USD 2.6860
EUR 2.8987
RUB 2.8982
თბილისი
ბესიკ ლაგვილავა - ფულისტებო! მომავალზე დაფიქრდით! მალე აღარ იქნება ფული!
თარიღი:  610

მწერალი და ყოფილი პარლამენტარი ბესიკ ლაგვილავა, საკუთარ ფეისბუკის გვერდზე პოსტ-კაპიტალიზმის ეპოქის შესახებ საკუთარ მოსაზრებას აქვეყნებს:

"ამასწინათ, ერთმა მეგობარმა გაიხსენა უნიჭიერსი ადამიანის და მათემატიკოსის, ჩვენი ლექტორის, პროფესორ ბიბი ქარცივაძის პირველი სიტყვები, როცა ის მათ.ანალიზის პირველი ლექციის წასაკითხად გაემზადა 100 სტუდენტის, მომავალი მათემატიკოსის ანუ იმ ადამიანების წინაშე, რომლებიც იმთავითვე გამოირჩეოდნენ მათემატიკის განსაკუთრებული ცოდნით და ლოგიკით, საქართველოს 100 ათას სასკოლო კურსდამთავრებულს შორის და ამ 100 -ში გენიოსები არც ისე ცოტანი იყვნენ!

მე გენიოსებთან ვსწავლობდი!
- ახლა დაივიწყეთ ის, რაც სკოლებში გასწავლეს და ისწავლეთ ნამდვილი მათემატიკა! - უთხრა ბიბიმ გაოცებულ სტუდენტებს, - შემდეგ დაამატა, სამწუხაროდ, როგორც წესი, პირველი გამოგვდის, ხოლო მეორე ... იშვიათად!
დღეს ეკონომისტები ცდილობენ აღწერონ სამყარო იმ ცოდნით, რაც მათ უნივერსიტეტების მერხებზე მიიღეს.. და არაფერი გამოსდით! სულ ტყუილია, მათი მცდელობანი!
მინდა ვუთხრა მათ... დაივიწყეთ ის, რაც უნივერსიტეტების მერხებთან სხდომისას ისწავლეთ! ეს მხოლოდ წარსულის აღწერაში დაგეხმარებათ, თანაც არა უახლოესი 30-40 წლისა!
დაივიწყეთ ადამ სმიტი და მისი "უხილავი ხელი"! დაივიწყეთ ბირჟის მოთამაშე დევიდ რიკარდო და მისი "ღირებულების შრომითი თეორია" , დაივიწყეთ მარქსის "კაპიტალი"და ფორმულა "ფული - საქონელი - ფული.."
ვინც ფულს აგროვებთ დაიმახსოვრეთ! აღარ იქნება არავითარი ფული! თქვენ თავად გახდებით "ფული"! ვინ მეტი და ვინ ნაკლები... ამას გააკეთებს სოციალური რეიტინგების სისტემა!
კარგად მუშაობთ? ინიციატივიანი ხართ? ახალი იდეები გაწუხებთ, თქვენ მარკ ტვენის "მილიონიანი კუპიურა" იქნებით! იცხოვრებთ კარგ სახლში, გეყოლებათ საუკეთესო მანქანა, შესაძლოა ვერტმფრენიც!
ცუდად მუშაობთ, არც იდეებით გამოირჩევით? უდისციპლინო ხართ?! ლარიანს დაემგვანებით, რომლითაც დღეს ვერაფერს იყიდი!
იქნება მხოლოდ მინიმალური სოციალური გარანტიები! ოდესღაც კარგად მუშაობდით და მაღალი სოციალური რეიტინგი გქონდათ , შემდეგ უცებ ლოთობა დაიწყეთ და ცუდად მუშაობთ?! თქვენი სოციალური რეიტინგი დაეცემა და უცებ დაუამხანაგდებით იმ კარტონწაფარებულ მათხოვარს, ზამთარში ქუჩაში რომ წევს ბოილერის თავზე...
დაივიწყეთ დამატებული ღირებულება, მოთხოვნა - მიწოდების ფორმულები... იქნება ახალი ფორმულები, რომელიც თქვენი სოციალური რეიტინგით განგისაზღვრავთ მიწოდებას!
ეკონომიკის მმართველი "უხილავი ხელი" არ მოგვწონდა... ველური კაპიტალიზმიო და ა.შ.
დიახ, ეს "ველური კაპიტალიზმის" ნაყოფს ვიმკით საქართველოში, როცა მოსახლეობის 1% ბევრად მდიდარია, ვიდრე ამ ქვეყნის მოსახლეობის 99%! მაგრამ...
მაგრამ!
გაიგეთ! სამყარო შეიცვალა! მას უკვე აღარ მართავს "უხილავი ხელი"! უმრობდნენ "მოგენატრებათ მამათიო!' მოგენატრებათ ეს "უხილავი ხელი"!
მომავლის "უხილავი ხელი" ხელოვნური ინტელექტია, რომელსაც იმაზე მეტი ეცოდინება თქვენს შესახებ, ვიდრე თქვან თავად იცით საკუთარ თავზე!
თქვენ აღარ გახსოვდათ, რომ ერთი წლის წინ, როცა დათვერით, ქუჩაში მოძრაობის წესები დაარღვიეთ ან დასცინეთ მეზობელს ან ძალიან მოგეშარდათ და ლიფტში მოფსით მაგრამ... ხელოვნურმა ინტელექტმა იცის! "დიდი ძმა" გიყურებს მეგობარო! მან ლიფტში ჩაყენებული კამერით დაგაფიქსირა!
შენ არ გახსოვდა ეს ყველაფერი, რის გამოც რეიტინგი მოგაკლდა და კუნძულ ბალიზე მოგზაურობა გადაწყვიტე. ტურსააგენტოში მიხვედი და ლამაზ ტუროპერატორს ესაუბრები... მაგრამ ის არ გიღიმის... უფრო დაბნეული გიყურებს. ნეტავი რატომ?
უცებ ირკვევა ფაფუუუ... გაირკვა შენი სოციალური რეიტინგი ბალიზე მოგზაურობას ვერ გაწვდება, ჰა და ჰა... ურეკში მოახერხო ბარაკებში დასვენება!
რა მოთხოვნა - მიწოდება! გეუბნებით ვინც აგროვებთ ტყუილად აგროვებთ ფულს! მალე მისი ფასი... ავადმოსაგონარი კუპონისგან განსხვავებით, რომელიც ექსპონენციალურად ისწრაფვოდა 0 -სკენ, ზუსტად 0-ის ტოლი გახდება!
ინფორმაციული ტექნოლოგიების განვითარების კვალდაკვალ გლობალიზაციის პირობებში, მიწოდება-მოთხოვნილების ფორმულაც ინგრევა!
რამდენი ქართველი იცვამს... Amazon-იდან?! Taobao-დან?!
ქართული ბაზარი?! ბაზარი დაინგრა! გლობალიზაციამ ნოკაუტში ჩააგდო ბაზარი... ინფორმაციულმა ტექნოლოგიებმა "წაიღო" ბაზრის ნაწილი და დღეს საქართველოში ორი ტიპის "ჩამცმელები" გვყავს.. ერთნი Amazon-იდან იცვამენ, მეორენი.... შესაძლებლობის მიხედვით მეორადებიდან, აუტთლეტებიდან და მცირენი ბრენდული მაღაზიებიდან...
გლობალიზაციის კვალდაკვალ სულ უფრო გაიზრდება Amazon-ის, Taobao-ს... და ა.შ. წილი და შესაძლოა, საერთოდ გაქრეს ტანსაცმელ-ფეხსაცმლის ქართული ბაზარი...
ახლა კი გვაქვს ეპოქა, როცა ერთი და იგივე ტიპის და სახის ტანსაცმელს ერთნი იაფად იცვამენ Amazon- Taobao-დან და მეორენი მსოფლიოში შესაძლოა, მოსახლეობის დაბალშემოსავლიანობის ფონზე, გასაოცრად ძვირი ქალაქის თბილისის ე.წ. "ბრენდული მაღაზიებიდან"...
დღეს მსოფლიოში მსჯელობენ, ქვია თუი არა იმ ეკონომიკურ ფორმაციას, რომელშიც ვცხოვრობთ კაპიტალისტური?! ჩვენთან კი დარჩა "ველური კაპიტალიზმი", მაგრამ...
ძალიან ბევრს და სრულიად სამართლიანად ეჭვი ეპარება, რომ წყობას, რომელშიც განვითარებული მსოფლიო ცხოვრობს ერქვას კაპიტალიზმი!
მზარდი ინფლაციის პირობებში ხელფასებმა შეწყვიტეს ზრდა! ჯერ კიდევ გასული საუკუნის 80-იანებიდან არსებული ფულად-საკრედიტო ეკონომიკური ზრდის მხარდაჭერა ხდებოდა საკრედიტო მექანიზმებით, რამაც გამოიწვია, რომ სავალო ვალდებულებები 2010 წლისთვის 3-ჯერ აღემატებოდა რეალურ მსოფლიო მთლიან შიდა პროდუქტს(მშპ)! ხოლო 2021 წლისთვის მსოფლიო სავალო ვალდებულებების მოცულობა 3.5-ჯერ აღემატებოდა მსოფლიოს მშპ-ს და შეადგენდა ასტრონომიულ რიცხვს 300 ტრლნ დოლარს!
ამ ლიბერალური ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის, ვალების ასტრონომიული და ფულის მასის მასშტაბური ზრდის ფონზე (არ დავიწყებ განმარტებას თუ რა არის Quantitative Easing - "რაოდენობრივი შემსუბუქება, რომელსაც მსოფლიოს თითქმის ყველა ცენტრალური ბანკი ეწეოდა, ჩვენი ეროვნული ბანკის ჩათვლით) ფულმა ლამის გაწყვიტა კავშირი... საქონელთან !
ფულმა ლამის გაწყვიტა კავშირი... საქონელთანო?!
ეკონომისტებო, რაღაც უცნაური და ჯერ დაუწერელი ხომ არ ხდება?!
ახლა მე კომიუტერთან ვზივარ და ფულიც და საქონელიც წარმოიდგინეთ, რომ ჩემ თვალწინ, ჩემს ცხვირწინ ტრიალებს, მოძრაობს... მე მას ვერ ვხედავ, მაგრამ ვიცი, ის აქ არის... ჰაერში მოძრაობს ტალღების სახით...
ეს არის თანამედროვე ეკონომიკაზე გავლენის ე.წ. „ინფორმაციული ეფექტი“. ინფორმაციის სწრაფმა ზრდამ და მისმა უფასო გავრცელებამ მრავალი სერვისი და საქონელი ხელმისაწვდომი გახადა, რისი მაგალითიც მე მოგიყვანეთ Amazon- Taobao-ს და სხვა სავაჭრო პლატფორმების ქართველი მომხმარებლის სახით.
ციფრულმა ეკონომიკამ მოსპო „კლასიკური“ კაპიტალიზმი და ხელი შეუწყო სიმდიდრის უპრეცედენტო კონცენტრაციას. ამ შემთხვევაში, მსხვილი ტექნოლოგიური კორპორაციების ხელში, რომლებმაც მოახდინეს საინფორმაციო გარემოს მონოპოლიზაცია სხვადასხვა, პირველ რიგში სავაჭრო პლატფორმების საშუალებით. შედეგად, მივიღეთ კატასტროფული სოციალური უფსკრული...
იცით, რომ დღეს 20 ადამიანი უფრო მდიდარია, ვიდრე დედამიწის მოსახლეობის ნაკლებშემოსავლიანი ნახევარი - 4 მლრდ ადამიანი?!
ახსნას არ დავიწყებ! ამას საქართველოს მაგალითზეც ყველანი ხედავთ ... აქ ერთი ადამიანია უფრო მდიდარი, ვიდრე მთელი საქართველო!
მსოფლიო ეკონომიკა ახალი ისტორიული ციკლის ზღვარზეა. წინა ციკლი დაიწყო, ალბათ, რენესანსის ხანიდან მე-15 საუკუნიდან და გამოიწვია კაპიტალიზმის გაჩენა. მან "ველური კაპიტალიზმის" სახე მიიღო მეცხრამეტე საუკუნეში (ჩვენთან ახლა!), თავის პიკს მიაღწია მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ, რომელიც დამანგრეველთან ერთად, ახალი გრანდიოზული შესაძლებლობების გაჩენის , მეცნიერულ-ტექნიკური რევოლუციის საფუძვლად იქცა (ატომური ენერგეტიკა, კოსმოსური რაკეტები და კოსმოსის ათვისება, ინფორმაციული ტექნოლოგიების ბუმი (ტელევიზია, კიბერნეტიკა)...
მაგრამ ყველაფერს აქვს დასაწყისი და დასასრული!
რევოლუციურმა ტექნოლგიურმა პროგრესმა, განსაკუთრებით საინფორმაციო ტექნოლოგიების სინათლის სიჩქარით განვითარებამ შექმნა ახალი რეალობა! დღეს არსებობენ ადამიანები, რომლებიც არამმარტო აღარ დადიან მაღაზიებში, შოპინგზე, იცვამენ საინფორმაციო-სავაჭრო პლატფორმებიდან, არამედ სულ უფრო იზრდება ადამიანების რაოდენობა, რომლებიც ცხოვრობენ... ინტერნეტში, ცხოვრობენ საინფორმაციო პლატფორმებზე.. მეტიც! რამდენი გარდაცვლილი მეგობარი გყავთ ფეისბუქზე?! ისინი ფიზიკურად მოკვდნენ და დარჩნენ, არამარტო ახლობლების გულებში... არამედ სოციალურ სივრცეში... მათ აქვთ მოთხოვნილება!ისინი რჩებიან ინფორმაციის გამავრცელებლებად! ესეც "სიცოცხლის ფორმაა" და ამ ყველაფრის აღწერა ვინმეს უნდა ძველი და მკვდარი ფორმულებით მიწოდება - მოთხოვნილების და ფული -საქონელი-ფულით?!
ხომ გითხარით, რომ ფული... მალე აღარ იქნება?!
შეუძლია თუ არა პოსტკაპიტალიზმზე გადასვლას, სამყაროს წინაშე მდგარი პრობლემების გადაჭრა?!
ვეცდები არ ვიყო, არც რაიმე სასაცილო "შეთქმულების თეორიის" გამავრცელებელი, არც ალაჰია ჩემი ღმერთი და არც წინასწარმეტყველი ვარ მისი, ამიტომ ვეცდები არ ვიყო კატეგორიული და ვიტყვი...
ის პრობლემები რის გადაწყვეტასაც ხელს შეუწყობს ინფორმაციული რევოლუციით გამოწვეული გლობალიზაცია და პოსტკაპიტალიზმი და რა გლობალურ ტენდენციებსაც წრამოაჩენს იქნება:
ინდუსტრიისა და სერვისების ტოტალური ავტომატიზაცია მანქანების, ხელოვნური ინტელექტისა და რობოტების მეშვეობით;
სოციალური რეიტინგირების პროცესის პარალელურად ალბათ მოხდება საყოველთაო საბაზისო შემოსავლის შემოღება;
ძირითადი სამომხმარებლო საქონლის ხელმისაწვდომობა;
- ღია კოდის დეცენტრალიზებული მოდელის დამკვიდრება, რაც საშუალებას მისცემს ნებისმიერს, ნებისმიერი ქვეყანაში, შეცვალოს და სხვას გაუზიაროს ტექნოლოგია, პროგრამა, რადგან მისი ინფორომაციული სივრცე საჯაროდ ხელმისაწვდომია.
სახელმწიფო აპარატის ჩინოვნიკთა (რენტა-მაძიებელთა) მხრიდან სახელმწიფო ქონების და გავლენების გამოყენების და მონოპოლიების წინააღმდეგ ბრძოლა, რაც საქართველოში ვფიქრობ პრობლემათა პრობლემაა!
რენტა-მაძიებელი ქცევის ცნება გულისხმობს მოგების მოპოვებას, რაიმე პროდუქტიულ საქმიანობაში მონაწილეობის გარეშე, მაგალითად, მიწის ან სხვა ბუნებრივ რესურსებზე კონტროლის მოპოვებით ან ადამიანის საქმიანობის ზოგიერთ სფეროში საკანონმდებლო ტვირთის შემოღებით, რასაც ესოდენ აქტიურად ეწევა ქართული სახელმწიფო აპარატი... თბილისი და სოფლის საძოვრების და რესურსების თბილისიდან განკარგვის მაგალითები რად ღირს!
ლამის არის გათენდეს! შევწყვეტ!
თუმცა გავიმეორებ, რაც თავში ვთქვი! ეკონომისტებო! დაივიწყეთ რიკარდო და ადამ სმიტი... იქ გაგზავნა რად უნდა, ისედაც ჯოჯოხეთის ცეცხლში იწვის კარლ მარქსი!
ყველა იმ მოდელს, რასაც უნივერსიტეტებში ასწავლიდნენ და დღესაც ასწავლიან, დაუდგა სიკვდილის ჟამი... ეს ეკონომიკის კი არა, ისტორიის სწავლება უფროა!
ფულისტებო! მომავალზე დაფიქრდით! მალე აღარ იქნება ფული!
მომავალი კარზე კი არ აბრახუნებს - შემოვიდა უკვე!

სახელი გაინტერესებთ მისი? მას პოსტ-კაპიტალიზმი ქვია!"

უცნობი ნაცნობი
აპოლონ ჯინჭარაძე - ქართველი გენეტიკოსის უნიკალური აღმოჩენა

აპოლონ ჯინჭარაძემ ხანმოკლე, მაგრამ ნაყოფიერი ცხოვრება განვლო. არ შეუშინდა გამოწვევებს, თავისი ნიჭისა და ცოდნის წყალობით მიაკვლია იმ დროისთვის უცნობ კანონზომიერებას და სამუდამოდ დაიმკვიდრა სახელი მსოფლიოს უდიდეს მეცნიერთა შორის. გენეტიკის ინსტიტუტის ხელმძღვანელი, პროფესორი თეიმურაზ ლეჟავა მიიჩნევს, რომ მას თავისი აღმოჩენისთვის არა მარტო დოქტორის ხარისხი, არამედ ნობელის პრემიაც ეკუთვნოდა, აკადემიკოსი გიორგი კვესიტაძე კი ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ აპოლონ ჯინჭარაძე ერის სიამაყე და, სამწუხაროდ, ჯეროვნად დაუფასებელი მოვლენაა ჩვენი ქვეყნის ისტორიაში.

დიდ მადლობას ვუხდით კარდიოლოგ ბადრი ჯინჭარაძეს, რომელმაც უფროს ძმასთან დაკავშირებული უამრავი საინტერესო მოგონება გაგვიზიარა. სწორედ ის გახლავთ ავტორი წიგნისა “აპოლონ ჯინჭარაძე და მისი ერთი აღმოჩენის ისტორია”.

ბავშვობა

აპოლონ ჯინჭარაძე 1961 წლის 6 იანვარს დაიბადა თბილისში. დედამისი, ტერეზა ჩხატარაიშვილი, ზოოინჟინერი და ინგლისური ენის მასწავლებელი იყო, მამა, გიზო ჯინჭარაძე – ეკონომისტი. აპოლონის მშობლები ოზურგეთის რაიონიდან იყვნენ. მამის მამა, უფროსი აპოლონ ჯინჭარაძე, სოფელ ცხემლის ხიდში რუსულ ენასა და ლიტერატურას ასწავლიდა. მას იცნობდნენ როგორც შესანიშნავ პედაგოგს, განათლებულ პიროვნებას, არაერთი თაობის აღმზრდელს. ყველაზე ძვირფას საჩუქრად თურმე წიგნი მიაჩნდა და იმ დროისთვის საუკეთესო ბიბლიოთეკაც ჰქონია. მისი ნამოწაფარი, ცნობილი მოქანდაკე მერაბ ბერძენიშვილი, ავტობიოგრაფიაში წერს: "რუსულ ენასა და ლიტერატურას გვასწავლიდა აპოლონ ჯინჭარაძე, რომელიც ნიკოლოზ II-ის ყოფილი ოფიცერი იყო. მისი შიში და რიდი ყველას გვქონდა“.

აპოლონის ვაჟი მშრომელი კაცი ყოფილა. ბატონი ბადრი იხსენებს, რომ მამა ყველაზე ადრე გადიოდა შინიდან და ყველაზე გვიან ბრუნდებოდა. არ ეშინოდა საკუთარი აზრის გამოთქმის და თუ რამეს ხელს მოჰკიდებდა, ბოლომდე მიიყვანდა. იზიდავდა სიახლეები და არც ფანტაზიის ნაკლებობას უჩიოდა, თუმცა იმდროინდელი წეს-წყობილების გამო ბევრი იდეა ხორცშეუსხმელი დარჩა.

მომავალი მეუღლე გიზო ჯინჭარაძემ მატარებელში გაიცნო. 38 წელი გაატარეს ერთად. აპოლონის დედამ წარჩინებით დაამთავრა ორი უმაღლესი სასწავლებელი, მაგრამ მთელი თავისი ნიჭი, ძალა და ენერგია შვილების აღზრდას მოახმარა. როცა ბავშვები წამოიზარდნენ, ტერეზამ ინგლისური ენის კერძო გაკვეთილების ჩატარება დაიწყო და მალევე გაითქვა სახელი როგორც საუკეთესო მასწავლებელმა.

– ბავშვობაში მე და ჩემი ძმა განებივრებულები ვიყავით დედის ძმის, ქველი ბიძიას ყურადღებით, –  იხსენებს ბატონი ბადრი, – მიუხედავად მუდმისი მოუცლელობისა (ისტორიისა და ეთნოგრაფიის ინსტიტუტში მუშაობდა), მაინც ახერხებდა ჩვენს გართობასა და ინტელექტუალურ განვითარებაზე ზრუნვას. უქმეებზე ხშირად მოდიოდა ჩვენთან, მოჰქონდა შემეცნებითი წიგნები, შვილებთან ერთად დავყავდით კინოში, ზოოპარკში, საახალწლო ნაძვის ხეზე, რომელიც იმ დროს სპორტის სასახლეში იმართებოდა. კინოში წასვლა განსაკუთრებით გვიხაროდა.

ქველი ბიძიამ და მშობლებმა გვასწავლეს წიგნის, ენებისა და ბუნების სიყვარული.

ოჯახური ტრადიცია გახლდათ თეატრში სიარულიც. თავიდან მთელი ოჯახი დავდიოდით, მოგვიანებით – უფრო მამა და ჩვენ. აპოლონის საყვარელი გამოთქმა იყო ფრაზა "კავკასიური ცარცის წრიდან": "მე რასაც ვაკეთებ, ყველაფერს ლაზათიანად ვაკეთებ".

სტუდენტობა

1967 წელს აპოლონ ჯინჭარაძე მშობლებმა თბილისის 47-ე საშუალო სკოლაში შეიყვანეს. იქ ინგლისურ ენას გაძლიერებულად ასწავლიდნენ და დედის არჩევანიც ამან განაპირობა. სკოლა მთავრობის სახლის უკან, ჯინჭარაძეების სახლის ახლოს მდებარეობდა. ასე რომ, აპოლონის ბავშვობამ და ყრმობამ რუსთაველის გამზირზე და მთაწმინდის უბანში ჩაიარა, თუ არ ჩავთვლით ზაფხულის არდადეგებს, როდესაც მთელი ოჯახი კოჯორში მიდიოდა დასასვენებლად.

– კოჯორში, ჩვენი სახლის წინა მხარეს, ნაძვნარი იყო, უკან კი – ფოთლოვანი ტყე და წყარო. ამ ტყეში ხშირად დავდიოდით. გვქონდა პეპლების კოლექცია, ნაირგვარი ჰერბარიუმები. ტყეში უმეტესად ქველი ბიძია იყო ჩვენი მეგზური. გვაცნობდა მცენარეებს, გვასწავლიდა საკვებად ვარგისი სოკოების შხამიანისგან გარჩევას. აპოლონს განსაკუთრებულად უყვარდა ბუნება. ბაყაყის ან ხვლიკის ხელში აყვანა მისთვის სირთულეს არ წარმოადგენდა. მათზე რაღაც დაკვირვებებსაც კი აწარმოებდა. ვფიქრობ, მომავალში გამოადგა კიდეც ეს გამოცდილება. მახსოვს, სტუდენტობისას გენეტიკის რომელიღაც საკითხზე მუშაობდა და ექსპერიმენტებს ატარებდა თეთრ თაგვებზე. ერთხელ ლაბორატორიაში მეც გამიყოლა. ისე კოხტად იჭერდა ხელში თაგვებს და ისე ოსტატურად უკეთებდა ნემსს, რომ გაკვირვებული დავრჩი.

აპოლონს ძალიან დაკვირვებული თვალი ჰქონდა. ჩვენს საოჯახო არქივში უამრავი ფოტოა, რომლებზეც აპოლონი რაღაცას აკვირდება ხან ხეზე, ხან მიწაზე, ხან ბალახებში. მზერა სულ რაღაცისკენ ჰქონდა მიპყრობილი. მის თვალს არაფერი გამოეპარებოდა.

1978 წლის 26 მარტს, სასკოლო არდადეგების პერიოდში, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ღია კარის დღე მოეწყო. სწორედ მაშინ, პროფესორ თემურ ლეჟავას დამსახურებით, მიიღო აპოლონმა გადაწყვეტილება, მუშაობა გენეტიკის განხრით გაეგრძელებინა – მანამდე დიდი ივანე ბერიტაშვილის სიყვარულით ფიზიოლოგობას აპირებდა.

მეცნიერის გზა

1983 წელს აპოლონ ჯინჭარაძემ წარჩინებით დაამთავრა უნივერსიტეტის ბიოლოგიის ფაკულტეტი გენეტიკის სპეციალიზაციით.

გიზო ჯინჭარაძე შვილებს ყოველგვარ პირობას უქმნიდა სწავლისთვის და წასახალისებლად არც კინოსა და თეატრში სიარულს უკრძალავდა.

აპოლონი ხშირად ინტერესდებოდა უმცროსი ძმის ინსტიტუტის ამბებით და რჩევა-დარიგებასაც აძლევდა, თუმცა დიდხანს საუბარი და ბევრი კითხვის დასმა არ უყვარდა. ყველა, ვინც აპოლონ ჯინჭარაძეს იცნობდა, აღნიშნავდა მის კეთილშობილებას, ახლობლებისადმი კეთილგანწყობას, მეგობრებისადმი ყურადღებას. მისი დღიურის გამჭვირვალე ყდას ჟურნალიდან ამოჭრილი ილიას ცნობილი სტროფი ამშვენებდა:

„კაცად მაშინ ხარ საქები,

თუ ეს წესი წესად დარგე,

ყოველს დღესა შენს თავს ჰკითხო,

აბა, დღეს მე ვის რა ვარგე?“

– აპოლონი სერიოზულად იყო გატაცებული ფოტოგრაფიით. ეს ინტერესი მამისგან გამოჰყვა, რომელიც მთელი ცხოვრება იღებდა სურათებს და თვითონვე ბეჭდავდა შინ მოწყობილ ლაბორატორიაში. თავად აპოლონსაც თითქმის მთელი საქართველო ჰქონდა მოვლილი და ფოტოაპარატი მუდამ თან დაჰქონდა.

ფოტოგადაღებისა და ენების ცოდნა აპოლონს სამეცნიერო საქმიანობაშიც გამოადგა. ის მუდამ ფეხდაფეხ მიჰყვებოდა მსოფლიო მეცნიერებაში მიმდინარე მოვლენებს, რაშიც ინგლისური და რუსული ენების კარგი ცოდნაც უწყობდა ხელს, მისი სადისერტაციო ნაშრომი კი სავსეა მის მიერვე გადაღებული ფოტოებით.

პოეზიაც უყვარდა. თვითონაც ცდილობდა წერას. საერთოდ, უნდოდა, ყველაფერში მოესინჯა ძალა. უყვარდა ფანქრით ჩანახატების გაკეთება. ხშირად ხატავდა პორტრეტებს.

ძალიან უყვარდა მუსიკაც. თავისუფალ დროს, ტრანზისტორს ჩართავდა ხოლმე და სიმღერებს უსმენდა. უმეტესად – "რადიო მონტე-კარლოს“. აგროვებდა ბრძნულ გამონათქვამებს და პატარა ალბომებად კინძავდა.

აღმოჩენა

სტუდენტობის წლებში აპოლონ ჯინჭარაძემ არაერთი მნიშვნელოვანი ნაშრომი დაწერა, თუმცა მისი ინტერესი გენეტიკით არ შემოიფარგლებოდა. IV კურსზე რუსულენოვანი ნაშრომისთვის "ეკონომიკურ-ეკოლოგიური პრობლემები XXVI ყრილობის მასალებში" სტუდენტთა ნამუშევრების საკავშირო კონკურსზე პირველი ხარისხის დიპლომი მიიღო, მერე კი კიევში დიპლომითა და მედლით დააჯილდოეს. წარმატება თითქოს დაებედა ახალგაზრდა მეცნიერს. ერთხელ, ცოტა არ იყოს, გაკვირვებულს უთქვამს ძმისთვის, ხალხი "ნახვამდის, აპოლონ!" – კი აღარ მეუბნება, არამედ: "მომავალ წარმატებებს გისურვებ", – ასე მემშვიდობებაო.

თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ბიოლოგიის ფაკულტეტის გენეტიკის კათედრის გამგემ, პროფესორმა თეიმურაზ ლეჟავამ, აპოლონში მეცნიერი დაინახა და ჯერ კიდევ სტუდენტობის პერიოდში მიავლინა საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის მცენარეთა ბიოქიმიის ინსტიტუტის ნუკლეინის მჟავების ლაბორატორიაში მოლეკულურ ბიოლოგიასა და მოლეკულურ გენეტიკაში მოსამზადებლად. ლაბორატოორიის ხელმძღვანელმა, ბიოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორმა თენგიზ ბერიძემაც ირწმუნა ახალგაზრდა მეცნიერის წარმატებული მომავლის და ყველაფერი გააკეთა იმისთვის, რომ აპოლონ ჯინჭარაძის ნიჭს ფრთები გაეშალა. შეგირდიც განსაკუთრებულად აფასებდა თავის აღმზრდელებს და თავს არ ზოგავდა მათი იმედების გასამართლებლად. მოგვიანებით, მეცნიერებათა აკადემიის ერთ-ერთ სხდომაზე, როცა თენგიზ ბერიძე აპოლონის გამორჩეულობაზე საუბრობდა, აღნიშნა, რომ პროფესორ ლეჟავას არც მანამდე და არც მის შემდეგ აღარავინ მიუვლენია ბიოქიმიის ინსტიტუტში.

1988 წელს აპოლონ ჯინჭარაძემ მუშაობა გააგრძელა მოსკოვში, საბჭოთა კავშირის მეცნიერებათა აკადემიის ვ. ენგელჰარტის სახელობის მოლეკულური ბიოლოგიის ინსტიტუტში, სადაც დაიცვა საკანდიდატო დისერტაცია თემაზე "დნმ-ს ევოლუციურად კონსერვატიული განმეორებადი თანმიმდევრობები და მათი გამოყენება გენომურ დაქტილოსკოპიაში". სწორედ საკანდიდატო დისერტაციაზე მუშაობისას აღმოაჩინა და სრულყოფილად დაამუშავა გენეტიკური დაქტილოსკოპიის მეთოდი (ე.წ. დნმ-ს ტესტი).

აღსანიშნავია, რომ აპოლონ ჯინჭარაძე თავდაპირველად სულ სხვა სამეცნიერო თემაზე მუშაობდა, მაგრამ მისი აღმოჩენა იმდენად მოულოდნელი და განსაცვიფრებელი იყო, რომ მკვლევარმა შეაჩერა ძირითადი სამუშაო და, ხელმძღვანელის დაჟინებული თხოვნით, გადამოწმების ექსპერიმენტებს მიჰყო ხელი.

აპოლონს შესანიშნავი ურთიერთობა ჰქონდა თანამშრომლებსა და სამეცნიერო ხელმძღვანელებთან. როდესაც სადისერტაციო ნაშრომი დაასრულა და სამშობლოში დასაბრუნებლად ემზადებოდა, აკადემიკოსმა გეორგიევმა უთხრა: თუ ოდესმე რაიმე მიზეზით გადაწყვეტ ჩვენთან დაბრუნებას, იცოდე, რომ შენ აქ ადგილი ყოველთვის გექნებაო. ხელმძღვანელის დაჟინებული რჩევის მიუხედავად, აპოლონ ჯინჭარაძემ უარყო წინადადება მოსკოვში, დოქტორანტურაში დარჩენის თაობაზე, საქართველოში დაბრუნდა და მუშაობა განაგრძო ს. დურმიშიძის სახელობის მცენარეთა ბიოქიმიის ინსტიტუტში, რომელსაც იმხანად აკადემიკოსი გიორგი კვესიტაძე ედგა სათავეში.

როგორც ცნობილია, ყოველი ცოცხალი ორგანიზმი გენების სახით ატარებს მემკვიდრეობით ინფორმაციას. გენები განაპირობებს ცოცხალი ორგანიზმისთვის დამახასიათებელ ყოველ ნიშან-თვისებას და თაობიდან თაობას გადაეცემა. გენების რაოდენობა სხვადასხვა ორგანიზმში სხვადასხვაა. ადამიანს დაახლოებით 50-100 ათასი გენი აქვს. ცალკეული ინდივიდუმები ერთმანეთისაგან განსხვავდებიან გენების თანმიმდევრობით, ე. წ. ალელებით. გენის ქიმიური საფუძველი დეზოქსირიბონუკლეინის მჟავაა. გენომური დაქტილოსკოპიის მეთოდი დაფუძნებულია ცალკეული ინდივიდუუმების დნმ-ს მოლეკულებში არსებულ ამ განსხვავებათა გამოვლენაზე. ჩვეულებრივი დაქტილოსკოპიის მეთოდი ადამიანის იდენტიფიცირებას ხელის თითების კანის ქარგების აღნაგობით ახდენს, ხოლო გენომური დაქტილოსკოპიით შესაძლებელია პირის იდენტიფიკაცია მის უჯრედებში არსებული დნმ-ს მოლეკულების ანალიზის საფუძველზე.

მსოფლიოში გენომური დაქტილოსკოპიის ფუძემდებლად ინგლისელი მეცნიერი ალეკ ჯეფრისი ითვლება, ხოლო მეთოდის დაბადების თარიღად მიჩნეულია 1987 წლის იანვარი. ჯეფრისის დამსახურება ის არის, რომ მან აღმოაჩინა სპეციფიკური მოლეკულური ზონდი, რომლითაც შესაძლებელი გახდა ადამიანების დნმ-ებს შორის განსხვავებათა იდენტიფიცირება, თუმცა აღნიშნული კვლევა კრიმინალისტებს მხოლოდ თხევადი ბიოლოგიური მასალის ანალიზის საშუალებას აძლევდა, მაშინ როდესაც ამა თუ იმ საქმის გამოსაძიებლად ხშირად საჭიროა გამხმარი სისხლის, სპერმის თუ სხვა გენეტიკური მასალის შესწავლა.

აპოლონ ჯინჭარაძემ ერთ-ერთი ბაქტერიოფაგის საფუძველზე მიაგნო ახალ ზონდს, რომელიც ცოცხალი სამყაროს მიმართ უნივერსალური აღმოჩნდა. ამ ზონდის საშუალებით შესაძლებელი გახდა არა მხოლოდ ადამიანებში, ცხოველებსა და მცენარეებში ცალკეული ინდივიდუუმების იდენტიფიცირება მათი გენების უნიკალური თანმიმდევრობის საფუძველზე, არამედ მიკროორგანიზმების ცალკეულ შტამებს შორის განსხვავებათა დადგენაც. სწორედ ა. ჯინჭარაძის მიერ აღმოჩენილი ზონდის წყალობით მოხერხდა 1918 წელს დახვრეტილი ნიკოლოზ მეორის ნეშტის იდენტიფიცირება, რისთვისაც იაპონიაში შემონახული მეფის სისხლით გაჟღენთილი დოლბანდი გამოიყენეს.

– აპოლონს გარდაცვალებამდე რამდენიმე დღით ადრე დაურეკეს და ამცნეს, რომ მისი ნაშრომის სახელმწიფო პრემიაზე წარდგენას აპირებდნენ, თანაც ჰკითხეს, წინააღმდეგი ხომ არ იქნებოდა, ლაურეატთა სიაში კიდევ რამდენიმე კაცი რომ შეეყვანათ. იმხანად ბორჯომში ვმუშაობდი. დედაჩემი იხსენებს, რომ აპოლონი დათანხმდა, ხოლო როცა საუბარი დაასრულა, აგვიხსნა: მათ წინადადებაზე უარი რომ ვთქვა, საერთოდ არაფერი იქნებაო. ბუნებრივია, ჩემმა ძმამ კარგად იცოდა, რომ მხოლოდ მისთვის ასეთ აღიარებას არავინ გაიმეტებდა.

გენომური დაქტილოსკოპიის მეთოდით შესაძლებელია პირის იდენტიფიცირება დანაშაულის ადგილზე აღმოჩენილი სისხლის ერთი წვეთის, თმის რამდენიმე ბოლქვის ანალიზის საფუძველზე. ეს მეთოდი საშუალებას იძლევა, დადგენილ იქნეს უტყუარი კავშირი დაკარგულ მშობლებსა და შვილებს შორის ან საუკუნეების წინათ გარდაცვლილი ადამიანების ვინაობა.

აპოლონ ჯინჭარაძის სიცოცხლეშივე მისი აღმოჩენით დაინტერესდა საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს საექსპერტო-კრიმინალური სამმართველოს მაშინდელი უფროსი დორიან როსტიაშვილი. გარკვეული ხნის შემდეგ კვლევის აღნიშნული მეთოდი საქართველოშიც დაინერგა.

1989 წლის 4 მარტს ახალგაზრდა მეცნიერი მოულოდნელად გარდაიცვალა, სწორედ იმ დროს, როდესაც უნივერსიტეტში ლექციის წასაკითხად ემზადებოდა. დაკრძალულია თბილისში, ვაკის სასაფლაოზე.

1996 წელს, რუსეთის ფედერაციის მაშინდელი პრეზიდენტის ბრძანებით, აპოლონ ჯინჭარაძეს, რამდენიმე რუს კოლეგასთან ერთად, მიენიჭა რუსეთის სახელმწიფო პრემია მეცნიერებისა და ტექნიკის დარგში გენეტიკური დაქტოლოსკოპიის თეორიული და გამოყენებითი პრობლემების დამუშავებისთვის. ის ერთადერთი ქართველი ბიოლოგია, ვინც რუსეთის ხელისუფლებამ ამ ჯილდოს ღირსად ცნო.

როგორც ექსპერტები ამბობენ, ეს არის მსოფლიო დონის აღმოჩენა, მაგრამ აპოლონ ჯინჭარაძეს კვლევების დროულად გამოქვეყნების საშუალება არ მიეცა. მან მხოლოდ მას შემდეგ შეძლო თავისი მასალების გამომზეურება, რაც დაიბეჭდა უცხოელ მეცნიერთა ნაშრომები მსგავსი აღმოჩენის შესახებ.

აპოლონ ჯინჭარაძის ნაშრომებმა საფუძველი ჩაუყარა ახალ სამეცნიერო მიმართულებებს ბიოლოგიასა და მედიცინის მომიჯნავე სფეროებში – სოფლის მეურნეობაში, ბიოტექნოლოგიაში, ეკოლოგიაში, კრიმინალისტიკასა და სასამართლო მედიცინაში.

მარი მარღანია

წყარო: ჟურნალი ავერსი

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.