ქართველი მსახიობის, მომღერლისა და რეჟისორის ვახტან კიკაბიძის გარდაცვალების ფაქტი საკმაოდ ფართოდ გაშუქდა უცხოური მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებში - კომენტარები და ნეკროლოგები გამოქვეყნდა ბრიტანული, გერმანული, ფრანგული ტელერადიოკომპანიების (BBC news, Deutsche Welle, RFI – Radio France Internationale…) ვებ-გვერდებზე, ეთერში გადაიცა ვიდეოსიუჟეტები და ა.შ.

როგორც ფრანგული Radio France Internationale-ს პუბლიკაციაში „საქართველოში საბჭოთა კინოსა და ესტრადის ლეგენდა ვახტანგ კიკაბიძე გარდაიცვალა“ კორესპონდენტი რეჟის ჟენტე აღნიშნავს, „ვახტანგ კიკაბიძე, მეტსახელად „ბუბა“, საბჭოთა კინემატოგრაფიისა და ქართული საბჭოთა კინოს წმინდანად იყო აღიარებული. იგი ასევე ჰიტად ქცეული მრავალი სიმღერის ავტორსაც წარმოადგენდა. ბუბას სტატუსი დადასტურდა 1999 წელს მოსკოვში „ვარსკვლავთა მოედანზე“ მისი ვარსკვლავის გახსნით. ამის მიუხედავად, მან დაგმო ვლადიმერ პუტინის პოლიტიკა და 2008 წელს მომხდარი რუსეთ-საქართველოს ომის შემდეგ გადაწყვიტა რუსეთში აღარ დაბრუნებულიყო. ვახტანგ კიკაბიძემ ასევე გააკრიტიკა რუსეთი უკრაინის ომთან დაკავშირებითაც“, - ნათქვამია პუბლიკაციაში (წყარო: https://www.rfi.fr/fr/culture/20230115-le-g%C3%A9orgien-vakhtang-kikabidze-l%C3%A9gende-du-cin%C3%A9ma-et-de-la-vari%C3%A9t%C3%A9-sovi%C3%A9tiques-est-mort).

და მაინც ვახტანგ კიკაბიძის გარდაცვალების ფაქტს განსაკუთრებით ყველაზე მეტი ყურდღება მიაქცია პოსტსაბჭოთა სივრცის ქვეყნების - რუსეთის, აზერბაიჯანისა და სომხეთის მასმედიამ, მათგან კი გამორჩეულად - რუსულმა მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებმა, რაც სრულიად ბუნებრივია: ვახტანგ კიკაბიძეს ყველაზე კარგად, საქართველოს შემდეგ, რუსეთში იცნობდნენ (საბჭოთა პერიოდის ჩათვლით).

გავეცნოთ რამდენიმე მათგანს:

გაზეთმა „კომერსანტმა“ («КоммерсантЪ») გამოაქვეყნა სტატია-ნეკროლოგი სათაურით „მიმინოს პრინციპი - ვახტანგ კიკაბიძე როგორც საბჭოთა კინოს არქეტიპი“ (ავტორი - მიხეილ ტროფიმენკოვი), რომელშიც ვკითხულობთ: კოლორიტული და ფაქტურული მსახიობი ვახტანგ კიკაბიძე ყოველთვის მოთხოვნად იყო - გიორგი დანელიას ფილმების გარდა, იგი სხვადასხვა უამრავ ფილმში იყო გადაღებული. და მაინც მისი კარიერა მკვეთრად თავისებურია... მოდით, ობიექტურები ვიყოთ: ვახტანგ კიკაბიძე არ იყო გამოჩენილი დრამატული მსახიობი და, კაცმა რომ თქვას, მას არც ჰქონდა ამის პრეტენზია. ნეგატიურად ნუ გაიგებთ, მაგრამ იგი განწირული იყო ფაქტურული, ანუ მკვეთრად გამოხატული თვისებებით, რომლებიც მაყურებელს სამუდამოდ დაამახსოვრდება.

ვახტან კიკაბიძე გადაღებული იყო როგორც საბჭოთა სათავგადასავალო ფილმებში („მე გამომძიებელი“ – 1972 წ., „დაკარგული ექსპედიცია“ – 1975 წ., „ტაასი“ უფლებამოსილია განაცხადოს“ – 1984 წ.), ასევე უნგრულშიც  - „ფსევდონიმი: ლუკაჩი“ (1976 წელს), რომელშიც იგი ესპანეთში 1936 წელს მოქმედი მოხალისე-ინტერნაციონალისტურ-ანარქისტული რაზმის მეთაურის, გენერალ ბონავენტურა დურუტის როლში, რომელიც მადრიდის მისადგომებთან იღუპება. სხვათა შორის, ეს ფილმი დაუმსახურებლად არის დავიწყებული.

რაც შეეხება ბუბას საესტრადო დიდების გამოყენებას, მისი სავიზიტო ბარათია „ვერისუბნის მელოდიები“ (1974 წ.), რომელიც რეჟისორმა გიორგი შენგელაიამ გადაიღო. ფილმ-მიუზკლში ვახტანგ კიკაბიძემ შთამბეჭდავად შეასრულა მედროგე პავლეს როლი.

კიდევ ერთხელ: ბუბა არ იყო დრამატული მსახობი, მაგრამ მან შეძლო უფრო დიდი მსახიობი გამხდარიყო - მითი, არქეტიპი, სიმბოლო, საბჭოთა კინოს სახე. და ეს მოხდა მისი სეხვედრით გიორგი დანელიასთან: ტრაგიკომედიამ „არ იდარდო (1969 წ.) ვახტანგ კიკაბიძე სწრაფად გადააქცია მთელ საბჭოთა კავშირში ცნობილ ადამიანად.

გიორგი დანელიამ და ვახტანგ კიკაბიძემ ერთად ოთხ ფილმზე იმუშავეს, მაგრამ ყველა  გაფერმკრთალდა მას შემდეგ, რაც ბუბამ „მიმინოში“ (1977 წ.) ვალიკო მიზანდარის როლი შეასრულა.

ვალიკო გახდა საბჭოთა ინტერნაციონალიზმის განსახიერება და ეროვნული განსაკუთრებულობის სიმბოლო. ვალიკომ საკუთარ თავში გააერთიანა როგორც ეროვნული თავმოყვარეობა, ასევე ეროვნული თვითკრიტიკა და ქართველი ხალხის მსოფლიო დონის გულშემატკივრობა. იგი ჰოლანდიურ გაყინულ ქათმებს ეზიდებოდა ვერტმფრენით და თეთრ ავიალაინერებზე ოცნებობდა... დადგა დრო, როცა მან თავისი ქუდი („კეპკა-აეროდრომი“) საერტაშორისო პილოტის ელეგანტურ უნიფორმაზე გადაცვალა. მას ზალიან სურდა ლარისა ივანოვნას ნახვა და ამისათვის მოსკოვურ ცივ საღამოს საზაფხულო შტიბლეტებში იყინებოდა... ამაყად მიაბიჯებდა „მწვანე კროკოდილით“ ხელში უცხოურ აეროპორტში და ტელეფონით თელ-ავივში მყოფ უცნობ, მაგრამ მაინც თანამემამულე ებრაელთან ქართულად მღეროდა... მას არ უყვარდა ცუდი ადამიანები იმდენად, რომ მათ დანახვაზე „ჭამაც არ შეეძლო“ და როცა ერთხელ „ცუდ პიროვნებასთან შეხვედრას თავი აარიდა, შემთხვევით ჭაღი გატეხა“...

და აქტუალურ კითხვაზე - „მაინც რა იყო ასეთი საბჭოთა კავშირი?“ - მიუხედავად იმისა, რასაც ბუბა ამბობდა ყოფილ სახელმწიფოზე სიცოცხლის ბოლო წლებში, შეიძლება ასეთი პასუხი გაეცეს: „ეს იყო მიმინო“ (წყარო: https://www.kommersant.ru/doc/5772360).

გაზეთი „მოსკოვსკი კომსომოლეცი“ (Московский комсомолец») რამდენიმე მასალას აქვეყნებს ვახტანგ კიკაბიძის გარდაცვალებასთან და მის შემოქმედებასთან დაკავშირებით:

ა) სტატიას სათაურით „ვახტანგ კიკაბიძე სიცოცხლის ბოლომდე მიხეილ სააკაშვილის ერთგული დარჩა“ (ავტორი - მარინა პერევოზკინა). პუბლიკაციაში აღნიშნულია გარდაცვლილის დიდი როლი საბჭოთა კინემატოგრაფიისა და ესტრადის განვითარებაში. „ვახტანგ კიკაბიძის სიკვდილი დიდად სამწუხარო ფაქტია. ამბობენ, რომ გარდაცვლილებზე ან კარგი უნდა თქვა, ან არაფერიო, თუმცა არის ამ ფრაზის სხვა რედაქციაც: „გარდაცვლილზე არაფერი არ უნდა თქვა სიმართლის გარდა“, - წერს ავტორი და იხსენებს მომღერლის ნეგატიურ დამოკიდებულებას რუსეთის მიმართ, უკრაინისადმი მხარდაჭერას და ექს-პრეზიდენტ მიხეილ სააკაშვილის მიმართ გამოჩენილ სოლიდარობას (წყარო: https://www.mk.ru/politics/2023/01/15/kikabidze-do-konca-zhizni-sokhranil-vernost-saakashvili-naveshhal-v-tyurme.html).

ბ) ინტერვიუს თბილისის ალ.გრიბოედოვის სახელობის რუსული დრამატული თეატრის დირექტორთან ნიკოლაი სვენტიცკისთან სათაურით „ბუბას თბილისელის მაღალი წოდება ჰქონდა, ეს კასტას ნიშნავს“ (ესაუბრება ჟურნალისტი მარინა რაიკინა).

„რასაც ვახტანგ კიკაბიძის შესახებ ამბობენ და მას პოლიტიკას უკავშირებენ, ყველაფერი თითიდან გამოწოვილი ტყუილია - მაგალითად, რუსეთის მიმართ მისი ნეგატიური დამოკიდებულების შესახებ. მას საყვედურობდნენ, რომ რუსეთით ისარგებლა, მაგრამ ეს მართალი არ არის. იგი უფასოდაც ხშირად მღეროდა. რუს ხალხს არასოდეს არ ლანძღავდა, უყვარდა რუსები და არ ყოფილა ისეთი კონცერტი, მას რომ რუსულ ენაზეც არ ემღერა. მაგრამ მას ხშირად უხერხულ სიტუაციაშიც აყენებდნენ. მაგალითად, ხუთი წლის წინ ბათუმში ბუბას იუბილე აღინიშნა, იგიგამოვიდასცენაზე და თქვა, რომ რადგანაც დარბაზში ბევრი რუსია, რუსულადაც ვილაპარაკებ და ვიმღერებო“. მართლაც, რუსულადაც იმღერა და ქართულადაც.. ამ დროს გამოვარდა დიმიტრი გორდონი და დაიწყო ყვირილი უკრაინის შესახებ. ბუბა უხერხულ სიტუაციაში აღმოჩნდა - მისი იუბილეა და ამ დროს პოლიტიკა... იგი თბილისელი კაცი იყო, ინტელიგენტი, თბილისელები კი აპრიორულად არავის არ ლანძღავს. თბილისელობა - ეს კასტაა, ამ წოდებას ყველა ვერ ამართლებს“, - ამბობს ნიკოლაი სვენტიცკი ინტერვიუში (წყარო: https://www.mk.ru/culture/2023/01/15/direktor-russkogo-teatra-v-tbilisi-razveyal-mify-ob-otnoshenii-kikabidze-k-rossii.html).

გ) ინტერვიუს რუს პროდიუსერ იოსებ პრიგოჟინთან სათაურით „რა განსხვავებაა ვახტანგ კიკაბიძესა და მაქსიმ გალკინს შორის: „ბუბას პოზიცია ჩემთვის გასაგებია“ (ესაუბრება ირინა ბობროვა).

ინტერვიუში ევგენი პრიგოჟინი ამბობს, რომ ვახტანგ კიკაბიძესთან არამარტო მრავალწლიანი მეგობრობა, არამედ ნათესაობა აკავშირებს, იგი მისი ქალიშვილის - დანაის ნათლიაც არის: „ჩვენ ბუბა უსაზღვროდ გვიყვარდა, მისი განსხვავებული პოლიტიკური შეხედულებებისა და უთანხმოების მიუხედავად“.

- თქვენი ურთიერთობა არ გართულებულა განსხვავებული პოლიტიკური პოზიციის გამო?

- რასაკვირველია, ასეთ სიტუაციაში ურთიერთობის აწყობა რთულია... მე ჩემი პოლიტიკური ხედვა მაქვს, იმას კი თავისი ჰქონდა, თუმცა ეს ხელს არ გვიშლიდა... ვთვლი, რომ ჩვენ ყველა ცივილიზებულ ადამიანებად უნდა დავრჩეთ და ძველი კავშირები არ უნდა გავწყვიტოთ მე მას ყოველთვის დიდი პატივისცემით ვუყურებდი... ზოგჯერ ვდაობდით კიდეც, მაგრამ ჩარჩოები არ დაგვირღვევია. მე ჩემს პოზიციას ვიცავდი, ის კი თავისას. ზოგჯერ ჩემი არგუმენტები უფრო ძლიერი იყო, ზოგჯერ კი მისი. ვახტანგ კიკაბიძე ჭკვიანი ადამიანი იყო და მე არ შემეძლო ჩემი ხედვა მისთვის თავს მომეხვია.

ვახტანგ კიკაბიძე საქართველოს მოქალაქე იყო. მას დღევანდელი რუსეთისაგან, ზოგიერთებისაგან განსხვავებით, არაფერი არ მიუღია. იგი არ სარგებლობდა სახელმწიფო დოტაციებით, არ მუშაობდა რუსეთის ფედერალურ ტელეარხებში, არ გამოდიოდა მათი ეთერით. მან გააკეთა თავისი არჩევანი და ქართველ ხალხთან დარჩა - 2008 წლის შემდეგ რუსეთში არცერთხელ არ ყოფილა. მას არ მოსწონდა ის, რაც ჩვენთან რუსეთში ხდებოდა, არ მოსწონდა ჩვენი ხელისუფლება. მას რომ ცინიკურად ეთვალთმაქცა - ჩამოსულიყო რუსეთში, ფული აეღო კონცერტებში, შემდეგ სამშობლოში დაბრუნებულიყო და [რუსეთი ელანძღა]... არა, ის რუსეთში [ბოლო ათ წელზე მეტი ხნის განმავლობაში] არ ჩამოდიოდა. ამიტომ ვახტან კიკაბიძე ამ მხრივ სხვებისაგან განსხვავდება, მაგალითად, მაქსიმ გალკინისაგან, რომელიც რუსეთის მოქალაქე იყო და პირველ არხში“ მუშაობდა. ვახტანგი რუსეთში არ ცხოვრობდა, მას აქ ბინაც არ ჰქონდა, ის არ სარგებლობდა დღევანდელი რუსეთის ხელისუფლების წყალობით.

მე არ მსურს ადამიანების შეძულება და მათი ერთმანეთთან წაკიდება. ჩემთვის ვახტანგ კიკაბიძის პოზიცია გასაგებია, რომელსაც პატივს ვცემ. როგორიც არის, არის. მე მას ასე ვუთხარი: „არ მინდა და არც არასოდეს არ მოვისურვებ ჩვენს დაშორებას“. ვახტანგ კიკაბიძეს ცხოვრებაში ბევრი რამ ჰქონდა გამოცდილი და ნანახი. მას ჰქონდა იმის უფლება, რომ თავისი თვალსაზრისი წარმოეჩინა. აი, დღეს, ყველა რუსული ფედერალური ტელეარხი მასზე ლაპარაკობს და მისი ფილმების კადრებს აჩვენებს. იმიტომ, რომ იგი დიდი პიროვნებაა. ჩვენ არ შეგვიძლია ჩვენს წარსულს ხაზი გადავუსვათ, ჩვენს ისტორიას“ (წყარო: https://www.mk.ru/social/2023/01/15/iosif-prigozhin-nazval-raznicu-mezhdu-kikabidze-i-galkinym.html).

ვახტანგ კიკაბიძის გარდაცვალების შესახებ სტატიები გამოქვეყნდა „ნეზავისიმაია გაზეტაში“ (Независимая газета) სათაურით „მიმინომ რუსეთთან კავშირები გაწყვიტა, მაგრამ რუსების ხსოვნაში დარჩა“, „როსიისკაია გაზეტაში“ (Российская газета) – „მისი წლები: ვახტანგ კიკაბიძის ხსოვნა“ და სხვა გამოცემებში.

მასალა მოამზადა სიმონ კილაძემ