USD 2.7086
EUR 3.1783
RUB 3.4210
თბილისი
«The Spectator» (დიდი ბრიტანეთი): „კარგავს თუ არა დასავლეთი უკრაინისადმი ინტერესს?“
თარიღი:  389

ბრიტანული ჟურნალის „სფექთეითორის“ (The Spectator) ვებ-გვერდზე გამოქვეყნებულია სტატია სათაურით „კარგავს თუ არა დასავლეთი უკრაინისადმი ინტერესს?“ (ავტორი - მარკ გალეოთი). მასში გაანალიზებულია უკრაინისა და დასავლეთის ურთიერთობა ბოლო თვეების განმავლობაში. ავტორი ცდილობს პასუხი გასცეს კითხვებს - როგორი შედეგებით მთავრდება მორიგი საომარი წელიწადი უკრაინისათვის, შემცირდა თუ არა აშშ-ში და ევროპაში უკრაინის მიმართ მხარდაჭერა და თუ შემცირდა, რას ფიქრობენ ამის თაობაზე  უკრაინის პრეზიდენტი ვოლოდიმირ ზელენსკი და ქვეყნის ჯარების სარდალი ვალერი ზალუჟნი.

გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:

ამ დღეებში კიევიდან სულ სხვა ტონის მქონე ამბები გვესმის:

ვაშინგტონიდან კიევში დაბრუნებული ვოლოდიმირ ზელენსკი ნაწყენი ყოფილა, რომ კაპიტოლიუმის ბორცვზე, კონგრესში მორიგი მზგნებარე სიტყვით ვერ გამოვიდა და ცნობილი ამერიკელი ტელეწამყვანის ოპრა უინფრის შოუში ვერ მოხვდა. მოკლედ, ჟურნალ „თაიმში“ გამოქვეყნებული სტატიის თანახმად, პრეზიდენტი უგუნებოდ ყოფილა. როგორც ჩანს, იგი იღლება - მუდმივი ბრძოლა საერთაშორისო მხარდაჭერის შენარჩუნების მიზნით, თავის შედეგს იღებს. „ჩვენი გამარჯვებისა ისე არავის სჯერა, როგორც მე. არავის“, - დაჟინებით ამბობდა თურმე ვოლოდიმირ ზელენსკი, - მოკავშირეების დარწმუნება მთელ ძალებს და ენერგიას მართმევს... ჩვენს მიმართ მათი მხარდაჭერის შენარჩუნებას ბევრი შრომა ჭირდება“.

ჟურნალ „ეკონომისტში“ გენერალი ვალერი ზალუჟნიმ, უკრაინის შეიარაღებული არმიის მთავარსარდალმა - ეროვნული სიმტკიცისა და გამძლეობის კიდევ ერთმა სიმბოლომ - აღიარა, რომ ომი ჩიხში შევიდა - „პირდაპირ ისე ხდება, როგორც პირველ მსოფლიო ომში იყო“. მართალია, მისი მტკიცებით, რუსეთმა 150 ათასამდე ჯარისკაცი დაკარგა დაღუპულების სახით (სხვათა შორის, ეს სამჯერ მეტია დასავლურ შეფასებასთან შედარებით), გენერალმა იმავდროულად აღიარა, რომ მოსკოვი მაინც არ ავლენს დაზავების არავითარ სურვილს და დასავლეთი გააფრთხილა - „თუ უკრაინა უფრო თანამედროვე იარაღს არ მიიღებს, კონფლიქტი შეიძლება პოზიციურ ომად გადაიქცეს“, ანუ რომელი მხარე უფრო სწრაფად დაიქანცება და გამოიფიტება. „პოზიციური ომი შეიძლება წლები გაგრძელდეს, რაც უკრაინის სახელმწიფოს დანგრევას გამოიწვევს“.

ალბათ, ადამიანურ დონეზე, გონივრული იქნებოდა გვეფიქრა, რომ ორივე მამაკაცი მართლაც დაღლილ-დაქანცული და უფრო მეტიც - გულგატეხილი და იმედგაცრუებულია. ვოლოდიმირ ზელენსკის უცხოური ვიზიტებითა და საჯარო გამოსვლებით გადატვირთული გრაფიკი აქვს - იგი ქვეყნის მეთაური და შეიარაღებული ძალების უმაღლესი მთავარსარდალია. ვალერი ზალუჟნი კი, თავის მხრივ, ევროპაში 1945 წლის შემდეგ მომხდარ უდიდეს ომს ხელმძღვანელობს, რომელშიც უკრაინის შესაძლებლობები განისაზღვრება იმით, თუ რომელი დასავლელი მოკავშირე და უცხოელი სპონსორი მიაწვდის ფულს და იარაღს.

ვალერი ზალუჟნის აღიარება „ეკონომისტის“ კორესპონდენტთან საუბრისას, რომ რუსეთის თავდაცვითი ხაზის „ღრმა და ლამაზი გარღვევა, ალბათ, არ მოხერხდებაო“, აშკარად სიმართლეს ასახავს. უკრაინის საზაფხულო შეტევამ, მართალია, რუსეთის არმიას საკმაოდ საგრძნობი ზიანი მიაყენა, მაგრამ კიევისათვის სასურველ მიზანს - ტერიტორიის დაბრუნებას - ვერ მიაღწია. დიდი ხანია წარსულს ჩაბარდა ის დრო, რომ ოკუპირებულ ტერიტორიაზე მოქმედი უკრაინელი პარტიზანები სუნთქვაშეკრულნი ელოდებოდნენ იმ მომენტს, როცა მელიტოპოლში უკრაინის არმია მრისხანედ შეიჭრებოდა, ქალაქიდან ოკუპანტებს გაყრიდა და გეზს აზოვის ზღვისაკენ აიღებდა. სამწუხაროდ, უკრაინის ჯარმა შუალედური სამიზნეც - მსხვილი სარკინიგზო ცენტრი ტოკმაკიც კი ვერ დაიკავა და ამჟამადაც მისი გათავისუფლება ნაკლებად სავარაუდოა, მიუხედავად იმისა, რომ ქალაქს უკრაინის არტილერიის წვდომის ფარგლებში მდებარეობს.

ასეთი გარემოებების პირობებში, ორი „ზ“-ს (ზელენსკისა და ზალუჟნის) აღიარება, როგორც ჩანს, რეალიზმისა და პიარის ერთმანეთთან დაბალანსების სტრატეგიას ასახავს. მათ ორივეს უწევთ იმის აღიარება, რომ კონტრშეტევამ იმაზე ბევრად ნაკლები შედეგები მოიტანა, ვიდრე ისეთი, რასაც რეკლმას უწევდნენ და ელოდებოდნენ, თუმცა ჯარს მორალური სიმტიკცე შენარჩუნებული აქვს. საზოგადოებრივი გამოკითხვების თანახმად, ჯერ-ჯერობით  ვოლოდიმირ ზელენსკის მოსახლეობის მაღალი დონის მხარდაჭერა აქვს, უკრაინელებს კი ისევ სურთ ომის გაგრძელება საბოლოო გამარჯვებამდე. მაგრამ პრაქტიკული თვალსაზრისით, ყველაფერი ერთმნიშვნელოვანი არ არის: აშკარაა, რომ მოქმედ არმიაში უკრაინელების გაწვევა სულ უფრო იძულებითი ხდება (ბევრი ახალგაზრდა ფრონტზე ბრძოლას თავს არიდებს). გარდა ამისა, არსებობს საფრთხე, რომ თუ მოსკოვი ამ ზამთარს ისევ შეძლებს უკრაინის ენერგომომარაგების დარღვევას, დასავლეთი, სავარაუდოდ, პოლიტიკურ და ეკონომიკურ რეაგირებას [დახმარებას] შარშანდელი დონით აღარ გამოავლენს.

იმავდროულად, ორივე „ზ“ ასევე ფიქრობენ იმაზე, თუ როგორ შეინარჩუნონ დასავლეთის აქტიური მხარდაჭერა იმ დროს, როცა ახლო აღმოსავლეთში მოულოდნელად დაწყებულმა ისრაელ-„ჰამასის“ ომმა უეცრად მთელი მსოფლიოს საზოგადოების, პოლიტიკოსებისა და მასმედიის ყურადღება მიიპყრო. ერთ-ერთმა უკრაინელმა მაღალჩინოსანმა სკეპტიკურად დაიწუწუნა, რომ „არც ისრაელს და არც „ჰამასს“ ჩვენთვის სიკეთე არ მოაქვთო“.

თუ ცოტა ხნის წინათ კიევის პოზიცია იყო „მეტი იარაღი მოგვეცით და ჩვენ სწრაფად გავიმარჯვებთ“, ახლა ამბობენ - „მოგვეცით მეტი იარაღი, თორემ ეს ომი განუსაზღვრელი ვადით გაჭიანურდება“. ასეთი განცხადებებით ისინი „თამაშს“ ცდილობენ იმის საფრთხეზე, რომ ომი, რომელიც დასავლეთს უკვე 200 მილიარდი გირვანქა სტერლინგი დაუჯდა ( მხოლოდ პირდაპირი ფინანსური დახმარებით გამოხატული) და რომელიც 18 თვეა გრძელდება, შეიძლება „გაჭიანურებულ, მუდმივ ომად გადაიქცეს“ (ბედის ირონიით, ვლადიმერ პუტინის სტრატეგიაშიც ცენტრალური ადგილი სწორედ ომის გაჭიანურებას უკავია, დასავლეთის  ერთობის დარღვევისა და დაქანცვის მიზნით).

და ბოლოს, მიუხედავად იმისა, რომ ურსულა ფონ დერ ლაიენს შეუძლია იმის უარყოფა - დასავლეთში უკრაინის გამო არავითარი დაღლილობა არ იგრძნობაო“, იტალიის პრემიერ-მინისტრმა ჯორჯა მელონიმ, როცა რუს მასხარა სატელეფონო პრანკერებთან გულუბრყვილოდ საუბრობდა (მას ეგონა, რომ აფრიკის კავშირის ერთ-ერთ მაღალჩინოსანს ელაპარაკებოდა), თავისდა უნებურად, „კატა ტომრიდან გამოუშვა“ და გულახდილად აღიარა, რომ „ევროპაში უკრაინის გამო ყველა მხრიდან დიდი დაღლილობა იგრძნობა... ახლოვდება მომენტი, როცა ყველა მიხვდება, რომ გამოსავლის ძიება აუცილებელია“. 

ამასობაში კი აშშ-ში ბევრი ოფიციალური პირი უკვე „ტრამპის გრაფიკის“ მიხედვით მოქმედებს, რომელიც იმას გულისხმობს, რომ [თუ დონალდ ტრამპი ისევ პრეზიდენტი გახდება], რუსეთ-უკრაინის კონფლიქტი დარეგულირდება, ან კიევში ხელისუფლება ოფიციალურად შეიცვლება და უკრაინის სამხედრო იმპულსი წარსულს ჩაბარდება.   

ვოლოდიმირ ზელენსკი, ეყრდნობა რა თავს გამოცდილებას შოუ-ბიზნესში, რისკს აღიარებს: „ჩვენ ვხედავთ, რომ როგორც კი დასავლეთში დაღლას იწყებენ, ეს მათთვის შოუს ემსგავსება და უკრაინაზე ამბობენ - „აღარ შემიძლია ამ ერთიდაიგივეს მეათედ ნახავა“. ორივე „ზ“-ის მოვალეობაა ის, რომ მათ [ომისადმი] ჩვენი დაინტერესება შეინარჩუნონ.

----------

სტატიის ავტორი მარკ გალეოთი არის კონსალტინგური კომპანიის Mayak Intelligence-ს ხელმძღვანელი და კალიფორნიის (აშშ) უნივერსიტეტის სლავური და აღმოსავლეთევროპული კვლევების სკოლის საპატიო პროფესორი. გამოცემული აქვს 25 წიგნი რუსეტის შესახებ. ამჟამად გამოდის მისი კიდევ ერთი წიგნი სახელწოდებით „პუტინის ომები: ჩეჩნეთიდან უკრაინამდე“.

წყარო: https://www.spectator.co.uk/article/is-the-west-losing-interest-in-ukraine

 

ანალიტიკა
კრემლს ომის შეწყვეტის მზაობა ჯერ კიდევ არ აქვს და რუსეთის ეკონომიკის შეწირვასაც არ ერიდება - გიორგი კობერიძე
დღევანდელი რუსული ბეჭდური პრესა ივლისის თვეში ეკონომიკური ვითარების დამძიმებაზე საუბრობს - რაც რუსეთის დახურული სისტემის პირობებში საკმაოდ იშვიათი მოვლენაა. გაზეთები აღნიშნავენ, რომ: საშუალოდ 12%-ით მოხდა რუსეთში კომუნალურები გადასახადების ზრდა. გაძვირდა პურის ფასიც, არადა ხორბლის ფასი გაიაფდა. მშენებლობის ბიზნესი დაეცა და ქარხნები იხურება.
 
მიზეზი? მუშახელის კატასტროფული დეფიციტი ბაზარზე, რასაც ადამიანური რესურსების კლების ხარჯზე ემატება მოთხოვნის ბუნებრივი შემცირება - რუსების ნაწილი ფრონტზე კვდება, ნაწილი კი ქვეყნიდან გარბის. დარჩენილი კვალიფიციური მუშახელი კი სამხედრო ინდუსტრიაშია მობილიზებული. იაფ ხორბალს რუსეთი თავის მოკავშირეებს საბითუმო ფასებში ყიდის, ხოლო ბაზარზე შემოსავლის შესანარჩუნებლად კრემლთან დაახლოებული პურის მსხვილი მეწარმეები მის ფასს ზრდიან.
 
ამას კი ემატება სანქციები. დღეს ევროპის მხრიდან სანქციების მე-18 პაკეტი დამტკიცდა, რომელიც რუსეთის ნავთობისა და გაზის ინდუსტრიას ურტყამს. 47.6 დოლარი - ესაა ის თანხა, რომელზე ძვირადაც ნავთობს არ შეიძენს ევროკავშირი და ბრიტანეთი რუსეთისაგან, რომელსაც გათვლა 60 დოლარზე ჰქონდა. კრემლს რომ მყარი მოგება ჰქონდეს 70 დოლარად უნდა ჰყიდდეს ბარელს. სანქციების მიხედვით ნორდ სტრიმების გაზსადენები აღარ ამუშავდება. ამას ემატება რუსულ ჩრდილოვან ფლოტზე დევნაც, რომელიც სხვა ქვეყნების დროშის ქვეშ მცურავი ხომალდების დახმარებით ცდილობდა რუსული ნავთობის ევროპაში გაყიდვას და სანქციების გვერდის ავლას.
 
ამ ფონზე მნიშვნელოვანია ისიც, რომ რუსეთში ტოტალიტარული მმართველობა კიდევ უფრო უჭერს მოსახლეობას: ქვეყანაში 5500 აკრძალული საიტი, მუსიკა, საინფორმაციო საშუალება, კოდური სიტყვა, ფილმი და გამოთქმაა, რისი მოძიებაცა და ნახვაც არ შეიძლება, მათ შორის არც VPN-ის გამოყენებით. თუ ნახავ ჯერ დაგაჯარიმებენ, შემდეგ ჯერზე კი პასუხისგებაში მისცემენ შენს თავს.
 
მზარდი ინფლაციისა და ძირითადი რესურსების სამხედრო წარმოებასა თუ ფრონტზე მობილიზების ფონზე ეკონომიკური პერსპექტივა კარგად არ გამოიყურება. არსებობს ვარაუდი, რომ გვიანი შემოდგომიდან რუსეთი კიდევ უფრო მეტი ბანკნოტების დაბეჭდვას აპირებს.
 
მუშახელის დეფიციტის ფონზე ინდური პრესა საუბრობდა პოტენციურ გეგმაზე, რომლის მიხედვითაც რუსეთი წლის ბოლომდე მილიონი ინდოელი მუშახელის რეკრუტირებას აპირებს, თუმცა ამ ამბავმა რუსეთში დადებითი რეაქცია არ გამოიწვია, რის გამოც რუსეთის შრომის მინისტრმა აღნიშნული ინფორმაცია უარყო. მიუხედავად ამისა, მარტო წელს რუსეთში 71,817 ინდოეთის მოქალაქეზე გაიცა ოფიციალური სამუშაო ნებართვა. ეს რაც ლეგალურად ჩანს, და რაც არა ის კიდევ სხვაა. ინდოელების გარდა რუსეთში დიდი რაოდენობით არიან შუა აზიელები და ჩინელები.
 
ამ ვითარებაში ფრონტზე რუსეთის ვითარება არასახარბიელოა. დონეცკის მონაკვეთზე მომარაგების გზას უკვე ეწოდა "სიკვდილის ხაზი", სადაც უკრაინული დრონები ყველაფერს ბომბავენ რაც კი გადაადგილდება. მიუხედავად ამისა, რუსეთი არ წყვეტს ცოცხალი ძალის მობილიზებას და დონეცკის ოლქის დასავლეთ ნაწილში, პოკროვსკის სექტორზე დაწოლას. რუსეთის მხრიდან ყველა გათვლა ისეთი იყო, რომ პოკროვკი ჯერ 2024 წლის ბოლომდე უნდა აეღოთ, შემდეგ 2025 წლის მარტამდე, ახალი თარიღი 2025 წლის 9 მაისი იყო, შემდეგ კი ამ სექტორზე დაწყებული შეტევის ერთი წლის თავი, ანუ ივლისი. მაგრამ ერთი წლის თავზე რუსები ჯერ კიდევ არ არიან ქალაქის ფარგლებში შესულები. ზოგადად პოკროვკისაკენ გაჭრას რუსები 2024 წლის თებერვლიდან ცდილობენ, ავდიივკას დაცემის შემდეგ.
 
დასავლური მედია ამბობს, რომ რუსული ზაფხულის შეტევის მხოლოდ პირველი ფაზა ვიხილეთ ჯერ და რომ მეორე ფაზა ჯერ კიდევ წინააო. ისინი 150 ათას დამატებით რუს, კორეელ და სხვა ქვეყნებიდან დაქირავებულ სამხედროებზე საუბრობენ და ახალი მიმართულებით გაჭრას არ გამორიცხავენ, ან ძველ სექტორებზე მათ გადანაწილებასა და უკრაინულ პოზიციებზე დაწოლის გაძლიერებას.
 
კრემლი ტრამპის მიერ მიცემულ 50 დღიან ვადას მაქსიმალური შეტევისათვის გამოიყენებს და ამაში უცნაური არაფერია. მთავარია რამხელა იქნება მსხვერპლი და გამოფიტვა. როგორც ამერიკის სახელმწიფო მდივანმა აღნიშნა, მხოლოდ წელს რუსეთს 100 ათასი მოკლული ჰყავს. მან ხაზი გაუსვა ფაქტს, რომ საუბარია მოკლულ სამხედროებზე და არა დაჭრილებზე, დაშავებულებზე ან ტყვეებზე. რუსეთი წლებია იმით პოზიციონირებს, რომ თითქოს ბოლო სამხედრომდე და ბოლო საკვებამდე შეუძლია იომოს. ასეთი რამ არცერთ სახელმწიფოს არ შეუძლია, მაგრამ კრემლს რომ ომის შეწყვეტის მზაობა ჯერ კიდევ არ აქვს და რუსეთის ეკონომიკის შეწირვასაც არ ერიდება - ეს უკვე ვნახეთ. და ისიც ნათელია, რომ ახლა ომს სერიოზული გამოფიტვის სახე აქვს მიღებული, რის გამოც დამატებითი მოთამაშეებისა და სახელმწიფოების ირიბი ჩართვა კიდევ უფრო მზარდია.
 
პუტინმა ისიც კარგად იცის, რომ ომის შეწყვეტა სხვა მიზეზითაცაა საშიში - ამდენი სამხედროსა და ციხეებიდან გამოსული, თუ მობილიზებული კრიმინალის რესოციალიზაცია ძალიან რთული იქნება, მით უფრო გართულებული ეკონომიკური ვითარებიდან გამომდინარე. თუმცა ყველაფერს აქვს თავისი ზედა ზღვარი - ეკონომიკის გამძლეობასაც, მსხვერპლის რაოდენობასაც და გამარჯვების რწმენასაც.
 
სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.