,
ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი, პირველი რესპუბლიკის მკვლევარი ბექა კობახიძე სოციალურ ქსელში აქვეყნებს პოსტს, სადაც საუბრობს სომხეთ-აზერბაიჯანის კონფლიქტში საქართველოს როლის და მნიშვნელობის შესახებ. გთავაზობთ მის პოსტს უცვლელად.
"ორი სიტყვა ყარაბაღზე:
ჩემმა მეგობრებმაც ახსენეს, 100 წლის წინ სომხეთ-აზერბაიჯანის კონფლიქტებში დაუყოვნებლივ საქართველო ჩაერეოდა ხოლმე და გაანელებდა ვითარებასო. მართლა ასეა, ზანგეზურში ან ყარაბაღში რომ ატყდებოდა შეტაკებები, საქართველოს საგარეო სამინისტრო იყო პირველი, ვინც დასავლურ მისიებს ამ ამბავს აცნობებდა, სასწრაფოდ ჩარევას სთხოვდა, მოიწვევდა კონფერენციას ტფილისში, შუამავლობდა და ა.შ. ბევრი დასავლური მადლობაც მიუღია პირველ რესპუბლიკას ამ საქმისთვის.
რატომ აკეთებდა საქართველო ამას? იმიტომ რომ, 100 წლის წინ ჯერ კიდევ იყო იმედი კავკასია ერთიან პოლიტიკურ და ეკონომიკურ პაკეტად ქცეულიყო და ამით მიმზიდველი გამხდარიყო დასავლეთისთვის. სომხეთ-აზერბაიჯანის ომი პირდაპირ აზარალებდა არაფერ შუაში მყოფ საქართველოს იმიჯს დასავლეთში. იქაური სკეპტიკოსები ღაღადებდნენ, რომ კავკასია იყო კრაზანების ბუდე, რომელსაც არ უნდა გაკარებოდნენ. სომხეთ-აზერბაიჯანის ომები კი ამ მოსაზრებას აძლიერებდა.
პირველი რესპუბლიკების დამოუკიდებლობაც ხომ ყარაბაღში 1920 წლის მარტში დაწყებულმა სომხეთ-აზერბაიჯანის შეტაკებებმა დაამთავრა: ორივე ქვეყნის შეიარაღებული ძალები დადგნენ ერთმანეთის პირისპირ, ამ დროს ორჯონიკიძემ ჩრდილო კავკასიიდან ჩამოისეირნა მეთერთმეტე წითელი არმიით და უბრძოლველად დაიკავა ბაქო, რასაც შემდეგ ერევანი და ბოლოს ტფილისი მოჰყვა. იქაც ჩაერია საქართველოს მთავრობა და შეკრიბა კიდეც ტფილისში ორივე მხარე მოსალაპარაკებლად, მაგრამ სანამ ამათ დემობილიზაცია გააკეთეს, მანამდე ბაქო დაეცა.
მაშინ სხვა ვითარება იყო, სომხეთის პარლამენტში ყავდათ აზერბაიჯანული ფრაქცია, აზერბაიჯანულ პარლამენტში კი სომხური. ხვდებოდნენ მხარეები ერთმანეთს, ხელს ართმევდნენ, საუბრობდნენ, რაღაცეებზე ხელს აწერდნენ. არ ჩანდა საქმე განწირულად.
90-იანი წლებიდან მოყოლებული საქართველოს შუამავლის როლი აღარ უთამაშია. სუმგაითის ხოცვა-ჟლეტვამ, ყარაბაღის ომმა, ორ მხარეს შორის ინფორმაციულ, სამხედრო და პოლიტიკურ დონეებზე გამეფებულმა სიძულვილმა ზღაპრად აქცია კავკასიაში ერთიანი პაკეტის, ეკონომიკური ინტეგრაციის და სხვა შესაძლებლობები. სიძულვილი იმდენად დიდია, რომ მათ ურთიერთობაში მედიატორის როლის თამაში დიდი შარი და თავის ტკივილია. ბოლოს ორივე მხარე დაგაბრალებს რაღაცას, არ მოეწონებათ შენი ქმედება და გაგიფუჭდება ურთიერთობა.
თუმცა, ერთი მომენტი მაინც გამოგვეპარა: 92 წელს დიდმა სახელმწიფოებმა ეუთოს ფორმატში შექმნეს ყარაბაღის საკითხზე მომუშავე ჯგუფი, ე.წ. "მინსკის ჯგუფი" და ბელარუსი გახდა სამშვიდობო პროცესის ცენტრი. მაშინ საქართველო აღიარებულიც არ იყო საერთაშორისო დონეზე, ჩვენ ჩვენი ომები გვქონდა და აბა თბილისს ვინ აქცევდა მოვლენათა ეპიცენტრად...
ისე ჩანს, რომ ადრე თუ გვიან ეს კონფლიქტი გაცხელდება და ახალ საერთაშორისო მექანიზმს მოითხოვს. ასეთ შემთხვევაში, მნიშვნელოვანია საერთაშორისო მოლაპარაკებების ეპიცენტრი იყოს თბილისი, აქ ჩამოვიდნენ დიდი სახელმწიფოების დიპლომატები და ისაუბრონ თბილისში. ეს ისტორიულადაც მნიშვნელოვანი და ლოგიკური ნაბიჯი იქნებოდა, რადგან ტფილისი ყოველთვის იყო სამხრეთ კავკასიის ცენტრი და სომეხ-აზერბაიჯანელთა თანაცხოვრების ქალაქი, ასევე ჩვენ თანამედროვე სამყაროში უნდა შევქმნათ აზრი, რომ სამხრეთ კავკასიის მშვიდობიანი თანაცხოვრების საფუძვლები იქმნება თბილისში. ეს ქვეყნის იმიჯისთვისაც სასარგებლოა და ერთ საერთაშორისო ფუნქციასაც შეგვძენს.
ცხადია საქართველო მოლაპარაკებათა ეპიცენტრში ვერ იქნება და ეს დიდი ქვეყნების საქმეა, მაგრამ მოლაპარაკებათა ასპარეზად თბილისის განსაზღვრა მაინც ძალიან მნიშვნელოვანია.
ლუკაშენკომ უკვე ორი ასეთი ფორმატით აღჭურვა მინსკი და ძალიანაც სარგებლობს.
ორივე მხარე, განსაკუთრებით აზერბაიჯანული, უჩივის მინსკის ფორმატის უსარგებლობას. ამიტომ, მგონი დროა ჩვენვე დავასველოთ სიტყვა ახალ ფორმატებზე და მისი თბილისში აწყობა შევთავაზოთ."
„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.
ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...
ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.
ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.
„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...
ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.
რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.
ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.
მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.
თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.
