USD 2.7191
EUR 3.2020
RUB 3.4463
თბილისი
«Deutsche Welle» (გერმანია): „რუსეთის სამხედრო ყოფნა სომხეთში მცირდება? რატომ გაიყვანა რუსეთმა მესაზღვრეები სომხეთ-თურქეთისა და სომხეთ-ირანის საზღვრებიდან“
თარიღი:  542

გერმანულმა სამაუწყებლო კომპანიამ „დოიჩე ველემ“ (Deutsche Welle) გამოაქვეყნა სტატია სათაურით „რუსეთის სამხედრო ყოფნა სომხეთში მცირდება?“ (ავტორი - არშალუის მღდესიანი), რომელშიც განხილული და კომენტირებულია ერევან-მოსკოვს შორის მიღწეული შეთანხმება სომხეთ-ირანისა და სომხეთ-თურქეთის საზღვრებიდან რუსი მესაზღვრეების გაყვანის თაობაზე.

გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:

ამ დღეებში სომხეთის პრემიერ-მინისტრი ნიკოლ ფაშინიანი მოსკოვში იმყოფებოდა, საიდანაც ერევანში რუსეთთან დადებული ხელშეკრულებით დაბრუნდა: რუსეთი 2025 წლის 1  იანვრიდან თავის სამხედრო მოსამსახურეებს სომხეთ-ირანის საზღვრის საკონტროლო-გამშვები პუნქტებიდან გაიყვანს და მათ კონტროლს სომეხ მესაზღვრეებს გადასცემს. გარდა ამისა, მოსკოვი და ერევანი სომხეთ-თურქეთისა და სომხეთ-ირანის საზღვრებზე მორიგეობას ერთობლივად განახორციელებენ.

ექსპერტების აზრით, სომხეთის პრემიერის მიერ დსთ-ის სამიტზე მონაწილეობის დროს მიღწეული ხელშეკრულებების მიზანს სომხეთში რუსეთის ყოფნის შემცირებას მოასწავებს. აღსანიშნავია, რომ სომხეთი რუსეთის სამხედრო-პოლიტიკურ მოკავშირედ ითვლება, მაგრამ ბოლო ორ წელზე მეტი ხნის განმავლობაში ერევან-მოსკოვის ურთიერთობა სულ უფრო ცივდება.

რა მიზნები აქვს ერევანს?

როგორც ბენიამინ პოღოსიანი - ერევნის კვლევითი ცენტრის APRI Armenia-ს უფროსი მეცნიერ-თანამშრომელი ვარაუდობს, სომხეთის ხელისუფლება გეგმაზომიერად ახორციელებს რუსეთის სამხედრო ყოფნის შემცირებას სომხეთის ტერიტორიაზე და უპირველესად ეს ეხება ქვეყნის საზღვრების დაცვის საკითხს.

„ამ მხრივ პირველ ნაბიჯად იქცა რუსი მესაზღვრეების გაყვანა ერევნის აეროპორტის საკონტროლო-გამშვები პუნქტებიდან, შემდეგ კი სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვრიდან. ამჟამად საქმე მივიდა სომხეთ-თურქეთისა და სომხეთ-ირანის საზღვრებამდე. თუ სიტუაცია ამგვარი სცენარით მომავალშიც განვითარდება, მაშინ მალე დადგება მომენტი, რომ ერევანი მოსკოვს მოსთხოვს, სრულად იქნეს გაყვანილი რუსი მესაზღვრეები სომხეთის ტერიტორიიდან“, - ამბობს ექსპერტი ბენიამინ პოღოსიანი „დოიჩე ველეს“ კორესპონდენტთან საუბარში.

თუმცა რუსეთის ყოფნის შემცირების საკითხში ბენიამინ პოღოსიანს არ ეთანხმება სომეხი პოლიტოლოგი, ერევანში მდებარე კავკასიური კვლევების ინსტიტუტის დირექტორი ალექსანდრე ისკანდერიანი: „რუსი მესაზღვრეები, რომლებიც აეროპორტ „ზვარტნოციდან“ იქნენ გაყვანილნი და რომლებიც იანვრიდან უკვე სომხეთ-ირანის საკონტროლო-გამსვლელ პუნქტებსაც დატოვებენ, სულ რაღაც რამდენიმე ათეული სამხედრო მოსამსახურეა. გარდა ამისა, ისინი არსადაც არ მიდიან და ჩვეულებრივ გააგრძელებენ თავიანთ სამსახურს სომხეთის ტერიტორიაზე მყოფ რუსეთის სასაზღვრო ჯარებში“, - ამბობს ალექსანდრე ისკანდერიანი. იგი აღნიშნავს, რომ რუსეთის მიერ გადადგმული ნაბიჯი კრემლის ერთგვარ სიმბოლურ მოქმედებას წარმოადგენს, რომლებიც „საკმაოდ კარგად იყიდება სომხეთის საშინაო პოლიტიკაში“.

სომხეთის სუვერენიტეტის განმტკიცება?

მართალია, სომხეთის ხელისუფლება ცდილობს რუსი მესაზღვრეების გაყვანა დიპლომატიურ აქტად წარმოადგინოს, პრემიერ-მნისტრი კი მადლობას უხდის რუსებს სომხეთ-ირანისა და სომხეთ-თურქეთის მრავალწლიანი დაცვისათვის, ეს გადაწყვეტილება ბევრმა საერთო ტენდენციის დამადასტურებელ მოვლენად მიიჩნია.

ამ მხრივ წინა წლებში მიღებულ გადაწყვეტილებებთან ერთად, ეს ნაბიჯი განიხილება როგორც გაგრძელებად და უფრო მეტიც - გაძლიერებად იმ პროცესისა, რომლის მიზანს რუსეთის სამხედრო ყოფნის შემცირება წარმოადგენს.

თავდაცვისა და უსაფრთხოების საპარლამენტო კომისიის თავმჯდომარის, მმართველი პარტიის „სამოქალაქო ხელშეკრულების“ დეპუტატის ანდრანიკ ქოჩარიანის თქმით, რუსი მესაზღვრეების გაყვანა არის სომხეთის სუვერენიტეტის განმტკიცებისაკენ მიმართული ნაბიჯი: „არავის არ სჯეროდა, რომ ეს ყველაფერი რეალობად იქცეოდა. სომხეთის ხელისუფლებამ, რომელიც მუდმივად მუშაობს ქვეყნის დამოუკიდებლობის სრულყოფაზე, პირველი ნაბიჯი ჯერ სწორედ ერევნის აეროპორტში გადადგა და იქ არსებული საკონტროლო-გამშვები პუნქტების კონტროლი სომხეთის სასაზღვრო ჯარებს დაექვემდებარა“.

ყველა ეს მოვლენა განხილული უნდა იქნას სომხეთ-რუსეთის ურთიერთობების გართულების ფონზე.  2022 წლის ბოლოდან მოყოლებული, მხარეები ერთმანეთს გამუდმებით საყვედურობენ. მას შემდეგ, რაც რუსეთმა და „ოდკბ“-მა (კოლექტიური უსაფრთხოების ხელშეკრულების ორგანიზაციამ) სომხეთს უარი განუცხადეს სამხედრო დახმარების გაწევაში აზერბაიჯანთან კონფლიქტის დროს, უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად ერევანმა კურსი დივერსიფიკაციისაკენ აიღო.

სომხეთი კონტაქტებს აფართოებს საფრანგეთთან, ინდოეთთან და სხვა ქვეყნებთან, რაც მოსკოვის გაღიზიანებას იწვევს. რუსეთის უკმაყოფილება იმდენად გაძლიერდა, რომ სომხეთის მთავრობამ „ოსკბ“-ში თავისი წევრობა დროებით შეაჩერა და დაიმუქრა, რომ საერთოდ გავიდოდა ორგანიზაციიდან.

ერევნმა და მოსკოვმა ამჯერად სკანდალს თავი აარიდეს.

სომხეთის პოლიტიკის გამო რუსეთის უკმაყოფილების მიუხედავად, გადაწყვეტილება რუსი მესაზღვრეების გაყვანაზე სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი ობიექტებიდან - ერევნის ეროპორტიდან და სომხეთ-ირანის საზღვრიდან - მიღებული იქნა ოპერატიულად და ბოლო წლებისთვის დამახასიათებელი ურთიერთბრალდებების გარეშე.

პოლიტოლოგი ალექსანდრე ისკანდერიანი ყურადღებას ამახვილებს ამ ასპექტზე და ამბობს, რომ ერევან-მოსკოვის მუშაობის სტილი ემოციური ტონიდან პრაგმატიზმით შეიცვალა. „თუ ადრე ერევნის გადაწყვეტილებები, მაგალითად, საერთაშორისო სისხლის სამართლის რომის სტატუსტის დამტკიცების შესახებ, მოსკოვის მიერ საკმაოდ ნეგატიურად და გარკვეული ბრაზით იქნა აღქმული, ახლა მსგავსი რამ აღარ შეიმჩნევა. აშკარაა, რომ რუსეთს ამჯერად სოხეთისაგან რაიმე არ მოუთხოვია“, - ამბობს ექსპერტი და კრემლის მშვიდობიან თანხმობას ორი მიზეზით ხსნის: პირველი - სომხებმა რუსებთან კაბინეტური მუშაობა ისწავლეს ემოციების გარეშე; მეორე - შეიცვალა რუსეთის რეგიონული პრიორიტეტები უკრაინის ომის გამო. „რუსეთისათვის [სომხეთთან უთანხმოებას] უკვე აღარ აქვს ისეთი მნიშვნელობა, რომ მოსკოვმა ერევანს საქმის გარჩევები მოუწყოს და საგრძნობი კონტრზომები განახორციელოს. მით უმეტეს, რომ გადადგმული ნაბიჯები არ ეხება რუსეთის სამხედრო ბაზის სტატუსს, რომელიც სომხეთის ტერიტორიაზე რჩება“.

მოსკოვი დუმს, ერევანი ამჟღავნებს...

ხელშეკრულებები, რომლებსაც პირდაპირი კავშირი აქვთ სომხეთში რუსეთის სამხედრო ყოფნასთან, მიღწეული იქნა 8 ოქტომბერს ნიკოლ ფაშინიანისა და ვლადიმერ პუტინის ორმხრივი მოლაპარაკების შედეგად, მაგრამ ინფორმაციის გავრცელების წესი უჩვეულო აღმოჩნდა. ეს ახალი ამბავი გავრცელდა არა ოფიციალური არხებით, არამედ სოციალური ქსელებით, ფესბუქის მეშვეობით, სომხეთის პრემიერ-მინისტრის პრეს-მდივნის ნაზელი ბაღდასარიანის მიერ. აღსანიშნავია, რომ არც კრემლის პრეს-რელიზში და არც სომხეთის პრემიერის აპარატის ცნობებში ეს ინფორმაცია არ დაფიქსირებულა.

სწორედ ამ მიზეზის გამო სომხეთის საპარლამენტო ოპოზიციამ გადაწყვიტა, რომ კომენტარი არ გაეკეთებინა რუსი მესაზღვრეების გაყვანის ფაქტისათვის: „როცა ასეთი მნიშვნელოვანი ინფორმაცია სოციალურ ქსელში ქვეყნდება, რთულია იმის შეფასება, თუ მას რამდენად სერიოზული ხასიათი აქვს“, - ამბობს ოპოზიციური ფრაქციის „სომხეთის“ წევრი დეპუტატი გეგამ მანუკიანი „დოიჩე ველეს“ კორესპონდენტთან საუბარში.

იმ ოფიციალურ ცნობაში, რომელიც ფაშინიან-პუტინის შეხვედრის შესახებ გამოქვეყნდა, საკითხი სულ სხვა ასპექტებს ეხება. მაგალითად, მასში ნათქვამია, რომ ლიდერებმა ეკონომიკური თანამშრომლობის დონე განიხილეს ევრაზიული ეკონომიკური კავშირის ჩარჩოებში. გარდა ამისა, ვლადიმერ პუტინმა ნიკოლ ფაშინიანი „ბრიკსის“ სამიტზე მიიწვიაო, რომელიც ყაზანში 22-24 ოქტომბერს უნდა ჩატარდეს, თუმცა სომხეთს ისედაც ჰქონდა თანხმობა ადრე გამოცხადებული, რომ ამ საერთაშორისო ფორუმში მონაწილეობას მიიღებდა.

წყარო: https://p.dw.com/p/4ll7e

 

ანალიტიკა
«The Guardian»: „ პლანეტაზე მშვიდობის ბედი სასტიკი და დაუნდობელი პატრიარქების ხელშია, რომლებიც მომავალ თაობას მსოფლიო წესრიგის ნანგრევებს უტოვებენ“

„სწორედ იმ დროს, როცა მსოფლიოს უაღრესად ჭირდება ბრძენი უხუცესები, პლანეტაზე მშვიდობის ბედი სასტიკი და დაუნდობელი პატრიარქების ხელშია, რომლებიც მომავალ თაობას მსოფლიო წესრიგის ნანგრევებს უტოვებენ“ - ასეთი სათაური აქვს ბრიტანულ გაზეთ „გარდიანში“ (The Guardian) გამოქვეყნებულ სტატიას, რომლის ავტორია დევიდ ვან რეიბრუკი, ნობელის პრემიის ლაურეატი ფილოსოფიაში ნიდერლანდებიდან.

გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:

მოდით ერთ დელიკატურ საკითხზე მსჯელობას შევეცადოთ: ვისაუბროთ ასაკზე ისე, რომ ეიჯიზმში - ასაკობრივ დისკრიმინაციაში - არ გადავვარდეთ.

არასოდეს არ მომხდარა ისეთი პრეცედენტი პლანეტის თანამედროვე ისტორიაში, როგორიც დღეს არის: მსოფლიოში მშვიდობის ბედი ისეთი ადამიანების ხელშია, რომლებიც საკმაოდ ხანდაზმულები არიან. ვლადიმერ პუტინს და სი ძინპინს 72 წელი შეუსრულდათ, ნარენდრა მოდი - 74 წლისაა, ბენიამინ ნეთანიაჰუ - 75-ის, დონალდ ტრამპი - 79-ის, ალი ჰამენეი - 86-ის.

რასაკვირველია, მედიცინის განვითარების წყალობით, ადამიანები სულ უფრო მეტ ხანს ცოხლობენ და შეუძლიათ აქტიური ცხოვრებით იცხოვრონ, მაგრამ ამის მიუხედავად, დრეს ცვენ მოწმენი ვართ იმ პოლიტიკური ლიდერების რაოდენობის ზრდისა, რომლებიც ასაკის კვალობაზე სულ უფრო ამკაცრებენ საკუთარ ხელისუფლებას, ხშირად თავიანთი ახალგაზრდა კოლეგების ხარჯზე.

გასულ კვირაში ჰააგაში ნატოს ყოველწლიურ სამიტზე ალიანსის ლიდერები, ემანუელ მაკრონის და მეტე ფრედერიქსონის (ორივე 47-47 წლისაა), ჯორჯა მელონის (48 წლის), პედრო სანჩესის (53 წლის) ჩათვლით, იძულებულნი იყვნენ დათანხმებულიყვნენ დონალდ ტრამპის მოთხოვნას სამხედრო ბიუჯეტის გაზრდის შესახებ. ნატოს წევრი ქვეყნების მეთაურების საშუალო ასაკი 60 წელს შეადგენს: გერმანიის კანცლერი 69-ისაა, ხოლო თურქეთის პრეზიდენტი რეჯეფ ერდოღანი - 71 წლის.

ყველა დაეთანხმა სამხედრო ასიგნებათა 5%-იან ზრდას, თუმცა აშკარაა, რომ ეს ციფრო თვითნებურად არის დადგენილი - მისი განხილვა სერიოზული დებატებით არ მომხდარა არც ნატოში და არც წევრი ქვეყნების შიგნით. ამ დროს უფრო მეტად სამხედრო-პოლიტიკური რეალობას კი არ მიექცა ყურადღება, არამედ ჭირვეული ამერიკელი პატრიარქის პატივისცემას და მის აკვიატებულ მოთხოვნას. ნატოს გენერალური მდივანი მარკ რიუტე, რომელიც მხოლოდ 58 წლისაა, ისე შორს წავიდა აშშ-ის პრეზიდენტისადმი მოწიწებაში, რომ დონალდს „მამიკოთი“ (Daddy) მიმართა. ეს დიპლომატია არ არის. ეს მორჩილებაა.

თაობათა კონფლიქტი სხვა არენებზეც ხდება: უკრაინის 47 წლის პრეზიდენტი ვოლოდიმირ ზელენსკი უპირისპირდება მასზე ბევრად უფროსი ასაკის კოლეგას - რუსეთის 72 წლის პრეზიდენტ ვლადიმერ პუტინს. იმავე ასაკის მქონე სი ძინპინი მტრული თვალით უყურებს ტაივანის  პრეზიდენტს, რომელიც კომუნისტ ბელადზე 7 წლით უმცროსია. ბენიამინ ნეთანიაჰუ, რომლის წლოვანება საუკუნის სამ მეოთხედს შეადგენს, აუღელვებლად უყურებს ღაზას სექტორის განადგურებას, რომლის მოსახლეობის საშუალო ასაკი 18-20 წელია. ირანში 86 წლის ლიდერი მართავს ქვეყნის 80-მილიონიან მოსახლეობას, რომელთა საშუალო ასაკი 32 წელია. კამერუნელი 92 წლის პრეზიდენტი პოლ ბია 1982 წლიდან იმყოფება იმ ქვეყნის სათავეში, რომლის მცხოვრებლების საშუალო ასაკს 18 წელი შეადგენს, ხოლო სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა - 62 წელს.

რასაკვირველია, ჩვენ არ ვდგავართ გერონტოკრატიული შეთქმულების წინაშე. ჯერ-ჯერობით არც მოხუცი მოქმედი ლიდერების კლუბი არ არსებობს, რომლებიც მსოფლიოს ბატონობას სიცოცხლის ბოლომდე ესწრაფვიან... მაგრამ არის რაღაც შემაშფოთებელი იმაში, რომ  მშვიდობა ინგრევა სწორედ იმ ადამიანების მიერ, რომელთა ცხოვრება მეორე მსოფლიო ომის შემდომი არქიტექტურით განისაზღვრა. ალი ჰამენეი 6 წლისა იყო, როცა ჯერ გერმანიამ, შემდეგ კი იაპონიამ ხელი უსიტყვო კაპიტულაციას მოაწერეს.

დონალდ ტრამპი 1946 წელს დაიბადა, როცა გაერომ თავისი პირველი გენერალური ასამბლეის სხდომა ჩაატარა. ბენიამინ ნეთანიაჰუ  დაიბადა ისრაელის სახელმწიფოს შექმნიდან ერთი წლის შემდეგ. ნარენდრა მოდი დაიბადა 1950 წელს, როცა ინდოეთი საპარლამენტო რესპუბლიკად გამოცხადდა და ქვეყნის კონსტიტუცია მიიღეს. ვლადიმერ პუტინი ქვეყანას 1952 წლის ოქტომბერში მოევლინა, იოსებ სტალინის სიკვდილამდე რამდენიმე თვით ადრე. ამხანაგი სი ძინპინი - 1953 წლის ივნისში დაიბადა, სტალინის სიკვდილის შემდეგ. რეჯეფ ერდოღანი გაჩნდა 1954 წელს, თურქეთის ნატოში შესვლიდან ორი წლის შემდეგ. ყველა ჩამოთვლილი პირები ომისშემდგომი ეპოქის ბავშვები არიან და ახლა, როცა თავიანთი სიცოცხლის მიჯნას უახლოვდებიან, ისინი, როგორც ჩანს, მზად არიან იმ მსოფლიოს დასანგრევად, რომლებშიც თვითონ დაიბადნენ. ასთი მოქმედება შურისძიებას ჰგავს.

დიახ, საერთაშორისო წესრიგი, რომელიც თეორიულად გარკვეულ წესებს ემყარებოდა, პრაქტიკაში ყოველთვის არეულ-დარეული იყო, ვიდრე ეს ქაღალდზე ჩანდა. მაგრამ, ნებისმიერ შემთხვევაში რაღაც იდეალი არსებობდა, რომლის მიღწევას ყველა თავისებურად ცდილობდა. არსებობდა საერთო მორალური პრინციპები - დიახ, მყიფე, მაგრამ გულწრფელი, რომელიც იმ რწმენას ემყარებოდა, რომლის მიხედვით, კაცობრიობას აღარ უნდა გაემეორებინა მე-20 საუკუნის პირველი ნახევრის მხეცობები და რომ უმჯობესია უთანხმოებები დიალოგისა და დიპლომატიის მეშვეობით მოგვარდეს. დღეს ეს რწმენები აორთქლდა, გაქრა და უმეტესად იმ ადამიანთა გონებასა და სულში, რომლებისთვისაც ყველაზე ძვირფასი უნდა ყოფილიყო და რომელებიც სიკეთის რწმენას ყველაზე მეტად უნდა გაფრთხილებოდნენ.

დღეს უპრეცედენტო მომენტია. წინა მსოფლიო მართლწესრიგის არქიტექტორები - ადოლფ ჰიტლერი, ბენიტო მუსოლინი, იოსებ სტალინი და მაო ძედუნი სულ რაღაც 30-40 წლისანი იყვნენ, როცა ხელისუფლებაში მოვიდნენ. ახალმა თაობამ ახალი მსოფლიო ააშენა, მაგრამ წინა მართლწესრიგის შედეგებს შეეჯახნენ. დრეს ახალი მსოფლიოც ინგრევა იმ ძველი თაობის ადამიანების მიერ, რომლებიც ვერ იცოცხლებენ იმ დრომდე, რათა დაინახონ, როგორი ნანგრევები დარჩება მათი მოქმედებით.

ჩვენ შეიძლებოდა გვქონოდა იმის იმედი, რომ თაობა, რომელსაც ბედმა გაუღიმა და სიცოცხლის ხანგრძლივობა გაუგრძელდა, თავიანთი სიკვდილის შემდეგ სიკეთის, პტივისცემის და გლობალური პოზიტიური ხელმძღვანელობის მემკვიდრეობას დატოვებდა. ამის ნაცვლად ჩვენ მოწმენი ვართ ბოლო ათწლეულებში მომხდარი ყველაზე უარესი რეპრესიების, ძალადობის, გენოციდების, ეკოციდების და საერთაშორისო სამართლის მიმართ უპატივცემლო დამოკიდებულებისა, რომლებსაც ყველაზე მეტად ულმობელი 70-80 წლის მოხუცები სჩადიან და რომლებიც, როგორც ჩანს, უფრო მეტად იმით არიან დაინტერესებული, რომ თავი აარიდონ სამართლებრივ პასუხისმგებლობას, ვიდრე მშვიდობის შენარჩუნებაზე იზრუნონ.

მაგრამ ასე არ უნდა იყოს.

როცა ნელსონ მანდელამ 1999 წელს სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის პრეზიდენტის პოსტი დატოვა, მან ჩამოაყალიბა ორგანიზაცია „უხუცესები“, რომელიც ყოფილ მსოფლიო ლიდერებს აერთიანებდა. ისინი მუშაობდნენ მშვიდობის, სამართლიანობისა და ადამიანის უფლებების მხარდასაჭერად. დღეს, მოქმედებენ რა კონსენსუსის ტრადიციებით და წინა თაობების პოლიტიკოსთა საუკეთესო გამოცდილებით, „უხუცესების“ წევრები ითვლებიან იმის მაგალითად, თუ როგორ შეუძლიათ ასაკოვან ადამიანებს კაცობრიობას მოუტანონ მეტი სინათლე, გამოხატონ თანაზიარობა, იმოქმედონ სინდისით და არა მარტო გავლენითა და ძალით.

პრობლემა მოხუცებულობაში არ არის. პრობლემა იმაშია, თუ როგორი მიზნის მიღწევა სურთ მისი სარგებლობით და რას აძლევენ უპირატესობას. მსოფლიოს არ სურს ისეთი ახალი მოხუცი ძალოვანი პირები, რომლებსაც მმართველის საჭისა და ტახტის დატოვება არ სურთ. მსოფლიოსათვის უკეტესია ის მოხუცი ლიდერები, ის უხუცესები, რომლებიც მზად არიან კომპრომისებისათვის და ადამიანთა ენერგიის სასიკეთოდ წარმართვისათვის. ისინი, ვინც მემკვიდრეობაზე ფიქრობენ არა როგორც პირად დიდებაზე, არამედ როგორც მშვიდობაზე, რომელსაც ისინი თავიათი სიცოცხლის შემდეგ დატოვებენ. ჩვენს დროში გვჭირდება არა ბატონობა, არამედ სიბრძნის გამოვლენა. და ეს, საბოლოო ჯამში, არის ის, რაც მმართველს ლიდერისაგან განასხვავებს.

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.