USD 2.7384
EUR 2.8548
RUB 2.6619
თბილისი
«The Spectator» (დიდი ბრიტანეთი): „როგორი ხელფასები აქვთ უკრაინელ ჯარისკაცებს?"
თარიღი:  226

ბრიტანული ჟურნალის „სფექთეითორის“ (The Spectator) ვებ გვერდზე გამოქვეყნებულია სტატია სათაურით „შუუძლია თუ არა უკრაინას გააგრძელოს ჯარისკაცებისათვის საბრძოლო ხელფასის გადახდა?“ (ავტორი - სვეტლანა მორენეცი, უკრაინელი ჟურნალისტი), რომელშიც განხილულია უკრაინელი სამხედრო მოსამსახურეების ხელფასების ანაზღაურებასთან დაკავშირებული პრობლემები.

გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:

როგორი ხელფასი უნდა მიიღოს ჯარისკაცმა ომით დანგრეული ქვეყანაში? აშკარაა, რომ არ არსებობს ფულის ის რაოდენობა, რომლითაც შესაძლებელი იქნებოდა იმ მსხვერპლის კომპენსაცია, რასაც უკრაინელები ფრონტის ხაზზე განიცდიან. მაგრამ რაღაც გარკვეული სათანადო ხელფასი მაინც აუცილებელია. როცა რუსეთის არმია შარშან უკრაინაში შეიჭრა, ვოლოდიმირ ზელენსკიმ სამხედრო მოსამსახურეებს ხელფასები 7-ჯერ გაუზარდა, ქვეყანაში შრომის საშუალო ანაზღაურებასთან შედარებით: „ჩვენ ყოველთვიურად 100 ათას გრივნას (2200 გირვანქა სტერლინგს) გადავუხდით იმ სამხედროებს, ვინც ფრონტზეა და ხელში იარაღი აქვს... რათა მათ იცოდნენ, რომ სამშობლო მადლობელია. და ასე იქნება მანამდე, სანამ ომი არ დამთავრდება“, - თქვა პრეზიდენტმა.

ომი კი უკვე მეორე წელია მიდის, პრეზიდენტი დიდი პრობლემების წინაშე დგას.

მშვიდობიან დროს ვოლოდიმირ ზელენსკის პოპულისტობას დასწამებდნენ: იგი სამხედროებს იმ ფულს სთავაზობდა, რომელიც სინამდვილეში მას არ ჰქონდა. ომამდე საშუალოსტატიკურ უკრაინელ სამხედრო მოსამსახურეს საშუალოდ თვეში 14 ათას გრივნას უხდიდნენ, ანუ დაახლოებით 300 გირვანქა სტერლინგს. ხელფასის 7-ჯერადი ნახტომისებური ზრდა მუდმივად არ შეიძლებოდა ყოფილიყო, მაგრამ რადგანაც მოსკოვის ტანკები კიევისაკენ მიიწევდნენ, აუცილებელი გახდა მიღებულიყო გადაწყვეტილება ჯარისკაცებისთვის ანაზღაურების მომატებისათვის - ამას  სასიცოცხლო მნიშვნელობა ჰქონდა [როგორც მათი სტიმულირებისთვის, ასევე] ქვეყნის გადარჩენისთვისაც. შარშან მთავრობამ შემოიღო ორი სახის დამატებითი გადახდა: 100 000 გრივნა (£2,200) ფრონტის ხაზზე მყოფთათვის, რომლებიც პირდაპირ ებრძოდნენ მტერს და 30 000 გრივნა (£650) იმ სამხედროებისთვის, რომლებიც უკრაინის სხვა ადგილებში იყვნენ დისლოცირებულნი. ჯარისკაცებმა იგრძნეს, რომ მათი გაბედული ბრძოლა ქვეყნისათვის საკმაოდ დაჯილდოვდებოდა. სამხედროების რიგები სწრაფად შეივსო ათასობით მოხალისეებით. სამხედრო სამსახურში გაწვევამაც სტიმული მიიღო  ასევე მოიპოვა სტიმული.

დღეისათვის უკრაინის შეიარაღებული ძალებისა და უშიშროების ორგანოების დაფინანსებას ქვეყნის მთელი ბიუჯეტის ნახევარი ხმარდება. სიტუაცია იმით არის გართულებული, რომ უკრაინას არ შეუძლია საერთაშორისო დახმარება თავდაცვისათვის გამოიყენოს - ასეთია პირობა, რომელსაც კიევს პარტნიორები უყენებენ ფინანსური დახმარების დროს, ბიუჯეტის დეფიციტის დაფარვის მიზნით და რომლის მოცულობა მიმდინარე წლისათვის 33 მილიარდ გირვანქა სტერლინგს შეადგენს. ეს იმას ნიშნავს, რომ უკრაინას თავისი არმიისა და ძალოვანი სტრუქტურების დაფინანსება მხოლოდ ეროვნული გადასახადებისა და შიდა სესხების საფუძველზე შეუძლია. მოკლედ, ხელისუფლება იძულებული გახდა უარი ეთქვა თავდაპირველი დაპირებისათვის, დაფინანსების წესები გაემკაცრებინა და სამხედროებისთვის ხელფასები შეემცირებინა.

მიმდინარე წლის თებერვალში უკრაინის მთავრობამ შეცვალა ყოველთვიური დამატებითი ფულადი წახალისების მიღების წესები სამხედრო მოსამსახურეებისათვის. ახლა 30 ათასი გრივნა (ანუ 650 გირვანქა სტერლინგი) შეიძლება მიეცეთ მხოლოდ იმ სამხედრო მოსამსახურეებს, რომლებიც „საბრძოლო ამოცანებს“ ასრულებენ. 100 ათასი გრივნის (2200 გირვანქა სტერლინგის) მიღებაც ბევრ მონაცემზეა დამოკიდებული - როგორ მსახურობს ჯარისკაცი, სად მსახურობს, როგორი სირთულის მქონე საბრძოლო ამოცანას ასრულებს და ა.შ. ასეთმა წესმა სამხედრო მოსამსახურეებში და მოსახლეობაში უკმაყოფილება გამოიწვია: როგორ შეუძლია მთავრობას შეაფასოს იმ საფრთხის დონე, რომელიც ყოველი ჯარისკაცის წინაშე დგას? ყველაზე ხშირად პირველები იღუპებიან ქვეითი მებრძოლები, რომლებიც ფრონტის ხაზზე მტრის პირისპირ დგანან, შემდეგ არტილერისტები, რომლებიც თავიანთ მოვალეობას ფრონტის ხაზიდან საკმაოდ მოშორებით ასრულებენ, თუმცა ისინიც დიდი რისკის ქვეშ არიან... როგორ შეიძლება მსხვერპლად გადაქცევის ალბათობა ობიექტურად შეაფასო და შემდეგ ეს ყველაფერი ხელფასში გადაიყვანო? უკრაინის პრესაში იბეჭდება კრიტიკული სტატიები კითხვებით - „შარშან ჩვენი სიცოცხლე უფრო ძვირი ღიდა, ვიდრე ახლა... განა ეს სამართლიანია?“.

ანაზღაურების ახალი წესები არამარტო „სიტყვაძუნწია“, არამედ არასაიმედოც. თვის ბოლოს ჯარისკაცებმა ხშირად არ იციან, თუ რა უსიამოვნო „სიუპრიზები“ ელოდებათ. ისინი უსამართლოდ თვლიან შემცირებულ ხელფასებს, რადგან ხშირად მათ თვითონ უხდებათ თავიანთი ანაზღაურებითი პაკეტიდან სამხედრო ფორმის ყიდვა, მცირე დრონების შეძენა და სატრანსპორტო ხარჯების გაწევაც კი.

უკრაინის პარლამენტი შეეცადა სიტუაციის განეიტრალებას და ხმა მისცა კანონპროექტს სამხედრო მოსამსახურეებისათვის ადრინდელი დამატებითი დახმარების აღდგენას 30 ათასი გრივნის (£650) მოცულობით - მათთვის, ვინც საომარი მოქმედებების ზონის მიღმა იმყოფება, თუმცა მთავრობას საბოლოო გადაწყვეტილება ჯერ არ მიუღია. იმიტომ, რომ ერთი მხრივ, ამ სამართლებრივი აქტით ხელფასი უნდა შეუმცირდეს უკრაინის ყველა სახელმწიფო მოსამსახურეს, რომ გამოთავისუფლებული თანხა ჯარისკაცებს მოხმარდეთ, მეორე მხრივ კი, სახელმწიფო ბიუჯეტში მნიშვნელოვან დისბალანსს იწვევს. პარლამენტის აპარატის ერთ-ერთი მაღალჩინოსნის თქმით, „ეს სუფთა პოპულისტური გადაწყვეტილებას წარმოადგენს... დეპუტატებმა კანონპროექტის მხოლოდ პირველი ნაწილი წაიკითხეს, რომელიც 30 ათასიანი ანაზღაურების აღდგენას ეხებოდა, მაგრამ მეორე ნაწილს ყურადღება არ მიაქციეს, რომელშიც ლაპარაკია დამატებითი თანხის მოძიებაზე“.

საკვირველია, რომ ვოლოდიმირ ზელენსკიმ ამ კანონპროექტის კენჭისყრა „პოსტ-ფაქტუმ“ გაიგო. ეს საკანონმდებლო ინიციატივა მის ოპონენტებს ეკუთვნოდათ, კერძოდ, დიმიტრი რაზუმკოვს, მმართველი „ხალხის მსახურის“ პარტიის ყოფილ ლიდერს და უჩვეულოდ სწრაფად იქნა დაკანონებული. აღსანიშნავია, რომ პრეზიდენტი ამ კანონს ვეტოს ვერ დაადებს - იმიტომ, რომ ვეტო საზოგადოების რისხვას გამოიწვევს და ისრები პრეზიდენტისაკენ იქნება მიმართული. ასე რომ, პრობლემის მოგვარება ისევ პარლამენტს და მმართველ პარტიას მოუწევს.

კაცმა რომ თქვას, ამ კანონს ბიუჯეტის ხარჯებზე მაინცდამაინც კატასტროფული გავლენა არ ექნება - იმიტომ, რომ საომარ მდგომარეობაში მყოფი სახელმწიფო ისედაც აგრძელებს მილიონობით გრივნის გადახდას როგორც დაჭრილებისთვის, ასევე ომის ტყვეებისა და და დაღუპულ-დაკარგული პირების ოჯახებისთვის. ეს ყველაფერი მხოლოდ ერთ რამეს მიუთითებს: საბოლოო ჯამში,  სანამ ომი მიდის, თავდაცვის ხარჯები კიდევ უფრო გაიზრდება, უკრაინა იძულებული იქნება ეძებოს გზა, რომ თავის დამცველებს ღირსეულად გადაუხადოს.

წყარო: https://www.spectator.co.uk/article/can-ukraine-afford-to-keep-paying-its-soldiers-a-fighting-salary/

 

 

ანალიტიკა
«The Washington Post» (აშშ): „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“

ამერიკული გაზეთი „ვაშინგტონ პოსტი“ (The Washington Post) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“ (ავტორი - მარია ილიუშინა), რომელშიც განხილულია არჩევნებისშემდგომი სიტუაცია საქართველოში.

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

(...) ქართველთა უმრავლესობა - გამოკითხვების მიხედვით, 80%-ზე მეტი - მხარს უჭერს ქვეყნის ევროპულ ორიენტაციას და მოსკოვის მიმართ მაინცდამაინც განსაკუთრებულ სიყვარულს არ ამჟღავნებს, ოპოზიცია კი ცდილობს ხმის მიცემის შედეგები წარმოადგინოს როგორც არჩევანი ევროკავშირსა და რუსეთს შორის.

მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ ორ ქვეყანას შორის 2008 წლის აგვისტორში მომხდარი ხანმოკლე ომის შედეგად საქართველოს ტერიტორიის 20% დე-ფაქტოდ რუსეთის კონტროლის ქვეშ იმყოფება, მოსკოვის სამხერო ძლიერების ჩრდილი სულ უფრო შესამჩნევი ხდება. შესაბამისად, „ქართულმა ოცნებამ“ ამომრჩევლებს უფრო რადიკალური დილემა შესთავაზა: არჩევანი მშვიდობასა და ომს შორის.

მმართველი პარტიის „რუსეთის მხარეს შებრუნება“ შედარებით ახალ მოვლენას წარმოადგენს. 2012 წელს, როცა „ქართული ოცნება“ ხელისუფლებაში მოვიდა, მნიშვნელოვან საგარეოპოლიტიკურ წარმატებას მიაღწია - სწრაფად დაუახლოვდა ევროკავშირს მასში გაწევრიანების სურვილით, მაგრამ რუსეთ-უკრაინის ომის დაწყების კვალობაზე პარტიამ რუსეთის ორბიტისაკენ გადაუხვია. მთავრობამ ევროპა და ადგილობრივი ოპოზიცია წარმოადგინა „ომის გლობალური პარტიად“, რომელსაც სურს საქართველო მოსკოვთან ომში ჩაითრიოს და კრემლთან დაპირისპირების ინსტრუმენტად გამოიყენოს

ამჟამად „ქართული ოცნება““ ოფიციალურად პრორუსულ პარტიას არ წარმოადგენს, მაგრამ ხშირად მისი პრაქტიკული მოქმედება საერთო პრორუსულ ჩარჩოებში ჯდება. 

ევროპული გზიდან გადახვევის პოლიტიკის ცენტრში მოჩანს „ქართული ოცნების“ დამაარსებელი ბიძინა ივანიშვილი - მილიარდერი, ყოფილი პრემიერ-მინისტრი, რომელიც ბოლო ათწლეულში წავიდა ქართული პოლიტიკიდან, მაგრამ იმავდროულად გავლენიან ადამიანად რჩებოდა. ბიძინა ივანიშვილი რუსეთში ყოფნის დროს გამდიდრდა, 1990-იან წლებში და როგორც მისი კრიტიკოსები ამბობენ,  მისი რიტორიკა და პოლიტიკური მრწამსი რუსეთის ლიდერის პოზიციას უთავსდება.

რუსეთის არმიის უკრაინაში შეჭრის დაწყებიდან პურველ ეტაპზე საქართველომ უკრაინას მხარი დაუჭირა. თბილისში დღესაც ბევრი უკრაინული დროშა ფრიალებს, მაგრამ მთავრობა თავს იკავებს რუსეთის გადაჭარბებული კრიტიკისაგან და ერიდება ანტირუსული სანქციების რეალიზებას.

„ჩვენ, როგორც ქვეყნის მმართველმა პარტიამ, მთავრობამ, ყველაფერი გავაკეთეთ უკრაინისა და უკრაინელი ხალხის მხარდასაჭერად“, - განაცხადა „ვაშინგტონ პოსტთან“ საუბარში „ქართული ოცნების“ თავმჯდომარის მოადგილემ არჩილ თალაკვაძემ, მაგრამ, მისი თქმით, დასავლეთის ოფიციალურმა პირებმა რუსეთ-უკრაინის ომში საქართველოს ჩათრევა მოისურვეს: „ჩვენ ჩავთვალეთ, რომ ასეთი პოლიტიკა საქართველოსათვის ძალზე სარისკო და გაუმართლებელი იქნებოდა“.

„ქართულმა ოცნებამ“ წინასაარჩევნო კამპანიის დროს აქტიურად ისარგებლა უკრაინის ომით და ამომრჩევლებს პლაკატების სერია შესთავაზა, რომლებზე გამოსახულია ერთი მხრივ, ომით დანგრეული უკრაინის ქალაქები და სოფლები, მეორე მხრივ - აღმშენებლობის პროცესში მყოფი საქართველო. ასეთმა პროპაგანდამ თავისი გამოძახილი ჰპოვა რუსეთთან ომგადატანილ საქართველოს მოსახლეობაში, განსაკუთრებით სოფლებში, ოკუპირებულ რეგიონებთან ახლოს, მხარეთა დამაშორიშორებელ ე.წ. სადემარკაციო ხაზის გასწვრივ.

როგორ ავიცილოთ თავიდან ომი

ქართველებს კარგად ახსოვთ 2008 წლის აგვისტოს ომი. ჭორვილისაკენ - ბიძინა ივანიშვილის მშობლიური სოფლისაკენ მიმავალი გზა, რომელიც კავკასიის ქედის სამხრეთ კალთებზე მდებარეობს, სწორედ რუსეთის მიერ ოკუპირებული რეგიონის - სამხრეთ ოსეთთან ახლოს გადის, სულ რაღაც ორიოდე კილომეტრში, სადემარკაციო ხაზთან.

ჭორვილაში ბიძინა ივანიშვილს თითქმის ეროვნულ გმირად თვლიან - მდიდარ ადამიანად, რომელიც თანასოფლელებს ყოველმხრივ ეხმარებოდა - სახლებისა თუ გზების მშენებლობაში, ჯანდაცვასა თუ კომუნალური გადასახადების გადახდაში, სანამ მან სახელმწიფო თანამდებობა - ქვეყნის პრემიერ-მინისტრის პოსტი არ დაიკავა.

„მე ომის მოწინააღმდეგ ვარ. დარწმუნებული ვარ, რომ „ქართული ოცნება“ მსვიდობას შეინარჩუნებს. არ გვსურს, რომ რომელიმე ქვეყანა საქართველოს მტერი იყოს და არც ის გვინდა, რომ საქართველოს იყოს სხვა ქვეყნის მტერი“, - ამბობს გიორგი გურძენიძე, სკოლის დირექტორი, რომელსაც ახსოვს, თუ როგორ ხმაურით დაფრინავდნენ სოფლის თავზე, ცაში რუსული თვითმფრინავები 2008 წელს.

„ქართული ოცნება“ აქტიურად უჭერს მხარს ბიძინა ივანიშვილის პოლიტიკური კურსის ორ ძირითად მომენტს - მშვიდობას ნეიტრალიტეტის გზით და ქართული ტრადიციული ფასეულობების დაცვას. „ქართული ოცნების“ მტკიცებით, მისი სტრატეგიული მიზანი არ შეცვლილა - ევროინტეგრაცია ძალაში რჩება, რომლის რეალიზებას 2030 წლისათვის არის დაგეგმილი: საქართველო ევროკავშირის წევრი გახდება „ღირსეულად“ და ტრადიციული ეროვნული ფასეულობების დაცვით.

„რა თქმა უნდა, მსურს ევროკავშირის წევრი ვიყოთ, მაგრამ ჩვენ ჩვენი წინაპრების ღირსებაც და მემკვიდრეობაც უნდა დავიცვათ. ქალი ქალი უნდა იყოს, კაცი კი - კაცი“, - ამბობს ჭორვილელი მამია მაჭავარიანი.

ქართველთა ღირსება კი დაცული იქნება ორი კანონით, რომლებმაც, პრაქტიკულად, ევროკავშირში საქართველოს პოტენციური წევრობის პროცესი შეაჩერეს - იმიტომ, რომ მათი დებულებები ევროპული ბლოკის სტანდარტებს ეწინააღმდეგება. ეს კანონებია „ოჯახური ფასეულობებისა და არასრულწლოვანების დაცვის, ასევე უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ, რომლებიც, როგორც ოპოზიცია აცხადებს, რუსული სამართლებრივი აქტების ასლებს წარმოადგენენ.

ევროპა შორეული ხდება?!

საქართველოს დედაქალაქის მცხოვრებთა ნაწილი შეშფოთებულია, რომ ქვეყნის შანსი ევროკავშირის წევრობაზე მცირდება. „არჩევნებში „ქართული ოცნების“ გამარჯვება სხვა არაფერია, თუ არა ხელისუფლების უზურპაცია“, - ამბობს 38 წლის გიორგი, რომელიც გვარს არ ასახელებს, ვაითუ დევნა დაუწყონ, - „ჩვენ ევროკავშირთან ინტეგრაცია უნდა გავაღრმავოთ. რუსეთთან დაახლოებას კი არცერთი ნორმალური ქვეყანა არ ცდილობს. პრორუსუსლი ორიენტაცია თვითმკვლელობას ნიშნავს, რადგან მოსკოვი არანაირი შეთანხმების პირობებს არ იცავს“.

ოპოზიცია მწვავედ აკრიტიკებს „ქართული ოცნების“ ომის წინააღმდეგ მიმართულ კურსს და მას პროპაგანდისტულს უწოდებს, ზოგიერთები კი თვლიან, რომ მმართველ პარტიის მხრიდან ამგვარი ლოზუნგების წარმოჩენა ხელისუფლებაში დარჩენასა და ერთპარტიული მმართველი სისტემის შენარჩუნებას ემსახურება.

პარტია „საქართველოსათვის“ ლიდერის გიორგი გახარიას განცხადებით, ბიძინა ივანიშვილისა და „ქართული ოცნების“ პოლიტიკაში მომხდარი ცვლილებები - პრორუსული გადახრები - იმითაა გამოწვეული, რომ ევროკავშირში გაწევრიანება ხელისუფლების როტაციას ნიშნავს: „მისი მთავარია მიზანია ხელისუფლების შენარჩუნება. იგი ხედავს, რომ ევროპული დემოკრატია ხელისუფლების არჩევნების გზით შეცვლას ითვალისწინებს“.

მაგრამ არჩევნების შედეგების წინააღმდეგ მიმდინარე საპროტესტო აქციები ისეთივე ძლიერი და ფართო არ არის, როგორიც გაზაფხულზე მიმდინარეობდა ზემოთ ხსენებული კანონების მიღების დროს. ეს ნიშნავს, რომ ოპოზიცია გამოფიტულია. მათ ვერც დასავლეთი ვერ უწევს სათანადო დახმარებას. ბრიუსელს შეუძლია გარკვეული ზეწოლა მოახდინოს „ქართულ ოცნებაზე“, მაგრამ ევროპელი ჩინოვნიკების რეაქცია აწონილ-დაწონილია: დამკვირვებლებმა ნამდვილად დააფიქსირეს დარღვევები, მაგრამ მათ თავი შეიკავეს იმის განცხადებაზე, რომ არჩევნები გაყალბდა და ხმები მოპარულია.

არჩევნებში მომხდარი ყველა დარღვევის დეტალურად გამოკვლევა დროს მოითხოვს - კვირეებს და შეიძლება თვეებსაც, თანაც საკმაოდ რთულია მათი დამტკიცება-დადასტურება. „ჩვენ ახლა ისეთ სიტუაციასთან გვაქვს საქმე, როცა დასავლეთს არ სურს ხისტი ნაბიჯები გადადგას საკმარისი მტკიცებულებების გარეშე, ოპოზიციას კი საკმარისი მტკიცებულებები არ აქვს“, - ამბობს ჯონ დიპირო საერთაშორისო რესპუბლიკური ინსტიტუტიდან.

ბიძინა ივანიშვილი აშკარად იმაზე დებს თავის ფსონს, რომ ევროპა საქართველოსადმი ინტერესს დაკარგავს. ჯერ კიდევ ზაფხულში იგი აცხადებდა, რომ აშშ-ის საპრეზიდენტო არჩევნებში დონალდ ტრამპის გამარჯვება რუსეთ-უკრაინის ომს დაასრულებს. „ჩვენ მაქსიმუმ ერთი წელი გვაქვს, რომ ეს ყველაფერი მოვითმინოთ, შემდეგ კი [დასავლეთის] გლობალური და რეგიონული ინტერესები შეიცვლება, მათთან ერთად კი შეიცვლება ინტერესები საქართველოს მიმართაც“, - ამბობდა ბიძინა ივანიშვილი, - ომის დასრულებასთან ერთად კი ყველა გაუგებრობა ევროპასთან და ამერიკასთან გაქრება“.

წყარო: https://www.washingtonpost.com/world/2024/11/21/georgia-russia-elections-influence/

 

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.