გერმანული სამაუწყებლო კომპანია „დოიჩე ველე“ (Deutsche Welle) თავის ვებ-გვერდზე აქვეყნებს სტატიას სათაურით „რატომ შეუძლია გოეთეს მედალს პოლიტიკური დავის გამოწვევა“ (ავტორი - შტეფან დეგე). მასალაში განხილულია ქართველი კინემატოგრაფისტ გაგა ჩხეიძისათვის გერმანიის მიერ მაღალი მნიშვნელობის კულტურულ-პოლიტიკური პრემიის გადაცემის გარემოებები და ის ვარაუდები, თუ რა პოლიტიკურ რეზონანს გამოიწვევს გოეთეს მედლის გადაცემა მმართველ პარტია „ქართულ ოცნებაში“.

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

ვეიმარში 28 აგვისტოს - გერმანელი პოეტის იოჰან ვოლფგანგ ფონ გოეთეს დაბადების დღეს - მისი სახელობის ინსტიტუტის პრეზიდენტმა კაროლა ლენცმა სხვადასხვა ქვეყნების წარმომადგენლებს - ქართველ კინემტოგრაფისტს, ტაივანელ დრამატურგს და უნგრულ კოლექტივს -  კულტურულ-პოლიტიკური პრემიები გადასცა.

მიმდინარე წლის ლაურეატების შერჩევა, ალბათ, გარკვეულ დავას გამოიწვევს, განსაკუთრებით ეს ეხება გაგა ჩხეიძეს - აღმოსავლური კომუნისტური ბლოკის ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკის წარმომადგენელს.

ქართული კულტურის ხიდმშენებელი: გაგა ჩხეიძე

პროფესიონალი კინემატოგრაფისტი გაგა ჩხეიძე ბოლო დრომდე მსოფლიოში ცნობილი თბილისის კინოფესტივალის დირექტორად მუშაობდა, მაგრამ იგი მმართველმა პარტიამ „ქართულმა ოცნებამ“ შერისხა. საქმე იმაშია, რომ უკრაინაში რუსეთის არმიის შეჭრის შემდეგ მან საჯაროდ გააკრიტიკა თავისი ქვეყნის - საქართველოს ხელისუფლება იმისათვის, რომ მმართველმა პარტიამ დაუყონებლივ არ მოახდინა დისტანცირება რუსეთისაგან. ასეთი პრინციპული პოზიციის გამოხატვის გამო გაგა ჩხეიძეს თანამდებობის - ქართული ეროვნული კინოცენტრის ხელმძღვანელის პოსტის დატოვება მოუხდა. გარდა ამისა, იგი გაირიცხა კინოხელოვნების დამფინანსებელი ეროვნული ორგანიზაციის - ქართული კინოფონდის წევრობიდანაც. დღეისათვის თბილისის კინოფესტივალის ოფისი დახურულია, კინოგრანტები გაუქმებულია, ფესტივალის ბიუჯეტი შემცირდა.

გაგა ჩხეიძე, რომელიც 1957 წელს არის დაბადებული, ყოველთვის ითვლებოდა გერმანიის მეგობრად, „კულტურის ხიდების მშენებლად“ და არამარტო ორ ქვეყანას შორის. 1976-1980 წლებში იგი სწავლობდა იენაში, ტიურინგიის მხარეში. 1980-იან წლებში გაგა ჩხეიძე მუშაობდა თბილისის გერმანული სკოლის დირექტორად, შემდეგ კი თბილისის ილია ჭავჭავაძის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტში გერმანული ლიტერატურის ლექციებს კითხულობდა. მისის ორგანიზატორობით 1988 წელს ბერლინის კინოთეატრს „არსენალში“ ქართული კინოფილმების ჩვენება მოეწყო. 1990-იან წლებში ბერლინის კინოფესტივალის ერთ-ერთი კოორდინატორი იყო, ხოლო 2000 წელს თბილისის საერთაშორისო კინოფესტივალი გახსნა. 

თბილისის კინოფესტივალი ზეწოლის ქვეშ

კინოფორუმის ხელმძღვანელის პოსტზე მისი საქმიანობა კინემტოგრაფიის ეროვნული ინსტიტუტის დაარსებას დაემთხვა, რამაც ქართული კინოს განვითარებას ახალი იმპულსი მისცა. ფილმების ბიუჯეტი სამჯერ გაიზარდა, გაჩნდა ახალი კინოთეატრები, სულ უფრო მეტი ქართული ფილმი ხდებოდა საერთაშორისო კინოფესტივალების ლაურეატები - ბერლინიდან ტორონტომდე. ქართულმა კინომ ევროპული კინობაზრის ყურადღება მიიპყრო.

„გაგა ჩხეიძის ერთგულებას კინოხელოვნებისადმი გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს ქარტული და ევროპული საეთაშორისო ინსტიტუტების, პროგრამების, კინობაზრისა და ფესტივალების ურთიერთკავშირისათვის“, - ნათქვამია  Goethe Medal Award-ის ჟიურის წევრთა განცხადებაში.

გაგა ჩხეიძის მიერ შემუშავებული კონცეფცია მისაღები აღმოჩნდა როგორც კინემატოგრაფისტებისათვის, ასევე კინომაყურებელებისათვისაც. სულ მალე თბილისის კინოფესტივალი კინემატოგრაფისტების სეხვედრების საერტაშორისო ცენტრი გახდა.

ეროვნული კინოცენტრის დირექტორობის პერიოდში გაგა ჩხეიძე ხელს უწყობდა საბჭოურ ეპოქაში გადაღებული ქართული ფილმების გაციფრებას და მათ რესტავრაციას. შესაბამისად, ქართული კიმომემკვიდრეობის გადარჩენაში მას მნიშვნელოვანი წვლილი მიუძღვის.

პოლიტიკისა და კულტურის ურთიერთკავშირი

სამწუხაროდ, რუსეთის თავდასხმამ უკრაინაზე გავლენა ქართული კულტურაზეც მოახდინა. თბილისის ფესტივალი მზარდი ზეწოლის ქვეშ აღმოჩნდა, რაზედაც მისი დირექტორის - გაგა ჩხეიძის თანამდებობიდან გათავისუფლება მოწმობს.

„სამწუხაროდ, აქ, საქართველოში, ჩვენ ფრონტის ხაზზე ვიმყოფებით დემოკრატიასა და ავტოკრატიას შორის“, - განაცხადა გაგა ჩხეიძემ ამას წინათ Deutschlandradio-სათვის მიცემულ ინტერვიუში. მისი თქმით, არის ბევრი სიმპტომი იმისა, რომ საქართველოს პოლიტიკური განვითარება არასწორი მიმართულებით ხდება, მთავრობის მოქმედებაში ავტორიტარიზმის სულ უფრო მეტი ნიშნები შეიმჩნევა. არ ვამბობ, რომ დიქტატურისკენ მივდივართ, მაგრამ ტოტალიტარიზმისაკენ კი, რომელიც ჩვენთან საბჭოთა ეპოქის დროს უკვე იყო. საქართველოში მისი გამეორება არავის აღარ უნდა, მაგრამ არის საფრთხე არის“.

ანალიტიკოსების თქმით, საქართველო მართლაც ბალანსირებს მოსკოვსა და ბრიუსელს შორის. რუსეთთან ომის დროიდან 15 წელი გავიდა, ქვეყანა ოფიციალურად ისწრაფვის ევროკავშირის წევრი გახდეს, თუმცა ამ ეტაპზე თბილისს კანდიდატის სტატუსი ჯერ არ აქვს მიღებული.

მმართველი პარტიის „ქართული ოცნების“ მტკიცებით, რუსეთთან ურთიერთობა არ უნდა გამწვავდეს. პარტიის ერთ-ერთი ლიდერის ირაკლი კობახიძე ხაზს უსვამს იმას, რომ საქართველოს შემოსავლები რუსეთთან ეკონომიკური ურთიერთობების (ტურიზმისა და ვაჭრობის) წყალობით ყოველწლიურად მატულობს.

თუმცა როგორც ანალიტიკოსი იაგო კაჭკაჭიშვილი ამბობს, „გარედან თუ შევხედავთ, საქართველოს მთავრობა შეიძლება მართლაც პროევროპულად მოგვეჩვენოს, მაგრამ მმართველი პარტია არაფერს არ აკეთებს იმისთვის, რომ მტკიცე ევროპული კურსი ჰქონდეს. სინამდვილეში მთავრობა სულ უფრო და უფრო პრორუსული ხდება“.

„მოთვინიერება“ - ქართული კინოსენსაცია

ორი წლის წინ გადაღებულ დოკუმენტურ ფილმში „მოთვინიერება“ გადმოცემულია ქართულ საზოგადოებაში არსებული სურათი. მასში რეჟისორმა სალომე ჯაშმა ასახა ისტორია მრავალსაუკუნოვანი ხეების შესახებ, რომელსაც ქართველი მილიარდერი საკუთარი კერძო პარკისათვის აგროვებს. სავარაუდოდ, ფილმში მინიშნებული პიროვნება კონკრეტულად არ სახელდება, მაგრამ იგულისხმება, რომ ის საქართველოს ექს-პრემიერ-მინისტრი და მმართველი პარტიის დამაარსებელი ბიძინა ივანიშვილია, რომელმაც თავისი სიმდიდრე რუსეთში დააგროვა. სალომე ჯაში ფილმში ხეების ამოძირკვას ადამიანების ამოძირკვას ადარებს - როგორც რეალური, ასევე მეტაფორული თვალსაზრისით.

„მოთვინიერებამ“ მსოფლიოს კინოფესტივალებზე სენსაცია მოახდინა, მათ შორის 2021 წლის ბერლინის კინოფესტივალზეც. ქართულ კინოთეატრებში მისი ჩვენება დღემდე აკრძალულია.

გაგა ჩხეიძეს გოეთეს მედალი იმ დროს გადაეცა, როცა ქართულ საზოგადოებაში პოლიტიკური გაურკვეველობაა შექმნილი, მიდის ბრძოლა საგარეო კურსისათვის - ევროპასა და რუსეთს შორის. პრორუსული ბანაკისათვის პრესტიჟული კულტურულ-პოლიტიკური პრემია შეიძლება შეურაცხყოფად იქნეს აღქმული, ხოლო პროდასავლურისათვის - წამახალისებელ ჯილდოდ. ნებისმიერ შემთხვევაში გოეთეს მედალი თბილისში აჟიოტაჟს აუცილებლად გამოიწვევს.

წყარო: https://www.dw.com/en/why-the-goethe-medal-could-spark-politic-controversy/a-66631806

შენიშვნა: ამავე თემაზე სტატიები გამოქვეყნდა გაზეთ „ბერლინერ ცაიტუნგში“ სათაურით „გაგა ჩხეიძე: „მე მხარდაჭერა მჭირდება, რადგან საქართველო ავტოკრატიისაკენ იხრება“ (ავტორი - სუზანა ლენცი), აგრეთვე „დერ ტაგესშპიგელში“ - სათაურით „ჩვენ ბრძოლას არ ვწყვეტთ“: რამდენად თავისუფალია ქართული კულტურა?“ (ავტორი - ქრისტიან პიცი).