USD 2.7283
EUR 3.1553
RUB 3.4711
თბილისი
გიორგი კობერიძე - როგორ აშენებს ჩინეთი პორტებს, გზებსა და რკინიგზებს და რა გამოწვევა შეიძლება დადგეს ჩვენს წინაშე
თარიღი:  933
ანაკლიის პორტზე დისკუსია მალე მიინავლა. მაგრამ მოდი ვნახოთ თუ როგორ აშენებს ჩინეთი პორტებს, გზებსა და რკინიგზებს და რა გამოწვევა შეიძლება დადგეს ჩვენს წინაშე.
2013 წლიდან ჩინეთმა აბრეშუმის გზისა და ერთი სარტყლისა და ერთი გზის ინიციატივა დააანონსა. პროექტის მიხედვით ჩინეთი მეტწილად განვითარებად სახელმწიფოებს აძლევდა მილიარდობით სესხს ინფრასტრუქტურული პროექტების განხორციელებისათვის. სესხის აღების შემდეგ მიმღები ქვეყანა ისევ ჩინურ კომპანიას ქირაობდა, რომელსაც უნდა აეშენებინა დაგეგმილი ინფრასტრუქტურული პროექტი. რადგან ჩინეთი კომუნისტური ავტოკრატიაა, იქ თითქმის ყველა კომპანია ამა თუ იმ ფორმით მთავრობის მიერ კონტროლდება ან/და პასუხისმგებელია მათ წინაშე. გამოდის, რომ ჩინეთი სესხის გაცემით ერთი ჯიბიდან მეორე ჯიბეში იდებდა ფულს, ოღონდ სესხის ამღები სახელმწიფოსა და ჩინური კომპანიების გავლით.
სესხს დაბრუნება უნდა. ჩინური სესხის პროცენტი კი ყოველთვის ძალიან მაღალია ხოლმე. ვადები კი მოკლე. ვინც სესხს ვერ აბრუნებს ჩინეთი სესხის გადავადების სანაცვლოდ მარტივ გამოსავალს სთავაზობს: რაც აგიშენე იმის მმართველ პაკეტს ითხოვს ან სრულიად ახალ ტერიტორიას, სადაც მისი საზღვაო ან სახმელეთო ბაზა აშენდება ხოლმე. თუკი ეს ყველაფერი არ გააკეთა, ყველაზე უკეთეს შემთხვევაში, ჩინეთი მის მიერ აშენებული ინფრასტრუქტურის გამტარობისას შეზღუდვებს ითხოვს იმ სახელმწიფოებისათვის, რომელიც ჩინეთისათვის მიუღებელია. მარტივად რომ ვთქვათ, ჩინეთი იტყვის შენს ტერიტორიაზე ევროპული ხომალდი ან ამერიკული ესა და ეს პროდუქცია არ უნდა დაუშვაო. რეალურად კი საგარეო პოლიტიკის კონტროლი წესდება. ამ ყველაფერს საერთაშორისო პოლიტიკაში სესხის მახე ეწოდება და ბოლო 10 წელია ძალიან აქტიურად იყენებს ჩინეთი იგივე პაკისტანში, ლაოსსა და შრი-ლანკაში.
ზოგიერთი სახელმწიფო თავდაპირველად ჩინურ სესხს არ იღებს. მაგრამ დაგეგმილ პროექტში ჩინეთის თანამონაწილეობა თითქმის ნახევარია ხოლმე 30%-დან 49%-მდე. 51%-ს კი სხვადასხვა სახელმწიფოს კომპანიების თანამონაწილეობით კეთდება. მაგრამ ჩინეთთან ერთად დაგეგმილ პროექტში მონაწილეობა არავის უნდა. ამის მიზეზი მარტივია:
1. ჩინური კომპანიების დიდი ნაწილი სანქცირებულია; სანქცირებულ კომპანიებთან თანამშრომლობა სარისკოა.
2. ჩინური კომპანიები შესასრულებელი სამუშოების დიდ ნაწილს უხარისხოდ ან საერთოდ არ ასრულებენ. მიტოვებული, არასათანადოდ შესრულებული ან სულაც განადგურებული ჩინური პროექტები ბოლო 10 წელიწადში ძალიან ბევრია, განსაკუთრებით აზიაში;
3. ჩინური კომპანიები გარემოს ტოტალურ განადგურებას ახდენენ დაგეგმილი პროექტის შესრულებისას. ძალიან ხშირია შემთხვევა, როდესაც ჩინური კომპანია გარემოზე ზემოქმედების კვლევას აყალბებს ხოლმე. მთელი სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზია განადგურებულია ჩინური კომპანიების დაუდევრობის მიერ;
4. ჩინური კომპანიები პერსონალის უმეტეს ნაწილს ჩინეთის მოქალაქეებს ასაქმებს და არა ადგილობრივებს. ამასთან, დასაქმებულების უფლებები მინიმალური და უკუგდებულია ხოლმე. იყო შემთხვევები მუშებს რომ მიუტოვებიათ სამუშაო ადგილი გაუსაძლისი პირობების გამო.
როგორც აღვნიშნეთ ყველა სახელმწიფო არ იღებს ჩინეთისაგან ვალს, მაგრამ ისინიც კი მალევე ორ პრობლემას აწყდებიან: ასეთმა სახელმწიფომ პროექტში თანამონაწილეობის მეორე ნახევარი ან თავად უნდა დაფაროს ხოლმე, რისი შანსიც მინიმალურია ან ისეთ ქვეყნებს ჩაადებინოს, როგორიც რუსეთია (ჩინეთთან არ თანამშრომლობს ბევრი სახელმწიფო). რუსული პორტის ან სხვა ინფრასტრუქტურული პროექტის ხილვა არავის სურს. ამიტომ რჩება მესამე გამოსავალიც: მიმართოს ჩინეთის ხელისუფლებას და აიღოს ის სესხი, რომელსაც კაბალური პირობებით დაბრუნება მოუწევს მალე. ანუ მაინც სესხამდე დადის ხშირად. და თან კაბალური პირობების მქონე სესხამდე.
ეს სესხი მხოლოდ საქმეს არ ხმარდება. მისი მნიშვნელოვანი ნაწილი კორუმპირებული პოლიტიკოსების ჯიბეებში ილექება ხოლმე. რა ხდება შემდგომ? ჩინეთი აცხადებს, რომ პროექტი უფრო ძვირი ჯდება, ვიდრე პირველი შეფასებისას ჩანდა რის გამოც სახელმწიფოს კიდევ უფრო მეტი სესხის აღება უწევს მისგან. ან ამ პროექტის მიტოვება. მაგრამ ვალი მაინც რჩება. თუ მაინც დასრულდა პროექტი სესხის დაბრუნების დროც მოდის.
დიდ სესხს განვითარებადი სახელმწიფო ფიზიკურად ვერ დააბრუნებს, რის გამოც ორი გამოსავალი რჩება მას: მიმართოს საერთაშორისო სავალუტო ფონდს და იქიდან აიღოს სესხი, რომ ჩინური სესხი დაფაროს. ეს შემთხვევა ხშირად არ მუშაობს, რადგან სავალუტო ფონდს არ სურს ჩინეთის ჯიბის დაფინანსება. მაგრამ ასეც რომ მოხდეს სესხით სესხი იფარება მხოლოდ. ამაში კი კარგი არაფერია. ან მეორე ვარიანტი და უფრო რეალისტური - ჩინეთი ითხოვს აშენებული პროექტის საკონტროლო წილს, ან ქვეყანაში სამხედრო ბაზას, ან მთელს ქვეყანაზე პოლიტიკურ ზეგავლენას. ეს ზეგავლენა ეხება როგორც საშინაო, ისე განსაკუთრებით, საგარეო პოლიტიკას. ჩინეთი კი ჩინურ-რუსულ ღერძს ქმნის.
კარგი, ხომ შეიძლება სახელმწიფომ არ აიღოს სესხი? დიახ. არის ეს ვარიანტიც. პროექტს ახორციელებს ჩინეთი ნაწილობრივ. სესხის გარეშე. ამ პროექტის განხორციელების 49%-ს ჩინეთი კისრულობს და ჩინეთი ფლობს. მეორე ნაწილზე კი უნდა გაჩნდნენ თანამონაწილე ქვეყნები (კიდევ ერთხელ - რადგან ჩინეთთან ბევრი არ თანამშრომლობს შეიძლება თანამონაწილე იყოს მაგალითად რუსეთის მსგავსი ქვეყანა) ან ადგილობრივი ბიზნესმენები. მაგრამ, ასეც რომ მოხდეს, რადგან ჩინეთს ყველაზე მეტი მეწილეობაც აქვს და ზეგავლენაც, სახელმწიფომ სულ რომ სესხი არ აიღოს, აღნიშნული პროექტის განხორციელების შემდეგ პეკინი მაინც აქტიურდება და მოთხოვნას აყენებს: მისი პროექტით მხოლოდ ის სახელმწიფოები ისარგებლებენ ვისაც საჭიროდ კომუნისტურ პარტიაში ჩათვლიან.
ამაზეც რომ გადარჩეს სახელმწიფო, მაინც, ჩინეთი ასე ადვილად არ ახორციელებს პროექტებს და ხანდახან ფარულ გარიგებებსაც მიმართავს. იმისათვის, რომ სახელმწიფომ მისგან აიღოს სესხი, ასეთი ქვეყნების ხელისუფლებას კორუფციულ გარიგებას და დიდ ფულს ჰპირდება ხოლმე. პერსონალურად. დაახლოებით ასე მოხდა შრი-ლანკაში, რამაც საბოლოოდ ქვეყანა ჩინეთის ეკონომიკურ ვასალად აქცია.
ანაკლიის პორტი საქართველოსათვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია. ორი აზრი არ არსებობს, რომ რაც უფრო მეტი პორტი გაქვს, მით უფრო ღრმაწყლოვანი, მით უკეთეს პოზიციაში ხარ. მაგრამ ის უნდა იყოს საქართველოსი, მოჰქონდეს შემოსავალი და ემსახურებოდეს საქართველოს ინტერესებს. სასიხარულო შეძახილი "ჩინეთი ანაკლიის პორტს აშენებს" სინამდვილეში რას ნიშნავს ჯერ კიდევ გასარკვევია ხოლო რისკები - ასაწონი. ჩინეთი ის ქვეყანაა არაა მხოლოდ ააშენოს და პოლიტიკური სარგებელი არ ნახოს. ჩინეთს ფული აქვს და ფულით ზეგავლენის ყიდვა სურს.
მარტივი კითხვები რომ დავსვათ: რას იღებს ჩინეთი პორტის აშენების სანაცვლოდ - მხოლოდ ფულს? ვინ იქნება ჩინეთის კომპანიების გარდა მშენებლობაში თანამონაწილე სახელმწიფო ან კერძო ორგანიზაცია? თუკი არავინ არ გამოჩნდა და სრულიად ჩინეთმა აითვისა მშენებლობა რას მოასწავებს ეს? ან თუ გამოჩნდა ისეთი ქვეყანა, როგორიც რუსეთი ან რომელიმე ანტიდასავლური ძალაა და გამოთქვა პროექტში მონაწილეობის სურვილი, მაშინ რა ხდება? როცა პორტს სანქცირებული ჩინური კომპანია აშენებს დააზიანებს რამდენად განხორციელებადია ეს პროექტი? ყველაზე უარეს შემთხვევაში, იქნება თუ არა სესხი აღებული? ეს და სხვა კითხვები პოლიტიკურმა ეკონომისტებმა უნდა დასვან. სხვა გვარად ბნელ სივრცეში გადაადგილებას ჰგავს ეს ყველაფერი, სადაც სხვა ქვეყნების გამოცდილება კარგს არაფერს გვასწავლის.
სხვების გამოცდილებიდან, ცუდ შემთხვევაში ქვეყნის სუვერენიტეტის ნაწილიც კი დგება ხოლმე საფრთხის ქვეშ. პაკისტანს სწორედ ეს პრობლემა დაუდგა, როდესაც აიღო ჩინური სესხი და ჩინურ კომპანიასვე ააშენებინა გვადარის პორტი ჩინეთს, მაგრამ 2016 წელს ოპერაციული კონტროლი დაკარგა კიდეც მასზე და დღეს ეს პორტი ჩინეთის არაპირდაპირ მფლობელობაშია. უარესი შემთხვევაა შრი-ლანკაში არსებული ჰამბანტოტას პორტი, რომელიც 99 წლითაა ჩინეთის მფლობელობაში.
ზოგადად, მშვიდობა-მშვიდობაო რომ გაიძახიან, სინამდვილეში ეს ყველაფერი რუსულ-ჩინურ ავტოკრატიულ და კორუფციულ ღერძში გადანაცვლებას და დასავლეთთან კონფლიქტში შესვლას თუ გულისხმობს, ძალიან ცუდი იდეაა ეს ჩვენნაირი სახელმწიფოსათვის.
ანალიტიკა
«Politico» (აშშ/ბელგია): „დასავლეთს არ შეუძლია უკრაინას რუსეთთან ომში გაამარჯვებინოს, მაგრამ შეუძლია ომის შეწყვეტაში დაეხმაროს“

აშშ-ის გაზეთ „პოლიტიკოში“ (Politico - ევროპული ვერსია, იბეჭდება ბელგიაში) გამოქვეყნებულია სტატია სათაურით „დასავლეთს არ შეუძლია უკრაინას რუსეთთან ომში გაამარჯვებინოს, მაგრამ შეუძლია ომის შეწყვეტაში დაეხმაროს“ (ავტორ - ელხან ნურიევი, ალ.ჰუმბოლდტის ფონდის უფროსი მეცნიერ-თანამშრომელი). პუბლიკაციაში განხილულია რუსეთ-უკრაინის ომის პერსპექტივა: რამდენად რეალურია უკრაინის გამარჯვება თანამდროვე მსოფლიოში მიმდინარე მძაფრი მოვლენების ფონზე?

გთავაზობთ სტატიას მცირე შემოკლებით:

უკრაინაში ომი ჭიანურდება და, როგორც ჩანს, აშშ-ის პრეზიდენტ დონალდ ტრამპის მცდელობის მიუხედავად, ჯერ-ჯერობით დასრულებას არ აპირებს და, ალბათ, მომავალს წელსაც გაგრძელდება. აქედან გამომდინარე, მკაცრი სიმართლის იგნორირება უკვე რთული ხდება: აშკარაა, სამხედრო გამარჯვება კიევის რეალური მიზანი აღარ არის - იმისგან დამოუკიდებლად, თუ რამდენ მილიარდს მისცემს დასავლეთი და რამდენი რუსი ჯარისკაცი დაიღუპება.

ბუნებრივია, ასეთი თვალსაზრისი არცთუ პოპულარულია ვაშინგტონში და ბრიუსელში, სადაც ძველებურად ვარაუდობენ, რომ დასავლეთის საკმარისი დახმარება და უკრაინელთა გაბედული მოქმედება მოსკოვს საბოლოოდ წელში გატეხავს. მაგრამ უკრაინის მართლაც შეუპოვარი წინააღმდეგობისა და დასავლეთის ფართო ჯიბის მიუხედავად, კრემლის მარცხის პერსპექტივა ნაკლებად სავარაუდოა.

როგორც მოვლენების ანალიზით ჩანს, ომი შევა ისეთ ჩიხში, ისეთ პატურ სიტუაციაში, რომელშიც უკრაინას კომპლექსური გამოფიტვა ელოდება - პოლიტიკურად, ეკონომიკურად, მორალურად... დასავლეთის ერთიანობა, რომელსაც უკვე ბზარები აქვს შეპარული, ჩამოიშლება და ამით განმტკიცდება რეჟიმი, რომლის დანგრევასაც დასავლეთი ცდილობს - კრემლის მმართველობა.

საკითხი, რომელიც დღეს დასავლელ პოლიტიკოსებს უნდა ადარდებდეთ, გამოიხატება არა იმაში, იმსახურებს თუ არა უკრაინა მხარდაჭერას, არამედ იმაში - ეხმარება თუ არა კიევს  დასავლეთის ამჟამინდელი სტრატეგია გამარჯვებაში ან უბრალოდ, თავის გადარჩენაში მაინც, გარკვეული ვადით, რომ ომი ნელა, მაგრამ საბოლოოდ მაინც წააგოს.

ეს არ ნიშნავს, რომ უკრაინა მტერს უნდა ჩაბარდეს, ან სასოწარკვეთილებაში ჩავარდეს და დასავლეთის დახმარებაზე უარი თქვას. მაგრამ იმავდროულად ყველაფერი პატიოსნად უნდა იქნას გათვლილი და გააზრებული: უკრაინას გამარჯვების გზა მოჭრილი აქვს, თვალთმაქცობა და თავის მოკატუნება კი სტრატეგიას ვერ ჩაანაცვლებს.

იმ მდგომარეობაში, როგორიც დღეს მსოფლიოშია, უკრაინის სუვერენიტეტისა და ევროპის სტაბილიზაციის შენარჩუნება შეიძლება იმდენად იარაღზე არ იყოს დამოკიდებული, რამდენიც დიპლომატიურ ძალისხმევაზე.

ქაღალდზე დასავლეთი ძველებურად მტკიცედ უჭერს მხარს უკრაინას. დონალდ ტრამპის ადმინისტრაცია შეფერხებით, მაგრამ მაინც აგრძელებს დახმარებას ჯერ კიდევ ჯო ბაიდენის დროს მიღებული 61-მილიარდიანი პაკეტის საფუძველზე. ევროკავშირის წევრი ქვეყნები ნელ-ნელა აფართოებენ სამხედრო-თავდაცვით წარმოებას, ნატოც ძველებურად აფიქსირებს თავისი სოლიდარობის დემონსტრაციას, მაგრამ... მაგრამ მწარე რეალობა უფრო გამომაფხიზლებელია, ვიდრე დასავლელი პოლიტიკოსების დაპირებები...

პირველ რიგში შემაშფოთებელი და დამაფიქრებელია ის, რომ უკრაინაში დემოგრაფიულ კრიზისი ძლიერდება: თავდაცვის სამინისტროს მონაცემებით, გასაწვევი ასაკის მქონე ახალგაზრდების 30% თავს არიდებს ტერიტორიულ გასაწვევ პუნქტებში გამოცხადებას, ანუ ჯარში გაწვევას. მიუხედავად იმისა, რომ ახალი სამობილიზაციო კანონით ჯარში გაწვევის ასაკი 25 წლამდეა შემცირებული, ახალწვეულთა დეფიციტი მაინც მწვავედ იგრძნობა. გარდა ამისა ქვეყნის მოსახლეობის რაოდენობა სწრაფად მცირდება მიგრაციისა და სამხედრო დანაკარგების გამო.

მეორე - ომის შედეგად უკრაინის ეკონომიკა სერიოზულად დაზარალდა, რის შედეგადაც ინფრასტრუქტურის მდგომარეობა გაუარესდა: შემცირდა ქვეყნის მთლიანი შიდა პროდუქტის მოცულობა, კატასტროფულად დაეცა სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობა, მატულობს ინფლაცია, კორუფცია, მოსახლეობა იმედგაცრუებული და უკმაყოფილოა, იზრდება პოლიტიკური დაძაბულობა.

მესამე - დასავლელი ექსპერტების პროგნოზები, რომ რუსეთის ეკონომიკა სანქციების გამო სწრაფად ჩამოიშლებოდა, არ გამართლდა:  რუსეთმა ადაპტაცია მოახერხა. მისი ეკონომიკა ამჟამად სამხედრო რელსებზეა გადაყვანილი. წარმატებით მუშაობს სამხედრო-სამრეწველო კომპლექსი - რუსეთის თავდაცვითი მრეწველობა, დასავლეთთან შედარებით, ბევრად მეტ საარტილეოიო ჭურვს ამზადებს. რუსეთის არმია, რომელიც, მართალია, ხშირად არაფექტურად მოქმედებს, მაგრამ მაინც წინ მიიწევს და ქვეყნის ორ ნაწილად გამყოფი მდ.დნეპრის მთელი მარცხენა ნაპირის დაკავებას ცდილობს. რუსული ჯარი ინარჩუნებს უპირატესობას როგორც ცოცხალი ძალის, ასევე სამხედრო ტექნიკის მხრივ. კრემლმა გაკვეთილები გამოიტანა წინა წლების საომარი მოქმედებებიდან და ახლა უფრო ფრთხილად, მაგრამ საკმაოდ ეფექტურად მოქმედებს.

მეოთხე - სტამბოლის მოლაპარაკებებმა აჩვენა, რომ მხარეები ძალიან შორს დგანან ერთმანეთისაგან და მზად არ არიან ცეცხლის შეწყვეტისა და სამშვიდობო მოლაპარაკების დასაწყებად. უკრაინამ შესთავაზა რუსეთს 30-დღიანი ზავი, რუსეთმა კი ორ-სამდღიანი, რომ ბრძოლის ველზე დაღუპულთა ცხედრები აკრეფილიყო.. პოზიტიურად გამოიყურება მხოლოდ ჰუმანიტარული შეთანხმება ტყვეების გაცვლაზე და დაღუპულთა ცხედრების დაბრუნებაზე.

ამრიგად, რადგან დასავლელი ლიდერები აგრძელებენ იმის მტკიცებას, რომ ისინი უკრაინას „იმდენით დაეხმარებიან, რამდენიც საჭიროა“, საკითხი ახლა ასე დგას: რა შედეგებამდე მიიყვანს კიევს ასეთი დახმარება?

უკრაინის ტერიტორიული მთლიანობის სრული აღდგენისათვის, ძალის გამოყენებით, უფრო ბევრად ფართო დახმარებაა აუცილებელი და, სავარაუდოდ, საჭირო გახდება დასავლეთის ქვეყნების არმიების პირდაპირი ჩარევა, ან ნატოს სამხედრო კონტინგენტის გამოყენება. ამჟამად დემოკრატიული მთავრობები ასეთ პერსპექტივაზე ფიქრს გაურბიან. ამ ფონზე ჩნდება რთული, მაგრამ სულ უფრო აუცილებელი წინადადება - უკრაინის მხარდაჭერა შეიძლება გადაიქცეს დახმარებად არა გამარჯვების მისაღწევად, არამედ ომის შესაწყვეტად.

ასეთი კომპრომისი, რომელიც, ზოგიერთების აზრით, კაპიტულაციის ტოლფასია, დასავლეთის დედაქალაქებში, ალბათ, პოლიტიკური დინამიტის როლს შეასრულებს, მაგრამ ისტორია პირიქით გვარწმუნებს: 1940 წელს ფინეთმა თავისი სუვერენიტეტი შეინარჩუნა მტკივნეული, მაგრამ სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი ზავით საბჭოთა კავშირთან. 1950-იანი წლების დასაწყისში კორეის ნახევარკუნძულზე ქვეყნის გამაპარტახებელი ომი მოხდა. სამხრეთი ნაწილის ხელმძღვანელობა იძულებული გახდა ხელი მოეწერა „დამამცირებელი“ ზავისათვის, მაგრამ თავიდან აიცილა ეროვნული კრახი. ანუ ეს იყო მორალური გამარჯვება, რომლის წყალობით ქვეყანამ და მოსახლეობამ წელში გამართვა მოახერხა და ამჟამად სამხრეთ კორეა მსოფლიოს ერთ-ერთ ყველაზე განვითარებულ ქვეყანას წარმოადგენს.

ამ ლოგიკას ვაშინგტონსა და ბრიუსელში სულ უფრო მეტი აღიარებს. აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატის ლიდერები მშვიდად იხილავენ კონფლიქტის გაყინვის გეგმას და მას აუცილებლობად თვლიან. იმავდროულად ევროპელი ექსპერტები წინასწარმეტყველებენ, რომ 2025 წელი შეიძლება უკრაინისათვის „ყველაზე სახიფათო გახდეს“ - არა იმდენად რუსეთის არმიის წარმატების გამო, არამედ ქვეყნის შინაგანი  დაძაბულობისა და ევროპის დაღლილობის გამო.

ზოგიერთმა შეიძლება ჩათვალოს, რომ ომის დიპლომატიური დარეგულირება მოსკოვის წაქეზება იქნება, მაგრამ პირიქით - ეს იქნება აღიარება, რომ უკრაინის გადარჩენა ბევრად არის დამოკიდებული იმის შენარჩუნებაზე, რასაც მთავრობა ჯერ კიდევ აკონტროლებს და არა იმის დაბრუნების მცდელობაზე, რასაც ვერ დაიბრუნებს.

ასეთი კომპრომისი შეიძლება ითვალისწინებდეს საომარი მოქმედებების გაყინვას ფრონტის ხაზის გასწვრივ, საერთაშორისო უსაფრთხოების გარანტიებს რუსეთის სამომავლო-სავარაუდო აგრესიის თავიდან ასაცილებლად, მოლაპარაკების ეტაპობრივ პროცესს ჰუმანიტარული ელემენტებით და ეკონომიკის აღდგენის მიზნით, კორუფციასთან ბრძოლას, რეფორმების განხორციელებას და ა.შ.

რა თქმა უნდა, ეს ყველაფერი იოლი არ იქნება. რუსეთს შეუძლია კომპრომისი უარყოს, უკრაინა კი არაფერზე არ დათანხმდეს - რაც მას არ აწყობს და უსამართლოდ თვლის, მაგრამ ეს არ ათავისუფლებს დასავლეთს ამ საკითხში ლიდერობის პასუხისმგებლობისაგან.

სტრატეგია გამოიხატება არა იმაში, რომ უკეთესი ისურვო, არამედ იმაში, რომ იმოქმედო უკეთესისა და სასურველის მისაღწევად.

საბოლოო ჯამში, საკითხი იმის გარკვევა კი არაა, რომ იმსახურებს თუ არა უკრაინა დამატებით დახმარებას - დიახ, იმსახურებს - არამედ იმისა, შეუძლია თუ არა დახმარების ამჟამინდელ მოდელს ქვეყნისათვის მდგრადი შედეგების მოტანა. დონალდ ტრამპს გადაწყვეტილი აქვს აშშ-ის როლის გადახედვა უკრაინის კონფლიქტში: მართლაც, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ თეთრმა სახლმა მხარი დაუჭიროს გაურკვეველი ვადით დახმარებას, რომელიც იაფი არ არის, ძვირადღირებულია და ამერიკელი გადასახადის გადამხდელთა მხრებზე გადადის.

ეს ნიშნავს, რომ დასავლელი ლიდერები არჩევანის წინაშე დგანან: დარჩნენ იმ გზაზე, რომელიც უკრაინისადმი უსასრულო დახმარებას, ანუ ომის გაგრძელებას გულისხმობს თუ დაიწყონ მზადება სამშვიდობო პროცესისათვის, რომელიც უკრაინის სუვერენიტეტს დაიცავს და ევროპას თავიდან ააცილებს ფართო კრიზისს.

უკრაინისათვის ყველაზე ეფექტური დახმარების გაწევა იმით უნდა გამოიხატოს, რომ კიევს ომის გაგრძელებაში კი არ უნდა დაეხმარნონ, არამედ ომის შეწყვეტაში, ქვეყნის მომავლის შესანარჩუნებლად.

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.