საფრანგეთში პირველად 1998 წლის შემოდგომაზე ჩამოვედი მულტიმედიის შემსწავლელი კურსების გასავლელად, რასაც მოჰყვა ნანტის უნივერსიტეტში სწავლის გაგრძელება. შემდეგ პარიზში გადავედი, სადაც ვმუშაობდი დეკარტის უნივერსიტეტის სოციალური მეცნიერებების ბიბლიოთეკაში, ვადგენდი ციფრულ კატალოგებს და ვმონაწილეობდი ახალი წიგნების შერჩევაში. პარიზის ერთ-ერთ საუკეთესო ფორმაციულ ცენტრში სპეციალური კურსები გავიარე “სუდოკის" ციფრული კატალოგების შედგენასა და ბიბლიოგრაფიული "უნიმარკის" ფორმატში დასახელოვნებლად. ყველა სამსახურის პარალელურად, რომლებსაც ხშირად ვიცვლიდი, არასდროს შემიცვლია ერთი საქმე, ერთი გატაცება – თარგმნა. ვთარგმნიდი ყველგან და ყოველთვის, როცა და სადაც ამის საშუალება მქონდა. პროფესიის არჩევაც თარგმნის უპირობო სიყვარულმა განაპირობა.
ვცდილობ, ისეთ ტექსტებს მოვკიდო ხელი, რომლებიც განსაკუთრებით მიყვარს. სამოცდაათზე მეტი ავტორიდან, რომელთა ნაწარმოებებიც მაქვს ნათარგმნი, ჩემთვის ყველა გამორჩეულია, თუმცა მათგან გამოვყოფდი 2015 წელს გამოცემულ კრებულს “ფრანგული შანსონი”, გიიომ აპოლინერის პიესას “ტირესიასის ჯიქნები” და ალფრედ ჟარის პიესას “იუბიუ მეფე”. ასევე გამოვარჩევდი თანამედროვე ავტორების, აპოლინერის პრემიის ლაურეატ ლინდა მარია ბაროსის, პოლინ პიკოსა და ჰაიკე ფიდლერის ლექსებს.
სულ ახლახან, პარიზში, გამომცემლობა ლ’ენვანტერმა (éditions l'Inventaire) გამოსცა ჩემ მიერ თარგმნილი თანამედროვე ქართველი პოეტი ქალების კრებული « Je suis nombreuses » ("მე ბევრი ვარ"), რომელიც თხუთმეტი ავტორის ბიოგრაფიებსა და ლექსებს აერთიანებს. კრებული 8 მარტიდან გაიყიდება საფრანგეთში, ბელგიაში, შვეიცარიასა და კანადაში. ეს არის ქართული პოეზიის პირველი ფრანგული გამოცემა, რომელიც ფრანგ მკითხველს ექსკლუზიურად თანამედროვე ქართველ პოეტ ქალებს გააცნობს. წიგნის გარეკანს ამშვენებს საფრანგეთში მოღვაწე ცნობილი მოქანდაკის, ჯოტი ჯემალ ბჟალავას ქანდაკების "ქართული მითოლოგიური პერსონაჟი - ნადირობის ქალღმერთი დალი" რეპროდუქცია. ბედნიერი ვიქნები, თუ ეს წიგნი წვლილს შეიტანს პარიზის წიგნის სალონზე საქართველოს, როგორც საპატიო სტუმრის, წარმოჩენაში.
ამჟამად, ერთდროულად რამდენიმე პროექტზე ვმუშაობ. მალე, პარიზში, გამომცემლობა ლა ტრადუკტიერი (La Traductière) გამოსცემს ჩემ მიერ ფრანგულად თარგმნილ, პაატა შამუგიას პოეტურ კრებულს « Schizo-poèmes » (“შიზო ლექსები”). ასევე ვმუშაობ ქართული პოეზიის სხვა თარგმანების კრებულებზეც. ფრანგულიდან ქართულად თარგმნასაც არ ვაკლებ ხელს. თბილისში ვგეგმავ აბსურდის თეატრის ტრილოგიის ქართული თარგმანის გამოცემას, რომელიც სამ დრამატურგს გააერთიანებს: ალფრედ ჟარის, გიიომ აპოლინერსა და მიშელ დე გელდეროდს. ასევე ვაპირებ ანტონენ არტოს თეორიული ნაშრომის, “თეატრისა და მისი ორეულის” თარგმანის კრებულად გამოცემას.
თარგმნა, ჩემთვის, გარდა იმისა, რომ საყვარელი საქმეა, წარმოადგენს განსხვავებულ კულუტურათა ერთმანეთთან დაკავშირების უნიკალურ საშუალებას. ეს ნიშნავს კულტურათა გაცვლას, მეტ დიალოგს, მეტ საერთო პროექტს და მეტ გახსნილობას. ეს გაცვლა კი ორივე ქვეყანას უნდა წაადგეს, რადგან პროგრესის გზა განსხვავებულ სამყაროთა ურთიერთგახსნილობაზე გადის.
კარგ მთარგმნელს სჭირდება ინტენსიური რეფლექსიის, კომბინაციების ძიების, და რაც მთავარია, ამ კომბინაციებიდან საუკეთესოთა ამორჩევის და ნაკლებად კარგების გაფილტვრის უნარი. თარგმანში ყოველი აქტი უნიკალურია. თუ მთარგმნელმა მოცემულ მომენტში გამოსავალი თავად ვერ იპოვა, თარგმნის სახელოსნოები მას ვერანაირად დაეხმარება. აქ იგი საკუთარი ინტუიციის ამარა რჩება და არ ითვალისწინებს მხოლოდ ლინგვისტურ წესებს, არამედ კულტურულ ელემენტებს, ტერმინის ფართო გაგებით, რადგან ყველა ენა თავისებურად ანაწევრებს, აღიქვამს და გამოხატავს სამყაროს. არ არსებობს ზოგადი წესი. გამოსავალი უნდა მოიძებნოს, ცალკეულ შემთხვევებში, ენის შესაძლებლობებისა და განსაკუთრებით იმის მიხედვით, თუ რა ინტერპრეტაციას უკეთებს პასაჟს კონკრეტული მთარგმნელი. ვინ მოიხელთებს იმ კოგნიტურ პროცესებს, რაც ერთი ენიდან მეორეზე ნებისმიერ რეპროდუქციას ახლავს და რომლებიც ლინგვისტიკას, ლიტერატურას, ფილოსოფიასა და კიდევ ვინ იცის, რას შორის ბარბაცებს?! მთარგმნელს ასევე სჭირდება კრიტიკისადმი გამძლეობის უნარი, ერთგვარი იმუნიტეტი, რომლითაც იგი ამ კრიტიკას დადებითი ენერგიით აისხლეტს და ყოველ ჯერზე უკეთ თარგმნის. მკითხველი და ლიტერატურული საზოგადოება მთარგმნელის მიმართ ზედმიწევნით მომთხოვნია, რამდენადაც შეუძლია, მისი დიდი შრომა არ შეიმჩნიოს, მაგრამ მიკროსკოპული უზუსტობა არ აპატიოს მას, რომ არაფერი ვთქვათ თარგმანში "სიზუსტის" ცნების ბუნდოვანებაზე. თარგმნის ხელოვნებაში ძალიან ცოტა რამ არის ცხადი. აქ უფრო ეჭვებია, გაურკვევლობები. მთარგმნელები ყოველ ნაბიჯზე "ვაჭრობენ". ვაჭრობა აქ ნიშნავს მომგებიანი არჩევნის გაკეთებას - დანაკარგების და კომპენსაციების ევალუაციას. ზოგჯერ, გამოხატვის ფორმა უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე შინაარსის სუბსტანცია. ამიტომ მთარგმნელს შეუძლია, განსაკუთრებით პოეზიაში, უარი თქვას სიტყვასიტყვით თარგმნაზე და გადაარჩინოს ბგერითი ეფექტი, ტემპი თუ რითმა. სიტყვები ქმნიან სამყაროებს. მთარგმნელმაც უნდა შექმნას იგივე სამყარო, რაც დედნის ავტორმა, თუნდაც სხვა სიტყვებით. მთარგმნელებს, როგორც წესი, უწევთ იმაზე მეტის კეთება, ვიდრე თარგმნაა. აქ იგულისხმება მოსამზადებელი პერიოდი, სათარგმნი ტექსტის საფუძვლიანად შესწავლა, ავტორის სხვა ტექსტების გაცნობა, სხვა ენებზე არსებულ თარგმანებთან შედარება და ზოგჯერ, დემარშებიც რეპროდუქციის უფლებისთვის. მსგავს მომენტებს, ხშირად, მეტი დრო მიაქვს, ვიდრე წმინდად თარგმნას.
ჩვენს პირობებში, ამ კარგ და საჭირო საქმეს მთარგმნელებს კიდევ უფრო ურთულებს ის ფაქტი, რომ მათ მუშაობა უხდებათ მოუმზადებელ ველზე, სადაც ხშირად, ლექსიკურ უდაბნოში უწევთ მთელი რიგი ტერმინოლოგიური ოაზისების აღმოჩენა. და ეს ხდება მთავარი გამოწვევის, ზოგადად თავად თარგმნის ბუნდოვანი და მოუხელთებელი სპეციფიკის ფონზე.
მთარგმნელობით საქმიანობაში, წარმატება, გაყიდული წიგნებისა და მიღებული ლიტერატურული პრემიების რაოდენობაზე მეტად, კრიტიკული გამოხმაურებების სიმრავლითა და ხარისხით იზომება. ცხადია, წმინდად პროფესიულ წარმატებას ვგულისხმობ, თორემ ანაზღაურებული პროექტებისა და სათარგმნის მუდმივად ქონაც უკვე წარმატებაა. ჩვენი ტექსტების უცხოეთში გასატანად, როგორც აღვნიშნე, მხოლოდ თარგმნა არ კმარა, საჭიროა უცხოელ გამომცემლებთან აქტიური ურთიერთობა და გამოცემებზე მათი დათანხმება. ჩემი პროექტების ფარგლებში, მე ვთანამშრომლობ ფრანკოფონურ თუ ქართულ დაწესებულებებთან და ორგანიზაციებთან, რომელთა გარეშეც ამ პროექტების უმრავლესობა ვერ განხორციელდებოდა. საგამომცემლო პროექტის ბოლომდე მისაყვანად საჭიროა სხვადასხვა მხარეთა აქტიური პარტნიორობა. სხვანაირად, მთარგმნელი მარტო აღმოჩნდება მრავალი ტექნიკური გამოწვევის წინაშე, რაც ამ საქმიანობას ახლავს, და ნაკლები დრო დარჩება ტექსტებზე კონცენტრირებისთვის.
დამწყებ მთარგმნელებს მინდა ვუთხრა, რომ შრომას აუცილებლად მოაქვს წარმატება. თარგმნონ, რაც შეიძლება ბევრი და რაც შეიძლება განსხვავებული სტილის ტექსტი. ეს მრავალფეროვნება მათ უთუოდ აპოვნინებთ საყვარელ ჟანრს და დაუხვეწთ გემოვნებას. ნუ შეუშინდებიან ერთი და იმავე ტექსტის ზღვა შესაძლო ვერსიის არსებობას. პირიქით, ეს მათ საკუთარი ხედვის, საკუთარი გემოვნების გამოხატვის ამოუწურავ საშუალებას მისცემს. ეს კი საქმიანობას უაღრესად საინტერესოს გახდის. და რა არის იმაზე სასურველი, ვიდრე საინტერესო საქმის კეთებაა!
