USD 2.7484
EUR 2.8998
RUB 2.7361
თბილისი
«The New York Times» (აშშ): „პოლიტიკური სკანდალი საქართველოში, რუსეთთან 2008 წელს მომხდარი ომის გამო“
თარიღი:  153

აშშ-ის გაზეთ „ნიუ-იორკ თაიმსის“ (The New York Times) 17 სექტემბრის ნომერში გამოქვეყნებულია სტატია სათაურით „პოლიტიკური სკანდალი საქართველოში, რუსეთთან 2008 წელს მომხდარი ომის გამო“ (ავტორი - ივან ნეჩეპურენკო, გაზეთის მოსკოვის ბიუროს რეპორტიორი), რომელშიც ქვეყანაში შექმნილი პოლიტიკური სიტუაცია არის განხილული. ყურადღება განსაკუთრებით ეთმობა მმართველი პარტიის ლიდერის ბიძინა ივანიშვილის განცხადებებს წინასაარჩევნი კამპანიის ფონზე, რომლებმაც საზოგადოებაში არაერთგვაროვანი გამოხმაურება გამოიწვია.

გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:

რამდენიმე თვის განმავლობაში კავკასიაში მდებარე ქვეყნის - საქართველოს პოლიტიკა გამოირჩევა იმ პარტიების ერთმანეთთან დაპირისპირებით, რომლებსაც, ერთი მხრივ, დასავლეთთან კავშირების გაფართოება-განმტკიცება სურთ და მეორე მხრივ, რომლებიც უფრო მეტად რუსეთისაკენ იხრებიან.

ამჟამად, როცა ქვეყანა ოქტომბერში დაგეგმილი მნიშვნელოვანი საპარლამენტო არჩევნებისათვის ემზადება, მმართველი პარტიის ლიდერმა „პოლიტიკური ქარიშხლის“ პროვოცირება მოახდინა და განაცხადა, რომ საქართველომ ბოდიში უნდა მოიხადოს 2008 წელს რუსეთთან ომისათვის, რომლის დაწყებაშიც ბევრი ქართველი სწორედ რუსეთს ადანაშაულებს.

შაბათს ბიძინა ივანიშვილმა, მმართველი პარტიის „ქართული ოცნების“ დამფუძნებელმა, რომელმაც თავისი სიმდიდრე რუსეთში დააგროვა, განაცხადა, რომ ქართველებმა პატიება უნდა სთხოვონ სამხრეთ ოსეთის მოსახლეობას - ოსებს, რომლებიც საქართველოს ჯერ კიდევ 1990-იან წლებში გამოეყვნენ და კონტროლირებული ტერიტორია 2008 წელს გააფართოვეს - იმის გამო, რომ საომარი მოქმედებები ქართველებმა დაიწყეს.

ბიძინა ივანიშვილმა ეს განცხადება გააკეთა წინასაარჩევნო კამპანიის დროს გამართულ მიტინგზე ქალაქ გორში, რომელიხ ხანმოკლე დროის განმავლობაში ოკუპირებული იყო რუსეთის ჯარების მიერ 2008 წლის ომის დროს. „ქართული ოცნების“ ლიდერის პოზიცია მკაცრად იქნა გაკრიტიკებული ქვეყნის პროდასავლური პოლიტიკოსებისა და სხვა ოპოზოციური აქტივისტების მიერ, რომლებმაც ხაზი გაუსვეს, რომ ბოლო თვეებში საქართველოს ურთიერთობა დასავლეთთან შესამჩნევად გაუარესდა.

ორშაბათს ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა განაცხადა, რომ სანქციები დაუწესა ორ ქართველ ჩინოვნიკს და ორ აქტივისტს, რომლებიც დაკავშირებულნი არიან პრორუსულ პოლიტიკურ ჯგუფთან და რომლებიც, როგორც ამბობენ, მიმდინარე წელს მომხდარი საპროტესტო აქციების ჩახშობაში მონაწილეობდნენ.

კვირას ასობით ადამიანი მივიდა საქართველოს პარლამენტის შენობის წინ და შეძახილებით „არა კრემლის დიქტატს!“ ბიძინა ივანიშვილის პოზიციის მიმართ თავიანთი ნეგატიური დამოკიდებულება გამოხატეს.

თავის განცხადებაში მიხეილ სააკაშვილმა, რომელიც რუსეთთან ომის დროს საქართველოს პრეზიდენტი იყო, ბიძინა ივანიშვილის მიერ გამოხატული პოზიცია „უპრეცედენტო ღალატად“ შეაფასა და „იმ გმირების ხსოვნის შეურაცხყოფად, რომლებმაც საკუთარი სიცოცხლე სამშობლოს შესწირეს“.

„ივანიშვილმა ქართველებს დამპყრობელისადმი ბოდიშის მოხდა სთხოვა“, - თქვა მიხეილ სააკაშვილმა, რომელიც ექვსწლიან სასჯელს იხდის ხელისუფლების ბოროტად სარგებლობის ბრალდებით (ექს-პრეზიდენტი თვლის, რომ მისი დაპატიმრება პოლიტიკურად არის მოტივირებული), - „ჩვენ ამ სირცხვილს დიდი ხნის განმავლობაში ვერ ჩამოვირეცხავთ“.

საქართველო-რუსეთის ომი ხუთი დღე გაგრძელდა, მაგრამ ქართველებს ღრმა ჭრილობა დაუტოვა. პირველ დღეებში ომი საქართველოს სეპარატისტული რეგიონის - სამხრეთ ოსეთის ფარგლებში მიმდინარეობდა, შემდეგ კი სწრაფად გავრცელდა ქვეყნის სხვა რეგიონებზეც.

რუსეთის ჯარებმა დაიკავეს საქართველოს მთავარი სტრატეგიული სატრანსპორტო მაგისტრალები აღმოსავლეთიდან დასავლეთის მიმართულებით (თბილისიდან ფოთამდე) ავტოგზატკეცილი და რკინიგზა, რომლებზეც მოძრაობა პარალიზებული იყო. კრემლის ჯარები ქვეყნის დედაქალაქიდან დაახლოებით 25 კილომეტრზე შეჩერდნენ - მას შემდეგ, რაც საერთაშორისო შუამავლების ჩარევით მიღწეული იქნა შეთანხმება ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ.

2009 წელს ევროკავშირის მიერ შექმნილმა დამოუკიდებელმა კომისიამ, რომელსაც ომის დაწყება-განვითარების თაობაზე ფაქტების შესწავლა ჰქონდა დავალებული, დაადგინა, რომ ომი დაიწყო „საქართველოს მხრიდან განხორციელებული საარტილერიო სროლით“, რომელიც, „საერთაშორისო სამართლის მიხედვით, გამართლებული არ იყო“, თუმცა იმავდროულად, „რუსული ჯარის მოქმედებაც მნიშვნელოვნად სცილდებოდა თავდაცვის გონივრულ ფარგლებს“. მოხსენებაში ყველა მხარე, მათ შორის, ოს სეპარატისტთა სამხედრო ფორმირებების ჩათვლით, დადანაშაულებულია საერთაშორისო ჰუმანიტარული სამართლის ნორმების დარღვვევაში.

მაგრამ რადგანაც ბევრი ქართველი ომის დაწყებაში სწორედ რუსეთს ადანაშაულებს, ბიძინა ივანიშვილის განცხადებამ, რომელმაც აგრესორად საქართველოს იმდროინდელი ხელისუფლება ჩათვალა, ქვეყანაში დიდი რეზონანსი გამოიწვია.

ბიძინა ივანიშვილმა, რომელიც ქართულ პოლიტიკაში 2010-იანი წლების დასაწყისში გამოჩნდა, პროდასავლურ პარტიას - „ერთიან ნაციონალურ მოძრაობას“, რომელიც 2008 წელს მმართველ პარტიას წარმოადგენდა, პარლამენტის არჩევნების შემდეგ „ნიურნბერგის პროცესის“ მოწყობით დაემუქრა. მისი თქმით, „ქართველებსა და ოსებს შორის ძმობისა და კეთილმეზობლური თანაცხოვრების ყველა დამრღვევს მკაცრი იურიდიულ პასუხისმგებლობა დაეკისრება“. მან ოპოზიცია „დამნაშავეებად“ და „მოღალატებაად“ შერაცხა, რომლებმაც „2008 წელს ჩვენი ოსი ძმები და დები ცეცხლში დაწვეს“.

„ჩვენ აუცილებლად მოვძებნით საკუთარ თავში ძალას, რომ ოსებს ბოდიში მოვუხადოთ“, - აღნიშნა ბიძინა ივანიშვილმა, რომელიც ოფიციალურად მმართველი პარტიის საპატიო თავმჯდომარედ ითვლება, თუმცა სინამდვილეში, ყველამ კარგად იცის, რომ იგი „ქართული ოცნების“ ჩრდილოვან ლიდერს წარმოადგენს.

ბიძინა ივანიშვილის განცხადება საქართველოში მიმდინარე წინასაარჩევნო კამპანიის ნაწილს წარმოადგენს, რომელიც სულ უფრო პოლარიზებული ხდება. პარლამენტის არჩევნები 26 ოქტომბერს უნდა გაიმართოს.

1991 წლის ბოლოდან, საქართველო ერთ-ერთ ყველაზე პროდასავლურ სახელმწიფოს წარმოადგენდა იმ რესპუბლიკებს შორის, რომლებიც დამოუკიდებლები სსრ კავშირის დაშლის შემდეგ გახდნენ. მაგრამ ბოლო წლებში „ქართული ოცნების“ მთავრობა, რომელიც ქვეყნის ხელისუფლებაში 2012 წლიდან არის, სულ უფრო კრიტიკულად არის განწყობილიდასავლეთის პოლიტიკის მიმართ და არ სურს რუსეთის დაგმობა უკრაინაში შეჭრის გამო.

მაისში გამართული მასშტაბური საპროტესტო აქციების მიუხედავად, საქართველოს მთავრობამ მაინც მიიღო კანონი „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“, რომელიც მიმართულია ქვეყანაში მოქმედი პროდასავლური არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და მასობრივი ინფორმაციის საშუალებების საქმიანობის შეზღუდვისაკენ.

ამჟამად მთავრობა განიხილავს კანონპროექტებს, რომელთა მეშვეობით, აიკრძალება ქორწინების „ალტერნატიული“ ფორმები, ერთსქესიანი ურთიერთობების საჯარო პროპაგანდას და ქირურგიულ ჩარევას სქესის შეცვლის მიზნით.

წყარო: https://www.nytimes.com/2024/09/16/world/europe/georgia-uproar-2008-war-russia.html

 

ანალიტიკა
«Lauterbacher Anzeiger» (გერმანია): „საქართველო პუტინის ორბიტაზე გადადის: უშვებს თუ არა „შეცდომას“ ევროკავშირი?“

გერმანული გაზეთი „ლაუთერბახერ ანცეიგერი“ (Lauterbacher Anzeiger - იბეჭდება ჰესენის მხარეში) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „საქართველო პუტინის ორბიტაზე გადადის: უშვებს თუ არა „შეცდომას“ ევროკავშირი?“ (ავტორი - ფლორიან ნაუმანი).

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

საქართველოში ჩატარებული არჩევნებიდან სამ კვირაზე მეტი გავიდა, მაგრამ ევროკავშირს ჯერ კიდევ არ აქვს გამოხატული მკაფიო პოზიცია და ამ ეტაპზე მხოლოდ განმარტებებს ითხოვს. ბრიუსელს ამისათვის საკმაო მიზეზები აქვ: არცევნებში რატომღაც მოულოდნელად გაიმარჯვა სულ უფრო ავტორიტარმა და პრორუსულად განწყობილმა პარტიამ „ქართულმა ოცნებამ“, რაც ბევრ კითხვას იწვევს. ოქტომბრის ბოლოდან ოპოზიცია არჩევნების დროს მომხდარი დარღვევების ფაქტებს აგროვებს, მაგრამ მნიშვნელოვანი კანონდარღვევების რაოდენობა, როგორც ჩანს, საკმარისი არ არის.

დებატები ევროპარლამენტში: საით მიდის საქართველო?

ამ კვირაში ევროპის პარლამენტში მიმდინარე დებატების დროს ორი მომენტი აშკარად გამოიკვეთა: პარლამენტართა ერთმა ნაწილმა ევროკავშირი ორმაგი პოლიტიკის გატარებაში  და არჩევნების შედეგების მხოლოდ პოლიტიკური ნიშნით შეფასებაში დაადანაშაულა, ხოლო მეორე ნაწილმა საქართველოს მთავრობის მიმართ უფრო ხისტი ზემოქმედება მოითხოვა. გადაწყვეტილება (ალბათ, სიმბოლური მნიშვნელობის მქონე) ჯერ მიღებული არ არის.

საბოლოო ჯამში, როგორც ჩანს, ამჟამად საკითხის აქტუალობა იმაშია, გადავა თუ არა  საქართველო რუსეთის ორბიტაზე და გახდება თუ არა მისი თანამგზავრი - მიუხედავად იმისა, რომ მოსახლეობას ევროპული ორიენტაცია აქვს. ასევე მნიშვნელოვანია დადგინდეს - იყო თუ არა არჩევნები დემოკრატიული და სამართლიანი.

გერმანიის „მწვანეთა“ პარტიის წარმომადგენელი სერგეი ლაგოდინსკი და ესტონელი სოციალ-დემოკრატი მარინა კალიურანდი ჯერ კიდევ არ არიან დარწმუნებულები იმაში, რომ საქართველოში არჩევნები გაყალბდა. ყოველ შემთხვევაში, ისინი დამადასტურებელ ფაქტებს ვერ ხედავენ. ორივე პოლიტიკოსი ევროპარლამენტის დელეგაციის - „ევრონესტის“ წევრები არიან, რომელთა მოვალებაშია ურთიერთობა და აზრთა გაცვლა-გამოცვლა ჰქონდეთ ისეთ ქვეყნებთან, როგორებიცაა საქართველო, მოლდოვა, უკრაინა და სომხეთი. სერგეი ლაგოდინსკი, თავის მხრივ, „ევრონესტის“ თავმჯდომარეა.

თბილისი მოსკოვსა და ბრიუსელს შორის

„საქართველო და მოლდოვა ჭადრაკის ფიგურები არ არიან, რომ ჩვენ ისინი დაფაზე გადავაადგილოთ. ისინი სახელმწიფოებს წარმოადგენენ და მათ თავიანთი მომავალი აქვთ“, - ამბობს სერგეი ლაგოდინსკი, რომელსაც მხედველობაში აქვს ორივე ქვეყანაში ჩატარებული არჩევნები. თუმცა იგი ყურადღება ასევე ამახვილებს სავარაუდო გაყალბებაზეც და აღნიშნავს, რომ არსებობს არგუმენტები განმეორებითი არჩევნების ჩასატარებლად.

 „პირადად ჩემთვის საკითხი ასე გამოიხატება: რა უნდა ვუქნათ იმ პარტიას, რომელიც ანტიკონსტიტუციურ პოლიტიკას ატარებს? საქართველოს ძირითად კანონში ჩაწერილია, რომ ქვეყნის მიზანს ევროკავშირთან ინტეგრაცია წარმოადგენს“, - აცხადებს სერგეი ლაგოდინსკი. მმართველი პარტია „ქართული ოცნება“ სიტყვით ოფიციალურად ადასტურებს, რომ მისი მიზანი 2030 წლისათვის ევროკავშირში გაწევრიანებაა, მაგრამ საქმით მთავრობამ უკვე დიდი ხნის გადაუხვია ევროკავშირისაკენ მიმავალი გზიდან, როცა პრორუსული კანონები მიიღო, ბრიუსელის გაფრთხილებისა და საპროტესტო აქციების მიუხედავად. „ვფიქრობ, მართლაც გონივრული იქნებოდა არჩევნების განმეორებით ჩატარება - უბრალოდ, საზოგადოება რომ სიმართლეში დარწმუნდეს“, - ამბობს სერგეი ლაგოდინსკი, - ნებისმიერ შემთხვევაში, თუ დამტკიცდება, რომ მანიპულაციები მართლაც მოხდა, ახალი არჩევნების ჩატარება აუცილებელია, თანაც საერთაშორისო კონტროლით“.

მარინა კალიურანდსაც ასეთივე თავალსაზრისი აქვს: „უნდა დაველოდოთ განმარტებებს [და სასამართლოს გადაწყვეტილებებს], სპეკულირება არ უნდა მოხდეს... მაგრამ თუ დამტკიცდება, რომ არჩევნები იმაზე უარესად ჩატარდა, როგორც ამას ეუთოს დამკვირვებლები აღწერენ, მაშინ ჩვენ მკაფიო რეაგირება უნდა მოვახდინოთ“. აღსანიშნავია, რომ ეუთოს მისიამ დაგმო ცალკეული დარღვევები, მიუთითა მთავრობისა და ოპოზიციის არათანაბარ პირობებზე, მაგრამ არჩევნებში მასშტაბური ფალსიფიცირება არ დაუფიქსირებია.

„ეუთოს მისიამ 2020 წლის არჩევნებიც დაახასიათა როგორც კონკურენტული და კარგად ორგანიზებული“, - ამბობს მარინა კალიურანდი, რომელიც ადრე ესტონეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი იყო, მანამდე კი ესტონეთის ელჩი რუსეთში, - „თუმცა ასეთი დახასიათება დემოკრატიული ქვეყნისათვის საკმარისი არ არის. ჩვენ ყველას გვსურს, რომ არჩევნები გამჭვირვალე და პატიოსნად ჩატარდეს“. მისი თქმით, საქართველოსთვის კანდიდატის სტატუსის გაუქმება ლოგიკური იქნება, თუ ქვეყანა თამაშის წესებს არ დაიცავს.

განხეთქილება ევროპარლამენტის მემარჯვენეთა ბანაკში

სერგეი ლაგოდინსკის თქმით, საქართველოს ახალგაზრდა იურისთა ასოციაცია თვლის, რომ არჩევნებში მრავალი დარღვევა მოხდა. „თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ ასოციაციის წევრები ობიექტურად აფქსირებდნენ დარღვევებს მიხეილ სააკაშვილის მმართველობის დროსაც, მაშინ მათი პოზიცია პოლიტიკურად მიუკერძოებლად  უნდა ჩაითვალოს. ეს სერიოზული არგუმენტია“, - ამბობს მწვანეთა პარტიის წარმომადგენელი.

დღემდე ევროკავშირს თავისი მტკიცე პოზიცია დაფიქსირებული არ აქვს. „ალბათ, ეს იმას უკავშირდება, რომ ჯერ-ჯერობით მოსმენები კომისიებში ისევ მიმდინარეობს... საბოლოო ჯამში გადაწყვეტილების მიღება ევროკავშირის წევრი ქვეყნების ნებაზეა დამოკიდებული. ამჟამად რაიმე კონფრონტაცია არ შეიმჩნევა“, - აცხადებს სერგეი ლაგოდინსკი.

ევროპარლამენტში 13 ნოემბერს დებატების დროს აზრდტა სხვადასხვაობა დაფიქსირდა აღმოსავლეთევროპელ მემარჯვენეთა შორის. უნგრელი პოლიტიკოსის ანდრაშ ლასლოს აზრით, საქართველოს მთავრობა ევროკავშირის კურსის ერთგულია და რომ არჩევნების შედეგები ევროკავშირმა უნდა აღიაროს. პოლონელმა მალგოჟატა ჰოსევსკამ ყოფილი მმართველი პარტიიდან „კანონი და სამართლიანობა“, პირიქით, განაცხადა, რომ „საქართველოს ხელისუფლებაში არის პიროვნება, რომელსაც [რუსეთთან] გაურკვეველი კავშირები აქვს“ (იგულისხმება ბიძინა ივანიშვილი). პოლონელმა დეპუტატმა ევროკავშირს მოუწოდა, რომ „საქართველოს მმართველი რეჟიმის ირგვლივ სანიტარული კორდონი უნდა შეიქმნას“.

წყარო: https://www.lauterbacher-anzeiger.de/politik/georgien-rueckt-in-putins-umlaufbahn-begehen-die-eu-einen-error-zr-93415845.html

 

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.