USD 2.7433
EUR 2.8862
RUB 2.7214
თბილისი
#0331 ბანაკის ტყვეები ქუთაისში
თარიღი:  514

„გერმანელი ტყვეების აშენებულია“, როდესაც ქუთაისში ამას რომელიმე შენობაზე იტყვიან, ეს იმას ნიშნავს, რომ ამ ნაგებობას ვერც დრო და ვერც 9 ბალიანი მიწისძვრა ვერაფერს დააკლებს.

 

"გერმანელების აგებული“ -  ხარისხის ნიშანია.

 
 
„გერმანელებში“ ქუთაისელები მეორე მსოფლიო ომის დასრულების შემდეგ ქალაქში ჩამოყვანილ ტყვეებს გულისხმობენ, რომელთაც სხვადასხვა მშენებლობებზე ამუშავებდნენ, მაგრამ ტყვეთა შორის მარტო გერმანელები არ იყვნენ,  40 - მდე ეროვნების ადამიანი იყო. მათ შორის  ქართველები, რუსები, ლატვიელები, ლიეტუველები, იაპონელები, უკრაინელები, შუა აზიის რესპუბლიკების წარმომადგენლები. ასევე ერთ-ერთი ყველაზე მრავალრიცხოვანი პოლონელი ტყვეები -  1270 - მდე ადამიანი.
 
 
1945 წელს მეორე მსოფლიო ომი დასრულდა, მაგრამ მშვიდობა ყველასთვის არ დამდგარა. ომი და ტყვეობა კიდევ წლები გაგრძელდა ქუთაისის შინსახკომის საკონტროლო ფილტრაციული ბანაკი #0331-ში  მყოფი 5 ათასზე  მეტი საბჭოთა პატიმრისთვის.
 
პატიმრების დანაშაული გერმანელებთან „პლენად“ ყოფნა, ან დეზერტირობა იყო.  მაგრამ უმეტესად საერთოდ  არანაირი დანაშაული არ იკვეთებოდა. უფრო მეტიც, სხვა რეჟიმის პირობებში ამ საბჭოთა ტყვეებს გმირობის და მამაცობის სტატუსებს მიანიჭებდნენ,  მაგრამ საბჭოთა რეჟიმს გმირობაც და დანაშაულიც სხვანაირად ესმოდა.
 
როგორც პოლონელი მკვლევარი დარიუშ როგუტი წერს, მის წიგნში „პოლონელი ტყვეების ბედი შსსპ  ქუთაისის ბანაკში (1945-1947წლები)“, პოლონელი პატიმრები ქუთაისში ვილნიუსიდან ჩამოიყვანეს, ისინი  ფაშისტების წინააღმდეგობის არმიაში იბრძოდნენ. საბჭოთა ჯარების ლიეტუვაში შესვლის შემდეგ პოლონელები რატომღაც დააპატიმრეს და ქუთაისში გამოამგზავრეს. დააკავეს უმიზეზოდ, ულოგიკოდ, იმიტომ რომ სტალინმა და საბჭოთა ხელისუფლებამ ასე გადაწყვიტა. მეორე მსოფლიო ომის გმირებს საბჭოთა ხელისუფლებამ პატიმრობა მიუსაჯა. რადგან სხვა სამართალი არ იცოდა, გარდა უსამართლობისა.
 
ასეთი ბანაკები საბჭოთა კავშირის ბევრ ქალაქში არსებობდა. და იგი ნაციონალ-სოციალისტების საკონცენტრაციო ბანაკებიდან ბევრად არ განსხვავდებოდა.

ბანაკისთვის ქუთაისში, ახლანდელ ავტოქარხნის უბანში, დღევანდელი კადეტთა ლიცეუმისა და #2 სასჯელაღსრულების დაწესებულების მიმდებარე ტერიტორია იყო გამოყოფილი. ბანაკებს ეკავა ქუთაისის ყოფილი აეროპორტის ტერიტორიაც.

 

აქ იყო განთავსებული „კოლონია“, როგორც ადგილობრივები ეძახდნენ, ბარაკული ტიპის შენობებით.

სხვადასხვა ეროვნების ტყვეებს ერთმანეთიდან და ქალაქის მცხოვრებლებიდან მავთულხლართები თიშავდა.

 
იგი ყოფდა ბანაკებს ქვებანაკებადაც.
 
იყოფოდა და ხარისხდებოდა პატიმრებიც იმის მიხედვით, თუ  რამდენად პასუხობდა  ბანაკის მოთხოვნებს მათი შესაძლებლობები. საბჭოთა კომენდატურასთან ერთად არსებობდა ადმინისტრაციულ- მომწესრიგებელი ხელმძღვანელობაც დაკომპლექტებული თავად პატიმრებისგან.
 
ქუთაისი, ავტოქარხნის დასახლება, ტყვეთა ყოფილი ბანაკის ტერიტორია
 
ტყვეთა ყოფილი ბანაკის ტერიტორია


მოვალეობები სხვადასხვა იყო, მაგრამ მდგომარეობა და პირობები ყველასთვის ერთნაირად მძიმე და არაადამიანური. საწოლებში თეთრეულის ნაცვლად ბაღლინჯოები, ტუალეტის ნაცვლად - ორმო, საპონი საერთოდ  არ არსებობდა, ფარღალალა კედლები, რომელიც ქუთაისურ ქარს ვერ აკავებდა, იატაკის ნაცვლად - მიწა, ტანსაცმლის ნაცვლად - ნაფლეთები, ის რაც ტანსაცმლიდან დარჩა. ზოგჯერ ესეც არ იყო - პატიმრები ტანსაცმელს ერთ ზედმეტ ულუფა საჭმელში ცვლიდნენ.

 
შიმშილი მთავარი მტერი იყო. ადამიანის სახეს აკარგინებდა ბანაკი #0331 ბინადრებს. აიძულებდა ენადირათ ვირთხებზე, ეჭამათ თიხა.
 
შიმშილი აიძულებდა დაბეზღებას, ქურდობას.

სხვებისთვის ტანსაცმლის მოპარვას, ისევ ერთ ულუფა საჭმელში გასაცვლელად.

 
მაგალითად, ორი პოლონელი პატიმარი სამზარეულოში შეიპარა და 20 -20 ულუფა „სუპი“ შეჭამა, ამხანაგებსაც წამოუღო.

ქურდობით გამოწვეული დანაკლისი წყლით შეავსეს, ქურდები კი კარცერში გაუშვეს. თუმცა, საბჭოთა ზედამხედველისთვის მნიშვნელობა არ ჰქონდა მოიპარა თუ მოპარეს, აქაც საბჭოთა სამართალი მუშაობდა და კარცერში შეიძლება მოხვედრილიყო ადამიანი, რომელიც გაქურდეს.

კარცერი იყო ხელისგულისოდენა ოთახი, წყლიანი იატაკით, კუთხეში პარაშით  და იქვე ორი ფიცრით - დასაძინებლად.

 
ბევრი იყო შიმშილით დაუძლურებულ და დაავადებულ პატიმართა  რაოდენობა და მათი სიკვდილის შემთხვევებიც.

გარდაცვლილებს იქვე მარხავდნენ, ბანაკის მიმდებარე ტერიტორიაზე ქუთაისში დღემდე პოულობენ მათ ჩონჩხებს სხვადასხვა მშენებლობებისას.

 
ავადმყოფებს, მნიშვნელობა არ ჰქონდა რით იყო ავად ყველას „მარგანცოვკით“ მკურნალობდნენ.

1946 წელს მდგომარეობა შედარებით გაუმჯობესდა. პატიმრებს გარკვეული „სტატუსი“ და ფნქცია  მიენიჭათ. მათ ამუშავებდნენ საცხოვრებელი სახლების, მესხიშვილის თეატრის, აბრშუმკომბინატის და ავტოქარხნის მშენებლობებზე. ურჩებს და არასასურველებს  - ქვის სამტეხლოებზე.
 
ყოფილი ავტოქარხანა

პატიმრების ურჩობა  გაქცევის მცდელობებში გამოიხატებოდა. პირველად ათი პატიმარი გაიქცა. რომლებიც  უკან არ დაუბრუნებიათ, ვერავინ გაიგო მათი ბედი თუმცა პოლონელები გულში იმედოვნებდნენ, რომ გაქცეულებმა სამშვიდობოს გააღწიეს. სხვა მცდელობები უშედეგოდ დასრულდა. ისევ პატიმარმა დააბეზღა (ერთი ულუფა „სუპის“ფასად) სხვა გაქცეულები კი გზაში დაიჭირეს და დააბრუნეს.

ვინც არ გარბოდა სხვაგვარად ცდილობდა თავის გადარჩენას. საამისოდ საკუთარ პროფესიებს იშველიებდა.

 
პატიმრის ჩარიცხვა ტექნიკურ პერსონალში მისი პირობებში გაუმჯობესებას ნიშნავდა.
 
ავტოქარხნის მშენებლობისას ქარხნის  ტერიტორია სავსე იყო გერმანიიდან მოროდიორობით თუ სამხედრო ალაფის სტატუსით წამოღებული ნივთებით. მათ შორის „ოპელის“ ქარხნდან მითვისებული დანადგარებით,  რომლითაც ააწყვეს ქუთაისის ავტოქარხანა.

თავის გადარჩენის ინსტიქტმა ათასნაირი უნარი აამოქმედა პატიმრებში. ისინი ამზადებდნენ საპონს, პოულობდნენ ალუმინს რისგანაც დეფიციტურ ჭურჭელს აკეთებდნენ, ბრეზენტისგან კერავდნენ ფეხსაცმელს. რომლებსაც ადგილობრივებზე ყიდდნენ ან ცვლიდნენ.

 
გარდა ყიდვა - გაყიდვისა ქუთაისელებთან სხვა ურთიერთობებიც დამყარდა. იყო შემთხვევები როდესაც ადგილობრივები საჭმელს უყოფდნენ პატიმრებს, ან პატიმრების წერილები მიჰქონდათ მათ სამშობლოში გასაგზავნად. ერთი ქუთაისელი იმასაც დათანხმდა საკუთარ მისამართზე მიეღო პოლონელი პატიმრის კორესპონდენციები, რაც დიდ რისკთან იყო დაკავშირებული.

მაგრამ რისკები და სასოწარკვეთილი ქმედებები ყველასთვის თანმდევი იყო იმ რთულ ეპოქაში და იგი სხვა უფრო სერიოზული ნაბიჯებისკენ უბიძგებდა პატიმრებს.

 
აღმოჩნდა, რომ საბჭოთა ხელისუფლება შედარებით ლოიალური იყო აზიის რესპუბლიკების, უკრაინელი, ბელორუსი, ლიეტუველი პატიმრების მიმართ.მათი უმრავლესობა გაათავისუფლა კიდეც. მაგრამ ისინი გაურკვეველ სიმკაცრეს იჩენდნენ პოლონელების მიმართ. გარდა რამდენიმე შემთხვევისა პოლონელი პატიმრებს გათავისუფლებაზე უარს ამბობდნენ.
 
ერთ დილას, იმის ნაცვლად, რომ მესაყვირეს სამუშაოზე გასვლის ნიშანი მიეცა, მან სიმღერა „ბრძოლის დროა“ დაუკრა.

პოლონელები აჯანყდნენ და უარი განაცხადეს სამუშაოდ გასვლაზე. ამ მოთხოვნაში ყველა სოლიდარული იყო. ისინი ითხოვდნენ მათი საქმეების გარკვევას და გათავისუფლებას.

ბანაკის ადმინისტრაცია შეაშფოთა ამ ფაქტმა და დათმობებზე წავიდა. პოლონელები 1947 წლის მარტიდან - მაისამდე სამუშაოდ არ დადიოდნენ, ბანაკის ადმინისტრაცია ამაზე თვალს ხუჭავდა, ყველა უცდიდა უმაღლესი ხელისუფლების გადაწყვეტილებას, როგორც ჩანდა - სასიკეთოს.

თუმცა ამდენი უბედურებაგამოვლილი პატიმრები ჯერ მაინც არ იცნობდნენ საბჭოთა სამართალს და საბჭოთა შეპირებას.

 
პატიმრები ბანაკიდან მართლაც გაამგზავრეს, მაგრამ არა დასავლეთით, არამედ  ჩრდილოეთით, რუსეთის  სხვადასხვა ქალაქებში არსებულ  ბანაკებში. მათი პატიმრობა კიდევ რამდენიმე წლით გახანგრძლივდა.

ქუთაისში  კი  დატოვეს საუკეთესოდ ნაგები შენობები და მოგონებები.

ერთ ხანდაზმულ ქუთაისელ ქალბატონს გერმანელი პატიმრის მიერ კედელზე შესრულებული ნახატიც დაამახსოვრდა - ჯარისკაცი სახლში ბრუნდება და მას დედა ეგებება - ხაზსა და ფერში გაცხადებული  ყველა პატიმრის ოცნება, სიზმარი, ან ახდენილი რეალობაც,  ვინ იცის?!


ფოტო: დავით ხვადაგიანი
 

სტატიაში გამოყენებულია მასალები დარიუშ როგუტის  წიგნიდან „პოლონელი ტყვეების ბედი შსსპ ქუთაისის ბანაკში (1945-1947)  და “საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის“ მიერ მოწოდებული მასალები

წყარო:https://www.kutaisipost.ge/

ანალიტიკა
«Lauterbacher Anzeiger» (გერმანია): „საქართველო პუტინის ორბიტაზე გადადის: უშვებს თუ არა „შეცდომას“ ევროკავშირი?“

გერმანული გაზეთი „ლაუთერბახერ ანცეიგერი“ (Lauterbacher Anzeiger - იბეჭდება ჰესენის მხარეში) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „საქართველო პუტინის ორბიტაზე გადადის: უშვებს თუ არა „შეცდომას“ ევროკავშირი?“ (ავტორი - ფლორიან ნაუმანი).

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

საქართველოში ჩატარებული არჩევნებიდან სამ კვირაზე მეტი გავიდა, მაგრამ ევროკავშირს ჯერ კიდევ არ აქვს გამოხატული მკაფიო პოზიცია და ამ ეტაპზე მხოლოდ განმარტებებს ითხოვს. ბრიუსელს ამისათვის საკმაო მიზეზები აქვ: არცევნებში რატომღაც მოულოდნელად გაიმარჯვა სულ უფრო ავტორიტარმა და პრორუსულად განწყობილმა პარტიამ „ქართულმა ოცნებამ“, რაც ბევრ კითხვას იწვევს. ოქტომბრის ბოლოდან ოპოზიცია არჩევნების დროს მომხდარი დარღვევების ფაქტებს აგროვებს, მაგრამ მნიშვნელოვანი კანონდარღვევების რაოდენობა, როგორც ჩანს, საკმარისი არ არის.

დებატები ევროპარლამენტში: საით მიდის საქართველო?

ამ კვირაში ევროპის პარლამენტში მიმდინარე დებატების დროს ორი მომენტი აშკარად გამოიკვეთა: პარლამენტართა ერთმა ნაწილმა ევროკავშირი ორმაგი პოლიტიკის გატარებაში  და არჩევნების შედეგების მხოლოდ პოლიტიკური ნიშნით შეფასებაში დაადანაშაულა, ხოლო მეორე ნაწილმა საქართველოს მთავრობის მიმართ უფრო ხისტი ზემოქმედება მოითხოვა. გადაწყვეტილება (ალბათ, სიმბოლური მნიშვნელობის მქონე) ჯერ მიღებული არ არის.

საბოლოო ჯამში, როგორც ჩანს, ამჟამად საკითხის აქტუალობა იმაშია, გადავა თუ არა  საქართველო რუსეთის ორბიტაზე და გახდება თუ არა მისი თანამგზავრი - მიუხედავად იმისა, რომ მოსახლეობას ევროპული ორიენტაცია აქვს. ასევე მნიშვნელოვანია დადგინდეს - იყო თუ არა არჩევნები დემოკრატიული და სამართლიანი.

გერმანიის „მწვანეთა“ პარტიის წარმომადგენელი სერგეი ლაგოდინსკი და ესტონელი სოციალ-დემოკრატი მარინა კალიურანდი ჯერ კიდევ არ არიან დარწმუნებულები იმაში, რომ საქართველოში არჩევნები გაყალბდა. ყოველ შემთხვევაში, ისინი დამადასტურებელ ფაქტებს ვერ ხედავენ. ორივე პოლიტიკოსი ევროპარლამენტის დელეგაციის - „ევრონესტის“ წევრები არიან, რომელთა მოვალებაშია ურთიერთობა და აზრთა გაცვლა-გამოცვლა ჰქონდეთ ისეთ ქვეყნებთან, როგორებიცაა საქართველო, მოლდოვა, უკრაინა და სომხეთი. სერგეი ლაგოდინსკი, თავის მხრივ, „ევრონესტის“ თავმჯდომარეა.

თბილისი მოსკოვსა და ბრიუსელს შორის

„საქართველო და მოლდოვა ჭადრაკის ფიგურები არ არიან, რომ ჩვენ ისინი დაფაზე გადავაადგილოთ. ისინი სახელმწიფოებს წარმოადგენენ და მათ თავიანთი მომავალი აქვთ“, - ამბობს სერგეი ლაგოდინსკი, რომელსაც მხედველობაში აქვს ორივე ქვეყანაში ჩატარებული არჩევნები. თუმცა იგი ყურადღება ასევე ამახვილებს სავარაუდო გაყალბებაზეც და აღნიშნავს, რომ არსებობს არგუმენტები განმეორებითი არჩევნების ჩასატარებლად.

 „პირადად ჩემთვის საკითხი ასე გამოიხატება: რა უნდა ვუქნათ იმ პარტიას, რომელიც ანტიკონსტიტუციურ პოლიტიკას ატარებს? საქართველოს ძირითად კანონში ჩაწერილია, რომ ქვეყნის მიზანს ევროკავშირთან ინტეგრაცია წარმოადგენს“, - აცხადებს სერგეი ლაგოდინსკი. მმართველი პარტია „ქართული ოცნება“ სიტყვით ოფიციალურად ადასტურებს, რომ მისი მიზანი 2030 წლისათვის ევროკავშირში გაწევრიანებაა, მაგრამ საქმით მთავრობამ უკვე დიდი ხნის გადაუხვია ევროკავშირისაკენ მიმავალი გზიდან, როცა პრორუსული კანონები მიიღო, ბრიუსელის გაფრთხილებისა და საპროტესტო აქციების მიუხედავად. „ვფიქრობ, მართლაც გონივრული იქნებოდა არჩევნების განმეორებით ჩატარება - უბრალოდ, საზოგადოება რომ სიმართლეში დარწმუნდეს“, - ამბობს სერგეი ლაგოდინსკი, - ნებისმიერ შემთხვევაში, თუ დამტკიცდება, რომ მანიპულაციები მართლაც მოხდა, ახალი არჩევნების ჩატარება აუცილებელია, თანაც საერთაშორისო კონტროლით“.

მარინა კალიურანდსაც ასეთივე თავალსაზრისი აქვს: „უნდა დაველოდოთ განმარტებებს [და სასამართლოს გადაწყვეტილებებს], სპეკულირება არ უნდა მოხდეს... მაგრამ თუ დამტკიცდება, რომ არჩევნები იმაზე უარესად ჩატარდა, როგორც ამას ეუთოს დამკვირვებლები აღწერენ, მაშინ ჩვენ მკაფიო რეაგირება უნდა მოვახდინოთ“. აღსანიშნავია, რომ ეუთოს მისიამ დაგმო ცალკეული დარღვევები, მიუთითა მთავრობისა და ოპოზიციის არათანაბარ პირობებზე, მაგრამ არჩევნებში მასშტაბური ფალსიფიცირება არ დაუფიქსირებია.

„ეუთოს მისიამ 2020 წლის არჩევნებიც დაახასიათა როგორც კონკურენტული და კარგად ორგანიზებული“, - ამბობს მარინა კალიურანდი, რომელიც ადრე ესტონეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი იყო, მანამდე კი ესტონეთის ელჩი რუსეთში, - „თუმცა ასეთი დახასიათება დემოკრატიული ქვეყნისათვის საკმარისი არ არის. ჩვენ ყველას გვსურს, რომ არჩევნები გამჭვირვალე და პატიოსნად ჩატარდეს“. მისი თქმით, საქართველოსთვის კანდიდატის სტატუსის გაუქმება ლოგიკური იქნება, თუ ქვეყანა თამაშის წესებს არ დაიცავს.

განხეთქილება ევროპარლამენტის მემარჯვენეთა ბანაკში

სერგეი ლაგოდინსკის თქმით, საქართველოს ახალგაზრდა იურისთა ასოციაცია თვლის, რომ არჩევნებში მრავალი დარღვევა მოხდა. „თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ ასოციაციის წევრები ობიექტურად აფქსირებდნენ დარღვევებს მიხეილ სააკაშვილის მმართველობის დროსაც, მაშინ მათი პოზიცია პოლიტიკურად მიუკერძოებლად  უნდა ჩაითვალოს. ეს სერიოზული არგუმენტია“, - ამბობს მწვანეთა პარტიის წარმომადგენელი.

დღემდე ევროკავშირს თავისი მტკიცე პოზიცია დაფიქსირებული არ აქვს. „ალბათ, ეს იმას უკავშირდება, რომ ჯერ-ჯერობით მოსმენები კომისიებში ისევ მიმდინარეობს... საბოლოო ჯამში გადაწყვეტილების მიღება ევროკავშირის წევრი ქვეყნების ნებაზეა დამოკიდებული. ამჟამად რაიმე კონფრონტაცია არ შეიმჩნევა“, - აცხადებს სერგეი ლაგოდინსკი.

ევროპარლამენტში 13 ნოემბერს დებატების დროს აზრდტა სხვადასხვაობა დაფიქსირდა აღმოსავლეთევროპელ მემარჯვენეთა შორის. უნგრელი პოლიტიკოსის ანდრაშ ლასლოს აზრით, საქართველოს მთავრობა ევროკავშირის კურსის ერთგულია და რომ არჩევნების შედეგები ევროკავშირმა უნდა აღიაროს. პოლონელმა მალგოჟატა ჰოსევსკამ ყოფილი მმართველი პარტიიდან „კანონი და სამართლიანობა“, პირიქით, განაცხადა, რომ „საქართველოს ხელისუფლებაში არის პიროვნება, რომელსაც [რუსეთთან] გაურკვეველი კავშირები აქვს“ (იგულისხმება ბიძინა ივანიშვილი). პოლონელმა დეპუტატმა ევროკავშირს მოუწოდა, რომ „საქართველოს მმართველი რეჟიმის ირგვლივ სანიტარული კორდონი უნდა შეიქმნას“.

წყარო: https://www.lauterbacher-anzeiger.de/politik/georgien-rueckt-in-putins-umlaufbahn-begehen-die-eu-einen-error-zr-93415845.html

 

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.