თეოდორ ლევინის სტუმრობა თბილისში 30 წლის შემდეგ და ექსკლუზიურად თბილისი პოსტისთვის ამერიკელი მუსიკოსის და ანზორ ერქომაიშვილის მეგობრობის ისტორია.
თეოდორ ლევინი, ამერიკელი მუსიკოსი და პროდიუსერი : ანზორ ერქომაიშვილი გავიცანი 1988 წელს, როდესაც ის პირადად მივიწვიე ვაშინგტონში ფოლკლორის საერთაშორისო ფესტივალზე. ეს პრესტიჟული ფესტივალია და აშშ-ის მუზეუმების ნაციონალური ქსელის ეგიდით იმართება.
ბატონი ანზორი ჩამოვიდა გურული მომღერლების გუნდ "ელესასთან" ერთად . ჩვენ მალევე დავმეგობრდით . მან მომიწვია საქართველოში. თბილისში ჩავწერეთ ფირფიტა, რომლის პროდიუსერიც მე ვიყავი და ეს გახლდათ ქართული სიმღერის პირველი ალბომი აშშ-ს მსხვილი მუსიკალური ლეიბლის (Georgian Voices: The Rustavi Choir, Nonesuch Records, 1989) სახელით.
სწორედ ეს ფირფიტა ჩამოვიტანე და საჩუქრად გადავეცი ფოლკლორის ცენტრის არქივს რამდენიმე დღის წინ, როდესაც შევხვდი გიორგი დონაძეს, ანზორ ერქომაიშვილის მოსწავლეს და საქართველოს ფოლკლორის ცენტრის ხელმძღვანელს.
- როგორ ახერხებდით იმ მძიმე წლებში, როდესაც საქართველოში ომი იყო, გეზრუნათ ქართული სიმღერის პოპულარიზაციაზე?
მინდა გაიხსენოთ კახეთში მოქმედ ანსამბლ " წინანდალთან" დაკავშირებული ისტორია, თუ როგორ გამოიყენეს ქართული სიმღერა ირლანდიური ლუდის რეკლამაში და სანაცვლოდ იმ დროისთვის საკმაოდ წარმოუდგენელი ჰონორარი პირადად ჩამოუტანეთ ანსამბლის წევრებს.
- 1993 წელს თბილისში ჩამოვედი ცნობილი ინგლისელი როკმუსიკოსის პიტერ გეიბრიელის შეკვეთით . მას ჰქონდა ფირფიტების საკუთარი კომპანია და მთხოვა ჩამეწერა ქართული ფოლკლორული სიმღერები. ანზორ ერქომაიშვილის რჩევით, შევარჩიე ანსამბლი "წინანდალი". მათ უკვე მზად ჰქონდათ ჩანაწერები.
ერთი წლის შემდეგ ქართული ანსამბლის ფირფიტა გამოვიდა ინგლისში. რამდენიმე თვის შემდეგ ირლანდიურმა ლუდის კომპანიამ მთხოვა ლიცენზია ერთ სიმღერაზე ამ ალბომიდან. ირლანდიური სიმღერის ნაცვლად ირლანდიური ლუდის რეკლამაში ქართული სიმღერა " მაყრული" აჟღერდა. ზუსტად 6 თვის შემდეგ კი ჩემს ანგარიშზე ჩაირიცხა ჰონორარი - 25 ათასი დოლარი. მთხოვეს ჰონორარი გადამეცა ქართული ანსამბლისთვის.
საქართველოში არ იყო დალაგებული ვითარება და ჰონორარის გადმორიცხვა შეუძლებელი აღმოჩნდა. ანზორს ვესაუბრე ტელეფონით . მან მითხრა, რომ ერთადერთი გზა იყო, თანხა პირადად ჩამომეტანა. ჩავჯექი თვითმფრინავში. ჩავიკერე ჯიბეში ეს 25 ათასი დოლარი. ჯერ მოსკოვში ჩავფრინდი და შემდეგ თბილისში. როდესაც თბილისისკენ მოვფრინავდი, ჩემს გარშემო განგსტერები ისხდნენ იარაღებით, მეგონა თბილისში ცოცხალი ვერ ჩამოვიდოდა. თუმცა გადავრჩი. აეროპორტში დამხვდნენ ჩამოფრენისთანავე პირდაპირ წინანდალში წავედით. ისეთი სუფრა გაიშალა, დაუვიწყარი, 8 საათი გრძელდებოდა მოლხენა.
ავტორი: ესმა ხიდაშელი
ფოტოზე ანზორ ერქომაიშვილი და ანსამბლი ელესა . 1988 წ. ვაშინგტონი
„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.
ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...
ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.
ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.
„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...
ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.
რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.
ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.
მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.
თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.