,
1937 წლის 12 აგვისტოს, ქვიშხეთის მწერალთა დასასვენებელ სახლში დააპატიმრეს მიხეილ ჯავახიშვილი. ის წამოიყვანეს თბილისში და მოათავსეს შინსახკომის საპატიმროში.
საკნის კართან რომ მიიყვანეს და ხელი უბიძგეს, ერთ-ერთმა პატიმარმა, რომელიც ყველაზე ახლოს იყო კართან, დაიძახა, მიხეილ ჯავახიშვილი მოიყვანეს ჩვენთანო. საკანი გადავსებული გახლდათ - დასაწოლი კი არა, ფეხზე დასადგომი ადგილი ჭირდა... მაგრამ მწერლისთვის უმალ გამოინახა კუთხე. მას თეთრი ტანისამოსი ეცვა, განუყრელი ხელჯოხი კი, რომელიც ქვიშხეთიდან წამოყვანისასაც ეჭირა, ცხადია, აღარ ჰქონდა...
პირველ დაკითხვებს თავად ლავრენტი ბერია ესწრებოდა. ცემა და წამება მისი ბრძანებით, მის თვალწინ მიმდინარეობდა. მიუხედავად ჯოჯოხეთური ტანჯვისა, ჯავახიშვილი მაინც ახერხებდა მხნეობა შეენარჩუნებინა და დაკითხვიდან დაკითხვამდე თანასაკნელებს ხან რას უამბობდა და ხან რას. ერთხელ, რაღაც საინტერესო ამბავს ჰყვებოდა თურმე, როცა საკნის კარი გაღებულა და დასაკითხად გაუყვანიათ. უკან კარგა ხნის შემდეგ დაუბრუნებიათ - ნაწამები, ძალაგამოცლილი, გონებამიხდილი. პატიმრებს დაუწვენიათ და გარს შემოხვევიან. ცოტა ხანში, მწერალს თვალები გაუხელია და უკითხავს, გეთაყვა, სად გავჩერდი აღარ მახსოვსო და პასუხი რომ მოუსმენია, თხრობა გაუგრძელებია...
"როცა ჩეკისტები თავს დაგვადგნენ და მამას დაპატიმრების ორდერი წარუდგინეს. მე და ჩემი ძმა რამაზი ოთახიდან გამოვცვივდით და დავინახეთ, როგორ წამოდგა საწოლიდან მამა, როგორ ჩაიცვა თეთრი კოსტიუმი და უსიტყვოდ გაჰყვა ჩეკისტებს. ჩემი და, ქეთევანი, მათ რაღაცას უყვებოდა. დედა კი გაოგნებული იდგა." - რუსუდან ჯავახიშვილის მოგონებიდან.
,,მას გამძაფრებული პატრიოტული შეგნება ჰქონდა: რუსულ-ქართული ჟარგონი, დამახინჯებული ქართული წარწერა მაღაზიის აბრაზე ან დაწესებულების ფასადზე თითქოს პირად შეურაცხყოფას აყენებდა. შეიძლება მისი მტკივნეული პატრიოტიზმი იმითაც აიხსნებოდა, რომ საქართველოს განაპირა პროვინციიდან წარმოსდგებოდა, მარაბდის რაიონიდან, სადაც ქართველ ხალხს ყველაზე მეტი სისხლი დაუღვრია მტრის ურდოებთან ბრძოლაში." - წერს გერონტი ქიქოძე, რომელიც ერთადერთი იყო ჯავახიშვილის თანამედროვეებში, ვინც 26 ივლისს, მწერალთა კავშირის პრეზიდიუმის გადაწყვეტილებას: „მიხეილ ჯავახიშვილი, ჯაშუში და დივერსანტი, განდევნილ იქნას მწერალთა კავშირიდან და ფიზიკურად განადგურდეს“ - მხარი არ დაუჭირა და სხდომა პროტესტის ნიშნად დატოვა.
საბჭოთა დიქტატურას მოთმინების ფიალა ოთხი დღით ადრე, 22 ივლისს აევსო. როდესაც, პაოლო იაშვილმა მწერალთა კავშირის შენობაში თავი მოიკლა და ფუნქციონერებმა ამ ფაქტზე რეზოლუცია მიიღეს, სადაც იაშვილის "ქმედება" ანტისაბჭოთა პროვოკაციად შერაცხეს. ჯავახიშვილი არ შეუერთდა მათ და მწერლის გამბედაობა შეაქო..
მოგვიანებით, რეაბილიტირებული მწერლის იუბილზე, ნოდარ დუმბაძემ თქვა:
,,... ვაი, რა ვიწრო ნაოჭი, ღარი და ხნული ჰქონია ტვინში იმას, ვისაც ეგონა, რომ მის სახელს წაშლიდა ქვეყნიერებაზე. ტკივილი ტკივილად დარჩა. თორემ ჯავახიშვილი იმ პატიოსან თვალსა ჰგავს, ერის საგანძურის სეიფში რომ დევს, რომელსაც ვერც მოიპარავ, ვერც გაყიდი და ვერც იყიდი, რადგან ერთადერთია, უნიკალური და ფასდაუდებელი. ახლა ჯავახიშვილის წიგნები ყველა ოჯახში აწყვია, როგორც განძი, როგორც გაფრთხილება, გამოფხიზლება, სიმართლე, აღიარება, სიყვარული, თავდავიწყება, ინტერნაციონალიზმიც და პატრიოტიზმიც, ყველაფერი ის, რითაც სუნთქავს ქართველი ხალხი. იგი ილიას პირდაპირი მემკვიდრე იყო, ამოღებული ხმალივით შიშველი და სამშობლოს საკურთხეველზე ზვარაკად მიტანილი. ჯავახიშვილისნაირი მწერლები საერთოდ არ კვდებიან, და თუ კვდებიან, ხელმეორედ იბადებიან. ესე იგი, ერსა და მის მშობელ ხალხს არ ძალუძთ მის გარეშე სიცოცხლე. ასე იბადება უკვდავება ქვეყნიერებაზე და ასე დაიბადა საქართველოში მიხეილ ჯავახიშვილი."
მწერალი, საზოგადო მოღვაწე, საქართველოს დამოუკიდებლობის ქომაგი, სხვადასხვა დროს რეპრესირებული და წლობით აკრძალული ავტორი, ქართული რეალისტური რომანის ფუძემდებელი - მიხეილ ჯავახიშვილი, 1937 წლის 14 აგვისტოს დააპატიმრეს და ბერიას თანდასწრებით, წამებისგან დაუძლურებულს მოაწერინეს ხელი „დანაშაულის აღიარებაზე“. დახვრიტეს იმავე წლის 30 სექტემბერს. მწერლის არქივი გაანადგურეს, ქონებას კონფისკაცია გაუკეთეს. მოგვიანებით დახვრიტეს მისი ძმაც
„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.
ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...
ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.
ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.
„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...
ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.
რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.
ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.
მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.
თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.
