USD 2.7384
EUR 2.8548
RUB 2.6619
თბილისი
"ეს არის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი რევოლუცია ადამიანის აზროვნებაში" — გია დვალი კვანტური ფიზიკის შესახებ
თარიღი:  689

ავტორი: ნინო გიორგობიანი

ფილოსოფიის მეცნიერებათა დოქტორ სულხან მეტრეველთან ჩაწერილ ახალ ვიდეოინტერვიუში ქართველმა ფიზიკოსმა, გია დვალმა სხვადასხვა საკითხზე ისაუბრა, მათ შორის სამყაროს ციკლურობასა და კვანტური ფიზიკის პრობლემებზე.

ყოველთვის, როცა კოსმოსის პირველსაწყისზე ვსაუბრობთ, მივდივართ მომენტამდე, საიდანაც ბუნდოვანებას ვაწყდებით, რადგან მიზეზ-შედეგობრიობის ჩვენთვის გაურკვეველ ზღვრამდე მივდივართ. უკვე დიდი ხანია, არსებობს იდეა სამყაროს ციკლურობის შესახებ, რომელიც ამ დაბრკოლებას, ასე თუ ისე, ხსნის. აღნიშნული ჰიპოთეზა დასაწყისის ნაცვლად, მუდმივ ციკლს გვთავაზობს, ანუ დაუსრულებელ კვლავწარმოებას, მაგრამ რამდენად შეიძლება, რომ ეს მართლაც ასე იყოს?

ამის გასაგებად, გია დვალი, პირველ რიგში, სამყაროს გაფართოების "ენერგეტიკულ ბიუჯეტზე" ამახვილებს ყურადღებას, რომელიც კოსმოსის მომავალს გასაზღვრავს. ის სამნაირია: კრიტიკული, კრიტიკულზე ნაკლები და კრიტიკულად მაღალი. პირველი და მეორე ნიშნავს, რომ სამყარო არასდროს შეიკუმშება (შესაბამისად, აღარც ხელახლა გაფართოვდება), მესამე კი საპირისპიროზე მიუთითებს.

ამჟამად ექსპერიმენტულად დამტკიცებულია, რომ ზემოხსენებული ბიუჯეტი კრიტიკულთან საოცრად ახლოსაა, ხოლო ციკლურობა მხოლოდ შეკუმშვის შემთხვევაშია შესაძლებელი, როცა სამყარო ისევ გაცხელდება, ციური სხეულები დაიშლება, პლაზმად იქცევა და მივალთ მდგომარეობამდე, რომელსაც სინგულარობა ეწოდება.

"იმისათვის, რომ ეს მოხდეს, სამყაროს ენერგეტიკულ ბალანსში უნდა არსებობდეს სუბსტანცია, რომელიც არღვევს ე.წ. ენერგიის პირობებს. უხეშად რომ ვთქვათ, უნდა არსებობდეს სუბსტანცია, რომელიც ანტიგრავიტაციას იწვევს", — ამბობს დვალი.

ფიზიკოსის თქმით, ეს ეწინააღმდეგება ყველაფერს, რაც ფიზიკაში ვიცით, რადგან ასეთი სუბსტანციის არსებობა ყველანაირ მიზეზ-შედეგობრიობას დაარღვევდა. საერთოდ არ ვიარსებებდით, რადგან ვაკუუმი არ იქნებოდა სტაბილური.

"მეცნიერების სიძლიერე ზუსტად ის არის, რომ არსებობს იდეა, მაგრამ იდეა, ეს არ არის თეორია. სანამ მეცნიერული იდეა გახდება თეორია, მან უნდა გაიაროს უზარმაზარი წყება გამოცდებისა და ლოგიკური თვითშეთანხმებულობის. ასეთი ტიპის იდეების 99.99% 1 საათში კვდება. როგორც კი კოლეგასთან ერთად დასხდებით და მათი ვალიდურობის შემოწმებას დაიწყებთ", — აცხადებს ქართველი მკვლევარი.

საქმე იმაშია, რომ ასეთი ჰიპოთეზები ძალიან ბევრ დაშვებას ეფუძნება, თეორია კი უამრავ შემოწმებას გადის, არაფერს უპირისპირდება, ლოგიკურად შინაგანი წინააღმდეგობა არ აქვს და შეიცავს წინასწარმეტყველებას, რომელსაც ექსპერიმენტულად გამოვცდით

ამასთან დაკავშირებით დვალი კოლეგის ნათქვამს იხსენებს — "პროგრესს სწორედ იმიტომ ვაღწევთ, რომ იდეების უმეტესობა არ მუშაობს, ყველა იდეა რომ მუშაობდეს, პროგრესი შეუძლებელი იქნებოდა".

ფოტო: cloudfront

ის კვანტურ მექანიკაზეც საუბრობს და ყურადღებას ამახვილებს მისადმი უნდობლობაზე, კლასიკურ ფიზიკასთან დაპირისპირებულობაზე, რომელსაც არ ეთანხმება. მეტიც, დვალის აზრით, თანამედროვე ფიზიკა სწორედ მასზეა დაფუძნებული. კერძოდ, კვანტური ველის თეორიაზე, რომლის გამოცდადაც შეგვიძლია მთელი მეცნიერული პროგრესი მივიჩნიოთ, ადრეული სამყაროს გაგებიდან დაწყებული, ჰიგსის ნაწილაკის აღმოჩენით დამთავრებული.

"ფუნდამენტურად შეუძლებელია, რაიმე წინააღმდეგობამ იარსებოს", — აცხადებს დვალი და მაგალითად მოჰყავს ის, რომ კვანტურ ველს მხოლოდ ლაბორატორიებში არ ვცდით, არამედ თანამედროვე მოწყობილობების მუშაობაც ერთგვარი გამოცდაა.

მისი თქმით, ეს უნდობლობა დისკომფორტის საკითხია, რადგან კვანტურ მექანიკას ზოგი ადამიანი კომფორტის ზონიდან გამოჰყავს.

"ეს არის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი რევოლუცია ადამიანის აზროვნებაში, როდესაც კლასიკურიდან კვანტურ აზროვნებაზე გადავედით... სამყაროს აღქმაში ყოველთვის ვიყენებთ რაღაცა ენას, ამ ენაზე ვცდილობთ, სამყარო აღვიქვათ. ის კი ყოველთვის ეფუძნება ჩვენს ფსიქოლოგიას, რაობას... ჩვენ ვართ მაკროსკოპული ობიექტები, შესაბამისად, ჩვენთვის კარგად მუშაობს კლასიკური ფიზიკა", — ამბობს მკვლევარი.

ფოტო: makeagif

ამ ენაში იგულისხმება, რომ ევოლუციის ყველა ეტაპზე ადამიანისთვის მნიშვნელოვანი იყო, მაგალითად, სხეულების მოძრაობა და მდებარეობა, ის, რომ ერთდროულად 2 ადგილზე ვერ იქნებიან, რაც მაკროსკოპულ არსებებში ამართლებს. ამიტომ კვანტური სუპერპოზიცია ზოგისთვის ცოტა გაუგებარი შეიძლება იყოს და პარადოქსად აღიქმებოდეს. გამონაკლისი არც დიდი მეცნიერები არიან.

”აინშტაინმა უდიდესი ბიძგი მისცა კვანტურ მექანიკას, მაგრამ ბოლომდე მაინც ვერ გაუგო, სულ პარადოქსებს ეძებდა. ეს ძალიან კარგია, რადგან, როდესაც ჭკვიანი ადამიანი პარადოქსებს ეძებს, ყოველთვის რაღაც ახალს პოულობს”, — აღნიშნავს ფიზიკოსი.

უკეთ რომ გავიგოთ, არსებობს უმცირესი ალბათობა, რომ, ვთქვათ, ვეფხვი სუპერპოზიციაშია, მაგრამ მისთვის ეს ალბათობა იმდენად მცირეა, რომ შეგვიძლია დავივიწყოთ და მას ჩვენი ნორმალური ინტუიცია მივუყენოთ. ელემენტარული ნაწილაკების შემთხვევაში, ამას ვეღარ ვიზამთ, რადგან მათთვის სწორედ სუპერპოზიცია არის მთავარი, რასაც კვანტურ კომპიუტერებში კუბიტების ორმაგი მნიშვნელობაც ცხადყოფს (0 და 1).

დვალი ამბობს, რომ თუნდაც ერთუჯრედიანი ამება უდიდესი რაოდენობის კვანტური ნაწილაკებისგან შედგება, ხოლო რაც უფრო მეტია ამ ნაწილაკების რიცხვი, მით უფრო კლასიკურია ობიექტი. ამების სუპერპოზიციაში გადაყვანის დასაწყებად იმხელა პერიოდია საჭირო, რომ ის თავად სამყაროს ასაკს მრავალ მილიარდჯერ აღემატება, ამიტომ ვერ ვაკვირდებით მას სუპერპოზიციაში. ამასთან, ასეთ ექსპერიმენტში ცდისპირი გარემოსგან მთლიანად იზოლირებული უნდა იყოს, რაც, ფაქტობრივად, შეუძლებელია. ის ასკვნის, რომ პრობლემა მხოლოდ და მხოლოდ ჩვენს მაკროსკოპულობაშია.

სრული ინტერვიუს სანახავად, გადადით ამ ბმულზე.

 

ანალიტიკა
«The Washington Post» (აშშ): „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“

ამერიკული გაზეთი „ვაშინგტონ პოსტი“ (The Washington Post) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“ (ავტორი - მარია ილიუშინა), რომელშიც განხილულია არჩევნებისშემდგომი სიტუაცია საქართველოში.

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

(...) ქართველთა უმრავლესობა - გამოკითხვების მიხედვით, 80%-ზე მეტი - მხარს უჭერს ქვეყნის ევროპულ ორიენტაციას და მოსკოვის მიმართ მაინცდამაინც განსაკუთრებულ სიყვარულს არ ამჟღავნებს, ოპოზიცია კი ცდილობს ხმის მიცემის შედეგები წარმოადგინოს როგორც არჩევანი ევროკავშირსა და რუსეთს შორის.

მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ ორ ქვეყანას შორის 2008 წლის აგვისტორში მომხდარი ხანმოკლე ომის შედეგად საქართველოს ტერიტორიის 20% დე-ფაქტოდ რუსეთის კონტროლის ქვეშ იმყოფება, მოსკოვის სამხერო ძლიერების ჩრდილი სულ უფრო შესამჩნევი ხდება. შესაბამისად, „ქართულმა ოცნებამ“ ამომრჩევლებს უფრო რადიკალური დილემა შესთავაზა: არჩევანი მშვიდობასა და ომს შორის.

მმართველი პარტიის „რუსეთის მხარეს შებრუნება“ შედარებით ახალ მოვლენას წარმოადგენს. 2012 წელს, როცა „ქართული ოცნება“ ხელისუფლებაში მოვიდა, მნიშვნელოვან საგარეოპოლიტიკურ წარმატებას მიაღწია - სწრაფად დაუახლოვდა ევროკავშირს მასში გაწევრიანების სურვილით, მაგრამ რუსეთ-უკრაინის ომის დაწყების კვალობაზე პარტიამ რუსეთის ორბიტისაკენ გადაუხვია. მთავრობამ ევროპა და ადგილობრივი ოპოზიცია წარმოადგინა „ომის გლობალური პარტიად“, რომელსაც სურს საქართველო მოსკოვთან ომში ჩაითრიოს და კრემლთან დაპირისპირების ინსტრუმენტად გამოიყენოს

ამჟამად „ქართული ოცნება““ ოფიციალურად პრორუსულ პარტიას არ წარმოადგენს, მაგრამ ხშირად მისი პრაქტიკული მოქმედება საერთო პრორუსულ ჩარჩოებში ჯდება. 

ევროპული გზიდან გადახვევის პოლიტიკის ცენტრში მოჩანს „ქართული ოცნების“ დამაარსებელი ბიძინა ივანიშვილი - მილიარდერი, ყოფილი პრემიერ-მინისტრი, რომელიც ბოლო ათწლეულში წავიდა ქართული პოლიტიკიდან, მაგრამ იმავდროულად გავლენიან ადამიანად რჩებოდა. ბიძინა ივანიშვილი რუსეთში ყოფნის დროს გამდიდრდა, 1990-იან წლებში და როგორც მისი კრიტიკოსები ამბობენ,  მისი რიტორიკა და პოლიტიკური მრწამსი რუსეთის ლიდერის პოზიციას უთავსდება.

რუსეთის არმიის უკრაინაში შეჭრის დაწყებიდან პურველ ეტაპზე საქართველომ უკრაინას მხარი დაუჭირა. თბილისში დღესაც ბევრი უკრაინული დროშა ფრიალებს, მაგრამ მთავრობა თავს იკავებს რუსეთის გადაჭარბებული კრიტიკისაგან და ერიდება ანტირუსული სანქციების რეალიზებას.

„ჩვენ, როგორც ქვეყნის მმართველმა პარტიამ, მთავრობამ, ყველაფერი გავაკეთეთ უკრაინისა და უკრაინელი ხალხის მხარდასაჭერად“, - განაცხადა „ვაშინგტონ პოსტთან“ საუბარში „ქართული ოცნების“ თავმჯდომარის მოადგილემ არჩილ თალაკვაძემ, მაგრამ, მისი თქმით, დასავლეთის ოფიციალურმა პირებმა რუსეთ-უკრაინის ომში საქართველოს ჩათრევა მოისურვეს: „ჩვენ ჩავთვალეთ, რომ ასეთი პოლიტიკა საქართველოსათვის ძალზე სარისკო და გაუმართლებელი იქნებოდა“.

„ქართულმა ოცნებამ“ წინასაარჩევნო კამპანიის დროს აქტიურად ისარგებლა უკრაინის ომით და ამომრჩევლებს პლაკატების სერია შესთავაზა, რომლებზე გამოსახულია ერთი მხრივ, ომით დანგრეული უკრაინის ქალაქები და სოფლები, მეორე მხრივ - აღმშენებლობის პროცესში მყოფი საქართველო. ასეთმა პროპაგანდამ თავისი გამოძახილი ჰპოვა რუსეთთან ომგადატანილ საქართველოს მოსახლეობაში, განსაკუთრებით სოფლებში, ოკუპირებულ რეგიონებთან ახლოს, მხარეთა დამაშორიშორებელ ე.წ. სადემარკაციო ხაზის გასწვრივ.

როგორ ავიცილოთ თავიდან ომი

ქართველებს კარგად ახსოვთ 2008 წლის აგვისტოს ომი. ჭორვილისაკენ - ბიძინა ივანიშვილის მშობლიური სოფლისაკენ მიმავალი გზა, რომელიც კავკასიის ქედის სამხრეთ კალთებზე მდებარეობს, სწორედ რუსეთის მიერ ოკუპირებული რეგიონის - სამხრეთ ოსეთთან ახლოს გადის, სულ რაღაც ორიოდე კილომეტრში, სადემარკაციო ხაზთან.

ჭორვილაში ბიძინა ივანიშვილს თითქმის ეროვნულ გმირად თვლიან - მდიდარ ადამიანად, რომელიც თანასოფლელებს ყოველმხრივ ეხმარებოდა - სახლებისა თუ გზების მშენებლობაში, ჯანდაცვასა თუ კომუნალური გადასახადების გადახდაში, სანამ მან სახელმწიფო თანამდებობა - ქვეყნის პრემიერ-მინისტრის პოსტი არ დაიკავა.

„მე ომის მოწინააღმდეგ ვარ. დარწმუნებული ვარ, რომ „ქართული ოცნება“ მსვიდობას შეინარჩუნებს. არ გვსურს, რომ რომელიმე ქვეყანა საქართველოს მტერი იყოს და არც ის გვინდა, რომ საქართველოს იყოს სხვა ქვეყნის მტერი“, - ამბობს გიორგი გურძენიძე, სკოლის დირექტორი, რომელსაც ახსოვს, თუ როგორ ხმაურით დაფრინავდნენ სოფლის თავზე, ცაში რუსული თვითმფრინავები 2008 წელს.

„ქართული ოცნება“ აქტიურად უჭერს მხარს ბიძინა ივანიშვილის პოლიტიკური კურსის ორ ძირითად მომენტს - მშვიდობას ნეიტრალიტეტის გზით და ქართული ტრადიციული ფასეულობების დაცვას. „ქართული ოცნების“ მტკიცებით, მისი სტრატეგიული მიზანი არ შეცვლილა - ევროინტეგრაცია ძალაში რჩება, რომლის რეალიზებას 2030 წლისათვის არის დაგეგმილი: საქართველო ევროკავშირის წევრი გახდება „ღირსეულად“ და ტრადიციული ეროვნული ფასეულობების დაცვით.

„რა თქმა უნდა, მსურს ევროკავშირის წევრი ვიყოთ, მაგრამ ჩვენ ჩვენი წინაპრების ღირსებაც და მემკვიდრეობაც უნდა დავიცვათ. ქალი ქალი უნდა იყოს, კაცი კი - კაცი“, - ამბობს ჭორვილელი მამია მაჭავარიანი.

ქართველთა ღირსება კი დაცული იქნება ორი კანონით, რომლებმაც, პრაქტიკულად, ევროკავშირში საქართველოს პოტენციური წევრობის პროცესი შეაჩერეს - იმიტომ, რომ მათი დებულებები ევროპული ბლოკის სტანდარტებს ეწინააღმდეგება. ეს კანონებია „ოჯახური ფასეულობებისა და არასრულწლოვანების დაცვის, ასევე უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ, რომლებიც, როგორც ოპოზიცია აცხადებს, რუსული სამართლებრივი აქტების ასლებს წარმოადგენენ.

ევროპა შორეული ხდება?!

საქართველოს დედაქალაქის მცხოვრებთა ნაწილი შეშფოთებულია, რომ ქვეყნის შანსი ევროკავშირის წევრობაზე მცირდება. „არჩევნებში „ქართული ოცნების“ გამარჯვება სხვა არაფერია, თუ არა ხელისუფლების უზურპაცია“, - ამბობს 38 წლის გიორგი, რომელიც გვარს არ ასახელებს, ვაითუ დევნა დაუწყონ, - „ჩვენ ევროკავშირთან ინტეგრაცია უნდა გავაღრმავოთ. რუსეთთან დაახლოებას კი არცერთი ნორმალური ქვეყანა არ ცდილობს. პრორუსუსლი ორიენტაცია თვითმკვლელობას ნიშნავს, რადგან მოსკოვი არანაირი შეთანხმების პირობებს არ იცავს“.

ოპოზიცია მწვავედ აკრიტიკებს „ქართული ოცნების“ ომის წინააღმდეგ მიმართულ კურსს და მას პროპაგანდისტულს უწოდებს, ზოგიერთები კი თვლიან, რომ მმართველ პარტიის მხრიდან ამგვარი ლოზუნგების წარმოჩენა ხელისუფლებაში დარჩენასა და ერთპარტიული მმართველი სისტემის შენარჩუნებას ემსახურება.

პარტია „საქართველოსათვის“ ლიდერის გიორგი გახარიას განცხადებით, ბიძინა ივანიშვილისა და „ქართული ოცნების“ პოლიტიკაში მომხდარი ცვლილებები - პრორუსული გადახრები - იმითაა გამოწვეული, რომ ევროკავშირში გაწევრიანება ხელისუფლების როტაციას ნიშნავს: „მისი მთავარია მიზანია ხელისუფლების შენარჩუნება. იგი ხედავს, რომ ევროპული დემოკრატია ხელისუფლების არჩევნების გზით შეცვლას ითვალისწინებს“.

მაგრამ არჩევნების შედეგების წინააღმდეგ მიმდინარე საპროტესტო აქციები ისეთივე ძლიერი და ფართო არ არის, როგორიც გაზაფხულზე მიმდინარეობდა ზემოთ ხსენებული კანონების მიღების დროს. ეს ნიშნავს, რომ ოპოზიცია გამოფიტულია. მათ ვერც დასავლეთი ვერ უწევს სათანადო დახმარებას. ბრიუსელს შეუძლია გარკვეული ზეწოლა მოახდინოს „ქართულ ოცნებაზე“, მაგრამ ევროპელი ჩინოვნიკების რეაქცია აწონილ-დაწონილია: დამკვირვებლებმა ნამდვილად დააფიქსირეს დარღვევები, მაგრამ მათ თავი შეიკავეს იმის განცხადებაზე, რომ არჩევნები გაყალბდა და ხმები მოპარულია.

არჩევნებში მომხდარი ყველა დარღვევის დეტალურად გამოკვლევა დროს მოითხოვს - კვირეებს და შეიძლება თვეებსაც, თანაც საკმაოდ რთულია მათი დამტკიცება-დადასტურება. „ჩვენ ახლა ისეთ სიტუაციასთან გვაქვს საქმე, როცა დასავლეთს არ სურს ხისტი ნაბიჯები გადადგას საკმარისი მტკიცებულებების გარეშე, ოპოზიციას კი საკმარისი მტკიცებულებები არ აქვს“, - ამბობს ჯონ დიპირო საერთაშორისო რესპუბლიკური ინსტიტუტიდან.

ბიძინა ივანიშვილი აშკარად იმაზე დებს თავის ფსონს, რომ ევროპა საქართველოსადმი ინტერესს დაკარგავს. ჯერ კიდევ ზაფხულში იგი აცხადებდა, რომ აშშ-ის საპრეზიდენტო არჩევნებში დონალდ ტრამპის გამარჯვება რუსეთ-უკრაინის ომს დაასრულებს. „ჩვენ მაქსიმუმ ერთი წელი გვაქვს, რომ ეს ყველაფერი მოვითმინოთ, შემდეგ კი [დასავლეთის] გლობალური და რეგიონული ინტერესები შეიცვლება, მათთან ერთად კი შეიცვლება ინტერესები საქართველოს მიმართაც“, - ამბობდა ბიძინა ივანიშვილი, - ომის დასრულებასთან ერთად კი ყველა გაუგებრობა ევროპასთან და ამერიკასთან გაქრება“.

წყარო: https://www.washingtonpost.com/world/2024/11/21/georgia-russia-elections-influence/

 

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.