USD 2.7384
EUR 2.8548
RUB 2.6619
თბილისი
გიორგი კობერიძე - ვიქტორ ორბანი 2015 წლამდე აქტიურად უჭერდა მხარს ნატოსა და ევროკავშირს
თარიღი:  324
მცირე განმარტება მინდა გავაკეთო უნგრეთის პრემიერის, ვიქტორ ორბანის საგარეო პოლიტიკით დაინტერესებულთათვის და თუ რა კავშირი აქვს მას უკრაინასთან.
 
პირველი და მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ უნგრეთი ტერიტორიებს კარგავს. უნგრეთისათვის განსაკუთრებით მტკივნეული ტრიანონის ზავი გამოდგა, რის შემდეგაც უნგრეთმა საკუთარი ტერიტორიების 72% დაკარგა - მათ შორის ადრიატიკის ზღვაზე გასასვლელი. ეს 1919 წელს მოხდა. მას შემდეგ უნგრეთი პერიოდულად მისდევს რევიზიონისტულ პოლიტიკას და ცდილობს არსებული საზღვრების გადახედვის იდეა დღის წესრიგიდან სრულად არ მოხსნას. მაგრამ თუკი ბუდაპეშტი 1919 წლამდე ტერიტორიებზე დავას წამოიწყებს ერთდროულად მოუწევს დავა რუმინეთთან, ავსტრიასთან, ხორვატიასთან, სლოვენიასთან, სლოვაკეთთან, უკრაინასთან, სერბეთთან და პოლონეთთან. მარტივად რომ ვთქვათ - ყველა მეზობელთან (პოლონეთს აღარ ესაზღვრება).
 
უნგრეთის პოლიტიკური დღის წესრიგიდან ტერიტორიული დავები მოხსნილი იყო მანამ, სანამ პოლიტიკურ ასპარეზზე ისეთი ძალები არ გამოჩნდნენ როგორიც სახელისუფლებო პარტია ფიდეზი/Fidesz და რადიკალური ძალა იობიკია/Jobbik. საინტერესოა, რომ ორბანის პარტია ფიდეზი/Fidesz თავდაპირველად ლიბერალური იყო. იმდენად ლიბერალურიც კი რომ ორბანი ლიბერალური ინტერნაციონალის ლიდერად გახლდათ წარმოდგენილი ხოლო პარტია ინტერნაციონალის ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული წევრი იყო. ორბანმა განსაკუთრებული ცნობადობა იმით მოიპოვა, რომ საბჭოთა ტანკების წინ დადგა, შემდეგ მიკროფონი აიღო და საბჭოთა ძალებს ქვეყნის დატოვება მოსთხოვა - და მან ეს გააკეთა ასიათასობით ადამიანის თვალწინ. ამის გამო შეიძლება დაეხვრიტათ იგი.
 
თუმცა 2000-ანი წლების მეორე ნახევარში უნგრეთის პოლიტიკურ სისტემაში ექსპანსიონიზმისა და დიდი უნგრეთის იდეა დაბრუნდა. ორბანიც, რომელიც 2009-2015 წლამდე აქტიურად უჭერდა მხარს ნატოსა და ევროკავშირს (და საქართველოს - პრაქტიკულად ერთ-ერთი ყველაზე საიმედო პარტნიორი იყო), ამ წლებში თანდათან დაშორდა ამ იდეებს და პრო-რუსული იდეები გააძლიერა. ეს არ იყო მხოლოდ საგარეო კურსის გარკვეული რეფორმირება და დაპირისპირება ბრიუსელთან - საშინაო ასპარეზზე დაარტყა საგანმანათლებლო დაწესებულებებს, არასამთავრობო სექტორს, ოპოზიციურ ძალებს და ასე შემდეგ. თუმცა ეს ძალიან სწრაფად არ მომხდარა და როგორც აღვნიშნე, ეტაპობრივი და გარდამავალი ხასიათი ჰქონდა.
 
აი სწორედ 2000-ანი წლების მეორე ნახევარში, როდესაც ექსპანსიონიზმის იდეები ნელ-ნელა პოპულარული გახდა უნგრულ პოლიტიკურ წრეებში, გამოიკვეთა ორი სახელმწიფო, რომელშიც უნგრული უმცირესობა ცხოვრობდა და ბუდაპეშტი მათზე გარკვეულ პრეტენზიებს განაცხადებდა: რუმინეთი და უკრაინა. რუმინეთის საკითხი პირველი და უფრო ძველი იყო - ტრანსილვანიაში მილიონზე მეტი უნგრელი ცხოვრობს.- ანუ მთელი ქვეყნის დაახლოებით 6%. ამ ფონზე უნგრეთსა და რუმინეთს შორის გარკვეული პოლიტიკური დაპირისპირება ადრეც იყო, თუმცა ევროკავშირში შესვლისა და ურთიერთმიმოსვლის გააქტიურების ფონზე ურთიერთობები დალაგდა. ცხადია, სენტიმენტების დონეზე დაპირისპირება ისევ არსებობს, მაგრამ იმდენად მწვავე აღარაა.
 
რუსეთის მიერ ყირიმის ანექსიის შემდეგ უფრო მეტად წინ წამოიწია უკრაინის ზაკარპატიის ოლქის საკითხმა, სადაც 150 ათასი უნგრელი ცხოვრობს. ორბანის ხელისუფლებამ რიტორიკა თანდათან შეცვალა და უკრაინასთან მიმართებით შესამჩნევად ხისტი გახადა. ჯერ კიდევ პრეზიდენტ პოროშენკოს ხელისუფლების პერიოდში მივიღეთ გამწვავებული ურთიერთობები. პრემიერი ორბანი მუდმივად ხაზს უსვამდა უნგრელების ენისა და უფლებების დაცვის აუცილებლობას რაც რიტორიკის დონეზე მართლაც წააგავდა რუსეთის მიერ წამოწყებულ კამპანიას რუსულენოვანი მოსახლეობის დაცვის შესახებ. არ არსებობა რაიმე ხელშესახები ფაქტი თითქოს უკრაინელები უნგრელებს დევნიდნენ და ავიწროებდნენ, ამიტომ ორბანის დამოკიდებულება კიევისადმი საკმაოდ საეჭვო გახლდათ. მეტიც, ზაკარპატიეში გხვდება ორენოვანი წარწერებიც და არსებობს უნგრულის სწავლის შესაძლებლობაც.
2022 წლის 24 თებერვლის შემდეგ უნგრეთსა და უკრაინას შორის ურთიერთობები არ დამთბარა. რთული სათქმელია რა მოხდებოდა თუკი კიევი დაეცემოდა, მაგრამ არსებობს ასეთი რადიკალური ვერსია, რომ შესაძლოა უნგრეთს ზაკარპატიეს ოკუპაცია მოეხდინა სწორედ უნგრელთა [რუსეთის ან უკრაინისგან] დაცვის მოტივით. ეს ჰიპოთეტური ვერსია თავისთავად რთულად წარმოსადგენია, მაგრამ თავად კრემლის პროპაგანდისტები 2014-2022 წლებში უკრაინის გადანაწილების გეგმებს რომ ხატავდნენ დასავლეთ უკრაინის ნაწილს პოლონეთს ხოლო ზაკარპატიის ოლქს უნგრეთს აკუთვნებდნენ ხოლმე.
 
კიდევ ერთი არცთუ უმნიშვნელო ფაქტი - როდესაც 2022 წლის ომის დაწყების შემდგომ უკრაინაში მობილიზაცია გამოცხადდა უნგრული პოლიტიკური ჯგუფების ნაწილი უკმაყოფილონი იყვნენ ზაკარპატიის ოლქიდან ეთნიკურად უნგრელთა ჯარში გაწვევის გამო.
უნგრეთისაგან განსხვავებით პოლონეთს, მიუხედავად ძლიერი სამოქალაქო ნაციონალიზმისა და ისტორიული მახსოვრობისა, საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ არასდროს დაუყენებია უკრაინის ტერიტორიული მთლიანობა ეჭვქვეშ, რაზეც ვერ ვიტყვით უნგრეთზე, რომელშიც ისტორიული რუკები ქვეყნის საგარეო პოლიტიკაზე არცთუ უმნიშვნელოდ მოქმედებს.
 
ეს იყო ძალიან მოკლედ ორბანის აღმოსავლური საგარეო პოლიტიკის შესახებ. უბრალოდ ჩემთვის გაუგებარია რა მოტივაცია უნდა ჰქონდეს ვინმეს საქართველოში მიბაძოს ორბანის საგარეო პოლიტიკას უკრაინასთან მიმართებით, რადგან თბილისსა და ბუდაპეშტს კარდინალურად განსხვავებული პოლიტიკური ინტერესები გვამოძრავებს და არც ისაა დასავიწყებელი, რომ ორბანის ხედვები დასავლურ დიდ პოლიტიკურ სივრცეში აბსოლუტურ უმცირესობას წარმოადგენს სინამდვილეში მთელი ევროპის სტაბილურობაზეც ნეგატიურად აისახება.
 
მსოფლიო
«Bloomberg» (აშშ): „ევროპა მორიგი ენერგეტიკულ კრიზისის წინაშე დგება: ზამთრის მოახლოების კვალობაზე, გაზზე ფასები მატულობს“

„როგორც ჩანს, წლევანდელი ზამთარი, შარშანდელ თბილთან შედარებით, ამჯერად უფრო ცივი იქნება. უკვე ისე აცივდა, რომ ევროპის გაზსაცავები სწრაფად ცარიელდება“, - ნათქვამია ამერიკული საინფორმაციო-ანალიტიკური სააგენტოს „ბლუმბერგის“ (Bloomberg) მიერ გამოქვეყნებულ სტატიაში სათაურით „ევროპა მორიგი ენერგეტიკულ კრიზისის წინაშე დგება: ზამთრის მოახლოების კვალობაზე, გაზზე ფასები მატულობს“ (ავტორები - ანა შირიაევსკა და პრისცილა აზევედო).

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

შარშან ევროპაში უჩვეულოდ თბილი ზამთარი იყო და რუსული გაზის შეწყვეტის მიუხედავად, გაზსაცავებში ჩატვირთული საწვავი ევროპელებმა გაზაფხულამდე იმყოფინეს, პლის გამონახეს დამატებითი ალტერნატიული წყაროებიც... მაგრამ ახლა, როცა პროგნოზით თანდათანობით აცივდება, გაზის ფასები უკვე მატულობს და უკრაინის ტერიტორიაზე გამავალი მილსადენითაც ევროპა გაზს ვეღარ მიიღებს, ექსპერტების თქმით, ენერგეტიკული კრიზისის წინამძღვრები აშკარად ისევ იქმნება. არადა, ევროპა ჯერაც ვერ გამოსულა მთლიანად ორი წლის წინანდელი შოკისაგან, როცა ერთი კუბური მეტრი გაზის ფასი „ცას სწვდებოდა“.

რა თქმა უნდა, გაზის წლევანდელი ფასები 2022 წლის რეკორდულ ფასებზე მცირეა, მაგრამ მატება მაინც საგრძნობია, ანუ მოსახლეობის კეთილდრეობა მცირდება, ცხოვრების დონე ეცემა და მწარმოებელთა კონკურენტუნარიანობა უარესდება.

ზამთრის ყველაზე ცივ თვეებში გაზსაცავები მაშველი რგოლის როლს ასრულებენ, მაგრამ ნოემბრის სიცივეების გამო მოსახლეობაში გაზზე მოთხოვნა სწრაფად გაიზარდა. გარდა ამისა, ევროპაში ქარის ელექტროსადგურები ძირითადად უქმად დგანან, რადგან ქარის სიჩქარე დაბალია. შესაბამისად, მატულობს გაძვირებული გაზის გამოყენება ელექტროენერგიის წარმოებისთვის, რაც ბუნებრივია, ელექტროდენის ფასს ზრდის.

დღეისათვის რუსული გაზით - უკრაინის ტერიტორიაზე გამავალი მილსადენის მეშვეობით -  ევროკავშირის რამდენიმე წევრი ქვეყანა სარგებლობს, მათ შორის სლოვაკეთი და უნგრეთი. უკრაინასა და რუსეთს შორის დადებული სტრანზიტოს შეთანხმების ვადა დეკემბრის ბოლოს იწურება. კიევი აცხადებს, რომ კონტრაქტს აღარ გაახლებს. უნგრეთსა და სლოვაკეთს ენერგეტიკული უზრუნველყოფას საფრთხე ემუქრება.

ცივი ზამთრის გამო ცუდ დღეში ჩავარდება გერმანიაც. 2022 წელს ბერლინმა მიიღო გადაწყვეტილება, რომ გაზი თავისი გაზსაცავებისათვის მსოფლიო ბაზარზე რეკორდული ფასებით ეყიდა, თუმცა ამჟამად სხვა სიტუაციაა. გაზზე მაღალი ფასების გამო ბევრი ქარხანა წარმოებას ამცირებს ან სულაც ჩერდება. გამოდის, რომ მესამე წელია ევროპის უდიდესი ეკონომიკა, ენერგონედლეულის უკმარისობის გამო, ზეწოლას განიცდის.  გერმანიაში კი თუ სიტუაცია გაუარესდება, ეს ნიშნავს, რომ კრიზისის ვირუსი სხვა ქვეყნებსაც გადაედება.  თებერვალში დაგეგმილი ბუნდესტაგის არჩევნები შეიძლება მწვავე ეკონომიკური პრობლემების ფონზე ჩატარდეს.

ცივ ზამთარში ენერგიის დეფიციტი ძნელი გადასატანია, ასეთ სიტუაციებში მოსახლეობისადმი მოწოდებები ხარჯვის შემცირება-დაზოგვაზე საქმეს არ შველის: არსებობს დიდი რისკი იმისა, რომ ევროპელებს ამ ზამთარს ბედი აღარ გაუღიმებთ და ამიტომ იძულებულნი იქნებიან მეტი ძვირადღირებული თხევადი გაზის იმპორტი მოახდინონ, პარალელურად კი აზიის ქვეყნებთან, განსაკუთრებით კი ჩინეთთან მიმართებით კონკურენტუნარიანობაც შეინარჩუნონ, რაც ერთობ რთულ ამოცანას წარმოადგენს.

წყარო: https://www.bloomberg.com/news/articles/2024-11-23/europe-is-already-facing-its-next-energy-crisis?srnd=phx-politics

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.