,
9 ივნისს, ახალი სტილით, მართლმადიდებელი ეკლესია აღნიშნავს შემდეგი წმინდანების ხსენების დღეს:
ღირსი ბასილი იყო საქართველოს მეფის ბაგრატ III-ის შვილი. ბავშვობიდან მონაზვნური ცხოვრებისაკენ მიდრეკილმა წმიდანმა ღრმად შეისწავლა ფილოსოფია და ღვთისმეტყველება, ფლობდა მრავალ უცხო ენას და მისი დროის ერთ-ერთი თვალსაჩინო ფილოსოფოსი და ღვთისმეტყველი იყო.
წმიდა ბასილი მოღვაწეობდა ხახულის ლავრაში და იქაურ სასულიერო საგანმანათლებლო საქმიანობას ხელმძღვანელობდა. იოანე ბატონიშვილი (1768-1830) „კალმასობაში“ ასე ახასიათებს მას: „ბასილი ბაგრატიონი იყო საფილოსოფოსთა და ღვთისმეტყველებასა შინა ზედმიწევნილი, მთარგმნელი სხვათა ენათაგან კეთილი და რიტორ-მიმთხრობელი და მაღალ ფრასასა ზედა დამთხზველი, მონაზონებითა სრული და განმანათლებელი ეკლესიათა, რომელსა უწოდეს ქართველთა ეკლესიათა სამკაულად“.
ვახუშტი ბატონიშვილი „საქართველოს ძველ ისტორიაში“ მიმოიხილავს ბაგრატ IV-ის დროინდელ საქართველოს კულტურულ ვითარებას და სხვა საეკლესიო მოღვაწეთა გვერდით მოიხსენიებს ბასილი ბაგრატის ძეს: „მთარგმნელნი ამ ჟამთა იყვნენ: ბასილი ბაგრატის ძე“...
ბასილი ბაგრატის ძის შესახებ ცნობა შემოგვინახა გიორგი მცირემ გიორგი მთაწმინდელის ცხოვრებაშიც: მიიყვანა თუ არა იაკობმა ათი წლის გიორგი ხახულში, ბიძებმა - ღირსმა მამებმა: გიორგი მწერალმა და საბამ (ხს. 19 დეკემბერს) ის ლოცვა-კურთხევის მისაღებად მიჰგვარეს ხახულის მაშინდელ წინამძღვარს, ღირს მაკარის (ხს. 21 დეკემბერს) და იქაურ მოღვაწეთ: ღმერთშემოსილ ანტონის და „დიდსა მას ბასილის, ბაგრატ მესამის ძესა, რომელი-იგი მას ჟამსა შინა იყო მოძღუარი და განმანათლებელი ქუეყანისა ჩუენისაჲ...“
შემდგომ ღირსი ბასილი ათონის სავანეში გადასულა და იქ დაუწერია „გალობანი წმიდისა მამისა ეფთჳმესნი“.
საქართველოს ეკლესიის სამკაული და განმანათლებელი ქვეყნისა ჩვენისა, წმიდა ბასილი ბაგრატიონი ათონის წმიდა მთაზე აღესრულა ივერთა მონასტერში.
ღირსი მიქელ პარეხელი წარმოშობით შავშელი იყო, სოფელ ნორგიალიდან. იგი მიძნაძორს აღიკვეცა მონაზვნად და იქ მოღვაწეობდა. ცნობილია რომ ის იყო ერთ-ერთი უდიდესი ასკეტი და ამასთანავე მისი ქვეყნის აღორძინებისთვის მებრძოლი მამა. როცა ხანძთაში მოღვაწე ბერთა შესახებ გაიგო, იქ ჩავიდა, პარეხს დაემკვიდრა და, ღვთის მოწოდებით, კაცთაგან მიუვალ, კლდოვან ადგილას მცირე ეკვდერი და ძმათა საცხოვრისი მოაწყო. თვითონ მარტომყოფობას ეძიებდა და ღვთივსათნოდ ცხოვრობდა. მას მრავალი მოწაფე ჰყავდა, „სრულნი და ბრწყინვალენი სათნოებითა“. უფალს სათნოეყო ნეტარი მამის მოღვაწეობა და მიჰმადლა მას ნიჭი „სასწაულთა და ნიშთა ქმედებისა“. წმიდა მიქელმა ღვთაებრივი გამოცხადებით მიიღო ბრძანება, რომ თავისი მოწაფეები, წმიდა სერაპიონი (ხს. 5(18) ოქტომბერი) და იოანე სამცხეში გაეგზავნა მონასტრის ასაშენებლად. ისინიც ძმებთან ერთად გაემგზავრნენ სამცხეს და ზარზმაში შესანიშნავი სავანე ააგეს.
კაცთა მოდგმის უბოროტესი მტერი - ეშმაკი ხედავდა ღირსი მექელ პარეხელისა და მის მოწაფეთა განმრავლებით მოწევნულ სიკეთეს და წმიდა მამის უდაბნოდან გაძევებას ათასნაირი საცდურით ცდილობდა.
ერთხელ მამა მიქელი სენაკისაგან მოშორებით კლდის თავზე ლოცულობდა. ეშმაკმა ბერი სიმაღლიდან გადმოაგდო, მაგრამ უფალმა უვნებლად დაიცვა. შეშინებულმა მიქელმა მოწაფე გაგზავნა ღირს გრიგოლ ხანძთელთან, თავისთან იხმო და აუწყა ყოველი განსაცდელი. ღირსმა გრიგოლმა ნუგეში სცა ძმას, ორი ჯვარი აღმართა მარჯვნივ და მარცხნივ და უთხრა: „ორთა ამათ ჯუართა ქრისტესთა შუა უშიშრად იყავ შეწევნითა წმიდისა სამებისაჲთა და ძალითა პატიოსნისა ჯუარისაჲთა. ხოლო უკუეთუ წარჰვლო, კუალად განიცადო უძჳრესად პირველისა“.
ქრისტესმიერმა ძმებმა ილოცეს და ღმერთი ადიდეს. ამის შემდეგ ნეტარმა მიქელმა სრული განსვენება მიიღო, რადგან სიმდაბლით დასცა ამპარტავანი მტერი.
ღირსი მიქელი დიდხანს მოღვაწეობდა პარეხში, აღესრულა ღრმა მოხუცებულობაში, დამარხეს მის მიერ დაარსებულ სავანეში.
წმიდა ბასილი ზარზმელის (ხს. 6(9) ოქტომბერი) გადმოცემით, ღირსი მიქელ პარეხელის ცხოვრება, მოღვაწეობა, სწავლებანი და სასწაულები მისი გარდაცვალების შემდეგ მისმა მოწაფეებმა აღწერეს. ამ თხზულებას ჩვენამდე არ მოუღწევია. ცნობები ღირსი მამის, მიქელ პარეხელის შესახებ შემონახულია გრიგოლ ხანძთელისა და სერაპიონ ზარზმელის ცხოვრებაში.
მღვდელმოწამე თერაპონტე, სარდიელი ეპისკოპოსი ქრისტესთვის ეწამა III საუკუნეში. მან მრავალი წარმართი ელინი მოაქცია ქრისტეს სჯულზე. იულიანეს სამსჯავროზე გამოცხადებულმა მღვდელმთავარმა უშიშრად აღიარა ქრისტიანობა, რისთვისაც საპყრობილეში ჩააგდეს და დიდხანს ტანჯავდნენ შიმშილითა და წყურვილით. ნაწამებ მღვდელმთავარს ბორკილები დაადეს და ჯერ ფრიგიის ქალაქ სინაონში, შემდეგ კი - ანკვირიაში გადაიყვანეს. ბოლოს ქრისტეს მხნე აღმსარებელს სარდეს სამიტროპოლიტოს დაქვემდებარებულ სალატიის საეპისკოპოსში ამოხადეს სული ტანჯვითა და წამებით. მოწამის სისხლით გაჟღენთილი გამხმარი პალო აყვავდა, ხოლო მისმა ფოთლებმა მაკურნებელი თვისება მიიღო.
წმიდა თეოდორა ქალწული და დიდიმე მხედარი (+304) ქრისტესთვის აღესრულნენ იმპერატორ დიოკლეტიანეს დროს ქალაქ ალექსანდრიაში 303 ან 304 წელს.
წმიდა ქალწულმა თეოდორამ ალექსანდრიის მმართველის ევსტრატის წინაშე თამამად აღიარა ქრისტიანობა. ევსტრატის კითხვაზე, თუ რატომ არ გათხოვდა, თეოდორამ მიუგო, რომ თავი უფალს განუკუთვნა და მისი სახელისათვის დაიმარხა ქალწულება. ევსტრატიმ წმიდანს სამი დღე მისცა მოსაფიქრებლად და დაემუქრა, რომ თუ არ შეინანებდა, საროსკიპოში ჩააგდებდა. დაკითხვაზე ხელმეორედ მიყვანილმა ქალწულმა კვლავინდებურად მტკიცედ დაიცვა თავისი რწმენა. მაშინ იგი, შეპირებისამებრ, საროსკიპოში ჩააგდეს. მხედრის სამოსით შემოსილი ქრისტიანი დიდიმე დაუბრკოლებლად შევიდა სამეძაოში, დაფანტა შეშინებული გარყვნილები და თავის ტანსაცმელ გადაცმული თეოდორა გამოაპარა. როცა მომხდარი ევსტრატის აუწყეს, მან სამსჯავროზე დაიბარა წმიდა დიდიმე. წმიდანი თამამად მოჰყვა, თუ როგორ გაათავისუფლა წმიდა აღმსარებელი. შეუპოვრობისათვის დიდიმე სიკვდილით დასაჯეს. სიკვდილის წინ მოწამესთან მივიდა წმიდა თეოდორა და განუცხადა, რომ სურდა მასთან ერთად მიებარებინა სული უფლისათვის. ამის შემყურე ევსტრატიმ ბრძანა, ორივესთვის მოეკვეთათ თავი.
წმიდა ცხედრები ცეცხლში დაწვეს.
წმიდა აღმსარებელი იოანე რუსი XVII საუკუნეში დაიბადა მალოროსიაში და კეთილმსახურებით აღიზარდა. როცა სრულწლოვანებას მიაღწია, იგი სამხედრო სამსახურში გაიწვიეს. წმიდანი რიგით მეომრად მსახურობდა პეტრე პირველის არმიაში; რუსეთ-თურქეთის ომის დროს თათრებმა ტყვედ ჩაიგდეს და თურქების ცხენოსანთა ჯარის მეთაურს მიჰყიდეს. ამ უკანასკნელმა იოანე თავის სამშობლოში, მცირე აზიის სოფელ პროკოპიაში (თურქულად - ურკიუპში) წაიყვანა. თურქები წამებით ცდილობდნენ ტყვეების გამუსულმანებას. წმიდა იოანე უშიშრად აღიარებდა ქრისტეს. „ვერც მუქარით, ვერც სიმდიდრისა და ამქვეყნიური სიტკბოების აღთქმით ვერ შესძლებთ, რწმენა შემაცვლევინოთ. მე ქრისტიანად დავიბადე და ქრისტიანადვე მოვკვდები“ - ამბობდა იგი. აღმსარებლის გაბედულმა სიტყვებმა და მტკიცე სარწმუნოებამ, მისმა წმიდა და მართალმა ცხოვრებამ გული მოულბო მრისხანე ბატონს. მან შეწყვიტა ტყვის ტანჯვა, ქრისტიანობის უარყოფასაც არ ითხოვდა მისგან, მხოლოდ პირუტყვის მოვლა და თავლაზე თვალყურისდევნა დაავალა.
უფლის რჩეული მთელი დღის მანძილზე კეთილსინდისიერად ემსახურებოდა ბატონს, ნახევრადშიშველი და უხამლო ზამთრის სუსხსა და ზაფხულის პაპანაქებაში გულმოდგინედ ასრულებდა ყოველგვარ ბრძანებას, რისთვისაც ხშირად ხდებოდა სხვა ტყვეების დაცინვის საგანი. ასეთი ქცევით წმიდანმა საყოველთაო სიყვარული მოიპოვა. ტყვისადმი პატივისცემითა და უსაზღვრო ნდობით გამსჭვალულმა პატრონმა ნებაზე მიუშვა იგი და იმის უფლება მისცა, რომ საცხოვრებელი ადგილი თავად შეერჩია. იოანე თავლის ერთ კუთხეში ცხოვრობდა. აქ იგი მშვიდად ეძლეოდა ხოლმე ლოცვით ღვაწლს, ამიტომაც აქაურობის დატოვება არ ისურვა. ზოგჯერ, როცა კარგად ჩამობნელდებოდა, წმიდანი გადიოდა თავლიდან, წმიდა გიორგის სახელობის ტაძარს მიაშურებდა და მის კარიბჭესთან მუხმოყრილი გულმხურვალედ ლოცულობდა. ამავე ტაძარში ეზიარებოდა იგი საღვთო დღესასწაულებზე.
იოანე, მიუხედავად სიღატაკისა, ყოველთვის ეხმარებოდა გლახაკებს და დავრდომილებს, თავის მწირ საზრდელს უყოფდა მათ.
მრავალტანჯული მოსაგრე ცხოვრების დასასრულს, ნეტარი აღმსარებელი დასნეულდა და დაუძლურდა, აღსასრულის მოახლოება იგრძნო და მღვდელს მოუწოდა. მოძღვარმა თავი აარიდა წმიდა ძღვენით თურქი მხედართუფროსის სასახლეში მისვლას, ვაშლში ჩააბრძანა წმიდა ნაწილები და ასე ფრთხილად გადასცა ისინი იოანეს. უფლის სათნომყოფელმა ადიდა ღმერთი, ეზიარა ქრისტეს სისხლსა და ხორცს და სულიც აღმოხდა. წმიდა იოანე რუსი 1730 წლის 23 მაისს მიიცვალა. ბატონმა ღვთისმსახურებს მიანდო ტყვის ცხედრის გაპატიოსნება და დაკრძალვა. მათაც ქრისტიანული წესით მიაბარეს იგი მიწას.
სამი წლის შემდეგ მოძღვარმა სასწაულებრივი გამოცხადებით შეიტყო, რომ იოანეს ნაწილები უხრწნელად იყო დაცული. მოხდა მათი აღმოყვანებაც.
ნეტარ აღმსარებელს გამორჩეულ პატივს სცემენ ათონის მთაზე, განსაკუთრებით რუსულ წმიდა პანტელეიმონის სახელობის მონასტერში.
