თურქეთის ტელედიომაუწყებლობის TRT-ის (Türkiye Radyo ve Televizyon) ვებ-გვერდზე გამოქვეყნებულია სტატია სათაურით „რატომ არის თურქეთი მნიშვნელოვანი ენერგიით მდიდარი ქვეყნებისთვის?“, რომელშიც განხილულია თურქეთის როლი ევროპაში ერაყული, ირანული, თურქმენული, რუსული, კატარული და აზერბაიჯანული ენერგეტიკული რესურსების მიწოდების თვალსაზრისით.

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

თურქეთი, ევრაზიისა და ახლო აღმოსავლეთის ენერგეტიკული რეზერვების ევროპაში მიწოდებისთვის  გზაჯვარედინზე მდებარეობს.

ამ მიზეზით დაიწყო თურქეთის ენერგოცენტრად ქცევის პროექტი. ამ კონტექსტში თრაკიაში ენერგოსადგური შენდება. ასევე იგეგმება ენერგო ბირჟის დაარსება სტამბოლში, ათაშეჰირის ფინანსურ ცენტრში. პროექტით თურქეთი აღარ იქნება მხოლოდ ბუნებრივი გაზისა და ნავთობის სატრანზიტო ქვეყანა. ის გახდება ქვეყანა, რომელიც უშუალოდ აწარმოებს ენერგეტიკულ ვაჭრობას.

თურქეთის გარშემო არსებულ ყველა ქვეყანას სურს მონაწილეობა მიიღოს ზემოთ აღნიშნულ პროექტში, რადგან რესურსების არსებობის გარდა, მყიდველთა რაოდენობის გაზრდა თანაბრად მნიშვნელოვანია ენერგორესურსების მფლობელ ქვეყნებისთვის.

ერაყი: ქვეყანას აქვს 9 ნავთობის უდიდესი მარაგი მსოფლიოში, დაახლოებით 150 მილიარდი ბარელი ნავთობის მარაგით. ბუნებრივი აირის მარაგი შეესაბამება მსოფლიო მარაგის 1,9%-ს. ერაყისა და თურქეთის მიერ ერთობლივად განხორციელებული განვითარების გზისა და ფავის პორტის პროექტები დიდ გავლენას მოახდენს საერთაშორისო კონიუნქტურაზე. 2028 წელს დაგეგმილი პროექტის დასრულება, სუეცის არხისა და კეთილი იმედის კონცხის ხაზებს დაემატება. ერაყის ნახშირწყალბადების რესურსების გარდა, ყურის რეგიონის ენერგორესურსების ტრანსპორტირება შესაძლებელია ევროპასა და აღმოსავლეთ ხმელთაშუა ზღვაში თურქეთის გავლით. განვითარების გზის პროექტის დასრულების შემდეგ, შესაძლოა, დღის წესრიგში დადგეს ერაყსა და თურქეთს შორის ბუნებრივი აირისა და ნავთობის ახალი მილსადენების მშენებლობაც.

ირანი: თეირანის მთავრობას აქვს დაახლოებით 156 მილიარდი ბარელი ნედლი ნავთობის მარაგი და 34 ტრილიონი კუბური მეტრი ბუნებრივი აირის მარაგი. ამჟამად თურქეთსა და ირანს შორის გადის ბუნებრივი აირის მილსადენი, რომელიც ყოველწლიურად საშუალოდ 6 მილიარდ კუბურ მეტრ ბუნებრივ აირს ატარებს. თუმცა, ირანის ადმინისტრაცია დიდი ენთუზიაზმით არის დაინტერესებული თავისი ბუნებრივი აირის ევროპაში თურქეთის გავლით ტრანსპორტირებასთან დაკავშირებით. ენერგეტიკული ცენტრის შექმნის შემდეგ, ანკარა დარწმუნებულია, რომ თეირანი კარზე დააკაკუნებს ევროპაში ნავთობის მიყიდვის მიზნით.

აზერბაიჯანი: ქვეყანას აქვს 1,5 მილიარდი ტონა ნავთობი და 2,2 ტრილიონი კუბური მეტრი ბუნებრივი აირის მარაგი, რომელიც დადასტურებულია დღევანდელი ტექნოლოგიით. არსებული ბუნებრივი გაზსადენით თურქეთში ყოველწლიურად 12 მილიარდი კუბური მეტრი ბუნებრივი აირი იგზავნება. ამ გაზის 6 მილიარდი კუბური მეტრი ევროპის ქვეყნებში TAP-ის მილსადენით ტრანსპორტირდება. უახლოეს წლებში მილსადენის გამტარუნარიანობის გაორმაგება იგეგმება. მოგვიანებით, შესაძლოა დღის წესრიგში დადგეს ახალი მილსადენების მშენებლობაც.

რუსეთი: რუსეთი, დაახლოებით 38,9 ტრილიონი კუბური მეტრი მარაგით, მსოფლიოში ყველაზე მდიდარი ქვეყანაა ბუნებრივი აირით. რუსეთი ასევე მეექვსე ადგილზეა მსოფლიოში 107 მილიარდ 804 მილიონი ბარელი ნავთობის მარაგით. რუსეთს სურს იყოს თურქეთის ენერგეტიკული ჰაბის მთავარი მიმწოდებელი. ომის დროს, „ჩრდილოეთის ნაკადის“ ფუნქციონირების დაკარგვამ რუსეთი აიძულა მთლიანად თურქეთს მიბრუნებოდა. რუსეთს, რომელიც ამ გზით მთლიანად გვერდს აუვლის უკრაინას, სურს გაზარდოს ბუნებრივი აირის ევროპაში გაყიდვები თურქეთის გავლით. რუსეთი თავისი ენერგეტიკული ცენტრის მსოფლიოსთვის გადაცემასთან ერთად „თურქული ნაკადი 2“-ის განხორციელებას გეგმავს.

თურქმენეთი: შეფასებულია, რომ 15 ტრილიონი კუბური მეტრი ბუნებრივი აირის უდიდესი მარაგით მე-4 ქვეყანაა. ქვეყანა ყოველწლიურად თითქმის 100 მილიარდ კუბურ მეტრ ბუნებრივ აირს აწარმოებს. თურქმენეთი თითქმის მთელ ბუნებრივ აირს ყიდის ჩინეთს. ამ მიზეზით, ქვეყანა მიზნად ისახავს საკუთარი რესურსების დივერსიფიკაციას. ცოტა ხნის წინ თურქეთსა და თურქმენეთს შორის ბუნებრივ გაზზე თანამშრომლობის ხელშეკრულება გაფორმდა. ორ ქვეყანას შორის პროექტი მიზნად ისახავს თურქმენეთის ბუნებრივი აირის ბაქოში ტრანსპორტირებას ტანკერებით და TANAP-ის ხაზით მისი ჯერ თურქეთში, შემდეგ კი ევროპის ქვეყნებში გადატანას.

კატარი: ნავთობის მთლიანი მარაგი შეფასებულია 25,2 მილიარდ ბარელად. ქვეყანას, რომელიც ყოველდღიურად აწარმოებს 75,9 მილიონ ტონა ნავთობს, ასევე აქვს 24,7 ტრილიონი კუბური მეტრი ბუნებრივი აირის მარაგი. კატარი, რომელიც ყურის ერთ-ერთი ქვეყანაა, რომელიც ახორციელებს დიდი რაოდენობით ბუნებრივ აირს ექსპორტს ევროპაში, 2020 წლის შემდეგ გაზარდა თავისი ექსპორტი ევროპის ქვეყნებში 65 პროცენტზე მეტი რაოდენობით. ერაყის, ფავის პორტის პროექტს ასევე მოუთმენლად ელის კატარი. ფავის პორტის პროექტის წყალობით, ქვეყანა მიზნად ისახავს გააგზავნოს თავისი ბუნებრივი აირი და ნავთობი ევროპის ქვეყნებში თურქეთის გავლით ტრანსპორტირების ხარჯების შემცირებით.

საუდის არაბეთი: საუდის არაბეთი მეორე ადგილზეა ნავთობის ყველაზე მაღალი მარაგის მქონე ქვეყნებს შორის. საუდის არაბეთს აქვს 266 მილიარდი ბარელი ნავთობის მარაგი. ქვეყანა ყოველდღიურად დაახლოებით 10 მილიონ ბარელ ნედლ ნავთობს აწარმოებს და ამ ნავთობის 7 მილიონი ექსპორტზე გადის. საუდის არაბეთს ასევე აქვს დაახლოებით 9 ტრილიონი კუბური მეტრი ბუნებრივი აირის მარაგი. საუდის არაბეთი მჭიდროდ არის დაინტერესებული ერაყის ფავის პორტით და განვითარების გზების პროექტებით, რაც ხელს შეუწყობს მის გახსნას ევროპაში თურქეთის გავლით.

აღმოსავლეთ ხმელთაშუა ზღვა: შეფასებულია, რომ აღმოსავლეთ ხმელთაშუა ზღვაში არის 1,7 მილიარდი ბარელი ნავთობი და 3,5 ტრილიონი კუბური მეტრი ბუნებრივი აირის მარაგი, სადაც ამჟამად დიდი დავებია სამხრეთ კვიპროსის ბერძნული ადმინისტრაციის ცალმხრივი ნაბიჯების გამო.

წყარო: https://www.trt.net.tr/georgian/programebi/2024/03/25/energetikuli-dg-is-cesrigi-13-2024-2119994

 ა