,
ეს არის ადგილი თბილისში, რომელიც ყველა სეზონზე ჭრელია და სიჭრელისთვის გაზაფხულის მოსვლა არ სჭირდება - ადგილი, სადაც შეიძლება უნიკალური ძველი ნივთები აღმოაჩინო. ადგილი, რომელიც სხვადასხვა ეპოქის უნიკალურ სინთეზს ქმნის. აქ ძველ თბილისელებთან ერთად, უამრავ ძველ და უკვე ანტიკვარ ნივთს ნახავთ.
ძველი არქიტექტურის ფონზე, ტროტუარებზე გაშლილი უამრავი საინტერესო, ყველა ეპოქის ნივთი დაგაიტერესებთ: ნახატები, ქანდაკებები, ჭანჭიკები, მონეტები, საოცარი მუსიკალური საკრავები. თუმცა, არა მარტო ძველი, აქვეა ახალი ხელნაკეთობანი. ძველისა და ახლის შერწყმა კი საოცრად ლამაზი და საინტერესოა. ესაა ადგილი სიცილის, დისკუსიის, ძველი ისტორიების გახსენების, სხვადასხვა ეროვნების ძველი თბილისელი ადამიანების გაცნობის, ასევე, გარშემორტყმული უამრავი ხელოვნების ნიმუშების სახელოსნოებით.
ეს რუსთაველის ქუჩიდან რამდენიმე მეტრში მდებარე მშრალი ხიდია. თბილისელების ნაწილი მას ძველმანების ხიდს, ზოგი კი მოგონებების ხიდს ეძახის.
ძველისა და ახლის უკეთ შეცნობის სურვილით, ზაფხულის ერთ მშვენიერ დღეს მშრალ ხიდზე მდებარე, ძველმანების ბაზარში გაისეირნება გადავწყვიტე, რათა საკუთარი შთაბეჭდილებები მკითხველისთვის უკეთ გამეზიარებინა. მშრალი ხიდის ტროტუარები უცხოელებით გადავსებული დამხვდა. ტურისტები დიდი ინტერესით იტაცებდნენ უძველეს სუვენირებს, ვერცხლს, მეორე მსოფლიო ომის დროინდელ სამხედრო ქურთუკებს, მათ შორის, დიდი რაოდენობით უსარგებლო ნივთებს, როგორებიცაა ნოკიას ძველი ტელეფონები, პლასტმასის მზის სათვალეები ჩინეთიდან და ა.შ.
„წლების მანძილზე ოჯახებში შეგროვილი ძველი ნივთები, ანტიკვარი, ყველაფერი – საქართველოს ფარგლებს გარეთ გადის. ჩვენს ქვეყანაში არაფერი რჩება. ქართველი მყიდველიდან მხოლოდ ძველი ხალხი შემორჩა, რომელმაც ამ ნივთების ფასი იცის.
ჭურჭლის ნაწილი საკუთარი ოჯახიდან მომაქვს, ნაწილს კი გაჭირვებულებისგან ვყიდულობ, იაფად. ყოველ დღე, საღამოს 6-7 საათამდე ქუჩაში ვზივარ. არის შემთხვევები, როდესაც შეიძლება ორი კვირა ისე გავიდეს, ვერც ერთი ნივთი გავყიდო, მაგრამ ხანდახან მიმართლებს.“ – გვიყვება მშრალ ხიდზე ძველებური ჭურჭლის გასაყიდად გამოსული გიორგი.
მაშინ, როდესაც თბილისის მარჯვენა და მარცხენა სანაპიროები გაშენდა და გაჩნდა უბნები, საჭირო გახდა ამ უბნების ერთმანეთთან დაკავშირება. მოქალაქეები თავისი ხარჯებით ძირითადად, ხის ხიდებს აშენებდნენ, რომლებიც დროის განმავლობაში, ადიდებულ წყალს მიჰქონდა. სწორედ ამ მიზნით, რათა პრობლემა მოეგვარებინათ, 1848 წელს მეფისნაცვალ მიხეილ ვორონცოვის დავალებით, იტალიელმა არქიტექტორმა, ჯოვანი სკუდიერიმ თავისი პროექტით, ახალი ხიდის მშენებლობა დაიწყო.
მიუხედავად იმისა, რომ არქიტექტორი ტრაგიკულად დაიღუპა ხიდის მშენებლობა მაინც გაგრძელდა, მშენებლობა განაგრძო და 1851 წელს დაასრულ, ნორვეგიელმა ინჟინერმა ბლიქსმა. მას ჯერ „მიხეილის მცირე ხიდი“, შემდეგ კი „ნიკოლოზის ხიდი“ ეწოდებოდა. 1930-იან წლებში სკუდიერის დაპროექტებული ორი ხიდის შესაერთებლად, ადგილის აწევა გახდა საჭირო, რის გამოც ამ ტერიტორიაზე მდებარე „მადათოვის კუნძულის“ ნაწილში უზარმაზარი მიწაყრილი გაკეთდა. მალევე მტკვრის ამ ტოტის დაშრობის გამო კუნძული გაქრა, თუმცა ხიდი კვლავ აგრძელებდა ფუნქციონირებას, რის გამოც მას „მშრალი ხიდი“ დაერქვა.
მშრალი ხიდის მიმდებარედ, დედაენის ბაღია გაშენებული, სადაც ყველას შეუძლია გაისეირნოს და სუფთა, მწვანე სივრცეებს შორის დაისვენოს.
2021 წლის 16 ივნისს უკვე ოფიციალურად და საზეიმო ვითარებაში გახსნილი, განახლებული დედაენის ბაღი თბილისის ერთ–ერთი გამორჩეული ადგილი გახდა და ტრადიციულად, უამრავ ვიზიტორს იზიდავს.
დედაენის ბაღი შესანიშნავი ადგილია დასვენებისა და განტვირთვისთვის. მწვანეში ჩაფლულ ბაღში, სასეირნო ბილიკები და დასასვენებელი სკამებია მოწყობილი. აქ არის სკეიტ პარკიც სპორტის მოყვარულთათვის. ბაღის ტერიტორიაზე არის კაფე-ბარები და სანაყინე, სადაც სასიამოვნო გარემო დაგხვდებათ. აქვე ელგუჯა ამაშუკელისა და ნოდარ მგალობლიშვილის შექმნილი, დედაენის ძეგლი დგას.
ამ ბაღს უდიდესი ისტორიული დატვირთვაც აქვს – აქ უმნიშვნელოვანესი პოლიტიკური შეკრებები იმართებოდა და განსაკუთრებულ მოვლენად რჩება საბჭოთა კავშირის პერიოდში, 1978 წელს გამართული საპროტესტო აქციები, სადაც ადამიანები კრემლის მიერ საქართველოში სახელმწიფო ენად რუსულის გამოცხადების შესახებ მიღებულ გადაწყვეტილებას აპროტესტებდნენ. ამ აქციამ მართლაც ისტორიული შედეგი გამოიღო და 1978 წლის 14 აპრილს სკკპ–ის ცენტრალურმა კომიტეტმა, როგორც სახელმწიფო ენის – ქართულის გაუქმების გადაწყვეტილება უკან წაიღო. სწორედ ამ მოვლენასთან დაკავშირებით ამ ადგილს 1990 წელს „დედაენის ბაღი“ ეწოდა.
ამ ადგილს კლასიციზმის ელემენტების მქონე, რამდენიმე შენობა გამოარჩევს, რომელიც მშრალი ხიდის წინ მდებარეობს. მათგან აღსანიშნავია ყოფილი სასტუმრები „Grand Hotel“-ი და „London“-ი.
„ლონდონი” – 1875 წელს გაიხსნა (ახლანდელი ათონელის #31, მაშინდელი მადათოვის ქუჩის #21). მისი პროექტი არქიტექტორმა ოტო სიმონსმა შეადგინა. ფერდიანი ნიადაგიდან გამომდინარე შენობას რთული სტრუქტურა ჰქონდა, ფასადი სხვადასხვა სიმაღლის, სხვადასხვაგვარად გადაწყვეტილი მონაკვეთებისგან შედგებოდა. საბჭოთა პერიოდში აქ რაღაცები შეცვალეს – ერთსართულიანი ფლიგელი ახლა ათონელის ქუჩაზე ძირითადი შენობისაგან მოწყვეტილია, მაგრამ მას ეზოს მხარეს ებმის. შენობას ძალიან ლამაზი მიმდებარე ბაღიც ჰქონდა, რომელიც აღარ არსებობს, ხელოვნების ნიმუში – აივნები კი დროთა განმავლობაში გადაკეთებულია, ნაწილი კი ამოაშენეს. უნიკალური სანახაობაა სადარბაზო და კიბის უჯრედი, რომლის კედლებიც მოხატულია. შელახული, მაგრამ მაინც აღქმადი, რომ დიდი შრომაა ჩადებული. ოთახები შეზღუდული რაოდენობის იყო, თუმცა მომსახურება საუკეთესო. აქაურ მომსახურე პერსონალთაგანს 2-3 უცხო ენაც კი სცოდნია.
„ლონდინში ადგილები არასოდეს არაა თავისუფალი“, – ასე წერდა თბილისში 1894 წელს ჩამოსული ირანელი გენერალი მაჯდ ოს-სალტანე.
მართლაც და წყაროები მოგვითხრობს უამრავი სტუმრების ამბავს, რომლებიც აქ ცხოვრობდნენ. 1888 წელს თბილისში ჩამოსული პიოტრ ჩაიკოვსკი, 1883 წელს რუსეთის სახელმწიფო საკუთრებათა მინისტრი მიხეილ ოსტროვსკი, მარკიზი ჯორჯ კერზონი, შემდგომში ინდოეთის ვიცე-მეფე და ბრიტანეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი (1892 წელს), ინგლისელი სიძველეთა მკვლევარი და პოლიტიკური ემისარი გერტრუდ ბელი (1892 წელს) და ნორვეგიელი მწერალი კნუტ ჰამსუნი (1899 წელს). ამ დროისთვის კნუტ ჰამსუნი უკვე ცნობილი მწერალი იყო, მას უკვე ჰქონდა დაწერილი რომანები: „შიმშილი“, „მისტერიები“, „პანი“, „ვიქტორია“. ცოლ-ქმარი რატომღაც სხვისი გვარ-სახელებითა და საბუთებით მოგზაურობდა, ამიტომ საქართველოში მათ ზარ-ზეიმით არ დახვედრიან.
მოგზაურობის შედეგად ნორვეგიელმა მწერალმა ორი ნაწარმოები – პიესა „დედოფალი თამარი“ და „ზღაპრული ქვეყანა“ შექმნა. სწორედ „ზღაპრული ქვეყნიდან“ ვიგებთ, რომ ჰამსუნი და მისი მეუღლე მაშინდელი თბილისის ერთ-ერთ ყველაზე გამორჩეულ სასტუმროში დაბინავდნენ.
1914 წლის დეკემბერში პეტრე ზუბალაშვილმა შენობა ხელისუფლებას დაუთმო სამხედრო ლაზარეთად და აღჭურვილობისათვის 20 ათასი მანეთიც მისცა. დაახლოებით, 1960 წელს შენობა საცხოვრებელ სახლად გადაკეთდა.
1881 წელს ჰექტორ დელალანდმა სასტუმრო „გრანდ-ოტელი“ გახსნა. 1885 წელს მას „ბერლინი“ დაერქვა. 1890 წლის შემდეგ მალე სასტუმროს ისევ ძველი სახელწოდება დაუბრუნეს. თავად შენობა ხუთსართულიანი, თბილისისთვის დამახასიათებელი არქიტექტურის ტიპის იყო. ყველა სართულზე აივნებით მოპირკეთებული, რომლებიც დღეს ნახევრად მოშლილია. 1901 წელს, სასტუმროში იდუმალებით მოცულმა მკვლელობამ დიდი მითქმა-მოთქმა გამოიწვია. პოლონელი მწერლის სტანისლავ ფშიბიშევსკის მეუღლე დაგნი იუელი, ჭიათურის მანგანუმის საბადოების მფლობელის შვილმა, 25 წლის ვლადისლავ ემერიკმა, სასტუმროს ნომერში მოკლა და შემდეგ თავი მოიკლა.
P.S. მშრალი ხიდი თავის უნიკალურ, მოგონებებით სავსე არსებობას მაინც განაგრძობს და კიდევ დიდხანს გაულამაზებს ინტერიერს, ექსტერიერს თუ ცხოვრებას დედაქალაქის მაცხოვრებლებს, თუმცა არავინ იცის რა ბედი ეწევათ იმ ძვირფას ნივთებს, რომლებიც ჩვენს საუკუნოვან ისტორიას ინახავს.
