USD 2.7087
EUR 2.9406
RUB 3.1634
თბილისი
გიორგი კობერიძე - როგორ აშენებს ჩინეთი პორტებს, გზებსა და რკინიგზებს და რა გამოწვევა შეიძლება დადგეს ჩვენს წინაშე
თარიღი:  515
ანაკლიის პორტზე დისკუსია მალე მიინავლა. მაგრამ მოდი ვნახოთ თუ როგორ აშენებს ჩინეთი პორტებს, გზებსა და რკინიგზებს და რა გამოწვევა შეიძლება დადგეს ჩვენს წინაშე.
2013 წლიდან ჩინეთმა აბრეშუმის გზისა და ერთი სარტყლისა და ერთი გზის ინიციატივა დააანონსა. პროექტის მიხედვით ჩინეთი მეტწილად განვითარებად სახელმწიფოებს აძლევდა მილიარდობით სესხს ინფრასტრუქტურული პროექტების განხორციელებისათვის. სესხის აღების შემდეგ მიმღები ქვეყანა ისევ ჩინურ კომპანიას ქირაობდა, რომელსაც უნდა აეშენებინა დაგეგმილი ინფრასტრუქტურული პროექტი. რადგან ჩინეთი კომუნისტური ავტოკრატიაა, იქ თითქმის ყველა კომპანია ამა თუ იმ ფორმით მთავრობის მიერ კონტროლდება ან/და პასუხისმგებელია მათ წინაშე. გამოდის, რომ ჩინეთი სესხის გაცემით ერთი ჯიბიდან მეორე ჯიბეში იდებდა ფულს, ოღონდ სესხის ამღები სახელმწიფოსა და ჩინური კომპანიების გავლით.
სესხს დაბრუნება უნდა. ჩინური სესხის პროცენტი კი ყოველთვის ძალიან მაღალია ხოლმე. ვადები კი მოკლე. ვინც სესხს ვერ აბრუნებს ჩინეთი სესხის გადავადების სანაცვლოდ მარტივ გამოსავალს სთავაზობს: რაც აგიშენე იმის მმართველ პაკეტს ითხოვს ან სრულიად ახალ ტერიტორიას, სადაც მისი საზღვაო ან სახმელეთო ბაზა აშენდება ხოლმე. თუკი ეს ყველაფერი არ გააკეთა, ყველაზე უკეთეს შემთხვევაში, ჩინეთი მის მიერ აშენებული ინფრასტრუქტურის გამტარობისას შეზღუდვებს ითხოვს იმ სახელმწიფოებისათვის, რომელიც ჩინეთისათვის მიუღებელია. მარტივად რომ ვთქვათ, ჩინეთი იტყვის შენს ტერიტორიაზე ევროპული ხომალდი ან ამერიკული ესა და ეს პროდუქცია არ უნდა დაუშვაო. რეალურად კი საგარეო პოლიტიკის კონტროლი წესდება. ამ ყველაფერს საერთაშორისო პოლიტიკაში სესხის მახე ეწოდება და ბოლო 10 წელია ძალიან აქტიურად იყენებს ჩინეთი იგივე პაკისტანში, ლაოსსა და შრი-ლანკაში.
ზოგიერთი სახელმწიფო თავდაპირველად ჩინურ სესხს არ იღებს. მაგრამ დაგეგმილ პროექტში ჩინეთის თანამონაწილეობა თითქმის ნახევარია ხოლმე 30%-დან 49%-მდე. 51%-ს კი სხვადასხვა სახელმწიფოს კომპანიების თანამონაწილეობით კეთდება. მაგრამ ჩინეთთან ერთად დაგეგმილ პროექტში მონაწილეობა არავის უნდა. ამის მიზეზი მარტივია:
1. ჩინური კომპანიების დიდი ნაწილი სანქცირებულია; სანქცირებულ კომპანიებთან თანამშრომლობა სარისკოა.
2. ჩინური კომპანიები შესასრულებელი სამუშოების დიდ ნაწილს უხარისხოდ ან საერთოდ არ ასრულებენ. მიტოვებული, არასათანადოდ შესრულებული ან სულაც განადგურებული ჩინური პროექტები ბოლო 10 წელიწადში ძალიან ბევრია, განსაკუთრებით აზიაში;
3. ჩინური კომპანიები გარემოს ტოტალურ განადგურებას ახდენენ დაგეგმილი პროექტის შესრულებისას. ძალიან ხშირია შემთხვევა, როდესაც ჩინური კომპანია გარემოზე ზემოქმედების კვლევას აყალბებს ხოლმე. მთელი სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზია განადგურებულია ჩინური კომპანიების დაუდევრობის მიერ;
4. ჩინური კომპანიები პერსონალის უმეტეს ნაწილს ჩინეთის მოქალაქეებს ასაქმებს და არა ადგილობრივებს. ამასთან, დასაქმებულების უფლებები მინიმალური და უკუგდებულია ხოლმე. იყო შემთხვევები მუშებს რომ მიუტოვებიათ სამუშაო ადგილი გაუსაძლისი პირობების გამო.
როგორც აღვნიშნეთ ყველა სახელმწიფო არ იღებს ჩინეთისაგან ვალს, მაგრამ ისინიც კი მალევე ორ პრობლემას აწყდებიან: ასეთმა სახელმწიფომ პროექტში თანამონაწილეობის მეორე ნახევარი ან თავად უნდა დაფაროს ხოლმე, რისი შანსიც მინიმალურია ან ისეთ ქვეყნებს ჩაადებინოს, როგორიც რუსეთია (ჩინეთთან არ თანამშრომლობს ბევრი სახელმწიფო). რუსული პორტის ან სხვა ინფრასტრუქტურული პროექტის ხილვა არავის სურს. ამიტომ რჩება მესამე გამოსავალიც: მიმართოს ჩინეთის ხელისუფლებას და აიღოს ის სესხი, რომელსაც კაბალური პირობებით დაბრუნება მოუწევს მალე. ანუ მაინც სესხამდე დადის ხშირად. და თან კაბალური პირობების მქონე სესხამდე.
ეს სესხი მხოლოდ საქმეს არ ხმარდება. მისი მნიშვნელოვანი ნაწილი კორუმპირებული პოლიტიკოსების ჯიბეებში ილექება ხოლმე. რა ხდება შემდგომ? ჩინეთი აცხადებს, რომ პროექტი უფრო ძვირი ჯდება, ვიდრე პირველი შეფასებისას ჩანდა რის გამოც სახელმწიფოს კიდევ უფრო მეტი სესხის აღება უწევს მისგან. ან ამ პროექტის მიტოვება. მაგრამ ვალი მაინც რჩება. თუ მაინც დასრულდა პროექტი სესხის დაბრუნების დროც მოდის.
დიდ სესხს განვითარებადი სახელმწიფო ფიზიკურად ვერ დააბრუნებს, რის გამოც ორი გამოსავალი რჩება მას: მიმართოს საერთაშორისო სავალუტო ფონდს და იქიდან აიღოს სესხი, რომ ჩინური სესხი დაფაროს. ეს შემთხვევა ხშირად არ მუშაობს, რადგან სავალუტო ფონდს არ სურს ჩინეთის ჯიბის დაფინანსება. მაგრამ ასეც რომ მოხდეს სესხით სესხი იფარება მხოლოდ. ამაში კი კარგი არაფერია. ან მეორე ვარიანტი და უფრო რეალისტური - ჩინეთი ითხოვს აშენებული პროექტის საკონტროლო წილს, ან ქვეყანაში სამხედრო ბაზას, ან მთელს ქვეყანაზე პოლიტიკურ ზეგავლენას. ეს ზეგავლენა ეხება როგორც საშინაო, ისე განსაკუთრებით, საგარეო პოლიტიკას. ჩინეთი კი ჩინურ-რუსულ ღერძს ქმნის.
კარგი, ხომ შეიძლება სახელმწიფომ არ აიღოს სესხი? დიახ. არის ეს ვარიანტიც. პროექტს ახორციელებს ჩინეთი ნაწილობრივ. სესხის გარეშე. ამ პროექტის განხორციელების 49%-ს ჩინეთი კისრულობს და ჩინეთი ფლობს. მეორე ნაწილზე კი უნდა გაჩნდნენ თანამონაწილე ქვეყნები (კიდევ ერთხელ - რადგან ჩინეთთან ბევრი არ თანამშრომლობს შეიძლება თანამონაწილე იყოს მაგალითად რუსეთის მსგავსი ქვეყანა) ან ადგილობრივი ბიზნესმენები. მაგრამ, ასეც რომ მოხდეს, რადგან ჩინეთს ყველაზე მეტი მეწილეობაც აქვს და ზეგავლენაც, სახელმწიფომ სულ რომ სესხი არ აიღოს, აღნიშნული პროექტის განხორციელების შემდეგ პეკინი მაინც აქტიურდება და მოთხოვნას აყენებს: მისი პროექტით მხოლოდ ის სახელმწიფოები ისარგებლებენ ვისაც საჭიროდ კომუნისტურ პარტიაში ჩათვლიან.
ამაზეც რომ გადარჩეს სახელმწიფო, მაინც, ჩინეთი ასე ადვილად არ ახორციელებს პროექტებს და ხანდახან ფარულ გარიგებებსაც მიმართავს. იმისათვის, რომ სახელმწიფომ მისგან აიღოს სესხი, ასეთი ქვეყნების ხელისუფლებას კორუფციულ გარიგებას და დიდ ფულს ჰპირდება ხოლმე. პერსონალურად. დაახლოებით ასე მოხდა შრი-ლანკაში, რამაც საბოლოოდ ქვეყანა ჩინეთის ეკონომიკურ ვასალად აქცია.
ანაკლიის პორტი საქართველოსათვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია. ორი აზრი არ არსებობს, რომ რაც უფრო მეტი პორტი გაქვს, მით უფრო ღრმაწყლოვანი, მით უკეთეს პოზიციაში ხარ. მაგრამ ის უნდა იყოს საქართველოსი, მოჰქონდეს შემოსავალი და ემსახურებოდეს საქართველოს ინტერესებს. სასიხარულო შეძახილი "ჩინეთი ანაკლიის პორტს აშენებს" სინამდვილეში რას ნიშნავს ჯერ კიდევ გასარკვევია ხოლო რისკები - ასაწონი. ჩინეთი ის ქვეყანაა არაა მხოლოდ ააშენოს და პოლიტიკური სარგებელი არ ნახოს. ჩინეთს ფული აქვს და ფულით ზეგავლენის ყიდვა სურს.
მარტივი კითხვები რომ დავსვათ: რას იღებს ჩინეთი პორტის აშენების სანაცვლოდ - მხოლოდ ფულს? ვინ იქნება ჩინეთის კომპანიების გარდა მშენებლობაში თანამონაწილე სახელმწიფო ან კერძო ორგანიზაცია? თუკი არავინ არ გამოჩნდა და სრულიად ჩინეთმა აითვისა მშენებლობა რას მოასწავებს ეს? ან თუ გამოჩნდა ისეთი ქვეყანა, როგორიც რუსეთი ან რომელიმე ანტიდასავლური ძალაა და გამოთქვა პროექტში მონაწილეობის სურვილი, მაშინ რა ხდება? როცა პორტს სანქცირებული ჩინური კომპანია აშენებს დააზიანებს რამდენად განხორციელებადია ეს პროექტი? ყველაზე უარეს შემთხვევაში, იქნება თუ არა სესხი აღებული? ეს და სხვა კითხვები პოლიტიკურმა ეკონომისტებმა უნდა დასვან. სხვა გვარად ბნელ სივრცეში გადაადგილებას ჰგავს ეს ყველაფერი, სადაც სხვა ქვეყნების გამოცდილება კარგს არაფერს გვასწავლის.
სხვების გამოცდილებიდან, ცუდ შემთხვევაში ქვეყნის სუვერენიტეტის ნაწილიც კი დგება ხოლმე საფრთხის ქვეშ. პაკისტანს სწორედ ეს პრობლემა დაუდგა, როდესაც აიღო ჩინური სესხი და ჩინურ კომპანიასვე ააშენებინა გვადარის პორტი ჩინეთს, მაგრამ 2016 წელს ოპერაციული კონტროლი დაკარგა კიდეც მასზე და დღეს ეს პორტი ჩინეთის არაპირდაპირ მფლობელობაშია. უარესი შემთხვევაა შრი-ლანკაში არსებული ჰამბანტოტას პორტი, რომელიც 99 წლითაა ჩინეთის მფლობელობაში.
ზოგადად, მშვიდობა-მშვიდობაო რომ გაიძახიან, სინამდვილეში ეს ყველაფერი რუსულ-ჩინურ ავტოკრატიულ და კორუფციულ ღერძში გადანაცვლებას და დასავლეთთან კონფლიქტში შესვლას თუ გულისხმობს, ძალიან ცუდი იდეაა ეს ჩვენნაირი სახელმწიფოსათვის.
ბლოგი
1918 წლის აპრილი - ბრძოლა მდინარე ჩოლოქთან და ქართველების ბრწყინვალე გამარჯვება გენერალ მაზნიაშვილის სარდლობით!
1918 წლის 3 მარტს საბჭოთა რუსეთსა და გერმანიას, ავსტრია-უნგრეთს, ოსმალეთსა და ბულგარეთს შორის დაიდო ბრესტ-ლიტოვსკის საზავო შეთანხმება, რომლის მიხედვით, რუსეთი გამოეთიშა პირველ მსოფლიო ომს. ზავის მიხედვით რუსეთს ოსმალეთის იმპერიისთვის უნდა დაეთმო ბათუმისა და ყარსის ოლქები. ამ დროს ამიერკავკასია ფაქტობრივად დამოუკიდებელი იყო რსფსრ-სგან და იმართებოდა ამიერკავკასიის სეიმის და ამიერკავკასიის კომისარიატის მიერ, თუმცა დამოუკიდებლობა გამოცხადებული არ ჰქონდა. ოსმალეთის იმპერია ითხოვდა ბრესტ-ლიტოვსკის ზავით კუთვნილი ტერიტორიების დათმობას ამიერკავკასიის მთავრობისგანაც. სეიმი ცდილობდა ოსმალეთთან პრობლემის მოგვარებას დიპლომატიური გზებით. ამ მიზნით 1918 წლის 12 მარტს დაიწყო ტრაპიზონის სამშვიდობო კონფერენცია. მოლაპარაკებას დადებითი შედეგი არ მოჰყოლია. მოლაპარაკების პარალელურად, ოსმალეთის არმიამ სადავო ტერიტორიების დასაკავებლად საომარი მოქმედებები დაიწყო.
საბრძოლო მოქმედებები 6 აპრილამდე:
მარტში ოსმალეთის მე-9, მე-6 და მე-3 არმიებმა მეჰმედ ვეჰიბ-ფაშას სარდლობით კავკასიას შეუტიეს. 1918 წლის 31 მარტს ოსმალებმა აიღეს ბათუმი. ქალაქში მდგარი მე-4 ქვეითი ლეგიონი (სარდალი წერეთელი) გაიქცა ოზურგეთში, მე-2 ქვეითი ლეგიონი კი (სარდალი პოლკოვნიკი ყარალაშვილი) ჩაქვში. საქართველოს ეროვნული საბჭოს თავმჯდომარემ, ნოე ჟორდანიამ დაავალა გიორგი მაზნიაშვილს დაუყოვნებლივ წასულიყო სადგურ ნატანებში და არ დაეშვა ოსმალების წინსვლა მდინარე ჩოლოქს აქეთ. მაზნიაშვილმა შტაბის უფროსობა ჩაიბარა 1 აპრილს.
2 აპრილს მაზნიაშვილმა ჯავშნოსანი მატარებელი გაგზავნა ჩაქვში ალყაში მოქცეული მე-2 ქვეითი ლეგიონის გამოსახსნელად, რომელსაც ოსმალებმა გზა მოუჭრეს და ტყვეობა ელოდა. ოსმალების ქვეითი ჯარი გამაგრებული იყო ქობულეთის აღმოსავლეთით, რკინიგზის გასწვრივ, ხოლო ჩაქვის სადგურზე იდგა მათი ცხენოსანი ათასეული. ჯავშნოსანი დილის 9 საათზე ჩაქვის სადგურზე ჩავიდა და ტყვიისმფრქვევის ცეცხლით გაანადგურა სადგურზე გამაგრებული ოსმალები. ამით ყარალაშვილის ლეგიონმა ისარგებლა და მცირე მსხვერპლით დაიხია უკან. ეს ლეგიონი, რომელიც 500 ჯარისკაცისგან შედგებოდა, დემორალიზებული იყო და მაზნიაშვლმა გაუშვა ლანჩხუთში, რეზერვში, რომელიც უნდა შევსებულიყო ისიდორე რამიშვილის მიერ შეკრებილი მოხალისეებით. მე-4 ქვეითი ლეგიონი მაზნიაშვილმა ოთხ ათასეულად დაჰყო და გაანაწილა ლიხაურში, შემოქმედში, ვაშნარსა და ოზურგეთში. სადგურ სუფსაზე იდგა ცხენოსანი ბატარეა პორუჩიკი ყარაევის მეთაურობით. მაზნიაშვილის განკარგულებაში იყო 4 ტყვიამფრქვევი, 6 ზარბაზანი, ჯავშნოსანი მატარებელი 90 ჯარისკაცით და 400 სახალხო გვარდიელი.
ფრონტის ხაზი იწყებოდა შეკვეთილის ნავსადგურიდან და გრძელდებოდა სოფელ შემოქმედამდე. მას საზღვრავდა მარჯვნიდან შავი ზღვა, მარცხნიდან კი აჭარა-გურიის მთები. მთელ სიგრძეზე, ზღვიდან ოზურგეთამდე მდინარეების ჩოლოქისა და ნატანების ნაპირები იყო თითქმის გაუვალი ჯარისთვის. იქ გავლა შეეძლოთ მხოლოდ ადგილობრივებს, რომლებმაც იცოდნენ ბილიკები. ამ მონაკვეთს ჰქონდა მხოლოდ ორი გასასვლელი: სარკინიგზო ხიდები ნატანებზე და ჩოლოქზე და შარაგზა ლიხაურის გავლით ოზურგეთზე. მაზნიაშვილმა დაიწყო ჯარის შევსება ადგილობრივი მოხალისეებით. ამაში მას ეხმარებოდა ისიდორე რამიშვილი. სოფლად იარაღი თითქმის ყველას ჰქონდა და ცოტა თოფი იყო საჭირო დასარიგებლად.
3 აპრილს ჯავშნოსანი მატარებელი ჩოლოქის სამხრეთით ლიანდაგიდან გადავარდა. გზა ადილობრივებს ჰქონდათ გაფუჭებული. ლიანდაგზე შეყენების დროს ქართულ მხარეს ცეეცხლი გაუხსნეს, რასაც ქართველ მზვერავთა მოწინავე რაზმმა ცეცხლითვე უპასუხა, მოწინააღმდეგეს ორი კაცი მოუკლა და ხელთ რამდენიმე თოფი იგდო.4 აპრილს ოსმალებმა აიღეს ქობულეთი, 5 აპრილს მოხდა მცირე შეტაკება, სადაც ქართულ მხარეს მოუკლეს ორი ადამიანი, მათ შორის ერთი ოფიცერი და დაჭრეს რამდენიმე. ოსმალებმა შემდეგ უკან დაიხიეს.
ნატანებში მებრძოლების გასამხნეველად ჩავიდნენ ნოე ჟორდანია, ირაკლი წერეთელი, ვლასა მგელაძე და სხვები და წარმოთქვეს სიტყვები. 5 აპრილს, საღამოს რვა საათზე ქართულმა მხარემ მიიღო დაზვერვის ცნობა, რომ ოსმალეთის გალიპოლის მე-2 დივიზიის შედარებით მცირე ნაწილი მიდიოდა ოზურგეთისკენ, შარაგზით და უფრო დიდი ნაწილი, 7000 ჯარისკაცი, რკინიგზის გასწვრივ ნატანებისკენ. ოსმალებმა აჰყარეს ლინდაგი მდინარე ოჩხამურის ხიდზე, რაც ადასტურებდა რომ მთავარ იერიშს სწორედ ნატანების მხრიდან აპირებდნენ. ლიანდაგის აყრით ისინი იმედოვნებნენ ქართული ჯავშნოსანი მატარებლის უფუნქციოდ დატოვებას. მაზნიაშვილმა ერთ დღეში ააგებინა ჩოლოქის ხიდიდან ტყეში შემავალი ლიანდაგი. 6 აპრილის საღამოს ოსმალებმა საარტილერიო ცეცხლი გახსნეს.
ბრძოლა ჩოლოქის ხიდთან:
8 აპრილს ოსმალეთის ჯარი გასცდა ოჩხამურს, მაგრამ არ გადიოდა ველზე და თავს აფარებდა ტყეს ოჩხამურს და ჩოლოქს შორის. მაზნიაშვილმა ჯავშნოსანი მატარებლის უკან დახევა ბრძანა. ჯავშნოსანი არიერგარდში უნდა ყოფილიყო, მაგრამ შემდეგ მან გაიზიარა ჯავშნოსანის ხელმძღვანელის ვლადიმერ გოგუაძის გეგმა: მტრის პოზიციებში შეჭრა და ბრძოლის გამართვა. ბრძოლა 7 აპრილს დილის ხუთ საათზე დაიწყო. ჯავშნოსანი მატარებელი შეიჭრა მოწინააღმდეგის რიგებში. მაგრამ ქართული მხარე არ ხსნიდა ცეცხლს არც მატარებლიდან და არც სანგრებიდან, რადგან ასეთი ბრძანება ჰქონდა მიღებული. მოწინააღმდეგეს ცეცხლს უხსნიდა მხოლოდ არტილერია, რომელიც კარგარეთელს ჰქონდა ჩაბარებული.
ოსმალები მიაუხლოვდნენ თუ არა მატარებელს, გაიხსნა ცეცხლი. ქართველებმა ცეცხლი გახსნეს როგორც მატარებლიდან, ასევე თხრილებიდან და სანგრებიდან. გაშლილ ველზე აღმოჩენილი ოსმალო ასკერები მრავლად დაიხოცნენ. 11 საათვისთვის, ბრძოლიდან ექვსი საათის შემდეგ ოსმალების დრეზინა დაეჯახა ჯავშნოსანს და მატარებლის პირველი ვაგონი ლიანდაგიდან გადაეგდოთ და დასავლეთიდან წამოსული ახალი ათასეულით კიდევ ერთი იერიში მიიტანეს ჯავშნოსანზე. გოგუაძეს იმედი გადაწურული ჰქონდა და ხელი დააჭირა ღილაკს, რომლითაც ჯავშნოსანი უნდა აფეთქებულიყო, რატა მტერს მხოლოდ რკინის ნამსხვრევები შერჩენოდა, მაგრამ პულტიდან ნაღმამდე მიმავალი მავთული გაწყვეტილი ყოფილიყო და ნაღმი მოქმედებაში არ მოვიდა. ამასობაში მაზნიაშვილთან მივიდა დამატებითი დახმარების სათხოვნელად გაგზავნილი აკაკი ურუშაძე და ბრძოლაში ჩაერთო გორის გვარდიის 400 კაციანი რაზმი. ოსმალები საბოლოოდ გატყდნენ და დაიწყეს უკანდახევა. ქართველები ამოვიდნენ საგრებიდან და დღის 4 საათამდე მისდიეს გაქცეულ მტერს ოჩხამურის ხიდამდე.
„7 აპრილს გენერალმა მაზნიაშვილმა უკან დახევა ბრძანა. უკან დახევის დროს ჯავშნიანით არიერგარდში ვყოფილიყავი და მტრის თავდასხმისგან იგი დამეცვა, ბოლოს ამეფეთქებინა რკინის გზის ხიდები და სუფსაში მივსულიყავი. მე მას ჩემი გეგმა მოვახსენე: მტრის პოზიციებში შევიჭრები და ბრძოლას გავუმართავ-მეთქი. გენერალმა ეს განზრახვა არ გაიზიარა და ამიკრძალა კიდეც: ტყუილა-უბრალოდ დაიღუპებითო. მე თუ არიერგარდში უმოქმედოდ ვიქნებოდი, მაშინ მტრის არტილერია დამაზიანებდა. გენერალმა ბოლოს მითხრა და დამლოცა: ნახე! როგორც სჯობდეს, ისე მოიქეციო. ჯავშნოსანის მხედრებს არ ეძინათ. უკვე ორი საათი იყო. მებრძოლები შევკრიბე და მათ მდგომარეობა განვუმარტე, ჩემი გადაწყვეტილებაც გავაცანი...დილით ხუთ საათზე ჩოლოქის ხიდს მივადექით. ოსმალო გუშაგები დავიჭირეთ, მტრის ბანაკში შევედით და შუა ადგილი დავიპყრეთ. ოსმალების ჯარს იქაურობა აევსო. რკინის გზის აღმოსავლეთით ნაყანევი ადგილები მტრის ჯარებით იყო გავსებული. მე სროლა არ ავტეხე. მტერს ვაგრძნობინე, რომ მე შეცდომით მოვხვდი მტრის ბანაკში და ვნებდები. უკვე გათენდა და ოსმალნი ჩვენი ჯავშნოსანისაკენ გამოიქცნენ. ახლოს მოვიდნენ. მატარებლის საფეხურებზეც ამოცოცდნენ, ზარბაზნებისა და ტყვიამფრქვეველების ლულებს ჩამოეკიდნენ. ჯავშნიანი მატარებელი ჩაკეტილი იყო, შიგ შემოსვლა არავის შეეძლო. ოსმალთა იქ მყოფი ჯარი შეგროვდა რკინის გზასთან. როცა აქ ყველამ მოიყარა თავი, მაშინ გავეცი ბრძანება ცეცხლი გაეხსნათ. შეიქნა სასტიკი ბრძოლა. მოწინააღმდეგე მამაცად იბრძოდა. ერთი საათის ბრძოლის დროს ბევრი ოსმალო დაიღუპა. შემდეგ ოსმალებმა მიაშურეს საფარს და იქიდან დაგვიწყეს სროლა. მე დავიწყე მანევრების კეთება და სადაც ოსმალოებს უფრო მეტი ჯარი ჰყავდათ, სწორედ იქითკენ გავხსენი მომაკვდინებელი ცეცხლი. მტრის უმთავრესი ძალა უკვე განადგურებული იყო“
(ვლადიმერ გოგუაძე)
ოსმალეთის ჯარმა 4 კილომეტრით უკან დაიხია. ბრძოლაში ქართულ მხარეს მოკვდა 3, დაიჭრა 25 ადამიანი. ოსმალების მხარეს, მაზნიაშვილის შეფასებით დაიღუპა 500-მდე ადამიანი, ხოლო სხვა ქართველი სახმედრო ლიდერების შეფასებით - 1000 მდე ადამიანი. ექიმ ვახტანგ ღამბაშიძის მონაცემებით ოსმალებს ბათუმში გადაჰყავდათ 600 დაჭრილი ჯარისკაცი. გაზეთ „საქართველოს“ ცნობით ოსმალეთის მხარეს დაიღუპა 80, ტყვედ ჩავარდა 2 ასკერი. ქართველებმა ხელში ჩაიგდეს 20 თოფი.
ბრძოლაში გმირობა ბევრმა ადგილობრივმა გამოიჩინა: ლიხაურელი პორფილე და ალექსანდრე გორგოშიძეები გიორგის ჯვრით დაჯილდოვდნენ ბრძოლაში გამოჩენილი გმირობისთვის; გმირობა გამოიჩინა ობერკონდუქტორმა სიმონ სკამკოჩაიშვილმა, გადმოცემის მიხედვით დაზვერვაზე გასულმა ჯარისკაცმა ბოლქვაძემ, რომელსაც მოულოდნელად ოსმალო ასკერების ჯგუფი შეეჩეხა, 4 მოკლა და 4 ტყვედ აიყვანა. 1918 წლის 13 აპრილს ვლადიმერ გოგუაძე გახდა პირველი ქართველი, რომელმაც ეროვნული გმირის წოდება მიიღო. პირველი რესპუბლიკის არსებობის განმავლობაში ეს წოდება აღარავის მიუღია. გმირულად იბრძოდა მისი მოადგილე იუსტინე სიხარულიძე, მზვერავთა რაზმის უფროსი გობრონიძე, ელიზბარ გაგნიძე, ნოე გოგუაძე, აკაკი ურუშაძე, დავით შარაშიძე.
შედეგები: 
ჩოლოქის ხიდთან მიღწეულ წარმატებას ხაზი გადაუსვა ქართული ჯარის სხვა შენაერთებმა. ოზურგეთისკენ დაძრულ ოსმალების მცირერიცხოვან ჯარს (ერთი ბრიგადა არტილერიით) ლიხაურში დაბანაკებულმა ათასეულმა არ გაუწია წინააღმდეგობა, დატოვა პოზიციები და უკან დაიხია ქალაქისკენ. ამან გამოიწვია პანიკა, ოზურგეთი მიატოვა ჯარმა, სახელმწიფო დაწესებულებებმა და დაიწყო უკან დახევა ჩოხატაურისკენ. მთელი ქალაქი გაიხიზნა ჩოხატაურში და ოსმალებმა თავისუფლად დაიკავეს მიტოვებული ქალაქი. გარდა ოზურგეთისა, ოსმალებმა აიღეს ჭანიეთი, ლიხაური, მაკვანეთი, წითელმთა, მელექედურის ნაწილი, წინ წაიწიეს ვაშნარის მიმართულებით. გაკირულიდან შეუტიეს შემოქმედს, მაგრამ შემოქმედში ვერ შევიდნენ მოსახლეობის წინააღმდეგობის გამო. მაზნიაშვილმა მოასწრო ლანჩხუთში მყოფი სათადარიგო ჯარის დაყენება ნასაკირალის უღელტეხილზე და ჩოხატაურის გზის ჩაკეტვა. 11 აპრილს მაზნიაშვილმა სცადა ოზურგეთზე შეტევა და გაიმართა ვაშნარის ბრძოლა, თუმცა საბოლოოდ სამხედრო მოქედებები შეაჩერა გერმანიის დიპლომატიურმა ჩარევამ და დროებითმა ზავმა. ოსმალები ოზურგეთიდან ზავის პირობების მიხედვით 7 ივნისს გავიდნენ.
სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.