USD 2.7384
EUR 2.8548
RUB 2.6619
თბილისი
«The Daily Telegraph» (დიდი ბრიტანეთი): „კრემლს შურისძიება სურს: პუტინი რუსეთის ყველა წარუმატებლობაში ბრიტანეთს ადანაშაულებს“
თარიღი:  283

ბრიტანული გაზეთი „დეილი ტელეგრაფი“ (The Daily Telegraph) აქვეყნებს 27 აგვისტოს ნომერში აქვეყნებს თავდაცვის ყოფილი მინისტრის ბენ უოლესის სტატიას სათაურით „კრემლს შურისძიება სურს: პუტინი რუსეთის ყველა წარუმატებლობაში ბრიტანეთს ადანაშაულებს და მალე თავის სამხედრო მანქანას მის წინააღმდეგაც გამოიყენებს“.

გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:

2002 წლის ოქტომბერში, გვიან ღამით, ხერსონის წმინდა ეკატერინეს ტაძარში, სპეცდანიშნულების ქვედანაყოფთან ერთად, მოსკოველი ოფიციალური პირები შევიდნენ და მე-18 საუკუნის ცნობილი რუსი მხედართმთავრის გრიგორი პოტიომკინის ნეშტის ექსგუმაცია მოახდინეს. იგი რუსეთის იმპერატორის ეკატერინე დიდის ფავორიტი იყო და გადამწყვეტი როლი შეასრულა ყირიმის ანექსიაში 1783 წელს.

არავინ არ იცის, სად წაიღეს პოტიომკინის ნეშტი. შესაძლოა მას ადგილი მოსკოვში ან ყირიმში მიუჩინეს, მაგრამ ცნობილია, რომ „ოპერაცია“ ვლადიმერ პუტინის ბრძანებით განხორციელდა. თუ თქვენ ოდნავ მაინც დაფიქრებულხართ, თუ რა ამოძრავებს რუსეთის იმპერატორს, მაშინ ეს ფაქტი თქვენთვის დამარწმუნებელი მტკიცებულება უნდა იყოს. ეს დაგვეხმარება იმაში, თუ როგორ და რით უნდა განისაზღვროს ისტორიაში რუსეთის ადგილი.

2022 წლის თებერვლამდე ბრიტანული უსაფრთხოების ეროვნული სტრუქტურების წარმომადგენლებთან ჩემი ერთ-ერთი მცდელობა ის იყო, რომ ისინი დამერწმუნებინა - მათი „ღრმა ანალიტიკური მოხსენებების“ და „ბრძენი თავების“ მიუხედავად, ვლადიმერ პუტინი ხელმძღვანელობს არა ლოგიკით და არა იმ სურვილით, რომ თავისი ქვეყნა თანამედროვე და დემოკრატიაზე ორიენტირებულ სახელმწიფოდ გადააქციოს, არამედ მას ამოძრავებს შურისძიება, ისტორიული მემკვიდრეობა და ერთგვარი რომანტიკა, ერთად აღებული.

რუსეთის პრეზიდენტი და მისი ძალოვანები (ყოფილი „კაგებეს“ და ამჟამინდელი „ეფესბეს“ წარმომადგენლები) არ აღიარებენ იმას, რომ სწორედ ისინი არიან დამნაშავენი საბჭოთა კავშირის დაშლაში - უბედურებაში, რომელიც მათ რუს ხალხს მოუმზადეს. მათი აზრით, ისინი დასავლეთის შეთქმულების მსხვერპლი გახდნენ: შეხედეთ, როგორ ამცირებს დასავლეთი მეორე მსოფლიო ომში რუსეთის როლს, არადა იმ ომში ძირითადად მხოლოდ რუსეთმა გაიმარჯვა; ცივი ომი არასოდეს არ იქნებოდა, დასავლეთს რომ არ დაეწყო თავისი ხრიკების განხორციელება აღმოსავლეთ გერმანიისა და პოლონეთის მიმართ...

 2021 წელს ვლადიმერ პუტინმა (ამბობენ, რომ პირადად) უცნაური ესსე (ნარკვევი) დაწერა სათაურით „გაკვეთილები მეორე მსოფლიო ომის 75-ე წლისთავისათვის“, რომელშიც იგი ყველანაირ ფაქტებს ამახინჯებს, მოვლენებს აყალბებს და რუსეთს მსოფლიოს მხსნელად წარმოაჩენს. მისი მტკიცებით, რუსეთ-გერმანიის ბოლშევიკურ-ნაცისტური პაქტით, რომელსაც პოლონეთის ოკუპირება მოჰყვა ორივე მხარისაგან, დიდმა ბრიტანეთმაც ხელი მოითბოო.

ცდილობს რა საბჭოთა ხელისუფლების მოქმედების „გათეთრებას“, ვლადიმერ პუტინი თავის ესსეში მეორე მსოფლიო ომის დაწყებას დიდ ბრიტანეთსა და საფრანგეთს აბრალებს და სრულიად აყალბებს მოლოტოვ-რიბენტროპის პაქტის დებულებებს. იგი არაფერს არ წერს პოლონელი სამხედრო ტყვეების მასობრივ დახვრეტაზე კატინის ტყეში, წითელი არმიისა და საიდუმლო პოლიციის („ენკავედე“-ს) მიერ. ასევე არაფერია ნათქვამი პუტინის ესსეში, თუ როგორ იწრთვნებოდნენ რუსი წითელი სამხედროები გერმანიის ვერმახტში ომის წინ და როგორ აწვდიდა ტანკებს მოსკოვი ბერლინს. ეს ნარკვევი უნდა წაიკითხოთ, რომ ამ ადამიანზე გარკვეული წარმოდგენა გქონდეთ.

ერთი წლის შემდეგ პუტინმა კიდევ ერთი ნარკვევი დაწერა - რუსეთისა და უკრაინის ისტორიულ ერთობაზე, რომელიც იკითხება როგორც ადოლფ ჰიტლერის „მაინ კამპფისა“ და ვალტერ სკოტის რომანების ნარევი: ისტორიული ბედი, ეთნიკური ნაციონალიზმი და რომანტიკა - ყველაფერი ერთ ესსეშია გაერთიანებული. უკვე თითქმის ყველაფერი ჩანდა, რა უნდა მომხდარიყო სამომავლოდ.

სამწუხაროდ, ბევრმა „რუსეთის საკითხების ექსპერტმა“ არც ჩვენს „ფორინ ოფისში“, არც ორსეს ნაპირებზე (საფრანგეთის საგარეო საქმეთა უწყებაში) და არც Foggy Bottom-ში (ვაშინგტონის კვარტალში, სადაც სახელმწიფო დეპარტამენტი მდებარეობს) ეს გარემოებები არ გაითვალისწინა. ერაყის ომის შედეგების გამო სადაზვერვო სამსახურები ძალიან ფრთხილად იქცეოდნენ და ღია მსჯელობებს თავს არიდებდნენ.

როცა მე მოსკოვში ვიყავი უკრაინაში შეჭრამდე სულ რაღაც ათი დღით ადრე, თავდაცვის იმდროინდელ მინისტრ სერგეი შოიგუსთან და გენშტაბის უფროს ვალერი გერასიმოვთან შესახვედრად, ჩემი მიზანი იყო მოწინააღმდეგეების გაცნობა. მინდოდა დავრწმუნებულიყავი, რამდენად ღრმა იყო მათი სიცრუე და თავდაჯერებულობა, რა ამოძრავებთ მათ და როგორ იქცევიან მათი თანამშრომლები.

მოსკოვიდან რომ ვბრუნდებოდი, მახსოვს, გენერალ გერასიმოვს ვუთხარი - „გაოცებული ვარ თქვენი სამხედრო დოქტრინით, რომელშიც მობილიზაცია მასობრიობით არის უზრუნველყოფილი-მეთქი“. იგი დაიხარა და მითხრა: „და დაშინებითაც“. მან ამით ნიღაბი ჩამოიხსნა. და ყველაზე ძალიან დამამახსოვრდა გერასიმოვის მიერ გენშტაბის დერეფანში ნათქვამი ფრაზა: „ჩვენ ამიერიდან ვერავინ ვერ დაგვამცირებს. თუ ადრე, 21-ე საუკუნის დასაწყისში, ჩვენ მსოფლიოში სამხედრო ძლიერებით მეოთხე ადგილზე ვიყავით, ახლა პირველები ან მეორეები ვართ. მოკლედ, მხოლოდ ჩვენ და ამერიკელები“.

რუსეთის ხელმძღვანელობაში მყოფი ადამიანები თვლიან, რომ ისინი ჭეშმარიტ ისტორიას წერენ და ამით იმ „შეურაცხყოფას“ ასწორებენ, რომელიც მათ დასავლეთმა ცივი ომის დასრულებისას მიაყენა. ისინი ფიქრობენ, რომ შური უნდა იძიონ რუსეთის დამცირებისათვის ბოლო ორასი წლის - მე-19 და მე-20 საუკუნეების განმავლობაში. რუსეთის ისტორიის ვლადიმერ პუტინისეული ვერსიის მიხედვით, სწორედ დიდ ბრიტანეთს (და არა ამერიკას) მიუძღვის ბრალი რუსეთის წარუმატებლობაში.

ვლადიმერ პუტინის დამახინჯებული მსოფლმხედველობის თანახმად, სწორედ ჩვენ, ბრიტანელები ვართ დამნაშავენი მეფის რუსეთის დამარცხებაში ყირიმის ომის დროს; სწორედ ჩვენ, ბრიტანელებმა შევუწყეთ ხელი ჰიტლერის ხელისუფლებაში მოსვლას, ჩვენ ვიყავით რუსული კონტრრევოლუციის უკან სამოქალაქო ომში და ჩვენი დაზვერვა იდგა საბჭოთა კავშირის დაშლის უკან. მოკლედ, დიდი ბრიტანეთი ვლადიმერ პუტინს მიზანში აქვს ამოღებული. ერთ-ერთმა რუსული ძალოვანი სტრაუქტურის წარმომადგენელმა ამას წინათ ასე განაცხადა: „ჩვენ კარგად ვიცით, რომ კურსკის ოლქში შეჭრის უკან დიდი ბრიტანეთი იმალება“. ცხადია, ეს ასე არ არის, მაგრამ ეჭვი არავის შეეპაროს, რომ ვლადიმერ პუტინი ჩვენთვისაც მოიცლის. ამიტომ მზად უნდა ვიყოთ გარდაუვალობისათვის.

წყარო: https://www.telegraph.co.uk/news/2024/08/26/putin-will-soon-turn-his-war-machine-on-britain/

 

ანალიტიკა
«The Washington Post» (აშშ): „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“

ამერიკული გაზეთი „ვაშინგტონ პოსტი“ (The Washington Post) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“ (ავტორი - მარია ილიუშინა), რომელშიც განხილულია არჩევნებისშემდგომი სიტუაცია საქართველოში.

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

(...) ქართველთა უმრავლესობა - გამოკითხვების მიხედვით, 80%-ზე მეტი - მხარს უჭერს ქვეყნის ევროპულ ორიენტაციას და მოსკოვის მიმართ მაინცდამაინც განსაკუთრებულ სიყვარულს არ ამჟღავნებს, ოპოზიცია კი ცდილობს ხმის მიცემის შედეგები წარმოადგინოს როგორც არჩევანი ევროკავშირსა და რუსეთს შორის.

მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ ორ ქვეყანას შორის 2008 წლის აგვისტორში მომხდარი ხანმოკლე ომის შედეგად საქართველოს ტერიტორიის 20% დე-ფაქტოდ რუსეთის კონტროლის ქვეშ იმყოფება, მოსკოვის სამხერო ძლიერების ჩრდილი სულ უფრო შესამჩნევი ხდება. შესაბამისად, „ქართულმა ოცნებამ“ ამომრჩევლებს უფრო რადიკალური დილემა შესთავაზა: არჩევანი მშვიდობასა და ომს შორის.

მმართველი პარტიის „რუსეთის მხარეს შებრუნება“ შედარებით ახალ მოვლენას წარმოადგენს. 2012 წელს, როცა „ქართული ოცნება“ ხელისუფლებაში მოვიდა, მნიშვნელოვან საგარეოპოლიტიკურ წარმატებას მიაღწია - სწრაფად დაუახლოვდა ევროკავშირს მასში გაწევრიანების სურვილით, მაგრამ რუსეთ-უკრაინის ომის დაწყების კვალობაზე პარტიამ რუსეთის ორბიტისაკენ გადაუხვია. მთავრობამ ევროპა და ადგილობრივი ოპოზიცია წარმოადგინა „ომის გლობალური პარტიად“, რომელსაც სურს საქართველო მოსკოვთან ომში ჩაითრიოს და კრემლთან დაპირისპირების ინსტრუმენტად გამოიყენოს

ამჟამად „ქართული ოცნება““ ოფიციალურად პრორუსულ პარტიას არ წარმოადგენს, მაგრამ ხშირად მისი პრაქტიკული მოქმედება საერთო პრორუსულ ჩარჩოებში ჯდება. 

ევროპული გზიდან გადახვევის პოლიტიკის ცენტრში მოჩანს „ქართული ოცნების“ დამაარსებელი ბიძინა ივანიშვილი - მილიარდერი, ყოფილი პრემიერ-მინისტრი, რომელიც ბოლო ათწლეულში წავიდა ქართული პოლიტიკიდან, მაგრამ იმავდროულად გავლენიან ადამიანად რჩებოდა. ბიძინა ივანიშვილი რუსეთში ყოფნის დროს გამდიდრდა, 1990-იან წლებში და როგორც მისი კრიტიკოსები ამბობენ,  მისი რიტორიკა და პოლიტიკური მრწამსი რუსეთის ლიდერის პოზიციას უთავსდება.

რუსეთის არმიის უკრაინაში შეჭრის დაწყებიდან პურველ ეტაპზე საქართველომ უკრაინას მხარი დაუჭირა. თბილისში დღესაც ბევრი უკრაინული დროშა ფრიალებს, მაგრამ მთავრობა თავს იკავებს რუსეთის გადაჭარბებული კრიტიკისაგან და ერიდება ანტირუსული სანქციების რეალიზებას.

„ჩვენ, როგორც ქვეყნის მმართველმა პარტიამ, მთავრობამ, ყველაფერი გავაკეთეთ უკრაინისა და უკრაინელი ხალხის მხარდასაჭერად“, - განაცხადა „ვაშინგტონ პოსტთან“ საუბარში „ქართული ოცნების“ თავმჯდომარის მოადგილემ არჩილ თალაკვაძემ, მაგრამ, მისი თქმით, დასავლეთის ოფიციალურმა პირებმა რუსეთ-უკრაინის ომში საქართველოს ჩათრევა მოისურვეს: „ჩვენ ჩავთვალეთ, რომ ასეთი პოლიტიკა საქართველოსათვის ძალზე სარისკო და გაუმართლებელი იქნებოდა“.

„ქართულმა ოცნებამ“ წინასაარჩევნო კამპანიის დროს აქტიურად ისარგებლა უკრაინის ომით და ამომრჩევლებს პლაკატების სერია შესთავაზა, რომლებზე გამოსახულია ერთი მხრივ, ომით დანგრეული უკრაინის ქალაქები და სოფლები, მეორე მხრივ - აღმშენებლობის პროცესში მყოფი საქართველო. ასეთმა პროპაგანდამ თავისი გამოძახილი ჰპოვა რუსეთთან ომგადატანილ საქართველოს მოსახლეობაში, განსაკუთრებით სოფლებში, ოკუპირებულ რეგიონებთან ახლოს, მხარეთა დამაშორიშორებელ ე.წ. სადემარკაციო ხაზის გასწვრივ.

როგორ ავიცილოთ თავიდან ომი

ქართველებს კარგად ახსოვთ 2008 წლის აგვისტოს ომი. ჭორვილისაკენ - ბიძინა ივანიშვილის მშობლიური სოფლისაკენ მიმავალი გზა, რომელიც კავკასიის ქედის სამხრეთ კალთებზე მდებარეობს, სწორედ რუსეთის მიერ ოკუპირებული რეგიონის - სამხრეთ ოსეთთან ახლოს გადის, სულ რაღაც ორიოდე კილომეტრში, სადემარკაციო ხაზთან.

ჭორვილაში ბიძინა ივანიშვილს თითქმის ეროვნულ გმირად თვლიან - მდიდარ ადამიანად, რომელიც თანასოფლელებს ყოველმხრივ ეხმარებოდა - სახლებისა თუ გზების მშენებლობაში, ჯანდაცვასა თუ კომუნალური გადასახადების გადახდაში, სანამ მან სახელმწიფო თანამდებობა - ქვეყნის პრემიერ-მინისტრის პოსტი არ დაიკავა.

„მე ომის მოწინააღმდეგ ვარ. დარწმუნებული ვარ, რომ „ქართული ოცნება“ მსვიდობას შეინარჩუნებს. არ გვსურს, რომ რომელიმე ქვეყანა საქართველოს მტერი იყოს და არც ის გვინდა, რომ საქართველოს იყოს სხვა ქვეყნის მტერი“, - ამბობს გიორგი გურძენიძე, სკოლის დირექტორი, რომელსაც ახსოვს, თუ როგორ ხმაურით დაფრინავდნენ სოფლის თავზე, ცაში რუსული თვითმფრინავები 2008 წელს.

„ქართული ოცნება“ აქტიურად უჭერს მხარს ბიძინა ივანიშვილის პოლიტიკური კურსის ორ ძირითად მომენტს - მშვიდობას ნეიტრალიტეტის გზით და ქართული ტრადიციული ფასეულობების დაცვას. „ქართული ოცნების“ მტკიცებით, მისი სტრატეგიული მიზანი არ შეცვლილა - ევროინტეგრაცია ძალაში რჩება, რომლის რეალიზებას 2030 წლისათვის არის დაგეგმილი: საქართველო ევროკავშირის წევრი გახდება „ღირსეულად“ და ტრადიციული ეროვნული ფასეულობების დაცვით.

„რა თქმა უნდა, მსურს ევროკავშირის წევრი ვიყოთ, მაგრამ ჩვენ ჩვენი წინაპრების ღირსებაც და მემკვიდრეობაც უნდა დავიცვათ. ქალი ქალი უნდა იყოს, კაცი კი - კაცი“, - ამბობს ჭორვილელი მამია მაჭავარიანი.

ქართველთა ღირსება კი დაცული იქნება ორი კანონით, რომლებმაც, პრაქტიკულად, ევროკავშირში საქართველოს პოტენციური წევრობის პროცესი შეაჩერეს - იმიტომ, რომ მათი დებულებები ევროპული ბლოკის სტანდარტებს ეწინააღმდეგება. ეს კანონებია „ოჯახური ფასეულობებისა და არასრულწლოვანების დაცვის, ასევე უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ, რომლებიც, როგორც ოპოზიცია აცხადებს, რუსული სამართლებრივი აქტების ასლებს წარმოადგენენ.

ევროპა შორეული ხდება?!

საქართველოს დედაქალაქის მცხოვრებთა ნაწილი შეშფოთებულია, რომ ქვეყნის შანსი ევროკავშირის წევრობაზე მცირდება. „არჩევნებში „ქართული ოცნების“ გამარჯვება სხვა არაფერია, თუ არა ხელისუფლების უზურპაცია“, - ამბობს 38 წლის გიორგი, რომელიც გვარს არ ასახელებს, ვაითუ დევნა დაუწყონ, - „ჩვენ ევროკავშირთან ინტეგრაცია უნდა გავაღრმავოთ. რუსეთთან დაახლოებას კი არცერთი ნორმალური ქვეყანა არ ცდილობს. პრორუსუსლი ორიენტაცია თვითმკვლელობას ნიშნავს, რადგან მოსკოვი არანაირი შეთანხმების პირობებს არ იცავს“.

ოპოზიცია მწვავედ აკრიტიკებს „ქართული ოცნების“ ომის წინააღმდეგ მიმართულ კურსს და მას პროპაგანდისტულს უწოდებს, ზოგიერთები კი თვლიან, რომ მმართველ პარტიის მხრიდან ამგვარი ლოზუნგების წარმოჩენა ხელისუფლებაში დარჩენასა და ერთპარტიული მმართველი სისტემის შენარჩუნებას ემსახურება.

პარტია „საქართველოსათვის“ ლიდერის გიორგი გახარიას განცხადებით, ბიძინა ივანიშვილისა და „ქართული ოცნების“ პოლიტიკაში მომხდარი ცვლილებები - პრორუსული გადახრები - იმითაა გამოწვეული, რომ ევროკავშირში გაწევრიანება ხელისუფლების როტაციას ნიშნავს: „მისი მთავარია მიზანია ხელისუფლების შენარჩუნება. იგი ხედავს, რომ ევროპული დემოკრატია ხელისუფლების არჩევნების გზით შეცვლას ითვალისწინებს“.

მაგრამ არჩევნების შედეგების წინააღმდეგ მიმდინარე საპროტესტო აქციები ისეთივე ძლიერი და ფართო არ არის, როგორიც გაზაფხულზე მიმდინარეობდა ზემოთ ხსენებული კანონების მიღების დროს. ეს ნიშნავს, რომ ოპოზიცია გამოფიტულია. მათ ვერც დასავლეთი ვერ უწევს სათანადო დახმარებას. ბრიუსელს შეუძლია გარკვეული ზეწოლა მოახდინოს „ქართულ ოცნებაზე“, მაგრამ ევროპელი ჩინოვნიკების რეაქცია აწონილ-დაწონილია: დამკვირვებლებმა ნამდვილად დააფიქსირეს დარღვევები, მაგრამ მათ თავი შეიკავეს იმის განცხადებაზე, რომ არჩევნები გაყალბდა და ხმები მოპარულია.

არჩევნებში მომხდარი ყველა დარღვევის დეტალურად გამოკვლევა დროს მოითხოვს - კვირეებს და შეიძლება თვეებსაც, თანაც საკმაოდ რთულია მათი დამტკიცება-დადასტურება. „ჩვენ ახლა ისეთ სიტუაციასთან გვაქვს საქმე, როცა დასავლეთს არ სურს ხისტი ნაბიჯები გადადგას საკმარისი მტკიცებულებების გარეშე, ოპოზიციას კი საკმარისი მტკიცებულებები არ აქვს“, - ამბობს ჯონ დიპირო საერთაშორისო რესპუბლიკური ინსტიტუტიდან.

ბიძინა ივანიშვილი აშკარად იმაზე დებს თავის ფსონს, რომ ევროპა საქართველოსადმი ინტერესს დაკარგავს. ჯერ კიდევ ზაფხულში იგი აცხადებდა, რომ აშშ-ის საპრეზიდენტო არჩევნებში დონალდ ტრამპის გამარჯვება რუსეთ-უკრაინის ომს დაასრულებს. „ჩვენ მაქსიმუმ ერთი წელი გვაქვს, რომ ეს ყველაფერი მოვითმინოთ, შემდეგ კი [დასავლეთის] გლობალური და რეგიონული ინტერესები შეიცვლება, მათთან ერთად კი შეიცვლება ინტერესები საქართველოს მიმართაც“, - ამბობდა ბიძინა ივანიშვილი, - ომის დასრულებასთან ერთად კი ყველა გაუგებრობა ევროპასთან და ამერიკასთან გაქრება“.

წყარო: https://www.washingtonpost.com/world/2024/11/21/georgia-russia-elections-influence/

 

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.