირსებაც და მემკვიდრეობაც უნდა დავიცვათ. ქალი ქალი უნდა იყოს, კაცი კი - კაცი“, - ამბობს ჭორვილელი მამია მაჭავარიანი.

ქართველთა ღირსება კი დაცული იქნება ორი კანონით, რომლებმაც, პრაქტიკულად, ევროკავშირში საქართველოს პოტენციური წევრობის პროცესი შეაჩერეს - იმიტომ, რომ მათი დებულებები ევროპული ბლოკის სტანდარტებს ეწინააღმდეგება. ეს კანონებია „ოჯახური ფასეულობებისა და არასრულწლოვანების დაცვის, ასევე უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ, რომლებიც, როგორც ოპოზიცია აცხადებს, რუსული სამართლებრივი აქტების ასლებს წარმოადგენენ.

ევროპა შორეული ხდება?!

საქართველოს დედაქალაქის მცხოვრებთა ნაწილი შეშფოთებულია, რომ ქვეყნის შანსი ევროკავშირის წევრობაზე მცირდება. „არჩევნებში „ქართული ოცნების“ გამარჯვება სხვა არაფერია, თუ არა ხელისუფლების უზურპაცია“, - ამბობს 38 წლის გიორგი, რომელიც გვარს არ ასახელებს, ვაითუ დევნა დაუწყონ, - „ჩვენ ევროკავშირთან ინტეგრაცია უნდა გავაღრმავოთ. რუსეთთან დაახლოებას კი არცერთი ნორმალური ქვეყანა არ ცდილობს. პრორუსუსლი ორიენტაცია თვითმკვლელობას ნიშნავს, რადგან მოსკოვი არანაირი შეთანხმების პირობებს არ იცავს“.

ოპოზიცია მწვავედ აკრიტიკებს „ქართული ოცნების“ ომის წინააღმდეგ მიმართულ კურსს და მას პროპაგანდისტულს უწოდებს, ზოგიერთები კი თვლიან, რომ მმართველ პარტიის მხრიდან ამგვარი ლოზუნგების წარმოჩენა ხელისუფლებაში დარჩენასა და ერთპარტიული მმართველი სისტემის შენარჩუნებას ემსახურება.

პარტია „საქართველოსათვის“ ლიდერის გიორგი გახარიას განცხადებით, ბიძინა ივანიშვილისა და „ქართული ოცნების“ პოლიტიკაში მომხდარი ცვლილებები - პრორუსული გადახრები - იმითაა გამოწვეული, რომ ევროკავშირში გაწევრიანება ხელისუფლების როტაციას ნიშნავს: „მისი მთავარია მიზანია ხელისუფლების შენარჩუნება. იგი ხედავს, რომ ევროპული დემოკრატია ხელისუფლების არჩევნების გზით შეცვლას ითვალისწინებს“.

მაგრამ არჩევნების შედეგების წინააღმდეგ მიმდინარე საპროტესტო აქციები ისეთივე ძლიერი და ფართო არ არის, როგორიც გაზაფხულზე მიმდინარეობდა ზემოთ ხსენებული კანონების მიღების დროს. ეს ნიშნავს, რომ ოპოზიცია გამოფიტულია. მათ ვერც დასავლეთი ვერ უწევს სათანადო დახმარებას. ბრიუსელს შეუძლია გარკვეული ზეწოლა მოახდინოს „ქართულ ოცნებაზე“, მაგრამ ევროპელი ჩინოვნიკების რეაქცია აწონილ-დაწონილია: დამკვირვებლებმა ნამდვილად დააფიქსირეს დარღვევები, მაგრამ მათ თავი შეიკავეს იმის განცხადებაზე, რომ არჩევნები გაყალბდა და ხმები მოპარულია.

არჩევნებში მომხდარი ყველა დარღვევის დეტალურად გამოკვლევა დროს მოითხოვს - კვირეებს და შეიძლება თვეებსაც, თანაც საკმაოდ რთულია მათი დამტკიცება-დადასტურება. „ჩვენ ახლა ისეთ სიტუაციასთან გვაქვს საქმე, როცა დასავლეთს არ სურს ხისტი ნაბიჯები გადადგას საკმარისი მტკიცებულებების გარეშე, ოპოზიციას კი საკმარისი მტკიცებულებები არ აქვს“, - ამბობს ჯონ დიპირო საერთაშორისო რესპუბლიკური ინსტიტუტიდან.

ბიძინა ივანიშვილი აშკარად იმაზე დებს თავის ფსონს, რომ ევროპა საქართველოსადმი ინტერესს დაკარგავს. ჯერ კიდევ ზაფხულში იგი აცხადებდა, რომ აშშ-ის საპრეზიდენტო არჩევნებში დონალდ ტრამპის გამარჯვება რუსეთ-უკრაინის ომს დაასრულებს. „ჩვენ მაქსიმუმ ერთი წელი გვაქვს, რომ ეს ყველაფერი მოვითმინოთ, შემდეგ კი [დასავლეთის] გლობალური და რეგიონული ინტერესები შეიცვლება, მათთან ერთად კი შეიცვლება ინტერესები საქართველოს მიმართაც“, - ამბობდა ბიძინა ივანიშვილი, - ომის დასრულებასთან ერთად კი ყველა გაუგებრობა ევროპასთან და ამერიკასთან გაქრება“.

წყარო: https://www.washingtonpost.com/world/2024/11/21/georgia-russia-elections-influence/

 

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.