USD 2.7794
EUR 2.9348
RUB 2.5750
თბილისი
როგორ გახდა გვანჯი მანია თბილისობის დღესასწაულის იდეის ავტორი და რატომ მიანიჭეს მას საპატიო თბილისელის წოდება 48 წლის შემდეგ
თარიღი:  1890

დამსახურებული ჟურნალისტი, ეკოლოგი, მოგზაური, მხარეთმცოდნე, კარტოგრაფი,  საქართველოს მსოფლიო მიღწევათა და მოგზაურობათა ხელშეწყობის კავშირის „გიორგის“ დამუძნებელი და თავმჯდომარე, ფაზისის აკადემიის გამგეობის და გეოგრაფიული საზოგადოების სამეცნიერო საბჭოს წევრი, ქეთევან დედოფლის საზოგადოების საპატიო თავმჯდომარე - ეს  85 წლის გვანჯი მანიას  პროფესიული ტიტულების არასრული ჩამონათვალია და მკაფიოდ ასახავს იმ ადამიანის ცხოვრებას, რომელიც მრავალმხრივი ინტერესებით იყო გამორჩეული. 1998 წელს გვანჯი მანია ღირსების ორდენით დააჯილდოვეს, ცოტა ხნის წინ კი თბილისის საპატიო მოქალაქედ აირჩიეს, რასაც მისთვის განსაკუთრებული დატვირთვა აქვს -  სწორედ  გვანჯი მანიას  ეკუთვნის თბილისობის დღესასწაულის დაწესების იდეა, რაც მმართველმა კომუნისტურმა პარტიამ ისე „მიითვისა“, რომ  მისი სახელი და გვარი არასდროს არსად გამოჩენილა. ბატონი გვანჯი ბევრი საინტერესო იდეის და ინიციატივის ავტორია, რასაც ის  ჩვენთან ინტერვიუშიც   იხსენებს.

- ბატონო გვანჯი, მოგვიანებით  გილოცავთ თბილისის საპატიო მოქალაქედ არჩევას. უცნაურია, რომ ადამიანს, ვინც იყავით თბილისობის დღესასწაულის დაარსების იდეის ავტორი, აქამდე არ გქონდათ ეს წოდება.    

 - ძალიან გამიხარდა, რომ ამდენი წლის შემდეგ მაინც გავახსენდი ადამიანებს თბილისობის, როგორც დიდი სახალხო დღესასწაულის იდეის ავტორი და თბილისის საპატიო მოქალაქედ ამირჩიეს. სიმართლე გითხრათ, გაკვირვებული დავრჩი, რადგან უკვე 48 წელი გავიდა მას შემდეგ,  რაც პირველი თბილისობა გაიმართა. მაშინდელმა ხელისუფლებამ, პარტიამ, მთავრობამ მიიწერა თბილისობის დღესასწაული, არ უნდა გამოჩენილიყო კონკრეტული ადამიანის, პირადად ჩემი ვინაობა, ვისი თაოსნობითაც დაიწყო თბილისობის ისტორია. წლებთან ერთად თითქოს დავიწყებას მიეცა ეს ამბავი, თუმცა მაშინაც ბევრმა იცოდა, რომ თბილისობის დღის დაწესების იდეის ავტორი მე გახლდით.   

1976 წლის 5 ნოემბერს გაზეთ „თბილისში“ გამოვაქვეყნე  პუბლიკაცია სათაურით „დაწესდეს ახალი დღესასწაული“,  სადაც მიმოვიხილე თბილისის წარსული და აწმყო, ყოფა, ტრადიციები. გამოვთქვი ჩემი აზრი, რომ  1958 წლის  შემდეგ, როდესაც გაიმართა თბილისის დაარსების   1500 წლისთვის საზეიმო ღონისძიებები, მსგავსი დღესასწაული არ გამართულა და ხომ არ დაველოდებით 2058 წელს, როცა ავღნიშნავთ  თბილისის დაარსების 1600 წელიწადს?! იქნებ დავაწესოთ თბილისობის დღესასწაული, რომელიც გაიმართება ყოველი წლის ოქტომბერში, ხოხობზე ნადირობის ჟამს. ეს დღესასწაული გამოავლენდა შემოქმედებით ნიჭს და ფანტაზიებს, გააერთიანებდა თბილისელებს და თბილისის ყველა გულშემატკივარს. ამ წერილს  საზოგადოებაში მოჰყვა დიდი გამოხმაურება და  დისკუსია, ყველა მიესალმა ამ  წინადადებას, რომელიც ძალიან მისაღები იყო თბილისელებისთვის.

ყველა მხარს უჭერდა ამ საერთო სახალხო ზეიმის დაარსების წინადადებას. სამი წლის შემდეგ ჩემი იდეა - პროექტი წარმატებით  განახორციელა მაშინდელმა ხელისუფლებამ, საქალაქო საბჭომ,  პირველი დღესასწაული გაიმართა 1979 წელს. მაშინ  ცეკას მდივანი იყო ედუარდ შევარდნაძე, საქალაქო საბჭოს თავმჯდომარე - თენგიზ მენთეშაშვილი, გამოყვეს მხატვრები, რეჟისორები. პირველი თბილისობის რეჟისორად არჩეული იყო  ლერი პაქსაშვილი. პირველი თბილისობის საპატიო მოქალაქეები გახდნენ ლადო გუდიაშვილი, კონსტანტინე ილურიძე, აკაკი შანიძე და შუშანა ჩიქოვანი. მას შემდეგ ამდენი დრო გავიდა და თბილისობა იმ წლების გარდა, როდესაც  თბილისში იყო  არეულობა, დაპირისპირება და ომი, ყოველ წელს იმართება და თბილისელებისთვის საყვარელი დღესასწაულია. მე თბილისში არ დავბადებულვარ, ჯვარში ვარ დაბადებული და გაზრდილი. კარგი ოჯახი გვქონდა. მამაჩემი მეტივე იყო, დედა მეაბრეშუმე და სახალხო მკურნალი. თბილისში მაშინ ჩამოვედი, როდესაც 21 წლის ასაკში უნივერსიტეტში  ჟურნალისტიკის ფაკულტეტზე ჩავაბარე. მთელი ცხოვრებით თბილისთან ვარ დაკავშირებული, თუმცა ღა მშობლიურ მხარესთან და ჯვართან კავშირი არასდროს გამიწყვეტია.    

- ძალიან საინტერესო ცხოვრება გაიარეთ,  მრავალფეროვანია თქვენი ბიოგრაფია. თავად, როგორ ფიქრობთ, რა იყო ყველაზე მნიშვნელოვანი მიმართულება თქვენს პროფესიულ ცხოვრებაში?  

- ეს იმას ჰგავს, ადამიანს ჰკითხო, რომელი შვილი მეტად გიყვარსო. მე მიყვარდა ყველა საქმე, რომელსაც ვაკეთებდი. ჯერ კიდევ სკოლის ასაკში დავინტერესდი მშობლიური კუთხის შესწავლით. სათავგადასავლო მოგზაურობა პატარა ასაკიდან დავიწყე, როდესაც შევქმენი ჯგუფი და მოვიარე მაგანას და ინწრას ხეობა. წლების შემდეგ ორგანიზება გავუკეთე ბევრ ექსპედიციას: 1962 წელს  თბილისის რკალს, 1963 წელს ექსპედიციას იალბუზის გარშემო, იყო ასეთი ექსპედიცია რუსთაველის კვალდაკვალ, რომელიც 1966 წელს განხორციელდა აჭარაში, სამცხე - ჯავახეთში. 24 წლის ვიყავი, სამ მეგობართან ერთად ველოსიპედით დავფარეთ რვაათასკილომეტრიანი დისტანცია საბჭოთა კავშირის რვა რესპუბლიკაში. ველოსიპედები უნივერსიტეტმა გვიყიდა, სტიპენდიებიც წინასწარ მოგვცეს. გზაზე ბევრი დაბრკოლება შეგხვდა, მაგრამ ამ მოგზაურობამ დიდი გამოცდილება და ცოდნა მომცა, რაც მერე ძალიან გამომადგა. 

gvanji_mania-066 გვანჯი მანია და ტიმ სევრერინი 1984 წელი 

მქონდა აქტიური ჟურნალისტური ცხოვრება. ჟურნალისტიკის ფაკულტეტი დავამთავრე, მაგრამ პარალელურად ვსწავლობდი ეკოლოგიას, სოციოლოგიას, ხელოვნებას.  წლები ვიმუშავე საქინფორმში, გაზეთებში „კომუნისტი“, „ახალგაზრდა ივერიელი“, მიღებული მაქვს ჟურნალისტური პრემიები. ძალიან მაინტერესებდა ბუნება, ადამიანები, კავკასიის ხალხთა ცხოვრება, კულტურა, ისტორია. ვმუშაობდი საქართველოს ბუნების დაცვის სახელმწიფო კომიტეტში, სამეცნიერო - ტექნიკური ინფორმაციის განყოფილებისა და ბუნების დაცვის საზოგადოების ეკოლოგიური განათლების განყოფილების უფროსად. მოგვიანებით  ჩემი ინიციატივით მოხდა  „ ბუნების ქომაგის“ საპატიო  წოდების დაწესება,  რომელსაც გადავცემდით ბუნების დამცველებს.

ახალგაზრდობიდან აქტიური და  შეუპოვარი ხასიათი მქონდა, ალბათ ამიტომაც  ჯერ კიდევ სტუდენტობისას, როგორც არასაიმედო პერსონა, უშიშროებას აღრიცხვაზე ვყავდი აყვანილი. არ ვერიდებოდი საზოგადოებაში იმის მხილებას და კრიტიკას, რაც მაწუხებდა და არასწორად მიმაჩნდა. ბევრ რამეში მიშლიდნენ ხელს, მაგრამ მე მაინც ჯიუტად ვაკეთებდი ჩემს საქმეს.  საბჭოთა  რეჟიმის  პირობებში, როდესაც ხელისუფლება გეორგიევსკის ტრაქტატის 200 წლის აღნიშვნისთვის ემზადებოდა, მოვაწყვეთ სამდინარო -საზღვაო ექსპედიცია „ ოქროს საწმისი“, რომელიც უპრეცედენტო ამბავი აღმოჩნდა. ავაგეთ ძველკოლხური ნიმუშის ხომალდი, რომელსაც ვუწოდეთ „ოქროს საწმისი“. ვიმოგზაურეთ ისტორიულ კოლხეთში, ექსპედიციის მესამე წელს გერმანიაში იმართებოდა ოლიმპიური თამაშები, გვინდოდა დუნაის გავლით  ქართული დროშით შევსულიყავით მიუნხენში, მაგრამ უფლება არ მოგვცეს უშიშროების სამსახურებმა. ვიცოდი, რომ არგონავტების მარშუტის გამეორება და  კოლხური კულტურის პოპულარიზაცია საბჭოთა ხელისუფლებას დიდად არ მოეწონებოდა, ამიტომ ისე შევფუთეთ, თითქოს  ექსპედიცია გასაბჭოების 50 წლისთავს ეძღვნებოდა. ასეთივე თამამი განაცხადი იყო, საცხენოსნო ექსპედიცია, რომელიც მოვაწყვეთ  კასპის რაიონში, დიდგორის ბრძოლის ადგილებში. რუსეთის მიერ დიდგორის თემაზე საუბარი აკრძალული იყო, რუსების დახმარების გარეშე, როგორ გაიმარჯვეთო, ჩვენ  კი დიდგორის ბრძოლის ადგილებში მოვაწყვეთ ექსპედიცია, რომელშიც 16 ცხენოსანი მონაწილეობდა. ეს საკითხი წამოჭრა ლევან გოთუამ, რომელმაც მიგვანიშნა ამის შესახებ ლიტერატურულ გაზეთში. მე ეს ლაშქრობა მივუძღვენი მის ხსოვნას, დავით აღმაშენებლის, გიორგი სააკაძის და თევდორე მღვდლის მოღვაწეობას. 

 - თქვენი ხელშეწყობით საქართველოში დამყარებული არაერთი რეკორდი მოხვდა გინესების რეკორდების  წიგნში, როგორ  დაუკავშირდით  გინესების რეკორდებს?

 - გინესების რეკორდების საქმესთან  დამაკავშირა ჯუმბერ ლეჟავამ, რომელთანაც როგორც ჟურნალისტს მქონდა ურთიერთობა იმ პერიოდიდან,  როდესაც  ვმუშაობდი საქინფორმის რედაქციაში. ჯუმბერ ლეჟავა არის ერთ-ერთი პირველი ქართველი, ვინც დაიმკვიდრა ადგილი გინესის რეკორდების წიგნში. მან ჯერ დაამყარა რეკორდი ჰორიზონტალური მდგომარეობიდან მკლავებზე აზიდვებში, შემდეგ კი - 3333 დღის განმავლობაში იმოგზაურა მსოფლიოს გარშემო ველოსიპედით. გადალახა აზიის, ავსტრალია - ოკეანეთის, ჩრდილოეთ და სამხრეთ ამერიკის, ევროპის და აფრიკის ქვეყნები, ორჯერ ეწვია ანტარქტიდას.

გინესის რეკორდების წიგნში პიროვნებები ავტომატურადაც ხვდებიან. მაგალითად, წიგნში მაია ჩიბურდანიძე შეტანილია, როგორც ყველაზე ახალგაზრდა მსოფლიო ჩემპიონი ჭადრაკში ქალთა შორის. მე გინესების რეკორდების  წიგნის მიმართ ინტერესი მქონდა, როგორც ჟურნალისტს, მაგრამ მოგვიანებით, 1993 წელს როდესაც დავაარსე მსოფლიო მიღწევათა და მოგზაურობათა ხელშემწყობი კავშირი „გიორგი,“ უკვე  აქტიურად ჩავერთე საგინესო მოძრაობაში. ჩემი დახმარებით და ხელშეწყობით  საქართველოდან ბევრი რეკორდი აისახა გინესის რეკორდების წიგნში, მაგრამ არის რეკორდები, რომლებიც სხვადასხვა მიზეზების გამო ვერ აისახა.

ჩემი ინიციატივა იყო, იუნესკოსა და მსოფლიო ოლიმპიურ კომიტეტში ქართული ცურვის სამი სახეობის მოხვედრა. ესაა ფეხური ცურვა, ხელფეხშეკრული ცურვა და მენჩურუა. ფეხური ცურვა  ძველ კოლხეთში ოდითგან იყო ცნობილი. მენჩურუა წყალში ორთაბრძოლის ხალხური  სახეობაა. რაც შეეხება ხელფეხშეკრულ ცურვას, ძალიან დიდი გამოხმაურება მოჰყვა ჰენრი კუპრაშვილის მარათონს, როდესაც მან ხელფეხშეკრულმა გადაცურა 12 კილომეტრიანი დისტანცია, დარდანელის სრუტე. სამწუხაროდ ის ვერ მოხვდა გინესის რეკორდებში, სიცოცხლისათვის დიდი რისკის გამო.  

მე ძალიან საინტერესო ცხოვრება მქონდა. გული იმაზე მწყდება, რომ ჩაკეტილ ქვეყანაში ვცხოვრობდით და არსად არ გვიშვებდნენ, კი ბატონო, საბჭოთა კავშირის რესპუბლიკები პრობლემა არ იყო, მაგრამ საზღვრებს გარეთ ვერ გახვიდოდი. მინდოდა რამდენიმე ექსპედიციის მოწყობა და  საქართელოსთვის  თავდადებული, დამსახურებული ადამიანების ისტორიების წარმოჩენა, რაფიელ დანიბეგაშვილის, სულხან საბა ორბელიანის მოგზაურობების, ასევე  ქართული თემატიკის საკითხების მოძიება, მაგრამ არ გამიშვეს. მაშინ უცხოეთში მხოლოდ იმ ხალხს უშვებდნენ, ვისაც უშიშროების კომიტეტისგან ჰქონდა ამისი უფლება, ან მათთან იყვნენ შეთანხმებულები, როგორც ჩანს, ისინი კომპრომისზე მიდიოდნენ. ჰყავდათ მათ „რჩეულები,“  მე მათ რიცხვში არ ვიყავი. უარი მითხრეს რუმინეთში, ბულგარეთში გასვლაზე, ჩაკეტილი ვიყავი. საბჭოთა უშიშროებას ჩემი ნდობა არ ჰქონდა, ამას ყველა ფეხის ნაბიჯზე ვგრძნობდი.  ჩემი ჯიუტი ხასიათით ვცდილობდი ხოლმე ჩაკეტილი წრის გარღვევას, რასაც ზოგჯერ  ვახერხებდი, ზოგჯერ - არ გამომდიოდა. 

თამუნა ნიჟარაძე

 

უცნობი ნაცნობი
გურამ ბათიაშვილი: მე ქართველი ებრაელი ვარ, ეს ყველაფერზე მეტყველებს, მასში ყველაფერია ნათქვამი

86 წლის დრამატურგი, პროზაიკოსი გურამ ბათიაშვილი წელს თბილისის საპატიო მოქალაქედ აიჩიეს. კულაშში დაბადებული ქართველი ებრაელის ცხოვრება და პროფესიული გზა ბევრი საინტერესო ეპიზოდით არის სავსე. ბატონი გურამი წლების განმავლობაში მსოფლიოს ებრაელთა კონგრესის ვიცე პრეზიდენტი იყო, 1998 წელს ის ღირსების ორდენის კავალერი გახდა.

გურამ ბათიაშვილის რომანები და პიესები ქართულ-ებრაულ მეგობარობას, საქართველოს დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლის გზაზე მნიშვნელოვან ისტორიულ პერიპეტიებს ეძღვნება.  მათ შორისაა ყველაზე გახმაურებული პიესა „ვალი“ და „შეთქმულება“, რომელიც 1832 წელს ქართველი თავადაზნაურობის მიერ რუსეთის იმპერიის საწინააღმდეგოდ მოწყობილ შეთქმულებას ასახავს. „მე ქართველი ებრაელი ვარ, ეს მოიცავს ყველაფერს“ - ამბობს ბატონი გურამი, რომელსაც საქართველო არც მაშინ მიუტოვებია, როდესაც ქართველი ებრაელების დიდი ნაწილი გადავიდა საცხოვრებლად ისრაელში და არც მაშინ, როდესაც ქვეყანაში ბრძოლის და დაპირისპირების უმძიმესი წლები იყო..     

- ბატონო გურამ, მოგვიანებით გილოცავთ თბილისის საპატიო მოქალაქედ არჩევას. მართალია რეგალიები არ გაკლიათ, მაგრამ თბილისის  საპატიო მოქალაქეობა რას ნიშნავს თქვენთვის?

- ღვთის წყალობით ცხოვრებაში წოდებები არ დამკლებია, მაგრამ როდესაც დამირეკეს და მითხრეს, რომ თბილისის საპატიო მოქალაქედ მირჩევდნენ, გულახდილად გითხრათ სიხარულისგან ვინერვიულე და ძალიან ავღელდი. მოგეხსენებათ, თბილისი ისტორიულად როგორი ქალაქია, ვაღმერთებ ამ ქალაქს, მიყვარს ძალიან და მრავალი წელია ვარ მისი მოქალაქე, მაგრამ თბილისის საპატიო მოქალაქეობა, რასაკვირველია, განსაკუთრებული მნიშვნელობის ამბავი და პატივია. თბილისში 21 წლის ჩამოვედი და მას მერე აქ ვცხოვრობ. მე სამტრედიის რაიონის კულაშში დავიბადე,  6 თვის ვიყავი როდესაც კულაშიდან  წამომიყვანეს  და საცხოვრებლად გადავედით სენაკში. კულაშში ბებია და ბაბუა ცხოვრობდნენ, ყმაწვილკაცობაში ხშირად ჩავდიოდი ხოლმე. ეს იყო საოცარი სოფელი: ცოცხალი, საინტერესო, კოლორიტული, სხვადასხვა ხასიათებით  სავსე. სოფელში ჩამოდიოდა მდინარე, მის ერთ მხარეს ცხოვრობდნენ ებრაელები, მეორე მხარეს - ქართველები.  მოგეხსენებათ, ებრაელებს შაბათს საქმის გაკეთება ეკრძალებათ. ღმერთმა ბრძანა, ექვსი დღე იშრომეთ, მეშვიდე დღეს დაისვენეთო, ამიტომაც შაბათობით ებრაელები არაფერს აკეთებენ. უნდა გენახათ, შაბათობით გაღმა ნაპირიდან  გადმოდიოდნენ ქართველები, ყმაწვილები იმ  მხარეს, სადაც ებრაელები იყვნენ დასახლებული, რომ დაენთოთ „კერასინკები“ საჭმელის გასაცხელებლად.  ასეთი  თბილი ურთიერთობა  ჰქონდათ, პატივს სცემდნენ ერთმანეთის ტრადიციებს. ბავშვები სიხარულით მოდიოდნენ, მათ აუცილებლად აძლევდნენ  კამფეტს, ნაზუქს. ეს სოფელი იყო ქართულ-ებრაული მეგობრობის და ურთიერთობის  შესანიშნავი. მოდელი. ერთი საოცარი რამ  უნდა გითხრათ. მე -20 საუკუნის მეორე ნახევარში ძალიან ბევრი ებრაელი დაწინაურდა ისრაელში სხვადასხვა სფეროებში, ერთი ისრაელის პარლამენტის წევრი გახდა, ერთი მილიონერი ბიზნესმენი, იყვნენ  წარმატებულები  ეკონომიკის, ტექნიკის  მიმართულებით, სპორტის სხვადასხვა სახეობებში. ისინი კულაშიდან წასული ებრაელები იყვნენ. ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ სწორედ კულაშის ებრაელები გახდნენ ყოველმხრივ გამორჩეული ადამიანები, მთელ ისრაელში  გაითქვეს სახელი. ამ ფაქტის  ჩემეული  ახსნა შეიძლება მაინცდამაინც არ იყოს  მყარად არგუმენტირებული,  მაგრამ მე მაინც მგონია, რომ  მათ  ცხოვრებაში ყველაზე მეტად გამოადგათ  საქართველოში მიღებული ბრძოლის უნარი, შრომისმოყვარეობა, გამტანობა,  ერთმანეთის მხარდაჭერა.  ქართული თვისებები შეიკრა და მოიყარა თავი ამ ადამიანებში, რაც გახდა მათი დიდი წარმატებების საფუძველი. ებრაელები გიჟდებოდნენ, რაშია საქმეო, მაგრამ ახსნას ვერ უძებნიდნენ. დღეს ეს ჩავლილი ეტაპია, მაგრამ ეს ნამდვილად ასე იყო.

Dadvadze_Bondo(83)

- როდის ჩამოხვედით თბილისში საცხოვრებლად და როგორ მიგიღოთ ამ ქალაქმა? 

- თბილისამდე ვცხოვრობდი სენაკში, სადაც მამა სამუშაოდ გადავიდა. მაშინ სენაკს ცხაკაია ერქვა. ჩვენ წლები ვიცხოვრეთ სენაკში, სკოლა იქ დავამთავრე. დღემდე განსაკუთრებულად მიყვარს სენაკი,  მიმაჩნია, რომ გამორჩეულად თბილი, თანადგომის და  მეგობრობის ქალაქია.  ის ურთიერთობები, სითბო და სიყვარული,  რაც გამომყვა სენაკიდან, მე ვერსად ვნახე. გამიგია, როცა ადამიანებს  ეკონომიკურად უჭირთ, ერთმანეთი უფრო უყვართ და პატივს სცემენო. ალბათ, არის  ამაში რაღაც სიმართლე. იმის მიუხედავად, რომ მაშინ დიდი გაჭირვება იყო, ადამიანებს ერთმანეთის მიმართ სხვანაირი ურთიერთობა და პატივისცემა ჰქონდათ. სენაკი ჩემთვის დღესაც ძალიან საყვარელი ქალაქია.  ნინელი ჭანკვეტაძე ატარებს ხოლმე რეგიონული თეატრების ფესტივალს, ამ ფესტივალის ჟიურის წევრი ვარ. ფესტივალი იწყება ხოლმე სენაკში, შემდეგ გადადის ფოთში.  ჩამოდიან რეგიონული თეატრები და ვნახულობთ მათ სპექტაკლებს. სენაკში  ჩასვლა ჩემთვის დიდი დღესასწაულია. მიხარია ბავშვობის ადგილებში სიარული, მართალია ვერავის ვეღარ ვნახულობ, ვისაც ვიცნობდი, იქ ახლა სხვა ხალხის ჟრიამული ისმის, მაგრამ  მაინც სიხარულით დავდივარ ჩემთვის ძვირფას  ქუჩებში.         

თბილისში ჩამოვედი, რომ ჩამებარებინა უნივერსიტეტში. ჟურნალისტიკის ფაკულტეტზე მინდოდა ჩაბარება, მაგრამ დიდი კონკურსი იყო და ჩავაბარე  აღმოსავლეთმცოდნეობის ფაკულტეტზე, თურქული ენის და ლიტერატურის განხრით. მითხრეს, ეს იგივეა, რაც ფილოლოგია, უფრო მეტიც, დამატებით ახალი ენა გეცოდინებაო. ძალიან კმაყოფილი ვარ, რომ  ეს  არჩევანი გავაკეთე.

მაშინ თბილისში არავინ მყავდა გარდა ბიძის, რომელსაც პატარა ბინა ჰქონდა და მასთან ვერ  ვიცხოვრებდი.  ნახევრადსარდაფი დავიქირავეთ  ოპერის გვერდით, პატარა ქუჩაზე, რომელიც ძნელაძის ქუჩას უერთდება. მთელი სტუდენტობა იქ გავატარე. ჩემი მშობლები ყოველ კვირა მიგზავნიდნენ ერთ ქათამს, უკვე დაკლულს, გაპუტულს და გამზადებულს, მარტო მოხარშვა რომ სჭირდებოდა, 20 ცალ კვერცხს და 20 მანეთს. სულ ეს იყო ჩემი სამყოფი კვირიდან კვირამდე, რაც საკმაოდ დიდხანს გაგრძელდა, მაგრამ გვერდით მყავდა უამრავი კეთილი ადამიანი, კარგი  მეგობრები, რომლებიც მეხმარებოდნენ სირთულეების გადატანაში. 

- ძალიან ბევრი ადამიანისგან გვსმენია, რომ იმ პერიოდის თბილისი იყო სრულიად სხვა ქალაქი გამორჩეული ადამიანური ურთიერთობებით,  რა არის ამ ისტორიებში ლეგენდა და რა სინამდვილე,  თქვენი ასაკიდან გამომდინარე მომსწრე უნდა  იყოთ იმ ისტორიების.  

 - ეს არაა ლეგენდა, ეს არის სინამდვილე. არ შეიძლებოდა თბილისში ქუჩაში გამოსულიყავით, ვიღაცისთვის რაღაც გეთხოვათ და მას თქვენთვის დახმარება არ აღმოეჩინა, თუ მას არ შეეძლო, მონახავდა ისეთ ადამიანს, ვინც თქვენ აუცილებლად დაგეხმარებოდათ. თბილისი ნამდვილად წარმოადგენდა  სიყვარულის და მეგობრობის ქალაქს. მაშინ თბილისი პატარა ქალაქი იყო. ერთ ისტორიას გავიხსნებ.  პირველკურსელი ვიყავი, ერთ გოგოს პაემანზე უნდა შევხვედროდი. პაემანი საბურთალოს ქუჩაზე, სპეციალისტების სახლთან დამინიშნა.  საბურთალოს ქუჩა იმდენად შორს იყო, ვიფიქრე, ეს გოგო ალბათ ყაჩაღია, აბა ქალაქგარეთ რატომ  დამინიშნავდა პაემანს - მეთქი (იცინის) უნდა გითხრათ, რომ თბილისმა ძალიან დიდი სითბო მომცა. მე ე.წ. იტალიურ ეზოში ვცხოვრობდი. 15 ოჯახი ცხოვრობდა საერთო აივანზე. დღეს რომ ვფიქრობ ისე მიკვირს, ხანდახან არც კი მჯერა - ისე არ გააკეთებდნენ ოჯახში სადილს, მეზობლისთვის თეფშით რომ არ მიეწოდებინათ, არ იკეტებოდა სახლების კარები. ისე შედიოდნენ ერთმანეთთან, ზედმეტი არაფერი იყო საჭირო. უნივერსიტეტში ძალიან კარგი მეგობრები მყავდა, მათთან ბევრ დროს ვატარებდი. გოგი ანთელავა იყო ჩემი მეგობარი, მერე აკადემიკოსი გახდა, ასევე  ელიზაბარ ჯაველიძე. სულ ერთად ვიყავით. ძალიან კარგი ყმაწვილი იყო  ქერიმ ამოევი, მან იეზიდურ ენაზე თარგმნა „ვეფხისტყაოსანი“.  

- როგორ დაიწყეთ პროფესიული საქმიანობა? პიესების წერა?   

- სკოლაში მეოთხე ვსწავლობდი, როცა ჩემს კლასელ გოგონას, რომელიც ძალიან მომწონდა, ლექსებს ვუწერდი და ვუტოვებდი მერხზე. ის ამაზე იცინოდა, ეტყობა, არ ვუწერდი კარგ ლექსებს, რადგან მას არ მოვწონდი.  იქ დასრულდა ჩემი ლექსების წერა. სტუდენტობისას გულმა დრამატურგიისკენ გამიწია, თუმცა იქამდეც ვწერდი, მაშინ   ჩემს ნაწერებს მხოლოდ მეგობრებს ვაკითხებდი. ყველა დადებითად მაფასებდა, მეუბნებოდნენ, სადმე დაბეჭდეო, მაგრამ მე ამაზე არც კი ვფიქრობდი. ცოტა მოგვიანებით, თურქი მწერლის ორჰან ქემალის  ახალ რომანზე დავწერე რეცენზია, რომელიც ტრადიციულად წავაკითხე მეგობრებს. მათაც მითხრეს და ფაკულტეტზეც, ეს არ შეიძლება არ დაიბეჭდოსო. მივედი „მნათობის“  რედაქციაში, თავხედურად შევედი  რედაქტორთან   სიმონ ჩიქოვანთან, დავუდე მაგიდაზე ჩემი რეცენზია და წამოვედი. ორი კვირის შემდეგ რომ გავიარე, გავიგე, რომ გამზადებული იყო დასაბეჭდად, რამაც ძალიან გამახარა. ამის შემდეგ დავიწყე წერა, ძალიან გამიტაცა თარგმნამ, ვთარგმნე აზიზ ნესინი,  საბაჰათინ ალი და კიდევ რამდენიმე კარგი თურქი მწერალი, თარგმანებს „ახალგაზრდა კომუნისტში“ ვბეჭდავდი. ძალიან  პატარა ჰონორარებს გვაძლევდნენ.    

ჩემი პირველი პიესა იყო „ძახილი“, რომელიც დაიდგა გორში, შემდეგ კი ჭიათურაში, რომელიც ძალიან კარგი თეატრი იყო. ამან ძალიან წამახალისა. კულტურის სამინისტრომ იმხელა ჰონორარი მომცა, გაოგნებული ვიყავი. 2200 მანეთი, მაშინ დიდი ფული იყო,  მანქანა 5 000 მანეთი ღირდა.  კიდევ ერთ თეატრს რომ დაედგა, ჩემს ჰონორარს  800 მანეთი დაემატებოდა. ჰონორარი რომ ავიღეთ,  წავედით მეგობრები, ძალიან მაგრად ვიქეიფეთ.  მქონდა კიდევ ერთი კარგი პიესა, რომელიც ეძღვნება 1832 წლის ქართველების  შეთქმულებას. მე  ყოველთვის ძალიან მაინტერესებდა ისტორია, 1832 წლის შეთქმულების ფორმა გამოხატავდა, როგორც  საქართველოს ღირსებას  დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლაში, ასევე ნაკლოვანებებს, იასე ფალავანდიშვილს ვგულისხმობ.  ჩემი აზრით, ეს ისე მძაფრად არ გამოვლენილა არც ერთ ეტაპზე, როგორც გამოვლინდა ამ შეთქმულების დროს. ნიკოლოზ ფალავანდიშვილი და იასე ფალავანდიშვილი ორივე ბედკრული საქართველოს შვილია, ერთი ღირსეული, მეორე უღირსი, ეს არის სამწუხაროდ, ჩვენი რეალობა. ამას ვერსად გავექცევით.      

- თქვენს პიესებს შორის ყველაზე გახმაურებული პიესაა „ვალი“, რომელიც ქართულ-ებრაულ მეგობრობას მიუძღვენით.

- ეს პიესა გამორჩეულად მიყვარს, წლების განმავლობაში დაიდგა უამრავ სცენაზე, როგორც საქართველოში, ასევე ისრაელშიც. ამ ბოლო პერიოდშიც  კი დაიდგა ჩვენთან, გომარ სიხარულიძის შვილის, გიორგი სიხარულიძის მიერ. მშვენიერი სპექტაკლი იყო. პიესის პირველი ვარიანტი, არ მომეწონა და დავხიე. მეორე ვარიანტი, ის რაც დაიდგა, სამ - ოთხ კვირაში დავწერე, რეკორდულად მოკლე დროში, მაშინ, როცა პიესის დაწერას 10 თვე მაინც  სჭირდება. „ვალის“ წერის პროცესში ძალიან განვიცდიდი, ვღელავდი, რადგან  გულის ნადები გადამქონდა ქაღალდზე და მონაწილე ვიყავი იმ ამბის, ალბათ ამიტომაც დაიწერა სწრაფად. პიესა  ემოციურად მიიღეს ადამიანებმა, როგორც საქართველოში, ასევე ისრაელში, რადგან ეს იყო მათი თანაცხოვრების ისტორია.

gurami1_w_h

- მაშინ როდესაც საქართველოდან ისრაელში წავიდა ქართველი ებრაელების მთელი თაობა, თქვენ არ გიფიქრიათ ასეთ გადაწყვეტილებაზე? ან თუნდაც მოგვიანებით, როდესაც  საქართველოში რთული მდგომარეობა იყო, თქვენ არ დატოვეთ აქაურობა. 

-გულწრფელად გეტყვით, მე ვერ შევძელი წასვლა. არ შემეძლო ამ ქვეყნის მიტოვება. ყველას უკვირდა ჩემ ირგვლივ.  ვიღაცისთვის  შეიძლება დაუჯერებელია, მაგრამ ვერ დავტოვე თბილისი. ვერ წავედი, გამიჭირდა, თუმცა ღა ჩემი ქალიშვილი ცხოვრობს ისრაელში, ჩემი შვილიშვილი გოგონა, ისრაელის არმიაში გენერლის მოადგილეა, მისი ჩინი  ჩვენებურად ვიცე პოლკოვნიკის ჩინს უტოლდება. საომარი მდგომარეობა რომ დაიწყო, ვუთხარი: ბაბუ, ჩამოდი საქართველოში, ცოტა ხანი აქ იყავი მეთქი. სიცილი დაიწყო, ბაბუა ასეთ დროს ქვეყანას მივატოვებო? მესმის მისი. მეც ხომ ვერ  დავტოვე თბილისი მაშინაც კი, როცა ტყვიების წვიმა მოდიოდა რუსთაველზე. მაშინაც კი, როდესაც ახალგაზრდა ვიყავი, თბილისში ომი, არეულობა იყო, უამრავი გზა მქონდა გახსნილი რომ წავსულიყავი, მაგრამ ვერ გავაკეთე. წლები ვიყავი მსოფლიოს ებრაელთა კონგრესის ვიცე პრეზიდენტი, ახლა ვარ ევრაზიის ებრაელთა კონგრესის სტრატეგიული საბჭოს წევრი, მაქვს კარგი კავშირები, ახლო ურთერთობები ადამიანებთან, მაგრამ  სხვაგან ცხოვრებას საქართველოში ცხოვრება მირჩევნია. მე ქართველი ებრაელი ვარ, ეს ყველაფერზე მეტყველებს, მასში ყველაფერია ნათქვამი (იცინის)         

ადრე ძალიან  ხშირად ჩავდიოდი ისრაელში, წელს მარტო გაზაფხულზე ვიყავი. მაქვს სამი უსაყვარლესი ქალაქი, თბილისი, იერუსალიმი და სტამბული. მსოფლიოს უამრავი ქალაქი მინახავს, ვყოფილვარ, მიცხოვრია კიდეც, მაგრამ ეს სამი ქალაქი ძალიან მომწონს და მიყვარს. როდესაც მსოფლიოს ებრაელთა კონგრესის ვიცე პრეზიდენტი ვიყავი, მაშინ ხშირად გვიწევდა სხდომების გამართვა იერუსალიმში, ხშირად ევროპის ქალაქებში ვიკრიბებოდით.

- მსოფლიოს ებრაელთა კონგრესისი ვიცე -პრეზიდენტი  როგორ  გახდით? 

-ჩაწყობა იქ არ მოდის, ყველაფერი ღვთის ნებით მოხდა (იცინის)  ერთ საღამოს, დამირეკეს და მითხრეს: გურამ გვინდა თქვენ იყოთ კონგრესის ვიცე-პრეზიდენტი, ამისთვის საჭიროა ქვეყანა - საქართველო გახდეს მსოფლიოს ებრაელთა კონგრესის წევრიო. დაველაპარაკე მეგობრებს, რატომ არ უნდა გავმხდარიყავით, არაფერი გვიშლიდა ხელს, პირიქით. ვიცე პრეზიდენტად დამასახელა კანადელმა ფილოსოფოსმა, რომელიც  ახლა ცხოვრობს ისრაელში. მე დამაჯილდოვა ერთ-ერთმა  ებრაელმა ბიზნესმენმა, რომელმაც დააფინანსა ჩემი რომანის „ თუ დაგივიწყე, იერუსალიმო“ გამოცემა ისრაელში, ეს ამბავი ძალიან გახმაურდა. რომანი ასახავს საქართველოს ებრაელთა ყოფას, ორ მიმართულებას, როგორ მოვიდნენ ებრაელები საქართველოში და როგორ იბრძოდნენ  საბჭოთა ეპოქაში კგბ-ს წნეხის ქვეშ ემიგრაციისთვის, რომ წასულიყვნენ  ისრაელში. ეს იყო ძალიან რთული გზა, რაზეც გადაიღო მერაბ კოკოჩაშვილმა დოკუმენტური ფილმი ჩემი სცენარის მიხედვით.  

- ძალიან საინტერესო ცხოვრება გაიარეთ, როდესაც უკან იხედებით, წარსულიდან ყველაზე მეტად რისი ნოსტალგია გაქვთ?

- ყველაზე მეტად მენატრება ახალგაზრდობის წლები. იცით რა კარგი იყო?! ძალიან ბევრი რამ იყო იმ წლებში, ეს იყო ყველაფრით სავსე  ქარიშხლიანი ცხოვრება,  ნამდვილი და სიყვარულით სავსე ადამიანური ურთიერთობები. საშინელი პერიოდი გამოვიარეთ 90 იან წლებში, როცა იყო თბილისის ომი, არეულობა. ყველა მძიმე მდგომარეობაში ვიყავით, მთლიანად  ქალაქი გახდა საშიში. მაშინ ნუცუბიძის ქუჩაზე ვცხოვრობდი, ერთხელ სახლში დაბრუნება დამაგვიანდა. ღამე მოვდივარ ქუჩაში  ფეხით სახლისკენ. არც ტრანსპორტი იყო, არც არაფერი. მოკლე გზებით გადავედი. სიბნელე იყო. ახალგაზრდა ბიჭი მომიახლოვდა, რომ დავინახე, ჩემსკენ მომავალი, ვიფიქრე, ყაჩაღი იყო და გამძარცვავდა, ან რამე უბედურებას დამმართებდა. შინაგანად მოვემზადე ხიფათისთვის.  სიგარეტზე მომიკიდეთო, მთხოვა. მოვუკიდე.  დიდი მადლობაო - მითხრა და წავიდა. დიდხანს დავრჩი გაოცებული. ვერ მივხვდი, რატომ არ გამძარცვა (იცინის) მადლობა რომ გადამიხადა, მაშინ ვირწმუნე, რომ  თბილისში არც ისე ცუდად იყო საქმე, მართლაც, რთული წლები  კი გავიარეთ, მაგრამ ცოტა ხანში ყველაფერი სიკეთისკენ წავიდა, დაიწმინდა სიტუაცია. პასუხს არ ვცემდი ხოლმე ხალხს, როცა გაკვირვებულები მეკითხებოდნენ, რატომ არ მიდიხარ საქართველოდანო. აი იმ მადლობის გამოც დავრჩი და იმედის, რომ  ჩვენი ქვეყანა აუცილებლად გადარჩებოდა.

თამუნა ნიჟარაძე.   

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.