,
„გერმანელი ტყვეების აშენებულია“, როდესაც ქუთაისში ამას რომელიმე შენობაზე იტყვიან, ეს იმას ნიშნავს, რომ ამ ნაგებობას ვერც დრო და ვერც 9 ბალიანი მიწისძვრა ვერაფერს დააკლებს.
"გერმანელების აგებული“ - ხარისხის ნიშანია.
ბანაკისთვის ქუთაისში, ახლანდელ ავტოქარხნის უბანში, დღევანდელი კადეტთა ლიცეუმისა და #2 სასჯელაღსრულების დაწესებულების მიმდებარე ტერიტორია იყო გამოყოფილი. ბანაკებს ეკავა ქუთაისის ყოფილი აეროპორტის ტერიტორიაც.
აქ იყო განთავსებული „კოლონია“, როგორც ადგილობრივები ეძახდნენ, ბარაკული ტიპის შენობებით.
სხვადასხვა ეროვნების ტყვეებს ერთმანეთიდან და ქალაქის მცხოვრებლებიდან მავთულხლართები თიშავდა.
მოვალეობები სხვადასხვა იყო, მაგრამ მდგომარეობა და პირობები ყველასთვის ერთნაირად მძიმე და არაადამიანური. საწოლებში თეთრეულის ნაცვლად ბაღლინჯოები, ტუალეტის ნაცვლად - ორმო, საპონი საერთოდ არ არსებობდა, ფარღალალა კედლები, რომელიც ქუთაისურ ქარს ვერ აკავებდა, იატაკის ნაცვლად - მიწა, ტანსაცმლის ნაცვლად - ნაფლეთები, ის რაც ტანსაცმლიდან დარჩა. ზოგჯერ ესეც არ იყო - პატიმრები ტანსაცმელს ერთ ზედმეტ ულუფა საჭმელში ცვლიდნენ.
სხვებისთვის ტანსაცმლის მოპარვას, ისევ ერთ ულუფა საჭმელში გასაცვლელად.
ქურდობით გამოწვეული დანაკლისი წყლით შეავსეს, ქურდები კი კარცერში გაუშვეს. თუმცა, საბჭოთა ზედამხედველისთვის მნიშვნელობა არ ჰქონდა მოიპარა თუ მოპარეს, აქაც საბჭოთა სამართალი მუშაობდა და კარცერში შეიძლება მოხვედრილიყო ადამიანი, რომელიც გაქურდეს.
კარცერი იყო ხელისგულისოდენა ოთახი, წყლიანი იატაკით, კუთხეში პარაშით და იქვე ორი ფიცრით - დასაძინებლად.
გარდაცვლილებს იქვე მარხავდნენ, ბანაკის მიმდებარე ტერიტორიაზე ქუთაისში დღემდე პოულობენ მათ ჩონჩხებს სხვადასხვა მშენებლობებისას.
პატიმრების ურჩობა გაქცევის მცდელობებში გამოიხატებოდა. პირველად ათი პატიმარი გაიქცა. რომლებიც უკან არ დაუბრუნებიათ, ვერავინ გაიგო მათი ბედი თუმცა პოლონელები გულში იმედოვნებდნენ, რომ გაქცეულებმა სამშვიდობოს გააღწიეს. სხვა მცდელობები უშედეგოდ დასრულდა. ისევ პატიმარმა დააბეზღა (ერთი ულუფა „სუპის“ფასად) სხვა გაქცეულები კი გზაში დაიჭირეს და დააბრუნეს.
ვინც არ გარბოდა სხვაგვარად ცდილობდა თავის გადარჩენას. საამისოდ საკუთარ პროფესიებს იშველიებდა.
თავის გადარჩენის ინსტინქტმა ათასნაირი უნარი აამოქმედა პატიმრებში. ისინი ამზადებდნენ საპონს, პოულობდნენ ალუმინს რისგანაც დეფიციტურ ჭურჭელს აკეთებდნენ, ბრეზენტისგან კერავდნენ ფეხსაცმელს. რომლებსაც ადგილობრივებზე ყიდდნენ ან ცვლიდნენ.
მაგრამ რისკები და სასოწარკვეთილი ქმედებები ყველასთვის თანმდევი იყო იმ რთულ ეპოქაში და იგი სხვა უფრო სერიოზული ნაბიჯებისკენ უბიძგებდა პატიმრებს.
პოლონელები აჯანყდნენ და უარი განაცხადეს სამუშაოდ გასვლაზე. ამ მოთხოვნაში ყველა სოლიდარული იყო. ისინი ითხოვდნენ მათი საქმეების გარკვევას და გათავისუფლებას.
ბანაკის ადმინისტრაცია შეაშფოთა ამ ფაქტმა და დათმობებზე წავიდა. პოლონელები 1947 წლის მარტიდან - მაისამდე სამუშაოდ არ დადიოდნენ, ბანაკის ადმინისტრაცია ამაზე თვალს ხუჭავდა, ყველა უცდიდა უმაღლესი ხელისუფლების გადაწყვეტილებას, როგორც ჩანდა - სასიკეთოს.
თუმცა ამდენი უბედურებაგამოვლილი პატიმრები ჯერ მაინც არ იცნობდნენ საბჭოთა სამართალს და საბჭოთა შეპირებას.
ქუთაისში კი დატოვეს საუკეთესოდ ნაგები შენობები და მოგონებები.
სტატიაში გამოყენებულია მასალები დარიუშ როგუტის წიგნიდან „პოლონელი ტყვეების ბედი შსსპ ქუთაისის ბანაკში (1945-1947) და “საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის“ მიერ მოწოდებული მასალები
„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.
ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...
ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.
ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.
„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...
ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.
რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.
ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.
მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.
თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.
