USD 2.7102
EUR 3.1127
RUB 3.3361
თბილისი
ბაჩანა ჩაბრაძე-საფრანგეთში მოღვაწე მთარგმნელი, პოეტი და ფილოსოფოსი
თარიღი:  2486
საფრანგეთში პირველად 1998 წლის შემოდგომაზე ჩამოვედი მულტიმედიის შემსწავლელი კურსების გასავლელად, რასაც მოჰყვა ნანტის უნივერსიტეტში სწავლის გაგრძელება. შემდეგ პარიზში გადავედი, სადაც ვმუშაობდი დეკარტის უნივერსიტეტის სოციალური მეცნიერებების ბიბლიოთეკაში, ვადგენდი ციფრულ კატალოგებს და ვმონაწილეობდი ახალი წიგნების შერჩევაში. პარიზის ერთ-ერთ საუკეთესო ფორმაციულ ცენტრში სპეციალური კურსები გავიარე “სუდოკის" ციფრული კატალოგების შედგენასა და ბიბლიოგრაფიული "უნიმარკის" ფორმატში დასახელოვნებლად. ყველა სამსახურის პარალელურად, რომლებსაც ხშირად ვიცვლიდი, არასდროს შემიცვლია ერთი საქმე, ერთი გატაცება – თარგმნა. ვთარგმნიდი ყველგან და ყოველთვის, როცა და სადაც ამის საშუალება მქონდა. პროფესიის არჩევაც თარგმნის უპირობო სიყვარულმა განაპირობა.
 
ვცდილობ, ისეთ ტექსტებს მოვკიდო ხელი, რომლებიც განსაკუთრებით მიყვარს. სამოცდაათზე მეტი ავტორიდან, რომელთა ნაწარმოებებიც მაქვს ნათარგმნი, ჩემთვის ყველა გამორჩეულია, თუმცა მათგან გამოვყოფდი 2015 წელს გამოცემულ კრებულს “ფრანგული შანსონი”, გიიომ აპოლინერის პიესას “ტირესიასის ჯიქნები” და ალფრედ ჟარის პიესას “იუბიუ მეფე”. ასევე გამოვარჩევდი თანამედროვე ავტორების, აპოლინერის პრემიის ლაურეატ ლინდა მარია ბაროსის, პოლინ პიკოსა და ჰაიკე ფიდლერის ლექსებს.
 
სულ ახლახან, პარიზში, გამომცემლობა ლ’ენვანტერმა (éditions l'Inventaire) გამოსცა ჩემ მიერ თარგმნილი თანამედროვე ქართველი პოეტი ქალების კრებული « Je suis nombreuses » ("მე ბევრი ვარ"), რომელიც თხუთმეტი ავტორის ბიოგრაფიებსა და ლექსებს აერთიანებს. კრებული 8 მარტიდან გაიყიდება საფრანგეთში, ბელგიაში, შვეიცარიასა და კანადაში. ეს არის ქართული პოეზიის პირველი ფრანგული გამოცემა, რომელიც ფრანგ მკითხველს ექსკლუზიურად თანამედროვე ქართველ პოეტ ქალებს გააცნობს. წიგნის გარეკანს ამშვენებს საფრანგეთში მოღვაწე ცნობილი მოქანდაკის, ჯოტი ჯემალ ბჟალავას ქანდაკების "ქართული მითოლოგიური პერსონაჟი - ნადირობის ქალღმერთი დალი" რეპროდუქცია. ბედნიერი ვიქნები, თუ ეს წიგნი წვლილს შეიტანს პარიზის წიგნის სალონზე საქართველოს, როგორც საპატიო სტუმრის, წარმოჩენაში.
 
ამჟამად, ერთდროულად რამდენიმე პროექტზე ვმუშაობ. მალე, პარიზში, გამომცემლობა ლა ტრადუკტიერი (La Traductière) გამოსცემს ჩემ მიერ ფრანგულად თარგმნილ, პაატა შამუგიას პოეტურ კრებულს « Schizo-poèmes » (“შიზო ლექსები”). ასევე ვმუშაობ ქართული პოეზიის სხვა თარგმანების კრებულებზეც. ფრანგულიდან ქართულად თარგმნასაც არ ვაკლებ ხელს. თბილისში ვგეგმავ აბსურდის თეატრის ტრილოგიის ქართული თარგმანის გამოცემას, რომელიც სამ დრამატურგს გააერთიანებს: ალფრედ ჟარის, გიიომ აპოლინერსა და მიშელ დე გელდეროდს. ასევე ვაპირებ ანტონენ არტოს თეორიული ნაშრომის, “თეატრისა და მისი ორეულის” თარგმანის კრებულად გამოცემას.
 
თარგმნა, ჩემთვის, გარდა იმისა, რომ საყვარელი საქმეა, წარმოადგენს განსხვავებულ კულუტურათა ერთმანეთთან დაკავშირების უნიკალურ საშუალებას. ეს ნიშნავს კულტურათა გაცვლას, მეტ დიალოგს, მეტ საერთო პროექტს და მეტ გახსნილობას. ეს გაცვლა კი ორივე ქვეყანას უნდა წაადგეს, რადგან პროგრესის გზა განსხვავებულ სამყაროთა ურთიერთგახსნილობაზე გადის.
 
კარგ მთარგმნელს სჭირდება ინტენსიური რეფლექსიის, კომბინაციების ძიების, და რაც მთავარია, ამ კომბინაციებიდან საუკეთესოთა ამორჩევის და ნაკლებად კარგების გაფილტვრის უნარი. თარგმანში ყოველი აქტი უნიკალურია. თუ მთარგმნელმა მოცემულ მომენტში გამოსავალი თავად ვერ იპოვა, თარგმნის სახელოსნოები მას ვერანაირად დაეხმარება. აქ იგი საკუთარი ინტუიციის ამარა რჩება და არ ითვალისწინებს მხოლოდ ლინგვისტურ წესებს, არამედ კულტურულ ელემენტებს, ტერმინის ფართო გაგებით, რადგან ყველა ენა თავისებურად ანაწევრებს, აღიქვამს და გამოხატავს სამყაროს. არ არსებობს ზოგადი წესი. გამოსავალი უნდა მოიძებნოს, ცალკეულ შემთხვევებში, ენის შესაძლებლობებისა და განსაკუთრებით იმის მიხედვით, თუ რა ინტერპრეტაციას უკეთებს პასაჟს კონკრეტული მთარგმნელი. ვინ მოიხელთებს იმ კოგნიტურ პროცესებს, რაც ერთი ენიდან მეორეზე ნებისმიერ რეპროდუქციას ახლავს და რომლებიც ლინგვისტიკას, ლიტერატურას, ფილოსოფიასა და კიდევ ვინ იცის, რას შორის ბარბაცებს?! მთარგმნელს ასევე სჭირდება კრიტიკისადმი გამძლეობის უნარი, ერთგვარი იმუნიტეტი, რომლითაც იგი ამ კრიტიკას დადებითი ენერგიით აისხლეტს და ყოველ ჯერზე უკეთ თარგმნის. მკითხველი და ლიტერატურული საზოგადოება მთარგმნელის მიმართ ზედმიწევნით მომთხოვნია, რამდენადაც შეუძლია, მისი დიდი შრომა არ შეიმჩნიოს, მაგრამ მიკროსკოპული უზუსტობა არ აპატიოს მას, რომ არაფერი ვთქვათ თარგმანში "სიზუსტის" ცნების ბუნდოვანებაზე. თარგმნის ხელოვნებაში ძალიან ცოტა რამ არის ცხადი. აქ უფრო ეჭვებია, გაურკვევლობები. მთარგმნელები ყოველ ნაბიჯზე "ვაჭრობენ". ვაჭრობა აქ ნიშნავს მომგებიანი არჩევნის გაკეთებას - დანაკარგების და კომპენსაციების ევალუაციას. ზოგჯერ, გამოხატვის ფორმა უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე შინაარსის სუბსტანცია. ამიტომ მთარგმნელს შეუძლია, განსაკუთრებით პოეზიაში, უარი თქვას სიტყვასიტყვით თარგმნაზე და გადაარჩინოს ბგერითი ეფექტი, ტემპი თუ რითმა. სიტყვები ქმნიან სამყაროებს. მთარგმნელმაც უნდა შექმნას იგივე სამყარო, რაც დედნის ავტორმა, თუნდაც სხვა სიტყვებით. მთარგმნელებს, როგორც წესი, უწევთ იმაზე მეტის კეთება, ვიდრე თარგმნაა. აქ იგულისხმება მოსამზადებელი პერიოდი, სათარგმნი ტექსტის საფუძვლიანად შესწავლა, ავტორის სხვა ტექსტების გაცნობა, სხვა ენებზე არსებულ თარგმანებთან შედარება და ზოგჯერ, დემარშებიც რეპროდუქციის უფლებისთვის. მსგავს მომენტებს, ხშირად, მეტი დრო მიაქვს, ვიდრე წმინდად თარგმნას.
 
ჩვენს პირობებში, ამ კარგ და საჭირო საქმეს მთარგმნელებს კიდევ უფრო ურთულებს ის ფაქტი, რომ მათ მუშაობა უხდებათ მოუმზადებელ ველზე, სადაც ხშირად, ლექსიკურ უდაბნოში უწევთ მთელი რიგი ტერმინოლოგიური ოაზისების აღმოჩენა. და ეს ხდება მთავარი გამოწვევის, ზოგადად თავად თარგმნის ბუნდოვანი და მოუხელთებელი სპეციფიკის ფონზე.
მთარგმნელობით საქმიანობაში, წარმატება, გაყიდული წიგნებისა და მიღებული ლიტერატურული პრემიების რაოდენობაზე მეტად, კრიტიკული გამოხმაურებების სიმრავლითა და ხარისხით იზომება. ცხადია, წმინდად პროფესიულ წარმატებას ვგულისხმობ, თორემ ანაზღაურებული პროექტებისა და სათარგმნის მუდმივად ქონაც უკვე წარმატებაა. ჩვენი ტექსტების უცხოეთში გასატანად, როგორც აღვნიშნე, მხოლოდ თარგმნა არ კმარა, საჭიროა უცხოელ გამომცემლებთან აქტიური ურთიერთობა და გამოცემებზე მათი დათანხმება. ჩემი პროექტების ფარგლებში, მე ვთანამშრომლობ ფრანკოფონურ თუ ქართულ დაწესებულებებთან და ორგანიზაციებთან, რომელთა გარეშეც ამ პროექტების უმრავლესობა ვერ განხორციელდებოდა. საგამომცემლო პროექტის ბოლომდე მისაყვანად საჭიროა სხვადასხვა მხარეთა აქტიური პარტნიორობა. სხვანაირად, მთარგმნელი მარტო აღმოჩნდება მრავალი ტექნიკური გამოწვევის წინაშე, რაც ამ საქმიანობას ახლავს, და ნაკლები დრო დარჩება ტექსტებზე კონცენტრირებისთვის.
 
დამწყებ მთარგმნელებს მინდა ვუთხრა, რომ შრომას აუცილებლად მოაქვს წარმატება. თარგმნონ, რაც შეიძლება ბევრი და რაც შეიძლება განსხვავებული სტილის ტექსტი. ეს მრავალფეროვნება მათ უთუოდ აპოვნინებთ საყვარელ ჟანრს და დაუხვეწთ გემოვნებას. ნუ შეუშინდებიან ერთი და იმავე ტექსტის ზღვა შესაძლო ვერსიის არსებობას. პირიქით, ეს მათ საკუთარი ხედვის, საკუთარი გემოვნების გამოხატვის ამოუწურავ საშუალებას მისცემს. ეს კი საქმიანობას უაღრესად საინტერესოს გახდის. და რა არის იმაზე სასურველი, ვიდრე საინტერესო საქმის კეთებაა!
საზოგადოება
მეუფე შიო - განსაკუთრებით გვამხნევებს ღირსი გაბრიელის სიტყვები, რომ სულიწმინდის მადლს არასდროს დაუტოვებია საქართველო და არც არასდროს მოაკლდება

მხოლოდ გულმოწყალე ადამიანმა შეიძლება დაიმკვიდროს სასუფეველი, - ამის შესახებ საპატრიარქო ტახტის მოსაყდრემ, სენაკისა და ჩხოროწყუს მიტროპოლიტმა შიომ (მუჯირი)სულთმოფენობიდან ოცდამეერთე კვირას, ღირსი გაბრიელ აღმსარებლისა და სალოსის ხსენების დღეს ქადაგების დროს განაცხადა.

მიტროპოლიტის თქმით, ცათა სასუფევლის დამკვიდრებისთვის საჭიროა, ისე მოვალბოთ ჩვენი გული, რომ მასში შემოვიდეს სულიწმინდის მადლი, რომელიც ფერს უცვლის ადამიანს...

მისივე განცხადებით, დღევანდელ მსოფლიოში, როდესაც ასეთი სულიერი ძნელბედობაა, ჩვენ განსაკუთრებით გვამხნევებს ღირსი გაბრიელის სიტყვები, რომ სულიწმინდის მადლს არასდროს დაუტოვებია საქართველო და არც არასდროს მოაკლდება“.

„სახელითა მამისათა და ძისათა და სულისა წმინდისათა.

ძვირფასო მამებო, დედებო, ძმებო და დებო, გილოცავთ დღევანდელ კვირა დღეს, რომელიც დაემთხვა ღირსი გაბრიელ სალოსისა და აღმსარებლის ხსენებას. შეგვეწიოს მისი მადლი და ლოცვა ჩვენ და სრულიად საქართველოს.

გადმოგცემთ მისი უწმინდესობის და უნეტარესობის, კათოლიკოს-პატრიარქ ილია II-ის მოლოცვას და კურთხევას.

დღეს წაკითხული იყო იგავი სახარებიდან მდიდარსა და ლაზარეზე. ეს ორი ადამიანია, ორი სახეა წარმოდგენილი ჩვენ წინაშე. მდიდარს საერთოდ არ ენაღვლებოდა, რომ მის კართან იწვა მძიმე ავადმყოფი და გლახაკი, სრულიად გულგრილი იყო მისი ბედისადმი. ლაზარე კი ძალიან მოკრძალებული იყო. მას ის კი არ უნდოდა, რომ მდიდრის სუფრიდან ლანგრით მიეტანათ მისთვის საჭმელი, არამედ იმას ნატრობდა, რომ ძირს დაცვენილი ნამცეცი მაინც შეხვედროდა. იმდენად ავად იყო, რომ სიარულიც კი არ შეეძლო. ამ მდიდარს ეს ამბავი სრულიად არ აღელვებდა, ის იმდენად გართული იყო თავისი ნადიმებით და ფუფუნებით. გარდაცვალების შემდეგ ყველაფერი შეიცვალა, ღარიბი აღმოჩნდა აბრაამის წიაღში, მდიდარი კი - ცეცხლოვან გეენიაში, ჯოჯოხეთში.

რატომ მოხდა ასე? რაზეა ეს იგავი, საერთოდ?

ეს იგავი არის მოწყალებაზე. ასე იმიტომ მოხდა, ძვირფასო ძმებო და დებო, რომ ღმერთი არის მოწყალე. მხოლოდ გულმოწყალე, მოწყალე გულის მქონე ადამიანმა შეიძლება დაიმკვიდროს სასუფეველი. ვერცერთი ულმობელი, ვერცერთი უსიყვარულო, სასტიკი, ბოროტი ადამიანი სასუფეველს ვერ დაიმკვიდრებს, რაგინდ ბევრი დამსახურება ჰქონდეს ამ დედამიწაზე, იმიტომ რომ ცათა სასუფეველი არ არის ის, რაც გაიცემა რაღაც დამსახურებების სანაცვლოდ, არამედ ცათა სასუფევლის დამკვიდრებისთვის საჭიროა, ისე მოვალბოთ ჩვენი გული, რომ მასში შემოვიდეს სულიწმინდის მადლი, რომელიც ფერს უცვლის ადამიანს და ხარბიდან გადააქცევს ხელგაშლილად, ამპარტავნიდან - თავმდაბლად, შურიანიდან - მოსიყვარულედ, ნაყროვანიდან - მმარხველად და ა. შ. არცერთი ულმობელი ადამიანისთვის, ვინც არ არის მოწყალე გულის მქონე, ეს ფერისცვალება შესაძლებელი არ არის. ვერ მოხდება ეს სასწაული მის სულში. ვიმეორებ: რატომ? - იმიტომ, რომ ასეთი ადამიანის სულში სულიწმინდის მადლი ვერ შემოდის.

ამიტომ მთელი ცხოვრება უნდა იღვაწოს ადამიანმა ქმედით სიყვარულში, რომ ეს ლმობიერება და მოწყალება ისწავლოს. სწორედ ამაზეა დღევანდელი იგავი, რომ ვისწავლოთ ეს თვისებები, ეს სათნოებები და ჩვენი ცხოვრების შედეგად ამ მდიდრის მსგავსად არ აღმოვჩნდეთ ცეცხლოვან გეენიაში, არამედ მოვემზადოთ მარადისობასთან შესახვედრად. ეს ცხოვრება იმისთვის გვაქვს მოცემული, რომ ღირსეულად მოვემზადოთ მარადისობაში გადასვლისთვის, როცა იქნება სამსჯავრო ჩვენი, როცა წარვდგებით სამსჯავროზე. თუმცა სამსჯავრო არის მთელი ცხოვრება, ადამიანი ამ ცხოვრებაშივე გამოუტანს განაჩენს თავის თავს და აკეთებს არჩევანს, თუ სად იქნება მარადისობაში.

თუ ამ ცხოვრებაში შეიძინე შური, უმოწყალობა, სიძვა, ვერცხლისმოყვარეობა, ამპარტავნება და სხვა ასეთი ვნებები, მარადისობაშიც თან წაგყვება ეს თვისებები, იქაც ასეთი იქნები. მაგრამ უფალს უნდა, რომ შეიძინო სიმდაბლე, სიყვარული, ლოცვა, მოთმინება, სულგრძელება, მოწყალება. რატომ? - იმიტომ, რომ თვითონ არის ასეთი უფალი ჩვენი იესო ქრისტე; და თუ ეს თვისებები გექნება, მაშინ ის თავისთან წაგიყვანს და გაცხონებს.

ძვირფასო ძმებო და დებო, მაგრამ ეს ადამიანის დახმარების გარეშე შეუძლებელია. თუ ადამიანს ეს არ უნდა, ყველაფერი ამაო იქნება, ხოლო თუ უნდა და იღვწის ამისთვის, მაშინ უფალი აუცილებლად შეეწევა მას, განკურნავს ამ ვნებებისგან და აცხონებს.

ასე რომ, დავფიქრდეთ ამ იგავზე: ვინ ვართ ჩვენ - მდიდარი თუ ლაზარე? და თუ ჩვენს თავში ჯერ კიდევ ვხედავთ ამ უმოწყალო მდიდრის თვისებებს, გონს მოვიდეთ, სანამ კიდევ გვაქვს ფიზიკური და სულიერი ძალები, რომ ფერი ვიცვალოთ და გამოვსწორდეთ.

დღეს არის ღირსი გაბრიელ სალოსისა და აღმსარებლის ხსენება. საოცარი სიხარული სუფევს დღეს ჩვენს მსახურებაზე, ძალიან ბევრი ხალხია შეკრებილი. გილოცავთ ამ დღესასწაულს. შეგვეწიოს მამა გაბრიელის ლოცვა და მადლი.

იგი იყო სრულიად გამორჩეული ადამიანი და მოღვაწე ჩვენი ეკლესიის უახლეს ისტორიაში. მოგეხსენებათ, ის მოღვაწეობდა ათეისტურ პერიოდში და მრავალ ადამიანს გაუნათა გზა უფლისკენ, რისთვისაც იგი მრავალჯერ ტანჯეს, დევნეს, გვემეს და დააპატიმრეს. ის ამ თავის დიდ სულიერებას ფარავდა სალოსობის ღვაწლით. ამის გამო, მრავალჯერ შეშლილი ეგონათ, მაგრამ, როგორც ამბობს პავლე მოციქული: „სულელი იგი ღვთისა უბრძენეს არს კაცთა“ (1 კორ. 25). თავისივე სიცოცხლეში ის მრავალ სასწაულს აღასრულებდა და მისი გარდაცვალების შემდეგ კიდევ უფრო მეტი სასწაული სრულდება, ადამიანები მოდიან არამხოლოდ საქართველოს სხვადასხვა კუთხიდან, არამედ მსოფლიოს სხვადასხვა მხარიდან და წმინდა გაბრიელის ლოცვით უფალი მათ უსრულებს თხოვნას და ანიჭებს სულიერ და ხორციელ კურნებებს.

დღეს, დღევანდელ მსოფლიოში, როდესაც ასეთი სულიერი ძნელბედობაა, ჩვენ განსაკუთრებით გვამხნევებს ღირსი გაბრიელის სიტყვები, რომ სულიწმინდის მადლს არასდროს დაუტოვებია საქართველო, საქართველოს არასდროს მოჰკლებია სულიწმინდის მადლი და არც არასდროს მოაკლდება.

მაშ, დღეს, მისი ხსენების დღეს, განსაკუთრებით ვევედროთ ღირს გაბრიელს, აღმსარებელსა და სალოსს, რომ მისი ლოცვით უფალმა დაიფაროს და გააძლიეროს ჩვენი ქვეყანა, ჩვენი ეკლესია, გააძლიეროს და ადღეგრძელოს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი ილია II და შეგვეწიოს ღირსი მამა გაბრიელი, რომ ამ ლაზარეს მსგავსად, უფალმა დაგვამკვიდროს აბრაამის წიაღში, რათა დავტკბეთ იმ გამოუთქმელი სიკეთეებით, რომლებიც „თვალს არ უნახავს და ყურს არ სმენია“ (1 კორ. 2,9), რისი ღირსიც დაე, გავმხდარიყავით მადლითა და კაცთმოყვარებითა უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტესითა, რომელსაც შვენის ყოველი დიდება, პატივი და თაყვანისცემა, თანა მამით და სულიწმინდითურთ, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე. ამინ.

ჩვენთან არს ღმერთი!“, - განაცხადა მეუფე შიომ.

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.