“პირველი მუხლი ჩვენის პროგრამისა მფარველობითი სისტემის შემოღებაა ქართველი ვაჭრების გასამრავლებლად  და გასამაგრებლად“

არჩილ ჯორჯაძე

ცნობილი ქართველი ფილოსოფოსი, პუბლიცისტი და პოლიტიკოსი, ილია ჭავჭავაძის იდეოლოგიური მემკვიდრე არჩილ ჯორჯაძე ( 10.01.1872 - 21.03.1913 ) სრულიად ახალგაზრდა წავიდა ამ ქვეყნიდან, მაგრამ იმდენის გაკეთება მოასწრო, რომ მისი ნააზრევისადმი ინტერესი დღემდე არ განელებულა.

განსაკუთრებით  საყურადღებოა, 1911 წელს გამოქვეყნებული მისი წერილი “ჩვენი ეკონომიკური პროგრამის გამო”, სადაც არჩილ ჯორჯაძე წარმოადგენს იმ დროინდელი საქართველოს ეკონომიკური განვითარების მისეულ პროგრამას. განხილული საკითხები იმდენად აქტუალურია დღესაც, რომ გადავწყვიტეთ ყოველგვარი კომენტარის

გარეშე შემოგვთავაზოთ ნაწყვეტები ამ წერილიდან. რომ არა განსხვავება იმდროინდელ და დღევანდელ ლიტერატურულ ქართულს შორის, ძნელი მისახვედრი იქნებოდა, რომ ეს წერილი დღეს კი არა, ერთი საუკუნის წინ არის დაწერილი.  არჩილ ჯორჯაძის საქართველოს ეკომნომიკური განვითარების პროგრამა, რომელიც თეზისების სახითაა ამ წერილში წარმოდგენილი, ჩვენი აზრით სწორედ ის პროგრამაა, რომელიც ისევე აქტუალურია დღეს ჩვენი ქვეყნისთვის, როგორც 109 წლის უკან.

“საქართველოს ეკონომიკური ხასიათი რთული და მრავალფეროვანია. ჩვენში არა თუ ერთი ქალაქი განირჩევა მეორისგან და ქალაქი, საზოგადოდ სოფლისგან, არამედ თვით სოფლებიც ხშირად განსხვავდებიან ერთი ერთმანეთისაგან. ეს მრავალ გვარიანი ხასიათი ჩვენის ეკონომიურის ცხოვრებისა შედეგია ჩვენის წარსულისა, ქართველი ხალხის ძველი ისტორიისა, როდესაც ამ სამეფოებს და სამთავროებს კარ ჩაკეტილი ცხოვრების ხასიათი ჰქონდათ. ჩვენი წარსული ისტორიის დიდი ნაკლულვანება სწორედ იმაშია, რომ მე-XIX საუკუნემდე ვერ განხორციელდა პოლიტიკური, ეროვნული და ეკონომიური განვითარება საქართველოსი.”

“ჩვენი ცდა იმაშია მხოლოდ, რომ შეძლების დაგვარად, შევაგროვოთ ჩვენი დაფანტული ძალ-ღონე, შევაერთოთ სხვადასხვა ნაწილი ჩვენი ერისა და ამ შეერთებით აღვადგინოთ ჩვენი ეროვნება, ვინაიდან ჩვენს პირობებში მყოფი ხალხებისათვის ეროვნების ძალა უნდა ჩაითვალოს ერთად0ერთ წარმატების იარაღად.

ვიცით, რომ საქართველოს გაერთიანებას ხელს შეუწყობს იმისი ეკონომიური საერთო კეთილდღეობა, მისი ნივთიერი გაერთიანება. ამისთვის საჭიროა განვმარტოთ იმ გვარის მიმართულება ჩვენის ეკონომიური პროგრამისა, რომელიც ჩვენის გაერთიანების იარაღად შეიქნება.”

“ჩვენი ეკონომიური პროგრამის დედა-აზრი - საქართველოს ეკონომიკური გაერთიანება უნდა იყოს. და ამ გაძლიერება-გაერთიანებისათვის საჭიროა მტკიცე მფარველობითი სისტემის გზას დავადგეთ. ჩვენს ვაჭრობას, მრეწველობას და მეურნეობას მფარველობა უნდა აღმოვუჩინოთ, ვინაიდან ქართველი ხალხის კეთილ დღეობისათვის აუცილებლად საჭიროა ეკონომიკური მონობიდან განთავისუფლება. ჩვენი გადამზიდავი ვაჭრობა ძალიან სუსტია. კავკასიიდან ყოველ წლივ 14-16 მილიონის საღირალი გადის რუსეთში და უცხოეთში, მაშინ როდესაც ჩვენში მოაქვთ 50 მილიონისა.”

“გასაყიდ საქონელსაც სხვისი ხელით ვასაღებთ. ჩვენს წარმოებელსა და მყიდველს შორის უცხო ტომის შუამავალი უდგა. სარგებლობა მწარმოებელს და მყიდველს უნდა რჩებოდეს და არა გარეშე პირებს, მხოლოდ სანამ ჩვენ ამ წერტილამდე მივაღწევთ, უცხოტომის შუამავალთ (აგენტი-ვაჭარი) ადგილი უნდა დაუთმონ ქართველ ვაჭრებს, რადგან ფული - ეს მძლავრი თანამედროვე ცხოვრების ფაქტორი, ჩვენშივე დატრიალდება. ასე რომ პირველი მუხლი ჩვენის პროგრამისა მფარველობითი სისტემის შემოღებაა ქართველი ვაჭრების გასამრავლებლად და გასამაგრებლად.”

“ჩვენი საზოგადო ეკონომიკური მონობა იმაში მდგომარეობს, რომ მიუხედავად ჩვენი ბუნების სიმდიდრისა, ვერ ვაწარმოებთ ამ სიმდიდრეს და ის საქონელი, რომელიც ჩვენშიაც შემუშავდებოდა, რუსეთიდან და საზღვარ-გარეთიდან მოგვაქვს. მარტო თამბაქო შემოდის ჩვენში 2 მილიონისა. ჩვენ სამჯერ მეტს ვყიდულობთ, ვიდრე ვყიდით

და, საუბედუროდ, ის შემოგვაქვს, რაც ჩვენშიაც კარგად შემუშავდებოდა: ჩითი, მიტკალი, ძაფი, რკინეულობა, თუჯი, სამუშაო იარაღი, შაქარი და სხვა. ყველა ამ საქონლის სასყიდელად ჩვენი მყიდველი ღირებულების ორ ფასს იხდის და სანამ ამგვარი დამოკიდებულება არ გაუქმდება, წელში ვერ გავმაგრდებით და მუდმივ უცხოელების სასარგებლოდ ხარჯის მძლეველნი ვიქნებით. აი სწორედ ამ მოსაზრებიდან გამომდინარეობს მეორე მუხლი ჩვენის პროგრამისა - საჭიროება ნაციონალური მრეწველობის წარმატებისა”

“მესამე მუხლი ჩვენის ეკონომიკურის პროგრამისა, ქართული მიწა-წყლის საკითხია. ჩვენის მოსაზრებით, ამ კითხვას უმეტესი ყურადღება უნდა მივაქციოთ, რადგან ენასთან და გვარტომობასთან მიწაა ერთი უპირველესთაგანი ფაქტორი ეროვნული ცხოვრებისა.”

“ჩვენი მდგომარეობა მეტად მძიმეა, გარემოება შემდეგია: ორი მილიონი დესიატინა მიწა-წყლის ბედია განსაცდელში. ამ უთვალავ მიწას დაცვა უნდა, თვითონ მკითხველმა წარმოიდგინოს, რა უნდა დაემართოს ჩვენ ხალხს, ჩვენს ეროვნებას და პიროვნებას, ამ მიწის ნახევარსაც რომ უცხოელები დაეპატრონონ? ჩვენი გადაგვარება, გაქარწყლება სწორედ მაშინ იქნება.

რასაკვირველია, იმ მოძღვრების შეხედულებით, რომელიც ჩვენში კაპიტალისტების და მუშების შეტაკების ბრძოლის მეტს არაფერს ხედავს, ამ საკითხის სიმწვავე არ სჩანს. მართლაც, ამ შეხედულების ძალით, განა სულ ერთი არ არის - რა ტომის კაცია მამულის პატრონი, ქართველი თუ სომეხი? ქართველი მემამულე, როგორც კაპიტალისტი ისეთივე მტერიაო მუშისა, როგორიც იქნებოდა სომეხი და სხვ.

ჩვენის აზრით, ეგ დიდი შეცდომაა. მიუხედავად ჩვენის მემამულის და გლეხის ერთმანეთთან წინააღმდეგობისა, ხალხის საერთო კეთილდღეობა მოითხოვს, რომ მამული მაინც ქართველს დარჩეს, გლეხია იგი თუ თავადი. ჩვენი მიწა-წყლის უცხოელების ხელში ჩავარდნას, ისევ, თუ კი შეძლებს, ქართველ თავად-აზნაურობას შერჩეს იგი!

დიაღ, ქართველი ხალხის ინტერესები ამასაც კი მოითხოვენ. მხოლოდ, როგორც ზემოთ ვსთქვით, ჩვენი აზნაურობის აღორძინება საეჭვოა და ამისათვის უნდა იმის ზრუნვაში ვიყოთ მაინც, რომ ჩვენი მიწა-წყალი (განურცევლად წოდებისა) ქართველობას შეუნარჩუნოთ.

სილეზიაში (გერმანიაში) პოლონელებმა დაარსეს განსაკუთრებული ეროვნული ბანკი, რომელსაც მიზნად ქონდა შეეძინა ყოველი პოლონელებისგან გაყიდული მამული. ამ მამულებს ჰყოფდნენ ნაწილებათ და პოლონელებს აყიდვევინებდნენ ნაწილ-ნაწილ ან კიდევ ერთიანად. განა ჩვენ კი არ შეგვიძლია დავაარსოთ ამგვარივე დაწესებულება, რომელიც გაუადვილებდა ქართველებს მამულის შეძენას?

თუ ფულიანი მყიდველი გამოუჩნდებოდა გასაყიდ მამულს - აზნაური იქნება იგი, თუ მრეწველ-ვაჭარი, ის იყიდდა ამ მამულს, თუ არა და, ბანკი გაანაწილებდა ხსენებულ მამულს და გრძელვადიანის სესხის საშუალებით ქართველ გლეხ-კაცობას მიჰყიდდა. ფული არ არისო ჩვენში ბანკების დაარსებისთვის. ამ საქმისთვის ფული მოიძებნება. აი, დღესაც აქვს სჯა ჩვენს აზნაურობას, რას მოახმაროს გამოსატანი საადგილ-მამულო ბანკის დამფუძნებელი ფული. ამას სხვაც მიემატება, თუ შეიგნო ჩვენმა საზოგადოებამ თავისი მოვლეობა, და თუ ჩვენი თავად-აზნაურობა თავის უკანასკნელ დანიშნულების ასრულებაზე ხელს არ აიღებს, მან უნდა მოიპოვოს ყოველი ღონისძიება, რათა არ უღალატოს თავის საზოგადოებრივ მოვალეობას.

ამ მოსაზრებიდან ნათლად ირკვევა მესამე მუხლი ჩვენის პროგრამისა - ჩვენ ყოველი ღონისძიება უნდა ვიხმაროთ, რომ ქართველების მიწა-წყალი მათვე შერჩეთ. პოლიტიკო-ეკონომიური მდგომარეობა საქართველოსი იმ გვარია, რომ ჩვენ გვესაჭიროება ჩვენი ერის ეკონომიურად გაერთიანება. ეს გაერთიანება, ვრცელ შრომის განაწილებაზედ და არა კლასურ ანტაგონიზმზედ აშენებული, საჭიროა ჩვენი ეროვნულის წარმატებისათვის.

ჩვენ არ შევეხეთ სხვა წვრილმან საკითხებს ეკონომიკურ კითხვებს, რომელთა განწყობა და განმარტება განსაკუთრებულ ყურადღებას მოითხოვს, არ შევეხეთ ამხანაგობების, სინდიკატების, იაფ-ფასიანი კრედიტის, გზების გაუმჯობესობის და სხვა ამგვარ კითხვებს, არ შევეხეთ იმ განზრახვით, რომ ჩვენი დედა-აზრი არ დაგვეფარა, ნათლად და მტკიცედ გამოგვესახა მიმართულება ჩვენის ეკონომიკურ პროგრამისა, რომელიც მფარველობითი სისტემის დამყარება-დაფუძნებაში მდგომარეობს ვაჭრობა-მრეწველობის დასაცველად და წარმატებისათვის. ამ სისტემის რიგიანად მოწესრიგებას მოჰყვება შრომის განაწილების ასპარეზის გაგანიერება, რაიც საფუძვლად დაედება ჩვენის ქვეყნის ეკონომიურ განვითარებას.”