,
მამუკა კომახია, ანალიტიკოსი
ქართულ-აფხაზური კონფლიქტის (1992-1993 წლები) დასრულებიდან 28 წელი გავიდა. ამ ხნის განმავლობაში აფხაზეთის დე ფაქტო რესპუბლიკაში ჩამოყალიბდა „პოლიტიკური ელიტა“, სადაც პირის გავლენა კონფლიქტში (რომელსაც აფხაზეთში მოიხსენიებენ, როგორც „აფხაზი ხალხის სამამულო ომს“) მისი მონაწილეობის კრიტერიუმით განისაზღვრება. ადგილობრივ პოლიტიკაში მონაწილეობისთვის ომის ვეტერანის სტატუსი სავალდებულო მოთხოვნაა, ომში მონაწილეობის მტკიცებულების არარსებობა კი - ყველაზე დიდი კომპრომატი.
ომის დასრულებიდან დიდი დრო გავიდა და აფხაზეთის „პოლიტიკური ელიტაც“ ახალი წევრებით ივსება: ადამიანებით, რომლებსაც ომში მონაწილეობის გამოცდილება არ აქვთ, რადგან ომის მიმდინარეობის დროს პატარა ასაკის იყვნენ ან ომის დასრულების შემდეგ დაიბადნენ. სტატიაში შევეცდებით გაჩვენოთ, თუ როგორ მიდის აფხაზეთის „პოლიტიკური ელიტის“ გაახალგაზრდავების პროცესი და ეს რას შეიძლება ნიშნავდეს ოფიციალურ თბილისთან და ზოგადად ქართველებთან ურთიერთობების კონტექსტში.
„პოლიტიკური ელიტის“ დემოგრაფია
„პრეზიდენტი“ და „ვიცე-პრეზიდენტი“
აფხაზეთის დე ფაქტო პრეზიდენტი ასლან ბჟანია (1963) „ძველი გვარდიის“ წარმომადგენელია, რომელიც ქართულ-აფხაზური კონფლიქტის პერიოდში გუდაუთაში სეპარატისტების უსაფრთხოების კომიტეტში მუშაობდა. დე ფაქტო ვიცე-პრეზიდენტი ბადრა გუნბა (1981) კი იმ ახალ თაობას წარმოადგენს, რომელსაც თავისი ასაკის გამო ომში მონაწილეობა არ მიუღია.
აქვე ვიტყვით, რომ 2020 წლის „საპრეზიდენტო არჩევნებზე“ ბჟანიას კონკურენტი ადგურ არძინბა იყო, რომელიც 1981 წელს არის დაბადებული და ომში თავისი ასაკის გამო არ მონაწილეობდა. იგი ამჟამად ოპოზიციური „აფხაზეთის სახალხო მოძრაობის“ ლიდერია.
„მთავრობა“
აფხაზეთის დე ფაქტო პრემიერ-მინისტრი ალექსანდრ ანქვაბი (1952) „ძველი გვარდიის“ წარმომადგენელია, რომელიც 1981-1990 წლებში თბილისში მუშაობდა, მათ შორის, შს მინისტრის მოადგილედ. ომის პერიოდში სეპარატისტების თავდაცვის კომიტეტის წევრი იყო, 2011-2014 წლებში კი დე ფაქტო პრეზიდენტის პოსტსაც იკავებდა.
დე ფაქტო მთავრობა ოთხი „ვიცე-პრემიერისგან“ და თერთმეტი „მინისტრისგან“ შედგება. „მინისტრებიდან“ შვიდი 1992 წელს, როდესაც ომი დაიწყო, 13 წლის ან უფრო მცირე ასაკის იყო, ორი „მინისტრი“ კი 1990-იან წლებში დაიბადა: ანრი ბარციცი (1990) - იუსტიციის „მინისტრი“ და ინალ გაბლია (1991) - განათლებისა და ენობრივი პოლიტიკის „მინისტრი“. აქვე იმასაც ვიტყვით, რომ ტურიზმის „მინისტრი“ თეიმურაზ ხიშბა 1986 წელს თბილისში დაიბადა.
„პარლამენტი“
„მთავრობისგან“ განსხვავებით, „პარლამენტში“ ასაკობრივი თანაფარდობა „ძველი გვარდიის“ სასარგებლოდ არის, თუმცა „დეპუტატთა“ გაახალგაზრდავების ტენდენციაც აშკარად შეიმჩნევა. ამ ეტაპზე, 35 „დეპუტატიდან“ მხოლოდ 15-ია, რომელიც ომის პერიოდში 15 წელზე მცირე ასაკის იყო, მათ შორის 12 კი 1980-იან წლებში დაიბადა.
ახალი „პოლიტიკური ელიტის“ ჩამოყალიბება
„პოლიტიკურ ელიტაში“ სულ უფრო მეტი „მინისტრი“ და „დეპუტატია“, რომლებიც ქართულ-აფხაზურ კონფლიქტში არ მონაწილეობდნენ. ნელ-ნელა ასპარეზზე გამოდიან ისინიც, ვინც „დამოუკიდებელ“ აფხაზეთში დაიბადნენ და ქართულ-აფხაზური ომის შესახებ მხოლოდ ოჯახიდან, ახლობლებისგან, სკოლიდან, უნივერსიტეტიდან თუ მედიიდან იციან.
„პოლიტიკური ელიტის“ განახლების მცდელობად შეიძლება მივიჩნიოთ რუსეთის პრეზიდენტის ადმინისტრაციის ყოფილი თანამშრომლის - ინალ არძინბას ბოლო წლებში განხორციელებული პროექტები. არძინბა 1990 წელს სოხუმში დაიბადა და განათლება რუსეთში მიიღო. მან 2018 წელს დატოვა რუსეთის პრეზიდენტის ადმინისტრაცია. მისი გვარისა (იგი აფხაზეთის პირველი „პრეზიდენტის“ ვლადისლავ არძინბას ნათესავია) და რუსული კავშირების გამო ბევრი საუბრობს მის პოლიტიკურ ამბიციებზეც. მას ჯერ არ აქვს „საპრეზიდენტო“ ასაკი, თუმცა ახალი ლიდერების, პოლიტიკოსებისა თუ „საჯარო მოხელეების“ გამოვლენის კამპანია არძინბას პოლიტიკური პროექტის ნაწილად შეიძლება მივიჩნიოთ. თავად არძინბაც ბევრს ლაპარაკობს პოლიტიკური ელიტის განახლების აუცილებლობაზე, რისთვისაც პირველი ნაბიჯები უკვე გადაიდგა.
სოციალური პლატფორმა „აფხაზეთის მომავალი“
პლატფორმა ამ ეტაპზე საზოგადოებრივი ორგანიზაციაა და მისი მიზანია აფხაზი ახალგაზრდების დახმარება სტაჟირებასა და რუსეთის უმაღლეს სასწავლებლებში ჩაბარებაში. ორგანიზაციის მამოძრავებელი ძალა 35 წლამდე ახალგაზრდები არიან. პლატფორმის დამფუძნებელი ყრილობა 2021 წლის 15 ივნისს სოხუმში გაიმართა. საპატიო თავმჯდომარეებად კი ბჟანია და არძინბა აირჩიეს.
კონკურსი „აფხაზეთის სიამაყე“
2020 წელს სოციალური პლატფორმა „აფხაზეთის მომავლის“ ბაზაზე ჩატარდა კონკურსი „აფხაზეთის სიამაყე“, რომელიც ახალგაზრდა მმართველების კონკურსია. კონკურსის მიზანია აფხაზეთში ნიჭიერი ახალგაზრდების გამოვლენა და მხარდაჭერა. არძინბას ხედვით, კონკურსი ერთგვარი „სოციალური ლიფტია“ მმართველებისთვის, რომლის ხარჯზეც უნდა მოხდეს სახელმწიფო აპარატის საკადრო განახლება.
პირველი კონკურსი, რომლის ლოზუნგი იყო „ახალი ლიდერები აფხაზეთის მომავლისთვის“, სამ ეტაპად ჩატარდა და 2020 წლის 25 აგვისტოს ხუთი გამარჯვებული გამოავლინა. კონკურსის ფინალისტებმა, რუსეთის ფინანსთა სამინისტროს სამეცნიერო-კვლევითი ფინანსური ინსტიტუტის მონაწილეობით, შეიმუშავეს „აფხაზეთის მომავლის“ რეფორმების სტრატეგიული პროგრამა. პროგრამის პრეზენტაცია 2020 წლის ნოემბერში გამართა კონკურსის გამარჯვებულმა საიდ ბეიამ, რომელიც სკოლის დირექტორია. პროგრამის ძირითადი ამოცანებია: რეფორმები, ხელისუფლების გამჭვირვალობა და გადაწყვეტილების მიღების პროცესში პროფესიონალი ახალგაზრდების როლის გაზრდა. პროგრამის ფარგლებში შემუშავებულია ღონისძიებები, რომლებმაც ხელი უნდა შეუწყოს აფხაზეთის სოციალურ-ეკონომიკურ განვითარებას და საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ვითარების დამშვიდებას. პროგრამის ფარგლებში ასევე გათვალისწინებულია „ერთი ფანჯრის“ პრინციპით სახელმწიფო სერვისების გაცემისთვის მრავალფუნქციური ცენტრის შექმნა, IT პარკის დაარსება, „კანონიერი ქურდების“ საწინააღმდეგო კანონმდებლობის მიღება.
არძინბას პოლიტიკური გეგმები
სოციალური პლატფორმა „აფხაზეთის მომავალი“ და პლატფორმის ფარგლებში ჩატარებული კონკურსი არძინბას დიდი პოლიტიკური გეგმის ნაწილად შეიძლება მივიჩნიოთ, რომელსაც თავადაც არ მალავს. 2020 წლის „საპრეზიდენტო არჩევნებამდე“ მან ღიად განაცხადა, რომ იგი არჩევნების შემდეგ ახალი პოლიტიკური პარტიის დაფუძნებას გეგმავდა (ამ ეტაპზე მსგავსი პარტია არ არის დაფუძნებული). მიუხედავად იმისა, რომ აფხაზეთში დიდი ხანია ეჭვობენ არძინბას პოლიტიკური ამბიციების შესახებ, ეს მისი პირველი საჯარო განცხადება იყო აფხაზურ პოლიტიკაში მონაწილეობის შესახებ. საინტერესოა, რომ პლატფორმის მხარდაჭერით, 2022 წლის „საპარლამენტო არჩევნებისთვის“ კვალიფიციური იურისტებისა და დარგის სპეციალისტების მომზადება იგეგმება.
არძინბას ინიციატივით და ბჟანიას მხარდაჭერით უკვე შეიქმნა „აფხაზეთის რესპუბლიკის პრეზიდენტის საკადრო რეზერვიც“. პლატფორმის წარმომადგენლები ასევე გადიან სტაჟირებას რუსეთის საჯარო უწყებებში. მაგ., პლატფორმის კოორდინატორმა მილანა ხაშბამ კვალიფიკაცია რუსეთის პრეზიდენტის პრეს-მდივნის, დმიტრი პესკოვის უწყებაში აიმაღლა. რუსეთის საჯარო უწყებებში აფხაზი ახალგაზრდების სტაჟირება ინალ არძინბას რუსული კავშირების წყალობით ხდება.
თბილისთან დიალოგი - ვინ რას ფიქრობს?
ბჟანია და მისი უახლოესი თანამებრძოლები „ძველი გვარდიის“ წარმომადგენლები არიან, რომლებსაც ქართულ მხარესთან ურთიერთობა 1990-იან წლებამდეც ჰქონდათ. მათი ხედვები თბილისთან დიალოგის საკითხზე განსხვავდება ომის შემდგომი თაობის ხედვებისგან, რომელიც უფრო რადიკალურია თბილისთან ურთიერთობის საკითხში.
ბჟანიამ და მისმა „უშიშროების საბჭოს მდივანმა“ სერგეი შამბამ (1951) გასულ წელს ღიად მიანიშნეს ჟენევის ფორმატის გარდა თბილისთან ურთიერთობის ახალი პლატფორმის შექმნის აუცილებლობაზე. საზოგადოების ნაწილისა და „ოპოზიციის“ მწვავე შეფასებები მოჰყვა 2020 წლის 4 დეკემბერს მიღებულ „აფხაზეთის რესპუბლიკის საგარეო პოლიტიკის კონცეფციას“. „კონცეფციის“ თანახმად, აფხაზური მხარე უშვებდა შესაძლებლობას მოლაპარაკებების დამატებითი ფორმატი შექმნილიყო, სადაც იმ საკითხებს განიხილავდნენ, რომლებიც ჟენევის ფორმატში ვერ გვარდება. ამ მოსაზრებას იმდენად დიდი შიდა ზეწოლა მოჰყვა, რომ 2021 წლის 25 მარტს სადავო ფრაზა ამოიღეს კონცეფციიდან.
ამ კონტექსტში შეიძლება შევხედოთ ბჟანიას თანაშემწის ბენურ კვირაიას თბილისში ვიზიტსაც. კვირაია, რომელიც ამ ვიზიტამდე რამდენიმე დღით ადრე გადადგა თანაშემწის თანამდებობიდან, თბილისში თავის ნაცნობებთან ინვესტიციების მოზიდვის საკითხს განიხილავდა. მიუხედავად იმისა, რომ კვირაია ომის მონაწილეა და მას „პროქართულობას“ ვერ დასწამებ, დიდი ვნებათაღელვა გამოიწვია როგორც მისმა თბილისში შეხვედრებმა, ისე სოციალურ მედიაში გავრცელებულმა ვიდეომ, სადაც იგი ქართველი მეგობრის სადღეგრძელოს სვამს.
„ძველი გვარდიისგან“ განსხვავებული ხედვები აქვთ ახალი თაობის წარმომადგენლებს, რომლებსაც ნაკლები კავშირი აქვთ ქართველებთან და რუსეთთან ინტეგრაციასაც, ძველი თაობის აფხაზი პოლიტიკოსებისგან განსხვავებით, მეტი ენთუზიაზმით უჭერენ მხარს. ისინი განათლებას ძირითადად რუსეთში იღებენ, კარიერული წინსვლის შესაძლებლობასაც რუსეთში ხედავენ და ანტიქართული პროპაგანდის გავლენასაც ყველაზე მეტად ისინი განიცდიან. ახალ თაობაში სჭარბობს მოსაზრება, რომ საქართველოსთან დიალოგის წინაპირობა აფხაზეთის დამოუკიდებლობის აღიარება უნდა იყოს. ამის შესახებ თავისი პოზიცია ღიად დააფიქსირა არძინბამაც.
ძირითადი დასკვნები
სომხეთში არსებულ მდგომარეობასთან დაკავშირებით გთავაზობთ «Московский комсомолец» (რუსეთი)-ის ინტერვიუს რუსეთის სახელმწიფო დუმის დსთ-ს საქმეთა, ევრაზიული ინტეგრაციისა და თანამემამულეებთან ურთიერთობის კომიტეტის პირველი მოადგილე კონსტანტინ ზატულინთან.
– სომხეთი, როგორც ჩანს, პოლიტიკური რეპრესიებისა და შპიონომანიის ბნელ ეპოქაში შედის.
სამართალდამცავი სტრუქტურები აცხადებენ, რომ გამოვლენილია ფართომასშტაბიანი შეთქმულება, რომლის მიზანი იყო ფაშინიანის ხელისუფლებიდან ჩამოშორება. ამ შეთქმულებაში, ოპოზიციური პოლიტიკოსებისა და ყოფილი პრეზიდენტების გარდა, თითქოს მონაწილეობდნენ ეკლესიის მაღალი იერარქები და მსხვილი ბიზნესმენები. საქმე იქამდე მივიდა, რომ ფაშინიანის მმართველობამ შეეცადა აიკრა ეტჩმიაძინის კათოლიკოსის რეზიდენცია, რათა დაეპატიმრებინათ არქიეპისკოპოსი, რომელიც, გავრცელებული ინფორმაციით, ასევე ფიგურირებდა ამ საქმეში. – რატომ სჭირდება ფაშინიანს ეს ყველაფერი?
– ფაშინიანმა იგრძნო, რომ იმ ჩიხში, რომელშიც ის მიაქანებს სომხეთსა და სომეხ ხალხს, უკვე საჭიროა ახალი მსხვერპლი.
სომეხი ერის ცნობიერების გადატრიალება, თანამშრომლობა აზერბაიჯანთან და თურქეთთან, რუსეთის უარყოფა და სომხეთის დასავლეთზე ორიენტაცია – ამ ყველაფერს ძალიან მაღალი ფასი აქვს და ის თანდათან იზრდება. ამისთვის საჭიროა დათმო ტრადიციული ურთიერთობები რუსეთთან – როგორც სომეხთა ისტორიულ მფარველთან, დათმო სომხეთის გმირული წარსული და არმენული გენოციდის მეხსიერება. ფაშინიანის გეგმით, საჭიროა უარი ტრადიციულ სარწმუნოებაზეც, პატივისცემაზე სომხური სამოციქულო ეკლესიისადმი.
მისი აზრით, ასე უნდა „გადავარჩინოთ“ სომხები ძველი წარმოდგენებისგან სიკეთესა და ბოროტებაზე და გადავიყვანოთ სომხეთი იმ ბანაკში, რომელიც რუსეთის მოწინააღმდეგედ მიიჩნევა. თუმცა, მაგალითად, საბერძნეთი წარმატებით თანაარსებობს დასავლეთთან თავისი მართლმადიდებლური იდენტობის დაკარგვის გარეშე.
ჩემი აზრით, ფაშინიანს თან სდევს დევნის მანია – რაც არ არის გასაკვირი, იმ ყველაფრის გათვალისწინებით, რაც მას ჩაუდენია. ადამიანი, რომელმაც ამდენი უბედურება მოუტანა საკუთარ ერს, ბუნებრივია, ღელავს საკუთარ მომავალზე. სწორედ ამიტომ ის ცდილობს პრევენციული დარტყმებით გაანეიტრალოს ყველა, ვისაც საფრთხედ აღიქვამს და მიიჩნევს, რომ ისინი რუსეთის მხარდაჭერით სარგებლობენ. მისთვის რუსეთი ყოველთვის და ყველაფერში დამნაშავეა.
ამავე ლოგიკით, ის ყველა თავის მოწინააღმდეგეს „მარიონეტად“ აცხადებს. ადრე ასე მოიხსენიებდა კოჩარიანსა და სარგსიანს. მაგრამ მას შემდეგ, რაც ფაშინიანის ეკლესიაზე თავდასხმები გააკრიტიკა მისმა ყოფილმა მენტორმა – პირველმა პრეზიდენტმა ლევონ ტერ-პეტროსიანმა და შეხვდა კათოლიკოსს, ფაშინიანმა მაშინვე გამოაცხადა, რომ ტერ-პეტროსიანიც მარიონეტია. ვის მარიონეტებზეა საუბარი – აშკარად რუსების, თუმცა იმის მტკიცება, რომ ტერ-პეტროსიანი კრემლის აგენტია, ცოტა არ იყოს, ფანტაზიის სფეროდანაა.
მთელი ეს პროცესები, სინამდვილეში, დაკავშირებულია მომავალი წლის (2026) ივნისში დაგეგმილ საპარლამენტო არჩევნებთან.
– აზერბაიჯანულ მედიაში ვრცელდება ინფორმაცია, თითქოს ფაშინიანს მისი ოპონენტების შესახებ კომპრომატებით ამარაგებენ უცხოური სპეცსამსახურები – დასავლური ან თურქული. რამდენად რეალურია ეს?
– დასავლეთმა და თურქეთმა ფაშინიანი დიდი ხანია საკუთარ კლიენტად აღიქვეს. ის არასდროს მალავდა თავის შეხედულებებს. ჯერ კიდევ 10 წლის წინ გამოაქვეყნა სტატია სათაურით „დავივიწყოთ გმირული“, რომელშიც ითხოვდა სომხეთის გამოყოფას რუსეთისგან, გიუმრიში რუსეთის სამხედრო ბაზის გაუქმებას და ჰეროიზმის იდეის მოცილებას სომხური პოლიტიკიდან.
მას მიაჩნდა, რომ არმენული გენიალური წარსული – მეხსიერება დიდი სომხეთის, სპარსული, რომაული და ბიზანტიური ეპოქების შესახებ – სომხეთს მხოლოდ ჩიხში აქცევს. ის კი არ სჯერდებოდა გენოციდის მეხსიერებას – მას ხელს უშლის „დღევანდელობაში“.
უნდა ვაღიაროთ: ფაშინიანი თავისი ღალატის გზაზე მტკიცედ დგას. ბუნებრივია, ასეთმა პერსონამ უკვე მაშინ მიიპყრო მათ ყურადღება, ვისაც სჭირდებოდა იდეოლოგიური ინსტრუმენტი რეგიონში.
საინტერესოა, რომ დღეს ფაშინიანის კავშირებზე უცხოურ სპეცსამსახურებთან ხმამაღლა სწორედ აზერბაიჯანული მედია საუბრობს. თითქოს ასე ურჩევნიათ: „თუ მას ამარაგებენ MI6, CIA ან თურქული მიტი – ე.ი. რაღაცას იციან, აბა, ტყუილად ხომ არ ილაპარაკებდნენ!“
– ფაშინიანი წმენდს ოპოზიციას მომავალ არჩევნებამდე?
– აბსოლუტურად. ის კარგად იცის, რომ „მოტოციკლი დგება მხოლოდ მაშინ, როცა მიდის“. როგორც კი გაჩერდება – დაეცემა. ფაშინიანს გამარჯვება სჭირდება, სხვა შემთხვევაში მას სხვადასხვა ბედი ელის – ან გაქცევა, ან რეპრესიების გაგრძელება და კრიზისების დამყარება.
მაგრამ დაპატიმრებულების ნაცვლად ახალი ოპონენტები მოდიან. ეს პროცესი არ დასრულდება. აქ კითხვები ფაშინიანს კი არა, სომხეთის ამომრჩეველს და დიასპორას უნდა დაესვას.
– მართლაც გაჩნდა იმედგაცრუება რუსეთში, როგორც მოკავშირეში, თუ ეს მხოლოდ ფაშინიანის პროპაგანდის შედეგია?
– 2020 წლის ომის დროს და შემდეგ რუსეთმა ხშირად ამბობდა: „არ შეგვიძლია ვიყოთ უფრო სომხები, ვიდრე თავად სომხები“. ფაშინიანის მთავრობა არჩეულია იმავე პარლამენტის მიერ, რომელიც სომხურმა ხალხმა აირჩია. შესაბამისად, რაც ხდება – სომხეთის არჩევანია.
აქტიური ჩარევა იმ პერიოდში ნიშნავდა რუსეთის ჩათრევას ახალ, კავკასიურ კონფლიქტში, რაც აბსოლუტურად არ გვეხერხებოდა უკრაინაში მიმდინარე პროცესების ფონზე.
მთელი ეს ისტორია მეტია, ვიდრე რუსეთ-სომხეთის სახელმწიფოთაშორისი ურთიერთობა – ეს არის რუს და სომეხ ხალხებს შორის კავშირი. მანამდე ყველა სომეხს, მიუხედავად იმისა, სად ცხოვრობდა, ჰქონდა განცდა, რომ რუსეთი – ეს არის ის ძალა, რომელმაც მათი ერი გენოციდისგან იხსნა.
შეახსენეთ, რამ გამოიწვია გენოციდი 1915 წელს? ოსმალებმა შიშით, რომ სომხები რუსეთის მხარეს აღმოჩნდებოდნენ, ჯერ სამხედროები გაწყვიტეს, შემდეგ – ინტელიგენცია და ბოლოს – უბრალო გლეხები. ეს ისტორია სომხებისთვის ტკივილია, მაგრამ ვალდებულებაა რუსეთისთვისაც – გვსურს ეს თუ არა.
ფაშინიანი ცდილობს ეს ყველაფერი მოსპოს და რუსეთის პასუხისმგებლობად წარმოადგინოს როგორც 2020, ასევე 2023 წლების წარუმატებლობები. 120 ათასი სომეხი გააძევეს ყარაბაღიდან, მაგრამ ფაშინიანისთვის ისინი არასასურველი ხალხია – ვერ იტანენ მის რეჟიმს. ის კი ცდილობს მათი მარგინალიზებას. მაგრამ დასმული კითხვაა: თქვენ რატომ არ დაიცავით თქვენი თანამემამულეები?
– რატომ არ გაუმჯობესდა რუსეთის ურთიერთობა აზერბაიჯანთან, თუ ის აღარ უჭერს მხარს სომხეთს?
– იმიტომ, რომ აზერბაიჯანს ჩვენ აღარ ვჭირდებით. მას სჭირდება განსაკუთრებული ურთიერთობა თურქეთთან, ისრაელთან, ბრიტანეთთან. ეკონომიკური ურთიერთობა რუსეთთან კარგია, მაგრამ უკვე მეორე პლანზეა. ამიტომ ბაქო ეძებს მიზეზებს, რატომ არ ეთანხმება რუსეთს – ხან ზელენსკის ეხუტება, ხან უკრაინის მხარდამჭერი განცხადებები აქვს. ჩვენ კი ეს თითქოს არც გვესმის.
ამ დროს მიმდინარეობს მოლაპარაკებები, რომ ფაშინიანმა და ალიევმა ხელი მოაწერონ სამშვიდობო შეთანხმებას დასავლურ არენაზე – ყველაზე უკეთ აშშ-ში, რომ ტრამპი კვლავ იქცეს „მშვიდობისმყოფელად“ და აიღოს ნობელი.
სუბიექტური მიზეზი თავად ილჰამ ალიევია – გამარჯვებული, რომელიც დღეს ქედმაღლობით სუნთქავს. მისი დამოკიდებულება რუსეთთან დაძაბულობაში შედის, თუმცა ამას თავიდან აიცილებდა.
მისი ქმედებები ეჭვს იწვევს. ილჰამი – ეს არის პოლიტიკოსი ევროპულ კოსტიუმში და აზიური ქცევებით. რომელი ასპარეზით არ ჰგავს ფაშინიანს? ორივენი არბევენ ეკლესიებს, ამტკიცებენ, რომ არ ყოფილა სომხური ეკლესია ყარაბაღში – თითქოს იქ მხოლოდ „ალბანური მონასტრები“ იყო.
ცნობისათვის:
ამარასი – IV საუკუნეში დაფუძნებული სომხური მონასტერი.
დადივანკი – XII–XIII საუკუნეების სომხური მონასტერი.
განძასარი – X–XIII საუკუნეების სომხური მონასტერი.
წარმოიდგინეთ, ვიღაც გამოვა და იტყვის, რომ კრემლი – იტალიური კულტურის ძეგლია. ასე შეიძლება ღირსეული მშვიდობა ააშენო? – არა. ეს იქნება მშვიდობა სომხეთის სრული დამცირების ფასად.
დღეს ფაშინიანი ამ გზით მიდის. კარაპეტიანის საქმე ეკლესიასთან ერთად გაჩნდა იმ ფონზე, როცა ფაშინიანი პირველად ათწლეულებში ჩავიდა თურქეთში და იქ განაცხადა: „მშვენიერია, რომ სომხეთი გახდება მსოფლიო გზაჯვარედინი“.
ადრე ის ამტკიცებდა, თითქოს ზანგეზურის კორიდორი რუსეთს სურდა. სინამდვილეში, ამას ყოველთვის თურქეთი და აზერბაიჯანი მოითხოვდნენ – „დიდი თურქული სამყაროს“ იდეისთვის. და ახლა ფაშინიანმა აღიარა, რომ ის მათ ხელს უწყობს.
თუ ის დიდხანს დარჩება, სომხეთი გახდება მორიგი ახლოაღმოსავლური ქვეყანა – საკუთარი ისტორიისა და იდენტობის გარეშე.
და ეს იმ ქვეყანაში, რომელმაც პირველმა მიიღო ქრისტიანობა – 301 წელს, ვერც ბიზანტიამ და ვერც საქართველომ ვერ დაასწრეს. ფაშინიანი კი ამბობს, რომ სომხური ეკლესია „ვიზანტიის დროიდან უცხო აგენტია“. ის ეკლესია, რომელმაც მრავალი საუკუნის განმავლობაში შეინარჩუნა სომეხი ერის იდენტობა სახელმწიფოს გარეშე.
