15 სექტემბერს ერევანში სომხეთსა და თურქეთს შორის გამართულ შეხვედრაზე, ორი ქვეყნის სპეციალური წარმომადგენელი,  გიუმრი – ყარსის დამაკავშირებელი რკინიგზის ტექნიკური კვლევების დაწყებაზე შეთანხმდნენ.

როგორ ერთობლივ განცხადებაშია აღნიშნული – „გიუმრი – ყარსის რკინიგზის აღდგენისა და ამოქმედების მიზნით, ორი ქვეყნის შესაბამისი ორგანოები ჩაატარებენ აუცილებელ ტექნიკურ –  ეკონომიკურ კვლევებს“.

სომხეთსა და თურქეთს  შორის სარკინიგზო მიმოსვლის აღდგენის შესაძლებლობა გასული წლიდან აქტიურად განიხილებოდა.

ბუნებრივია გიუმრი – ყარსის დამაკავშირებელი რკინიგზის აღდგენა შესაძლებელი გახდა ახლახანს აშშ ში ხელმოწერილი შეთანხმების შემდგომ, რამაც დამატებითი იმპულსი მისცა ორ ქვეყანას შორის ახალი მარშრუტის ჩამოყალიბებას.

იმ პირობებში თუ გიუმრი – ყარსის მონაკვეთის პარალელურად,  სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის რკინიგზა გაიხსნება  (ეს საკითხიც უკვე განიხილება), ბაქო – გიუმრი – ყარსის სარკინიგზო ხაზი, რომელიც საქართველოზე გამავალი ბაქო – თბილისი – ყარსის ამჟამინდელ მარშრუტზე მოკლეა, სარკინიგზო სატვირთო გადაზიდვებისთვის ხელმისაწვდომი გახდება. რაც დამატებით დააქვეითებს შუა დერეფნის ბაქო – თბილისი – ყარსის სარკინიგზო განშტოების მიმზიდველობას.

იმ ვითარებაში, თუ  გიუმრი – ყარსის მონაკვეთის აღდგენით თურქეთ – სომხეთ – აზერბაიჯანის სარკინიგზო მარშრუტი შეიკვრება, ასეთ შემთხვევაში ახალ მიმართულებას, საქართველოზე გამავალი შუა დერეფნის ბაქო – თბილისი – ყარსის განშტოების ალტერნატივად ჩამოყალიბების პერსპექტივა გაუჩნდება.

ფაქტიურად, სომხეთის ტერიტორიაზე სატრანსპორტო დერეფნების სრულად „დებლოკირების“ შედეგად, საქართველოზე გამავალი შუა დერეფანი თურქეთ – სომხეთ – აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე ორი დამოუკიდებელი დერეფნის ზანგეზურის და გიუმრი – ყარსის მიმართულებების კონკურენციის საფრთხის  ქვეშ აღმოჩნდებოდა.

რა მდგომარეობაშია გიუმრი – ყარსის სარკინიგზო მონაკვეთის ინფრასტრუქტურა, რომელიც 1993 წლიდან დახურულია და უფუნქციო მდგომარეობაში იმყოფება.

2024 წლის ბოლოს სომხეთ – თურქეთის (ახურიკ – აკიაკი) სასაზღვრო პუნქტზე, სომხეთისა და თურქეთის წარმომადგენლებმა, განიხილეს სარკინიგზო გადასასვლელის აღდგენის და საზღვრის გახსნის ტექნიკური დეტალები.

თურქეთთან დამაკავშირებელი სარკინიგზო მონაკვეთის აღდგენის პროექტი სომხეთის მთავრობის „მშვიდობის გზაჯვარედინის“ ინიციატივის ნაწილია, რომელიც პირველად 2023 წელს იყო წარმოდგენილი (იხ სქემა).

არსებული მონაცემებით, გიუმრიდან ახურიკამდე (თურქეთ – სომხეთის სასაზღვრო სარკინიგზო სადგური) სომხური მონაკვეთის აღდგენას, რომელიც 6 კმ სიგრძისაა, ერთი წელი და 32.4 მლნ დოლარი ესაჭიროება, რაც დროის და ფინანსური სახსრების თვალსაზრისით უმნიშვნელო პრობლემას წარმოადგენს.

რაც შეეხება ყარსიდან სომხეთის საზღვრამდე, თურქულ მხარეს არსებულ სარკინიგზო მონაკვეთის მდგომარეობას, იგი არსებობდა და მხოლოდ კაპიტალურ შეკეთებას მოითხოვს.

ცალსახაა, რომ სომხეთი მნიშვნელოვნაა დაინტერესებული თურქეთთან დამატებითი სატრანსპორტო კავშირების აღდგენაში, რითაც სომხეთს შესაძლებლობა ეძლევა შეიძინოს მისთვის ესოდენ მნიშვნელოვანი – სატრანზიტო ქვეყნის ფუნქცია.

თურქეთსაც ასევე ესაჭიროება სომხეთის გავლით სარკინიგზო კომუნიკაციების ამოქმედება. რისი დადასტურებაცაა, ჯერ კიდევ 2022 წელს თურქული მხარის მიერ სომხეთის საზღვრის გასწვრივ განაღმვითი სამუშაოების დაწყება.

ამავდროულად, თურქეთის სამთავრობო წრეების განცხადებებში მკაფიოთაა ხაზგასმული, სომხეთ – თურქეთის საზღვრის გახსნის პირობებში, თურქეთის ეკონომიკურად ჩამორჩენილი აღმოსავლეთ რეგიონების “ჩიხიდან” გამოყვანის და სომხეთის გავლით ცენტრალურ აზიაში ტვირთბრუნვის გაზრდის პერსპექტივების აუცილებლობის შესახებ.

თურქეთსა და სომხეთს შორის სარკინიგზო მაგისტრალის აღდგენის პირობებში სომხეთს საშუალება ეძლება დაუკავშირდეს შუა დერეფანს და ბაქო – თბილისი – ყარსის მიმართულებას გაუწიოს მძლავრი კონკურენცია.

მას შემდეგ, როდესაც პროექტის განხორციელებისათვის ხელისშემშლელი პოლიტიკური საკითხები გადაწყვეტილია, თურქეთსა და სომხეთს შორის ახლახანს გამართული  მოლაპარაკებები ნათლად მიუთითებს მხარეების მზადყოფნაზე, მოქმედებები აქტიურ ფაზაში იქნეს გადაყვანილი.

აღსანიშნავია, რომ ბაქო – თბილისი – ყარსის, მხოლოდ საქართველოს მხარეს რუსთავი – მარაბდის 152 კმ იანი სარკინიგზო მონაკვეთის ადღგენის და ახალი მარაბდა – კარწახის 32 კმ უბნის მშენებლობას, რომელიც 2007 წელს დაიწყო და რაზეც აზერბაიჯანის მხარემ 900 მლნ დოლარის ინვესტიცია განახორციელა, ჯერ კიდევ სატესტო რეჟიმში ფუნქციონირებს და თითქმის 20 წლის შემდგომ დაუსრულებელ მდგომარეობაშია.

სანაცვლოდ სომხეთ – თრქეთის რკინიგზის აღდგენას ერთი წელი და მხოლოდ 32.4 მლნ დოლარი ესაჭიროება.

თურქეთ სომხეთის საზღვრის დახურვამდე სარკინიგზო სადგური მხოლოდ ერთი ლიანდიდან მეორე ლიანდზე გადატვირთვის მარტივ ოპერციებს ასრულებდა, მოგვიანებით სადგურზე დამონტაჟდა ურიკების შემცვლელი მექანიკური დანადგარები რომლებიც, საზღვის დახურვის გამო ფაქტიურად არ იქნა გამოყენებული. სომხეთის რკინიგზის ინჟინრების გადმოცემით ეს დამადგარები გაუძარცვავ და გამართულ მდგომარეობაში იმყოფება.  

საზღვრის ჩაკეტვის შემდეგ, იმ გათვლით, რომ საზღვარი ხელახლა გაიხსნებოდა, სომხეთის რკინიგზამ კიდევ 7-8 წელი შეინარჩუნა სარკინიგზო ინფრასტრუქტურა გამართულ მდგომარეობაში.

სომხეთის რკინიგზელების განცხადებით, საზღვარზე მატარებლების მიღების/გაგზავნის მინიმალური პირობების უზრუნველსაყოფად არსებული აღჭურვილობის გათვალისწინებით, ასევე რელსებისა და შპალების შეცვლის შედეგად, შესაძლებელია მოკლე პერიოდში განახლდეს სასაზღვრო სადგურის ფუნქციონირება და აღდგეს მატარებლებლების მოძრაობა.

წარმოდგენილი ფოტოებით ნათლად ჩანს, რომ სომხეთის მხარეს სარკინიგზო ინფრასტრუქტურა იმყოფება, ნაწილობრივ გამართულ მდგომარეობაში და მოკლე ვადაშია შესაძლებელია მისი ექსპლუატაციაში გაშვება.

სომხეთისა და თურქეთის დამაკავშირებელი გიუმრი – ყარსის რკინიგზის აღდგენა, არ მოითხოვს მნიშვნელოვან ფინანსურ დანახარჯებს, ამ მონაკვეთის ექსპლუატაციაში გაშვება ბაქო – თბილისი – ყარსის მიმართლებას მძლავრ კონკურენციას გაუწევს.   

https://transcor.ge