USD 2.7484
EUR 2.8998
RUB 2.7361
თბილისი
«Reuters» (დიდი ბრიტანეთი): „რა დევს სასწორზე მოლდოვის 20 ოქტომბრის საპრეზიდენტო არჩევნებისა და რეფერენდუმის დროს“
თარიღი:  283

ბრიტანული საინფორმაციო სააგენტო „როიტერი“ (Reuters) აქვეყნებს ანალიტიკურ სტატიას სათაურით „რა დევს სასწორზე მოლდოვის 20 ოქტომბრის საპრეზიდენტო არჩევნებისა და რეფერენდუმის დროს“ (ავტორი - ალექსანდრე თანასი), რომელშიც განხილულია მოლდოვაში შექმნილი წინასაარჩევნო სიტუაცია: როგორია პროგნოზები, როგორ შეიძლება განვითარდეს მოვლენები და არის თუ არა რუსეთის გავლენის პერსპექტივა.

გთავაზობთ პუბლიკაციას:

მოლდოვაში 20 ოქტომბერს საპრეზიდენტო არჩევნები იმართება, რომელშიც კენჭს კვლავ იყრის პროდასავლელი მოქმედი პრეზიდენტი მაია სანდუ. ამასთან, ამავე დღეს, ჩატარდება რეფერენდუმი ქვეყნის ევროკავშირში გაწევრიანების თაობაზე.

მოლდოვის მოსახლეობა დაახლოებით 2.5 მილიონი ადამიანია. ქვეყანაში დიდი რუსულად მოსაუბრე უმცირესობაა. საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ პრორუს და პროდასავლელ ძალებს შორის განხეთქილება დროდადრო მწვავდებოდა.

2020 წლიდან დღემდე ხელისუფლებაში დასავლეთთან ინტეგრაციის მხარდამჭერი გუნდია, პრეზიდენტ სანდუს ლიდერობით. მისმა პარტიამ საპარლამენტო უმრავლესობა 2021 წლის არჩევნებში მოიპოვა. მთავრობა მხარს უჭერს დასავლეთთან მეტ ინტეგრაციას და ევროკავშირში გაწევრიანებას 2030 წლამდე. მაია სანდუ მკაცრად გმობს უკრაინაში რუსეთის სრულმასშტაბიან შეჭრას და რუსეთს მისი ხელისუფლების გადატრიალების მცდელობაში სდებს ბრალს. მოსკოვი ბრალდებებს უარყოფს.

სრულმასშტაბიანი ომის განმავლობაში რუსეთიდან ბუნებრივი გაზის იმპორტი მნიშვნელოვნად შემცირდა. ამან ინფლაცია გაზარდა და ხელისუფლებას ენერგიის ალტერნატიული წყაროების მოძებნა აიძულა.

რუსეთს მოლდოვის ტერიტორიაზე, დნესტრისპირეთის რეგიონში, რომელსაც 1990-იანი წლებიდან მოსკოვის მიერ მხარდაჭერილი პრორუსი სეპარატისტები აკონტროლებენ, 1 500-მდე ჯარისკაცი ჰყავს განლაგებული.

რას უყრიან კენჭს მოლდოვაში?

მოლდოვაში 20 ოქტომბერს საპრეზიდენტო არჩევნები იმართება. თუკი 11-იდან ვერცერთი კანდიდატი ვერ მოახერხებს ხმათა 50%-ზე მეტის მიღებას, 3 ნოემბერს არჩევნების მეორე ტური დაინიშნება.

ამას გარდა, 20 ოქტომბერსვე მოლდოველები შეძლებენ რეფერენდუმში მონაწილეობასაც. მათ უნდა გამოხატონ, ეთანხმებიან თუ არა იმას, რომ ევროკავშირში გაწევრიანების სურვილი კონსტიტუციაში ქვეყნის სტრატეგიულ მიზნად ჩაიწეროს.

როგორია გამოკითხვების შედეგები?

CBS-AXA-ს გამოკითხვის თანახმად, მაია სანდუ თავის 10 სხვა მეტოქეს დამაჯერებლად უსწრებს და 36.1% -იანი მხარდაჭერა აქვს. ამ გამოკითხვის თანახმად, მეორე ადგილზეა ალექსანდრ სტოიანოგლო, ყოფილი პროკურორი, რომელსაც ტრადიციულად პრორუსული "სოციალისტების პარტია" უჭერს მხარს და მოსახლეობის დაახლოებით 10%-იანი მხარდაჭერა აქვს. მესამე ადგილზე კი გამოკითხვებში რენატო უსატიია, ქალაქ ბალტის ყოფილი მერი - 7.5%-იანი მხარდაჭერით.

CBS-AXA-ს გამოკითხვის მიხედვით, მოლდოველთა 63% მხარს უჭერს ევროკავშირში გაწევრიანებას.

რა დევს სასწორზე?

მართალია, არჩევნებში შესაძლოა მეორე რაუნდი გახდეს საჭირო, მაგრამ გამოკითხვების მიხედვით, დიდი ალბათობით, სანდუ პოსტს შეინარჩუნებს და პროდასავლურ კურსს გააგრძელებს. თუმცა, მოსალოდნელზე ნაკლები შედეგის ჩვენებამ მისი მემარჯვენე-ცენტრისტული "მოქმედებისა და სოლიდარობის პარტია" შესაძლოა მომავალი წლის საპარლამენტო არჩევნებისთვის უფრო სუსტ პოზიციაში ჩააყენოს და მისი უმრავლესობაც კითხვის ნიშნის ქვეშ დადგეს.

ქვეყანაში ოპოზიცია რეფერენდუმის ჩატარების იდეას ეწინააღმდეგება და ამბობს, რომ ეს მხოლოდ სანდუს წინასაარჩევნო კამპანიის სასიკეთოდ გადადგმული ნაბიჯია. ზოგიერთი ის კანდიდატიც, ვინც ამბობს, რომ ემხრობა ევროკავშირში გაწევრიანებას, მოსახლეობას მოუწოდებს, ან ბოიკოტი გამოუცხადოს რეფერენდუმს, ან ბიულეტენზე უარი დააფიქსიროს. თუკი ამომრჩეველი მართლაც ასე მოიქცევა, ეს ცხადია სანდუს კამპანიისა და პოლიტიკისთვის დარტყმა იქნება. მაგრამ, რეფერენდუმს სავალდებულო ძალა არ აქვს.

რუსეთის ჩარევის შესახებ ბრალდებები

ხელისუფლება ბოლო წლებში ხშირად საუბრობს რუსეთის მიერ მოლდოვის შიდა პოლიტიკურ საკითხებში ჩარევის მცდელობებზე და გმობს ამ ძალისხმევას. მოსკოვი კი სანდუს "რუსოფობიაში" სდებს ბრალს.

4 ოქტომბერს მოლდოვის პოლიციამ განაცხადა, რომ რუსეთის მხარდაჭერით გარკვეული კრიმინალური ჯგუფები კენჭისყრისთვის ხელის შეშლას აპირებდნენ. და ეს უფრო ფართო, სახელმწიფო ინსტიტუტებზე კონტროლის მოპოვების ძალისხმევის ნაწილი იყო.

ამავე თვეში, ეროვნულმა პოლიციამ მოსკოვი დაადანაშაულა, რომ მან სექტემბერში ქვეყანაში $15 მილიონი პრორუსი ბიზნესმენის ილან შორის მეშვეობით გადმორიცხა და ის 130 000 მოლდოველის მოსასყიდად იყო განკუთვნილი. ამ განცხადების თანახმად, მოსყიდულ ამომრჩეველს რეფერენდუმზე დასმული კითხვის წინააღმდეგ და პრორუსი კანდიდატების მხარდასაჭერად უნდა მიეცა ხმა. შორი, რომელმაც თქვა, რომ ფულს გადაუხდის ყველას, ვინც ევროპული ინტეგრაციის წინააღმდეგ მისცემს ხმას, განაცხადა, რომ რეალური თანხები 15 მილიონ დოლარს აჭარბებს და ეს მისი ბიზნესიდან მიღებული შემოსავალია და არა - რუსეთისგან. მისი თქმით, ეს არ არის მოქრთამვის თუ მოსყიდვის მცდელობა.

8 ოქტომბერს, ევროპარლამენტმა შეიმუშავა რეზოლუციის პროექტი, რომელშიც ის აფრთხილებს რუსეთს, შეწყვიტოს მოლდოვაში „პროვოკაციები და დესტაბილიზაციის მცდელობები“, გადამწყვეტი საპრეზიდენტო არჩევნებისა და რეფერენდუმის წინ. რეზოლუცია მოუწოდებს ევროკავშირის წევრ ქვეყნებს, მიაწოდონ კიშინიოვს „ყველა ის საჭირო დახმარება“, რომელიც მოლდოვას მოსკოვის დეზინფორმაციასთან საბრძოლველად გამოადგება.

რეზოლუცია ასევე მოუწოდებს ევროკავშირს, დააწესოს დამატებითი სანქციები ფიზიკურ პირებსა და იურიდიულ ერთეულებზე, რომლებიც მოლდოვის არჩევნებში ჩარევაზე არიან პასუხისმგებელნი, ან მხარს უჭერენ ისეთ ქმედებებს, რაც ძირს უთხრის ან საფრთხეს უქმნის მოლდოვის რესპუბლიკის სუვერენიტეტსა და დამოუკიდებლობას. რეზოლუციის პროექტში ევროპარლამენტი „მტკიცედ გმობს რუსეთის ფედერაციის, პრორუსი ოლიგარქების და რუსეთის მიერ დაფინანსებული ადგილობრივი აქტორების მზარდ მავნე ქმედებებს, ჩარევას და ჰიბრიდულ ოპერაციებს, რომლებიც არჩევნებისთვის ძირის გამოთხრას ისახავს მიზნად".

წყარო: https://www.reuters.com/world/europe/whats-stake-moldovas-election-referendum-oct-20-2024-10-08/

 

ანალიტიკა
«Lauterbacher Anzeiger» (გერმანია): „საქართველო პუტინის ორბიტაზე გადადის: უშვებს თუ არა „შეცდომას“ ევროკავშირი?“

გერმანული გაზეთი „ლაუთერბახერ ანცეიგერი“ (Lauterbacher Anzeiger - იბეჭდება ჰესენის მხარეში) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „საქართველო პუტინის ორბიტაზე გადადის: უშვებს თუ არა „შეცდომას“ ევროკავშირი?“ (ავტორი - ფლორიან ნაუმანი).

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

საქართველოში ჩატარებული არჩევნებიდან სამ კვირაზე მეტი გავიდა, მაგრამ ევროკავშირს ჯერ კიდევ არ აქვს გამოხატული მკაფიო პოზიცია და ამ ეტაპზე მხოლოდ განმარტებებს ითხოვს. ბრიუსელს ამისათვის საკმაო მიზეზები აქვ: არცევნებში რატომღაც მოულოდნელად გაიმარჯვა სულ უფრო ავტორიტარმა და პრორუსულად განწყობილმა პარტიამ „ქართულმა ოცნებამ“, რაც ბევრ კითხვას იწვევს. ოქტომბრის ბოლოდან ოპოზიცია არჩევნების დროს მომხდარი დარღვევების ფაქტებს აგროვებს, მაგრამ მნიშვნელოვანი კანონდარღვევების რაოდენობა, როგორც ჩანს, საკმარისი არ არის.

დებატები ევროპარლამენტში: საით მიდის საქართველო?

ამ კვირაში ევროპის პარლამენტში მიმდინარე დებატების დროს ორი მომენტი აშკარად გამოიკვეთა: პარლამენტართა ერთმა ნაწილმა ევროკავშირი ორმაგი პოლიტიკის გატარებაში  და არჩევნების შედეგების მხოლოდ პოლიტიკური ნიშნით შეფასებაში დაადანაშაულა, ხოლო მეორე ნაწილმა საქართველოს მთავრობის მიმართ უფრო ხისტი ზემოქმედება მოითხოვა. გადაწყვეტილება (ალბათ, სიმბოლური მნიშვნელობის მქონე) ჯერ მიღებული არ არის.

საბოლოო ჯამში, როგორც ჩანს, ამჟამად საკითხის აქტუალობა იმაშია, გადავა თუ არა  საქართველო რუსეთის ორბიტაზე და გახდება თუ არა მისი თანამგზავრი - მიუხედავად იმისა, რომ მოსახლეობას ევროპული ორიენტაცია აქვს. ასევე მნიშვნელოვანია დადგინდეს - იყო თუ არა არჩევნები დემოკრატიული და სამართლიანი.

გერმანიის „მწვანეთა“ პარტიის წარმომადგენელი სერგეი ლაგოდინსკი და ესტონელი სოციალ-დემოკრატი მარინა კალიურანდი ჯერ კიდევ არ არიან დარწმუნებულები იმაში, რომ საქართველოში არჩევნები გაყალბდა. ყოველ შემთხვევაში, ისინი დამადასტურებელ ფაქტებს ვერ ხედავენ. ორივე პოლიტიკოსი ევროპარლამენტის დელეგაციის - „ევრონესტის“ წევრები არიან, რომელთა მოვალებაშია ურთიერთობა და აზრთა გაცვლა-გამოცვლა ჰქონდეთ ისეთ ქვეყნებთან, როგორებიცაა საქართველო, მოლდოვა, უკრაინა და სომხეთი. სერგეი ლაგოდინსკი, თავის მხრივ, „ევრონესტის“ თავმჯდომარეა.

თბილისი მოსკოვსა და ბრიუსელს შორის

„საქართველო და მოლდოვა ჭადრაკის ფიგურები არ არიან, რომ ჩვენ ისინი დაფაზე გადავაადგილოთ. ისინი სახელმწიფოებს წარმოადგენენ და მათ თავიანთი მომავალი აქვთ“, - ამბობს სერგეი ლაგოდინსკი, რომელსაც მხედველობაში აქვს ორივე ქვეყანაში ჩატარებული არჩევნები. თუმცა იგი ყურადღება ასევე ამახვილებს სავარაუდო გაყალბებაზეც და აღნიშნავს, რომ არსებობს არგუმენტები განმეორებითი არჩევნების ჩასატარებლად.

 „პირადად ჩემთვის საკითხი ასე გამოიხატება: რა უნდა ვუქნათ იმ პარტიას, რომელიც ანტიკონსტიტუციურ პოლიტიკას ატარებს? საქართველოს ძირითად კანონში ჩაწერილია, რომ ქვეყნის მიზანს ევროკავშირთან ინტეგრაცია წარმოადგენს“, - აცხადებს სერგეი ლაგოდინსკი. მმართველი პარტია „ქართული ოცნება“ სიტყვით ოფიციალურად ადასტურებს, რომ მისი მიზანი 2030 წლისათვის ევროკავშირში გაწევრიანებაა, მაგრამ საქმით მთავრობამ უკვე დიდი ხნის გადაუხვია ევროკავშირისაკენ მიმავალი გზიდან, როცა პრორუსული კანონები მიიღო, ბრიუსელის გაფრთხილებისა და საპროტესტო აქციების მიუხედავად. „ვფიქრობ, მართლაც გონივრული იქნებოდა არჩევნების განმეორებით ჩატარება - უბრალოდ, საზოგადოება რომ სიმართლეში დარწმუნდეს“, - ამბობს სერგეი ლაგოდინსკი, - ნებისმიერ შემთხვევაში, თუ დამტკიცდება, რომ მანიპულაციები მართლაც მოხდა, ახალი არჩევნების ჩატარება აუცილებელია, თანაც საერთაშორისო კონტროლით“.

მარინა კალიურანდსაც ასეთივე თავალსაზრისი აქვს: „უნდა დაველოდოთ განმარტებებს [და სასამართლოს გადაწყვეტილებებს], სპეკულირება არ უნდა მოხდეს... მაგრამ თუ დამტკიცდება, რომ არჩევნები იმაზე უარესად ჩატარდა, როგორც ამას ეუთოს დამკვირვებლები აღწერენ, მაშინ ჩვენ მკაფიო რეაგირება უნდა მოვახდინოთ“. აღსანიშნავია, რომ ეუთოს მისიამ დაგმო ცალკეული დარღვევები, მიუთითა მთავრობისა და ოპოზიციის არათანაბარ პირობებზე, მაგრამ არჩევნებში მასშტაბური ფალსიფიცირება არ დაუფიქსირებია.

„ეუთოს მისიამ 2020 წლის არჩევნებიც დაახასიათა როგორც კონკურენტული და კარგად ორგანიზებული“, - ამბობს მარინა კალიურანდი, რომელიც ადრე ესტონეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი იყო, მანამდე კი ესტონეთის ელჩი რუსეთში, - „თუმცა ასეთი დახასიათება დემოკრატიული ქვეყნისათვის საკმარისი არ არის. ჩვენ ყველას გვსურს, რომ არჩევნები გამჭვირვალე და პატიოსნად ჩატარდეს“. მისი თქმით, საქართველოსთვის კანდიდატის სტატუსის გაუქმება ლოგიკური იქნება, თუ ქვეყანა თამაშის წესებს არ დაიცავს.

განხეთქილება ევროპარლამენტის მემარჯვენეთა ბანაკში

სერგეი ლაგოდინსკის თქმით, საქართველოს ახალგაზრდა იურისთა ასოციაცია თვლის, რომ არჩევნებში მრავალი დარღვევა მოხდა. „თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ ასოციაციის წევრები ობიექტურად აფქსირებდნენ დარღვევებს მიხეილ სააკაშვილის მმართველობის დროსაც, მაშინ მათი პოზიცია პოლიტიკურად მიუკერძოებლად  უნდა ჩაითვალოს. ეს სერიოზული არგუმენტია“, - ამბობს მწვანეთა პარტიის წარმომადგენელი.

დღემდე ევროკავშირს თავისი მტკიცე პოზიცია დაფიქსირებული არ აქვს. „ალბათ, ეს იმას უკავშირდება, რომ ჯერ-ჯერობით მოსმენები კომისიებში ისევ მიმდინარეობს... საბოლოო ჯამში გადაწყვეტილების მიღება ევროკავშირის წევრი ქვეყნების ნებაზეა დამოკიდებული. ამჟამად რაიმე კონფრონტაცია არ შეიმჩნევა“, - აცხადებს სერგეი ლაგოდინსკი.

ევროპარლამენტში 13 ნოემბერს დებატების დროს აზრდტა სხვადასხვაობა დაფიქსირდა აღმოსავლეთევროპელ მემარჯვენეთა შორის. უნგრელი პოლიტიკოსის ანდრაშ ლასლოს აზრით, საქართველოს მთავრობა ევროკავშირის კურსის ერთგულია და რომ არჩევნების შედეგები ევროკავშირმა უნდა აღიაროს. პოლონელმა მალგოჟატა ჰოსევსკამ ყოფილი მმართველი პარტიიდან „კანონი და სამართლიანობა“, პირიქით, განაცხადა, რომ „საქართველოს ხელისუფლებაში არის პიროვნება, რომელსაც [რუსეთთან] გაურკვეველი კავშირები აქვს“ (იგულისხმება ბიძინა ივანიშვილი). პოლონელმა დეპუტატმა ევროკავშირს მოუწოდა, რომ „საქართველოს მმართველი რეჟიმის ირგვლივ სანიტარული კორდონი უნდა შეიქმნას“.

წყარო: https://www.lauterbacher-anzeiger.de/politik/georgien-rueckt-in-putins-umlaufbahn-begehen-die-eu-einen-error-zr-93415845.html

 

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.