,
31 ოქტომბერს, ახალი სტილით, მართლმადიდებელი ეკლესია აღნიშნავს შემდეგი წმინდანების ხსენების დღეს:
წმიდა მოციქული და მახარებელი ლუკა (I)
წმიდა მოციქული და მახარებელი ლუკა სირიის ანტიოქიაში დაიბადა. იგი განათლებულ ბერძენთა წრეს ეკუთვნოდა და პროფესიით ექიმი იყო. ქრისტეს შესახებ რომ ესმა, ლუკა პალესტინაში ჩავიდა და აქ თავად უფლისგან ეზიარა მაცხოვნებელ სწავლებას. ჯერ კიდევ მაცხოვრის ამქვეყნიური ცხოვრების ჟამს წმიდა ლუკა, როგორც ერთი სამოცდაათ მოციქულთაგანი, უფლის მიერ ცათა სასუფევლის შესახებ პირველი ქადაგებისთვის გაიგზავნა (ლკ. 10, 1-3). აღდგომის შემდეგ უფალი იესო ქრისტე ემაუსში მიმავალ ლუკას და კლეოპას გამოეცხადა.
ლუკა თან გაჰყვა წმიდა მოციქულ პავლეს მეორე მისიონერულ მოგზაურობაში, რის შემდეგაც ისინი ერთმანეთს არ განშორებიან. უფლის რჩეული პავლეს გვერდით დარჩა მაშინაც, როცა იგი ყველა თანაშემწემ მიატოვა (2 ტიმ. 4,10). მოციქულთა თავის მოწამეობრივი აღსასრულის შემდეგ წმიდა ლუკამ რომი დატოვა და ქადაგებით მოიარა აქაია, ლიბია, ეგვიპტე და თებაიდა; ამქვეყნიური ცხოვრება მან მოწამეობრივი ღვაწლით დაასრულა ქალაქ თებეში.
გადმოცემის მიხედვით, წმიდა ლუკა ღვთისმშობლის პირველი ხატების დამწერიცაა. „მადლი ჩემგან შობილისა ჩემითა მეოხებითა იყოს ამა ხატთანა!“ - უბრძანებია ყოვლადწმიდა ქალწულს თავისი წმიდა გამოსახულების ხილვისას. გადმოცემა აწყურის ღვთისმშობლის ხატსაც ლუკა მახარებლის სახელთან აკავშირებს. წმიდა მოციქულს ეკუთვნის თავთა მოციქულთა - პეტრეს და პავლეს ხატებიც.
სახარება ლუკას 62-63 წლებში პავლე მოციქულის ხელმძღვანელობით დაუწერია რომში. როგორც თვითონვე გვამცნობს პირველივე მუხლებში, მისი მიზანი ყოფილა, უფრო სრულად და ქრონოლოგიური თანმიმდევრობით აღეწერა ყველაფერი, რაც იესო ქრისტესა და მისი სწავლების შესახებ იყო ცნობილი და ამით ქრისტიანული სასოებისათვის მტკიცე ისტორიული საფუძველი დაედო (ლკ.1, 1-4).
ლუკა მახარებელს ეკუთვნის „საქმე მოციქულთა“. იგი ოთხთავის გაგრძელებაა და მოგვითხრობს წმიდა მოციქულთა შრომასა და ღვაწლზე მაცხოვრის ამაღლების შემდეგ. როგორც უდიდეს საეკლესიო მოვლენას, თხრობისას განსაკუთრებული ყურადღება ეთმობა მოციქულთა კრებას (51 წ. ქრისტეს შემდეგ), რომელმაც დოგმატური საფუძველი დაუდო იუდაიზმისგან ქრისტიანობის გამიჯვნას და მსოფლიოში მისი დამოუკიდებელი გავრცელების საწინდარი შეიქნა (საქმე. 15, 6-29).
წმიდა მოწამე მარინი (IV)
წმიდა მოწამე მარინი ბერი იყო. იგი დაიბადა კილიკიის (მცირე აზია) ქალაქ ანაზარვში. იმპერატორ დიოკლეტიანეს (284-305) ზეობის ჟამს მარინი ქალაქ ტარსოსში სასტიკად აწამეს ქრისტეს აღსარებისთვის, შემდეგ კი თავი მოჰკვეთეს.
ღირსი იულიანე (IV)
ღირსი იულიანე მეუდაბნოე მესოპოტამიაში მოსაგრეობდა, მდინარე ევფრატის ნაპირას. წმიდა ცხოვრებისათვის მას უფლისგან სასწაულთქმედების ნიჭი მიემადლა. ნეტარმა სიკვდილისაგან იხსნა ქვრივი ქალის ჭაში ჩავარდნილი ერთადერთი ძე: მისი ლოცვით, ყრმა მაშველის მოსვლამდე წყალში იდგა და არ იძირებოდა. ერთხელ, ლოცვის დროს ღირს მამას ჩაესმა ხმა, რომელმაც იმპერატორ იულიანე განდგომილის (361-363) აღსასრულის მოახლოება ამცნო. მალე წინასწარმეტყველება ახდა.
ღირსი იოსებ ვოლოცკელი (+1515)
ღირსი იოსებ ვოლოცკელი (ერობაში - იოანე სანინი) 1439 წელს დაიბადა ქალაქ ვოლოკოლამსკის მახლობლად, კეთილმსახური მშობლების იოანესა (ბერობაში - იოანიკე) და მარინეს (სქიმაში - მარიამი) ოჯახში. როცა შვიდი წელი შეუსრულდა, ყრმა ვოლოკოლამსკის ჯვართამაღლების მონასტრის კეთილმსახურ და განათლებულ ბერს, არსენის მიაბარეს აღსაზრდელად. იშვიათი გულისხმიერებით გამორჩეულმა ყმაწვილმა ერთ წელიწადში - ფსალმუნები, შემდგომ წელს კი - წმიდა წერილი ზეპირად შეისწავლა. იგი მონასტრის ტაძრის მედავითნე და მგალობელი გახდა. თანამედროვეებს აოცებდა წმიდანის საკვირველი მეხსიერება: ზეპირად ამბობდა ტიპიკონით გათვალისწინებულ საკითხავებს ფსალმუნთა წიგნიდან, სახარებიდან და სამოციქულოდან.
ნეტარი ოცი წლის იყო, როცა ცხოვრების უფლისთვის შეწირვა გადაწყვიტა და მშობლიური სახლი დატოვა. იგი ბოროვსკში ჩავიდა, 1460 წლის თებერვალში ღირსი პაფნუტი ბოროვსკელის ხელით აღიკვეცა ბერად.
წმიდანმა თვრამეტი წელი დაჰყო ამ მონასტერში. 1477 წელს, პაფნუტი ბოროვსკელის გარდაცვალების შემდეგ, იგი მღვდელმონაზვნად აკურთხეს და წმიდა იღუმენის ანდერძისამებრ, სავანის წინამძღვრობა მიანდეს. მამა იოსებმა გადაწყვიტა, მონასტრის წეს-განგება კიევო-პეჩორის, სერგის წმიდა სამების და კირილო-ბელოეზერის სავანეთა ტიპიკონების მიხედვით შეესწორებინა და გაემკაცრებინა, რასაც ძმობა უკმაყოფილებით შეხვდა. მაშინ ნეტარმა შვიდ თანამოაზრე ბერთან ერთად დატოვა მონასტერი და ახალი სავანის დასაარსებლად ვოლოკოლამსკის ტყეებს მიმართა. მათი აქ ჩასვლა სასწაულით აღინიშნა: უეცრად ამოვარდნილმა ქარიშხალმა ტყე მიმოანგრია - თითქოს სამონასტრო ადგილი მოასუფთავა. ძმები გულმოდგინედ შეუდგნენ მშენებლობას. მათ გვერდიგვერდ იღვწოდა თავად ღირსი იოსებიც. დღიური შრომით დამაშვრალი ბერი ლოცვებში ათევდა ღამეებს. მცირე ხანში მონასტრის ბერების რიცხვმა ასს მიაღწია. ამბა იოსები ცდილობდა, ყველაფერში თავშეკავებისა და ზომიერების მაგალითი მიეცა სულიერი შვილებისათვის და გარეგნულად მათგან არაფრით განსხვავდებოდა. იგი ყველაზე ადრე მიდიოდა ტაძარში, სხვებთან ერთად კითხულობდა და გალობდა, ქადაგებდა, და ბოლოს, უკანასკნელი ტოვებდა იქაურობას. ღამღამობით იღუმენი ტაძარსა და სენაკებში მიმოდიოდა ხოლმე - ერთგულ დარაჯად ედგა ძმების სიმშვიდეს და სიფხიზლეს. თუ უქმი საუბარი შემოესმებოდა, კაკუნით ამცნობდა ბერებს თავის იქ ყოფნას, შემდეგ კი მდაბლად განერიდებოდა.
ღირსი იოსები მთავარ ყურადღებას ბერების შინაგანი ცხოვრების მოწესრიგებას უთმობდა. იგი მკაცრად ადევნებდა თვალყურს მონასტრის წეს-განგების შესრულებას, რომლის საფუძველიც იყო სრული უპოვარება, საკუთარი ნების მოკვეთა და მუდმივი შრომა. ძმებს ყველაფერი საერთო ჰქონდათ. წინამძღვრის კურთხევის გარეშე არავის შეეძლო რამის შეტანა სენაკებში - თვით წიგნებისა და ხატებისაც კი. საერთო შეთანხმებით, ტრაპეზის ნაწილს ბერები გლახაკებისთვის ტოვებდნენ. შრომა, ლოცვა და პირადი ღვაწლი ავსებდა ძმების ცხოვრებას. იესოს ლოცვა არ შორდებოდა მათ ბაგეებს. ამბა იოსები უქმობას დემონურ საცდურთა მთავარ იარაღად თვლიდა. თავად იღუმენი მუდამ ყველაზე მძიმე მორჩილების საქმეებს ტვირთულობდა ხოლმე. სავანის მრავალი ბერი იყო დაკავებული საღვთისმსახურო წიგნებისა და წმიდა მამათა ნაშრომების გადაწერით, რის გამოც მალე ვოლოკოლამსკის წიგნთსაცავი ერთ-ერთი საუკეთესო შეიქნა რუსეთის მონასტერთა ბიბლიოთეკებს შორის.
უფლის რჩეული მოსაგრე 1515 წლის 9 ოქტომბერს მიიცვალა, სამოცდათექვსმეტი წლის ასაკში.
„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.
ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...
ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.
ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.
„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...
ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.
რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.
ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.
მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.
თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.
