,
ბრიტანული ჟურნალი „ეკონომისტი“ (The Economist) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „როგორ გეგმავს ვლადიმერ პუტინი რუსეთის ვაჭრობის გარდაქმნას: მისი იმედით, ქვეყნის მომავალი ჩინეთ-ინდოეთთან არის დაკავშირებული, მაგრამ შეიძლება ყველაფერი მისი გეგმით არ განვითარდეს“.
გთავაზობთ პუბლიკაციის შინაარსს:
ვლადიმერ პუტინი უკრაინის წინააღმდეგ მიმართული ომისათვის კოლოსალურ თანხებს ხარჯავს: აშშ-ის თავდაცვის სამინისტროს მონაცემებით, რუსეთის პრეზიდენტმა უკრაინაში შეჭრის დღიდან 200 მილიარდ დოლარზე მეტი დახარჯა, ანუ მთლიანი შიდა პროდუქტის 10%-ზე მეტი. ახლა იგი გეგმავს დიდი თანხები დააბანდოს იმ ინფრასტრუქტურის განვითარებაში, რომელიც რუსეთის ეკონომიკას შესაძლებლობას მისცემს განვითარდეს დასავლეთისაგან იზოლაციის პირობებში.
მომავალი ათწლეულის განმავლობაში რუსეთი გეგმავს 70 მილიარდი დოლარი დახარჯოს სატრანსპორტო მარშრუტების მშენებლობაში, რომლებიც ქვეყანას აზიელ და ახლოაღმოსავლელ პარტნიორებთან დააკავშირებს. ამ თანხიდან ლომის წილი მიეცემა შორეულ აღმოსავლეთს და რუსეთის უკიდურეს ჩრდილოეთ რეგიონს (პოლარული წრის მიღმა), ხოლო შედარებით ნაკლები - საერთაშორისო სატრანსპორტო დერეფნის „ჩრდილოეთი-სამხრეთის“ (INSTC) განვითარებას, რომელიც კავკასიის რეგიონზე გადის და რომელიც მოწოდებულია გააფართოვოს რუსეთის კავშირები ინდოეთის ოკეანის ქვეყნებთან, ირანის ტერიტორიის ტრანზიტით. ოფიციალურ პირთა განცხადებით, არადასავლური მიმართულების მქონე მარშრუტებით ახლო მომავალში ტვირთბრუნვის მნიშვნელოვანი ზრდაა მოსალოდნელი.
უკრაინის ომმა უკვე გამოიწვია რუსული პროდუქციის ექსპორტის ორიენტაციის მკვეთრი ცვლილება. ის ქვეყნები, რომლებიც დასავლეთის სანქციებს არ შეუერთდნენ - ჩინეთისა და ინდოეთის ჩათვლით, თანდათანობით ჩაანაცვლეს ვაჭრობა დასავლეთთან და რუსეთთან ადრე დაკარგული კავშირები აღადგინეს. რადგანაც რუსეთის შორეულ აღმოსავლეთის რეგიონში ინფრასტრუქტურა სუსტად არის განვითარებულია, აზიის ქვეყნებისკენ ექსპორტი შეზღუდულია, პროდუქციის დანიშნულების ადგილამდე მიტანა ძალიან ხშირად შორი მარშრუტით ხდება - შავი და ბალტიის ზღვებისა და სუეცის არხის მეშვეობით. მოსკოვი გარკვეულწილად შეშფოთებულია იმით, რომ ვაითუ შავი ზღვიდან ექსპორტი საერთოდ შეწყდეს - სავარაუდოდ, ნატოს ზეწოლით, თურქეთის მიერ ბოსფორ-დარდანელის სრუტეების შესაძლო ჩაკეტვით. ამიტომაც, რუსეთი ცდილობს სავაჭრო გზების დივერსიფიცირებას მეგობარი ქვეყნებისკენ და მათი უსაფრთხოების უზრუნველყოფას.
რუსეთის მხრიდან ეს მიდგომების მნიშვნელოვან ცვლილებას ნიშნავს. ჯერ კიდევ არცთუ დიდი ხნის წინათ რუსი ჩინოვნიკები თავს არიდებდნენ ინფრასტრუქტურულ კავშირებს ინდოეთთან და ჩინეთთან, რადგან ევროპასთან ვაჭრობა უფრო მომგებიანად ითვლებოდა. სავაჭრო გზების ორიენტირების შეცვლამ მათი გათვლებიც შეცვალა. ჩინეთსა და რუსეთს შორის ვაჭრობა, ნავთობზე მოთხოვნის გამო, 2021 წელთან შედარებით, ორჯერ გაიზარდა და რეკორდულ 240 მილიარდ დოლარს მიაღწია. 2022 წელს ოქი ქვეყნისთვის სასაზღვრო მდინარე ამურზე პირველი სარკინიგზო ხიდი გაიხსნა, კიდევ ერთის მშენებლობა გასულ წელს დაიგეგმა და 2026 წლის ბოლოს უნდა დასრულდეს. 2030 წლისათვის კი რუსეთს სურს არქტიკული „ჩრდილოეთის საზღვაო გზის“ გამოყენებით, ბერინგის სრუტის გავლით, ტვირთების გადაზიდვა ჩინეთისაკენ დრევანდელი 36 მილიონიდან 200 მილიონ ტონამდე გაზარდოს.
რც შეეხება ირანს: ორიოდე წლის წინათ რუსეთი გარკვეულწილად თავს არიდებდა ირანთან მჭიდრო ურთიერთობას, რადგან თეირანს დასავლური მკაცრი სანქციები ჰქონდა გამოცხადებული, მაგრამ ახლა, რადგანაც დასავლეთმა ორივე ქვეყანა „გარიყულად“ შერაცხა, მოსკოვი და თეირანი გაორმაგებული ძალით ავითარებენ „ჩრდილოეთ-სამხრეთის“ დერეფანს. გასული წლის ბოლოს რუსეთი დათანხმდა რეშთი-ასტარის რკინიგზის მშენებლობის დაფინანსებას აზერბაიჯანის საზღვრისაკენ. სხვათა შორის, ამ 162-კილომეტრიანი რკინიგზის მშენებლობა 20 წლის წინ დაიგეგმა, მისი გარკვეული მონაკვეთი ამოქმედდა კიდეც, მაგრამ ბოლომდე დასრულება გაჭიანურდა. ახლა, გეოეკონომიკური სიტუაციის ცვლილების გამო, მხარეებმა მზერა ისევ მას მიაპყრეს.
ვლადიმერ პუტინი თვლის, რომ „ჩრდილოეთ-სამხრეთის“ სავაჭრო დერეფნის სრული ამოქმედების შემდეგ, ირანი რუსული პროდუქციისათვის ერთგვარ ჰაბად გადაიქცევა, საიდანაც ტვირთები აზიისაკენ, ახლო აღმოსავლეთისაკენ [და „გლობალური სამხრეთის“ ქვეყნების აფრიკული სექტორისაკენ] გადაიზიდება. მაგრამ ბოლო ორი წლის მთავარ ტროფეის მაინც ინდოეთი წარმოადგენს: ჩინეთისაგან განსხვავებით, ინდოეთის მოთხოვნილება რუსულ ქვანახშირზე და ნავთობზე, სპეციალისტთა პროგნოზების მიხედვით, როგორც მინიმუმი, 2030 წლამდე სტაბილურად მაღალი იქნება
მაგრამ ვლადიმერ პუტინის გეგმებს წინ სერიოზული დაბრკოლებები ემუქრება: ჩრდილოეთის ყინულოვანი ოკეანე ზამთრობით თითქმის გაუვალი იქნება ტვირთზიდვისათვის და ყინულებისაგან თავისუფალი მხოლოდ 21-ე საუკუნის შუახანებში თუ იქნება. რაც შეეხება „ჩრდილოეთ-სამხრეთის“ სავაჭრო დერეფანს, ის ძირითადად საავტომობილო ტრანსპორტზე იყო გათვლილი თავიდანვე, რაც მის ტვირთგამტარუნარიანობას ზღუდავს.
გარდა ამისა, ალტერნატიული მარშრუტების ძიებას და მათ შექმნა-გამოყენებას ხელს უშლიან სანქციები. იმ შემთხვევაშიც კი, თუ რუსი ჩინოვნიკები ახალი მარშრუტების გამატარუნარიანობას გაადიდებენ, ეს არ ნიშნავს იმას, რომ რუსეთის პროდუქციაზე მოთხოვნა ყოველთვის გარანტირებული იქნება.
ბრიტანულ „დეილი ტელეგრაფში“ (The Daily Telegraph) გამოქვეყნებულია სტატია სათაურით „ტრამპმა პუტინისათვის დრო ისე გამოთვალა, რომ სანქციებით მაქსიმალურ შედეგს მიაღწიოს“ (ავტორი – კონ კოფლინი). პუბლიკაციაში განხილულია აშშ-ის პრეზიდენტის მიერ რუსეთის წინააღმდეგ მიმართული მეორადი სანქციების ათდღიანი ვადა და მოცემულია მათი სავარაუდო შედეგები.
გთავაზობთ სტატიას შემოკლებით:
დონალდ ტრამპმა, ალბათ, ყველაზე საუკეთესო და შესაფერისი დრო შეარჩია თავისი მეორადი ეკონომიკური სანქციების ახალი ვადის გამოცხადებისათვის, რომ რუსეთს ნავთობისა და გაზის გაყიდვით მიღებული შემოსავლები შეუმცირდეს და უკრაინაში ომი შეწყვიტოს.
დონალდ ტრამპს სამჯერ ეგონა, რომ ვლადიმერ პუტინი სამშვიდობო მოლაპარაკების აუცილებლობაში დაარწმუნა, მაგრამ სამჯერვე, როგორც კი სატელეფონო საუბარი მთავრდებოდა, რუსეთის არმია უკრაინული ქალაქების დასაბომბად რაკეტებსა და დრონებს უშვებდა.
აშშ-ის პრეზიდენტის მხრიდან იმის დაგვიანებული აღიარება, რომ „პუტინი მას თურმე ათამაშებდა და ომის გასაგრძელებლად დროს იგებდა“, იმას ნიშნავს, რომ როგორც იქნა, „ტრამპი აბობოქრდა“ და თავის რუს კოლეგას ათდღიანი ვადა დაუწესა ცეცხლის შესაწყვეტად. თუ კრემლი თეთრი სახლის მოთხოვნას არ დაეთანხმება, ძალაში შევა ახალი მომატებული საბაჟო ტარიფები იმ ქვეყნების მიმართ, რომლებიც რუსეთისაგან ნავთობს ყიდულობენ. სანქციის მიზანი და განხორციელების პროცედურა ასეთია: აშშ რუსული იაფი ნავთობისა და გაზის მოყვარული ქვეყნების – ინდოეთის, ჩინეთის (და ალბათ, თურქეთის და სხვების) მიერ წარმოებულ იმპორტირებულ პროდუქციაზე მომატებულ საბაჟო ტარიფებს დააწესებს. მათი ფასი იმდენად გაძვირდება, რომ ამერიკაში მყიდველი აღარ ეყოლება, ანუ ინდური და ჩინური კომპანიები დაზარალდებიან. ზარალის თავიდან ასაცილებლად იგივე ქვეყნები იძულებულნი გახდებიან, რომ რუსეთისაგან ნავთობისა და გაზის შესყიდვა შეწყვიტონ, რის შედეგადაც რუსეთს შემოსავლები შეუმცირდება, ანუ კრემლს აღარ ექნება თანხები უკრაინასთან ომის გასაგრძელებლად. რუსეთი ცეცხლს შეწყვეტს და სამშვიდობო მოლაპარაკებაზე დათანხმდება.
კონგრესში ზოგიერთი დეპუტატი უფრო რადიკალურად არის განწყობილი, რომლებიც 500%-იან სანქციების დაწესებას მოითხოვენ.
უეჭველია, რომ დონალდ ტრამპი სერიოზულად არის განწყობილი. თუ გავითვალისწინებთ იმ ფაქტს, რომ მან იძულებული გახადა იაპონია და ევროკავშირი სავაჭრო ხელშეკრულებების დადებისას აშშ-ის მოთხოვნებზე დათანხმებულიყვნენ, განა თეთრი სახლი კრემლის წინაშე უკან დაიხევს?
როგორც კი ინდოეთი და ჩინეთი მტკივნუულ დარტყმას იგრძნობენ ამერიკასაგან, ისინი იძულებულნი გახდებიან რუსეთისაგან ნავთობ-გაზის შესყიდვა შეამცირონ (ან საერთოდ შეწყვიტონ). ამით დაინგრევა ვლადიმერ პუტინის გენერალური გეგმა რუსეთის იმპერიული ძლიერების აღდგენის შესახებ.
რუსეთი უკრაინის ფრონტზე წარუმატებლობას განიცდის. მართალია, კრემლმა დრონებითა და რაკეტებით უკრაინული ქალაქების დაბომბვა გააძლიერა, მაგრამ ფაქტია, რომ მაისში დაწყებულ შეტევას რუსეთის არმიისათვის რაიმე მნიშვნელოვანი წარმატება არ მოუტანია. ვლადიმერ პუტინი ბოლო დროს მუდმივად ცდილობს რომელიმე მსხვილი უკრაინული ქალაქის დაპყრობას, მაგრამ უშედეგოდ – პოკროვსკს და კონსტანტინოვკას ისევ უკრაინელები აკონტროლებენ. უკრაინელები მამაცურად იბრძვიან, რუსები უამრავ ჯარისკაცს კარგავს – კრემლის ზარალმა უკვე მილიონს მიაღწია დაღუპულებისა და დაჭრილების სახით. ეს ნიშნავს ყოველდღიურად 1080 რუსი მებრძოლის დაღუპვა-დასახიჩრებას.
ასევე ნაკლებად სავარაუდოა, რომ რუსეთი ათასკილომეტრიან ფრონტის ხაზზე რაიმე წარმატებას მიაღწევს მას შემდეგ, რაც დონალდ ტრამპი უკრაინას მეტ იარაღს მიაწვდის. უკრაინელებს თუ იარაღი საკმარისი რაოდენობით ექნებათ, ისინი რუსებს უკან დაახევინებენ და საეჭვოა პუტინმა ის ტერიტორია შეინარჩუნოს, რაც ბოლო დროს დაიპყრო. კრემლს ირანის იმედიც აღარ ექნება, რადგან თეირანი მნიშვნელოვნად არის დასუსტებული ისრაელთან (და აშშ-სთან) ამასწინანდელი საჰაერო შეტაკების გამო.
არის იმის ნიშნებიც, რომ თვითონ ვლადიმერ პუტინს მისსავე გარემოცვაში ბევრი არ ეთანხმება, რასაც მოსკოვში მიმდინარე საკადრო წმენდა მოწმობს. ზოგიერთი მაღალჩინოსანი ჩინოვნიკი სიცოცხლეს თვითმკვლელობით ამთავრებს, ცნობილი ოლიგარქები კი ქვეყნიდან გაქცევის დროს იქნენ დაკავებულები. ზოგიერთი მაღალჩინოსანი ოფიცერი, რომლებსაც ყოფილ თავდაცვის მინისტრთან სერგეი შოიგუსთან ახლო ურთიერთობა ჰქონდათ, დაპატიმრებულები იქნენ კორუფციის ბრალდებით.
იმ სიძნელეების მასშტაბს, რასაც ვლადიმერ პუტინი შეეჯახა ომის გამო, მოწმობს ის ფაქტი, რომ იგი იძულებული გახდა გასულ კვირას ყოველწლიური სამხედრო-საზღვაო აღლუმის ჩატარება გაეუქმებინა – უკრაინაში განცდილი დიდი დანაკარგების გამო.
ამრიგად, დონალდ ტრამპის გადაწყვეტილება ვადების შემცირების თაობაზე დროულია – ის იმ დროს იქნა მიღებული, როცა ვლადიმერ პუტინს, ყოყოჩობის მიუხედავად, ე.წ. „სპეციალური სამხედრო ოპერაციის“ გაგრძელების ვარიანტები უმთავრდება.
თუ რუსეთის პრეზიდენტი გამოფხიზლდება და მიხვდება, რომ მას უკრაინაში ომის მოგების შანსი არ აქვს, მას სხვა არჩევანი არ ექნება იმის გარდა, რომ დონალდ ტრამპის მოთხოვნას დათანხმდეს – ცეცხლი შეწყვიტოს და სამშვიდობო მოლაპარაკება დაიწყოს.
