,
რევმატოლოგი მამუკა ლორთქიფანიძე 30 წელზე მეტია საყვარელ საქმეს ემსახურება და მისთვის მთავარ პროფესიულ პრინციპს არ ღალატობს. „პაციენტმა იმაზე კარგად უნდა გააგრძელოს ცხოვრება, ვიდრე ჩემამდე მოვიდოდაო“ - ამბობს ბატონი მამუკა, მისი პროფესიული გზა ექიმების ოჯახის გავლენით დაიწყო, თუმცა ამ გზაზე საინტერესო კოლეგაც ბევრი შეხვდა და ისტორიებიც, რომელთა წყალობითაც კარგი ექიმის რეპუტაციის მოპოვება შეძლო.
- ბატონო მამუკა როგორ დაიწყო თქვენი პროფესიული გზა და როგორ გააკეთეთ პროფესიული არჩევანი?
პროფესიული არჩევანი ოჯახური ტრადიციის გამო გავაკეთე. ექიმები იყვნენ მშობლები, ბებია. საბჭოთა ბავშვობა მქონდა, სკოლა რომ დავამთავრე, „პერესტროკაც“ კი არ იყო დაწყებული. თინეიჯერობა უკვე არეულ თბილისში გავატარე. ყველა ეპოქა მაქვს გამოვლილი. საბჭოთა კავშირში ექიმების ოჯახში ექიმი უნდა გამოსულიყავი, ასეთი იყო ტენდენცია. ექიმი თუ არ გახდებოდი, იყო გეპეი, სადაც დიდი „არჩევანი“ არსებობდა, თუმცა საბჭოთა კავშირში პროფესიები დიდად არავის სჭირდებოდა, არსებობდა ექიმი,ინჟინერი,იურისტი.მეც მიფიქრია მით უმეტეს სტუდენტობის დროს, ხომ არ ჯობდა იურისტი გავმხდარიყავი, მაგრამ საბჭოთა კავშირში იურისტობა ნიშნავდა პროკურატურაში მუშაობას, მაშინ ადვოკატის საქმეს არანაირი ფასი არ ჰქონდა, ყველაფერს მოსამართლე და პროკურორი წყვეტდა. პროკურორობა და გამომძიებლობა მე არ მინდოდა.
მაშინ ყველას გზა მაინც პარტიული კარიერისკენ მიდიოდა. მე ასეთი გეგმა არ მქონია. მინდოდა ექიმობა და გავხდი ექიმი. იმ დროს სამედიცინოზე ჩაბარება იოლი არ იყო, მაგრამ გამიმართლა და პირველივე წელს ჩავაბარე. გამართლების გარეშე ცხოვრებაში არაფერი ხდება. ჩემი სტუდენტობა დაემთხვა რთულ პერიოდს, დავდიოდით ეროვნული მოძრაობის მიტინგებზე. შემდეგ იყო თბილისის ომი, არეულობა. სამედიცინო ინსტიტუტს კარგი ბაზა ჰქონდა. პრაქტიკაც შესანიშნავი გავიარე. ვმუშაობდი პირველ საავადმყოფოში თერაპიის განყოფილებაში, პირველი ხელფასი საბჭოთა რუბლით ავიღე, გავიარე კუპონები და ბოლო ხელფასი - ლარით. ჩვენს განყოფილებაში შემოჰყავდათ ყველა: ომში დაჭრილები, კრიმინალური შემთხვევების შედეგად მძიმე მდგომარეობაში მყოფები. ვმუშაობდით უშუქოდ, უწყლოდ, ყველაფრის გარეშე. ამ პირობების მიუხედავად, გვყავდა ბევრი კარგი, პროფესიონალი ექიმი, რომელთაგანაც კარგი გამოცდილების მიღების შესაძლებლობა გვქონდა ახალგაზრდა ექიმებს. ზოგადი პროფილის თერაპევტი ვიყავი, მაგრამ რევმატოლოგია აღმოჩნდა ჩემთვის საინტერესო დარგი. გამიმართლა, რომ რევმატოლოგად დავიწყე მუშაობა.დღემდე მადლიერი ვარ ადამიანის, ვინც ამ მიმართულებით მუშაობის დაწყებაში დამეხმარა.
- ოდესმე გინანიათ პროფესიული არჩევანი? ახლა, როდესაც უკვე ექიმობის 32 წლიანი სტაჟი გაქვთ, როგორ ფიქრობთ, რას ნიშნავს იყო კარგი ექიმი.
- იყო პერიოდი, როდესაც მიფიქრია, რატომ ავირჩიე ეს პროფესია, მაგრამ რაც დრო გადის, ვხვდები, რომ სწორი არჩევანი გავაკეთე. ეს იყო ძირითადად 90 -იან წლებში, ახალგაზრდობის ასაკში, როდესაც ყველაფერს სხვანაირად უყურებ. მაშინ ხალხმა უცებ იშოვა ფული, მაგრამ გავიდა დრო, უმეტესობამ უცებ ნაშოვნი ფულიც დაკარგა და პროფესიაც აღარ დარჩათ, ექიმებს კი გვაქვს პროფესია და საყვარელ საქმეს ვაკეთებთ. ექიმებიც ჩვეულებრივი ადამიანები ვართ, შეცდომებიც მოგვდის, ხანდახან რაღაც ჩვენც გვეზარება, წელიც გვტკივდება. სამსახურში ჯოხით მივედი, უნდა გენახათ პაციენტები რა გაოცებული სახეებით მიყურებდნენ (იცინის)
კარგი ექიმისთვის მნიშვნელოვანია კარგი პროფესიული განათლება, ადამიანებთან ურთიერთობის უნარი, ექიმი უნდა იყოს კეთილგანწყობილი, პუნქტუალური, დაუზარელი. ზოგიერთი პაციენტი პანიკით მოდის შენთან, ზოგს მეტი ოპტიმიზმი აქვს, ბევრი ემოციებია ადამიანებში, ექიმმა უნდა გაუგო ყველ პაციენტს და დაეხმარო.
ჩემთვის ძალიან მნიშვნელოვანი და მთავარია, პაციენტის ცხოვრება გახდეს უფრო უკეთესი, ვიდრე იყო იქამდე, ვიდრე ის ჩემამდე მოვიდოდა. ეს არის ჩემთვის ექიმობა, დაეხმარო ადამიანს, არ აქვს მნიშვნელობა, რევმატოლოგი ხარ, ქირურგი თუ ექოსკოპისტი. დიაგნოზის სწორად დასმა, მკურნალობის სწორი კურსი, არის ამ პროცესის ნაწილები, მთავარია, პაციენტის ცხოვრება გახდეს უფრო კარგი, ვიდრე ის იყო, სანამ შენამდე მოვიდოდა.
რევმატოლოგია არის ორი სხვადასხვა დარგის: ძვალსახსროვანი და აუტოიმური დაავადებების გაერთიანება, უბრალოდ, როდესაც რევმატოლოგია შეიქმნა მაშინ წარმოდგენა არ არსებობდა რა არის იმუნიტიტეტი და აუტოიმუნიტეტი. მოგვიანებით მოხვდა რევმატოლოგიაში. რევმატოიდები, მგლურები, სკლეროდერმიები, ვასკულიტები და ა.შ. ეს არის იმუნოლოგია. ეს სულ სხვა დარგი და დაავადებებია, გაცილებით უფრო იშვიათი, ვიდრე ჩვეულებრივი ართროზი და ოსტეოქონდროზი.
- როგორია სტატისტიკა, რამდენად გახშირდა რევმატოლოგიური დაავადებები, რომლებიც შესაძლოა არ კლავს ადამიანს, მაგრამ მკვეთრად ამცირებს ცხოვრების ხარისხს?
- ზოგიერთი კლავს, ძირითადად აუტოიმუნური დაავადებები, თუმცა არც ესაა დღეს პრობლემა, ეს დაავადებებიც ექვემდებარება კონტროლს. იცით დაავადება, რომელიც საბოლოოდ მორჩენადია? ეს არის მხოლოდ ის დაავადებები, რომელიც გამოწვეულია ბაქტერიით ან ვირუსით. მოვკლავთ გამომწვევ ბაქტერიას და დაავადება დამთავრდება, დანარჩენი რას ვარჩენთ? გულის რომელიმე დაავადებას? შაქარს? წნევას? სანამ პაციენტი წამლებს იღებს კარგადაა, შეწყვეტს წამლებს და პრობლემა ისევ არსებობს.
რთულია სტატისტიკური ანალიზი, ზუსტად როგორია რევმატოიდული დაავადებების გავრცელების მაჩვენებელი, იმას გეტყვით, რომ გარკვეული სახის დაავადებები შემცირდა, მაგალითად, კლასიკური რევმატიზმი. ჩემს ბავშვობაში, სულ ყველას პენიცილინს რომ უკეთებდნენ და ყველა ტყუილად სვამდა 90 იანი წლების ანტიბიოტიკებს, პარადოქსია. ეგ ძალიან ცუდია ბაქტერიორეზისტენტობის გამომუშავების მხრივ, მაგრამ მთავარ გამომწვევს, სტრეპტოკოკს კლავს და ჩემი დაკვირვებით, იმის გამო რომ 90 იან წლებში ბევრი ანტიბიოტიკები ვსვით, საქართველოში კლასიკური რევმატიზმი ძალიან შემცირებულია.
- იმის მიუხედავად, რომ საქართველოში ბევრი კარგი ექიმი გვყავს, ბოლო პერიოდში ბევრი პაციენტი მაინც უცხოეთში წასვლას ამჯობინებს კვლევებზე და სხვადასხვა მანიპულაციებზე. როგორი დამოკიდებულება გაქვთ ამაზე ქართველ ექიმებს და როგორია, თქვენი, როგორც რევმატოლოგის მთავარი რეკომენდაცია, რომ თავიდან ავირიდოთ რევმატოლოგიური პრობლემები?
- ჩემგან, როგორც რევმატოლოგისგან, მთავარი რეკომენდაცია მაინც ჯანმრთელი ცხოვრების წესია, როგორ იკვებოს ადამიანი, რა ჩაიცვას და ა.შ. მედიცინაში, როდესაც ვსაუბრობთ მომავალზე, არაფერია ასპროცენტიანი, თუმცა არის წესები, რჩევები, რომელთა დაცვაც თავიდან აგვარიდებს დაავადებებს. მეც ვცდილობ, რომ დავიცვა ეს წესები, თუმცა ისიც ვიცი, რომ ეს არ არის საკრალური ფიცი, რომელიც არ უნდა დაირღვეს, როცა საჭიროა ყველა წესი შეიძლება დაირღვეს (იცინის)
რაც შეეხება ქართველი პაციენტების წასვლას სხვა ქვეყნებში, ეს ყველგან ხდება. გაგიკვირდებათ და გერმანელი პაციენტებიც გადადიან შვეიცარიაში, თურქებიც მიდიან სხვა ქვეყნებში. ადამიანებს ურჩევნიათ, ცოტა გვერდით გაიხედონ, მეტი სიახლე მიიღონ, ნაცნობ ექიმს, რომელთანაც ხანდახან სუფრაზეც კი ხვდება, ისე უყურებს, შინაურ მღვდელს რომ შენდობა არ აქვს. მისთვის არ გაქვს ის ავტორიტეტი, რაც აქვს უცხო ექიმს. იქ თითქოს სხვა ავტორიტეტი ხვდება, მაგრამ ეს ასე არაა. უამრავი შემთხვევა ვიცი, უცხოეთიდან დაბრუნებულ პაციენტს ქართველი ექიმისთვის უთქვამს, აბსოლუტურად იგივე დანიშნულება მომცეს, მითხრეს, იგივე გააგრძელე, რაც შენმა ექიმმა დაგინიშნაო. მეც მქონია ასეთი შემთხვევები, რაც მიხარია ხოლმე.
- საქართველოში ექიმობა ყოველთვის იყო საპატიო პროფესია, შესაბამისად, ექიმის მიმართ საზოგადოების დამოკიდებულებაც გამორჩეული. ექიმების ოჯახში ხართ გაზრდილი, როგორ ფიქრობთ, ეს დამოკიდებულება შეიცვალა?
- ჩვენ უკვე სხვა სამყაროში ვცხოვრობთ, სადაც ყველაფერი შეცვლილია, მათ შორის დამოკიდებულება ექიმის მიმართ, ზოგადად ექიმის ცხოვრებაც. ბინები შეიძლება შეგვრჩა სსრკ - დან, მაგრამ იმ სახლებში უკვე სხვა ამბები ხდება (იცინის), ახლა სხვა ეპოქაა, ვმოძრაობთ, დავდივართ უცხოეთში. საბჭოთა კავშირის მთელი უბედურება ის იყო, რომ ყველაფერზე საბუთი გჭირდებოდა, ახლა ასე ხომ აღარაა. ყველაფერი ტელეფონში გვაქვს. რამხელა თავისუფლება მოგვცა ამ წლებმა, ეს რა იყო მაშინ არ ვიცოდით. მოსკოვში ოლიმპიადაზეც ვარ ნამყოფი, პეტერბურგშიც, მაგრამ მაშინ წარმოდგენა არ გვქონდა რეალობაზე, სანამ 9 აპრილი მოხდებოდა. მანამდე არ გვეგონა, მაგრამ მაშინ გამოჩნდა, რომ ისინი არიან "ნიჩბოსნები" და დღემდე ასე ცხოვრობენ.
- ექიმობის მიღმა თქვენი ცხოვრების მთავარი გატაცებები რა არის?
- ფეხბურთი და მეგობრები. მე და რეზი არველაძე თანაკლასელები ვართ. ჩვენ ერთად გავიზარდეთ. ძალიან გამიმართლა, რომ მეგობრები ვართ. მეგობრობდნენ ჩვენი დედები, ჩვენც სულ ერთად ვიყავით, ერთად დავამთავრეთ 55 -ე სკოლა. არველაძეების მეგობარი ფეხბურთის ფანი როგორ არ გავხდებოდი?! ბავშვობიდან ვეზიარე ფეხბურთს. ეგენი ისე თამაშობდნენ მე ძირითადად ან კარებში ვიდექი, ან მაყურებელი ვიყავი. მაგათთან ერთად ფეხბურთს რას ითამაშებდი? საოცარი წლები გავატარეთ. ერთად დავდიოდით დინამოს სტადიონზე, ჩვენი გუნდის თამაშებზე. მქონდა აბონიმენტი და ლეგენდარული „თბილისის“ დინამოს არც ერთი თამაში არ მქონდა გამოტოვებული. მერე უკვე ძმების თამაშების გულშემატკივარი გავხდი. ტრაპზონშიც ვარ ჩასული ტყუპებთან. კარგი დრო იყო. ძალიან მახარებს, რომ ქინქლაძის, ტყუპების თამაშების შემდეგ ჩავარდნის პერიოდმა გაიარა და ქართულ ფეხბურთში კარგი თაობა წამოვიდა. მაშინ ფეხბურთს ცუდი დრო დაუდგა - აღარ იყო სტადიონები, აღარ იყო განათება, ბავში ეზოში რომ ჩადიოდა ან გალახული ამოდიოდა, ან ნარკოტიკით გაბრუებული. საიდან გაიზრდებოდა კარგი ფეხბურთელი? საბედნიეროდ, ეს ყველაფერი შეიცვალა, სოფლებში გაკეთდა კარგი სტადიონები, სადაც კარგი თაობები იზრდებიან, უკვე ეს ბავშვებიც მოდიან, კიდევ უფრო კარგი თაობა წამოვა. ქართველებს ამ მხრივ საამაყო ბევრი გვაქვს. ყველა თამაში ჩვენთვის ზეიმი იყო ხოლმე. 80-იანი წლების თბილისში, სანამ ყველაფერი აირეოდა, ცხოვრებაც სულ სხვანაირი იყო, კარგი ხალხი ცხოვრობდა, ურთიერთობებიც სხვანაირი იყო, უფრო გულრფელი, ნამდვილი. ქუჩაში ვერ ნახავდით მათხოვარს. ხალხს გაჭირვების არაფერი ეტყობოდა. ყველა შეიძლება არ ცხოვრობდა ძალიან კარგად, მაგრამ ძალიან ცუდადაც არავინ ცხოვრობდა. მეტი ზრდილობა იყო, მეტი „მობრძანდით“ და „თქვენი ჭირიმე“ საზოგადოებაში, სტუმარ-მასპინძლობასაც თავისი ეშხი ჰქონდა, არ იყო გადატვირთული ქუჩები, ისე როგორც ახლაა. იმ წლებიდან შემომრჩა ბევრი კარგი მეგობარი. მრავალი წელია არ ვარღვევთ ტრადიციას და მეგობრები ვიკრიბებით პარასკევობით. ზოგი ჩემი კოლეგაა, ზოგიერთი სხვა პროფესიის. ვსაუბრობთ ათას საინტერესო საკითხზე, განვიხილავთ ახალ-ახალ იდეებს, გვიყვარს ეს ტრადიცია, რომელსაც უკვე დიდი ხნის ისტორია აქვს.
თამუნა ნიჟარაძე
„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.
ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...
ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.
ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.
„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...
ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.
რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.
ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.
მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.
თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.
