USD 2.6975
EUR 3.1825
RUB 3.4401
თბილისი
ქეთი ქააძე - ამერიკასა და შვეიცარიაში (CERN-ში) მოღვაწე ქართველი მეცნიერი
თარიღი:  4281
ამერიკაში 2005 წელს ჩამოვედი, კანზასის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ფიზიკის სადოქტორო პროგრამაზე სწავლის გასაგრძელებლად. კვლევის მიმართულებად მაღალი ენერგიების ფიზიკა ავირჩიე. იმ პერიოდში, ენრიკო ფერმის სახელობის ეროვნულ ლაბორატორიაში (Fermilab, IL, აშშ) მიმდინარეობდა ერთ-ერთი მთავარი ექსპერიმენტი მაღალი ენერგიების ნაწილაკათა ფიზიკაში და ჩემი დისერტაციაც ამ ექსპერიმენტს დავუკავშირე. 2010 წელს დისერტაციის დაცვის პერიოდში, მეცნიერთა ყურადღება მიმართული იყო ევროპის ბირთვული კვლევის ცენტრისკენ ც, შვეიცარია) სადაც ახალი ამოქმედებული იყო დიდი ადრონული ამაჩქარებლი (LHC), რომლის სიმძლავრე გაცილებით აღემატებოდა მანამდე არსებულ ექსპერიმენტებს.
 
ეს საკითხი მეც მაინტერესებდა, ამიტომ გადავედი შვეიცარიაში და მოღვაწეობა CERN-ში, კომპაქტური მიუონური სოლენოიდის (CMS) ექსპერიმენტში გავაგრძელე. 2015 წლიდან ვარ კანზასის სახელმწიფო უნივერსიტეტის პროფესორი და ასევე ვაგძელებ ჩემს მეცნიერულ მოღვაწეობას CERN-ში. ნაწილაკთა ფიზიკა ფუნდამენტური დარგია. იგი შეისწავლის სამყაროს უმცირეს შემადგენელ ნაწილაკებს და მათ შორის ურთიერთქმედებას. ჩემი კვლევის თემაა ჰიგსის ნაწილაკის (Higgs boson) თვისებების შესწავლა და ახალი, ჯერ კიდევ უცნობი ნაწილაკების ძიება. ასეთი არასტანდარტული ნაწილაკების არსებობამ შესაძლოა ახსნას ისეთი მოვლენები სამყაროში, რაც აღიარებულ სტანდარტულ თეორიულ განმარტებას არ ექვემდებარება. მაგალითად, რა არის შავი მატერია, რატომაა სამყაროში დისბალანსი მატერიასა და ანტი-მატერიას შორის, და ა.შ.. ნაწილაკთა ფიზიკა გლობალური მეცნიერებაა. ის არამარტო აფართოვებს ჩვენს ცნობიერებას სამყაროს შესახებ არამედ მას დიდი წვლილი შეაქვს ინდუსტრიაში და საზოგადოების ყოველდღიური ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესებაში.
 
ჩვენს კვლევებში შემუშავებული ტექნოლოგიები ინერგება მედიცინაში დიაგნოსტიკის, რადიაციული თერაპიის და ფარმაკოლოგიის განხრით; მაღალი დონის ელექტრონული სენსორები გამოიყენება ქიმიური, ბიოლოგიური და კვებითი მასალების დეტალურად შესასწავლად. ნაწილაკთა ფიზიკის დარგი ერთ-ერთი მოწინავეა ინფორმაციის ტექნოლოგიების განვითარებაში. მაგ: ინტერნეტის პირველი სერვერი CERN-ში შეიქმნა 1991 წელს იმ მიზნით, რომ ფიზიკოსებს ადვილად გაეცვალათ ექსპერიმენტული მონაცემები. საქართველოდან როდესაც წამოვედი მაშინ არც მიფიქრია, რომ ამ მიმართულებას ავირჩევდი. ჩემი დაინტერესება ამ თემით ამერიკაში ჩამოსვლის შემდეგ მოხდა, როცა გავეცანი კვლევების სპეციფიკას. ნაწილაკთა ფიზიკაში კვლევა საკმაოდ მრავალმხრივია. ის მოიცავს არა მხოლოდ კომპლექსური დეტექტორების შექმნას და მათ ყოველდღიურ ოპერირებაში მონაწილოებას, არამედ დიდი მოცულობის მონაცემთა გადამუშავებას მაღალი დონის პროგრამებით და სტატისტიკური ანალიზით. ამ კვლევებში მონაწილეობით, ძალიან მრავალმხრივ გამოცდილებას იძენს მკვლევარი.
 
გარდა სამეცნიერო მოღვაწეობის და უნივერსიტეტში ლექციების ჩატარებისა, როგორც შვეიცარიაში ასევე ამერიკაში უკვე წლებია აქტიურად ვარ ჩართული მეცნიერების (კერძოდ ნაწილაკთა ფიზიკის) პოპულარიზაციაში სკოლის მოსწავლეებსა და მასწავლებლებში, და მთლიანად საზოგადოებაში. მიმაჩნია, რომ უდიდესი მნიშვნელობა აქვს ადრეულ ეტაპზევე ბავშვების მეცნიერებით დაინტერესებას და ჩვენი მოვალეობაა წვლილი შევიტანოთ ამ პრცესში. ამ ქვეყნებში, სადაც მე ვმოღვაწეობ, ფუნდამენტური მეცნიერების დაფინანსების ძირითად წყაროს წარმოადგენს სახელმწიფო ბიუჯეტი, რის ძირითად ღერძს წარმოადგენს გადასახადის გადამხდელი, ანუ თითოეული მოქალაქე. ამიტომაც, კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია, რომ საზოგადოება ინფორმირებული იყოს მეცნიერების რა დარგებია პრიორიტეტული და როგორ ვითარდება ისინი; რა წვლილი შეაქვს ამა თუ იმ დარგს საზოგადოების ცხოვრებაში და რა როლს ასრულებს საზოგადოება ამ დარგების განვითარებაში.
 
ეს ერთგვარი ჯაჭვური პროცესია, რაც ასევე უზრუნველყოფს საზოგადოების მხრიდან მეცნიერების მიმართ მომავალშიც მხარდაჭერას. საქართველოში ხშირად ვერ ჩავდივარ, თუმცა ყოველთვის ძალიან მაინტერესებს იქაური ამბები. მიმაჩნია, რომ უდიდესი ყურადღება უნდა დაეთმოს განათლებას როგორც სკოლაში, ასევე უმაღლეს სასწავლებლებსა და სამეცნიერო დაწესებულებებში. ამ პროცესში ორი მთავარი მხარეა: მოქალაქე (ბავშვი, სტუდენტი) და სახელმწიფო (საგანმანათლებლო რესურსები). სახელმწიფომ განათლება უნდა დასახოს მთავარ პრიორიტეტად და საბაზო განათლება უნდა იყოს ყველა მოქალაქისთვის ხელმისაწვდომი. უნდა შემუშავდეს ისეთი საგანმანათლებლო პროგრამები, რომელიც ცოდნის მიმართ ბავშვებში ინტერესს გააღვივებს. ახალგაზრდებისთვის უნდა იყოს დიდი ხელშეწყობა, რომ სწავლა გააგრძელონ უმაღლეს სასწავლებლებში, დაეუფლონ გარკვეულ პროფესიას.
 
ამ პროცესში ახალმა თაობამ უნდა დაინახოს უკეთესი მომავლის გზა განათლების და პროფესიონალიზმის გავლით. ზუსტად ეს გაზრდის მათ მოტივაციას, რომ მაღალი დონის განათლება მიიღონ და ქვეყანაშივე გამოიყენონ ეს ცოდნა. სტუდენტებისთვის, მათი როგორც მკვლევარებად ჩამოყალიბებისთვის, უმნიშვნელოვანესია კვლევებში მონაწილეობის გამოცდილება. მეცნიერების შემთხვევაში ეს შეიძლება კიდევ უფრო რთულია, რადგან მეცნიერული კვლევები ხშირად დაკავშრიებულია ექსპერიმენტებთან, კვლევით ცენტრებთან, ლაბორატორიებთან და ა.შ.. ვისურვებდი, რომ ამ მხრივ საქართველოს მეტი რესურსი ჰქონდეს, რათა ქვეყანა უფრო მჭიდრო კავშირში იყოს მსოფლიო მასშტაბის მეცნიერულ წინსვლებთან, რაც ასევე მომავალი მეცნიერების აღზრდას შეუწყობს ხელს. ახალგაზრდებს მინდა ვურჩიო, მთავარია შრომა და პასუხისმგებლობა და შედეგი აუცილებლად დადგება.
 
“I’m a greater believer in luck, and I find the harder I work the more I have of it.” – Thomas Jefferson.
თბილისი
გადასასვლელ ხიდთან 280-მეტრიანი საავტომობილო ესტაკადის მშენებლობაზე ₾100 მილიონი დაიხარჯება

თბილისის მერია გადასასვლელ ხიდთან, ცოტნე დადიანისა და სადგურის მოედნის დამაკავშირებელი ესტაკადის მშენებლობას გეგმავს. ახალი ინფრასტრუქტურული პროექტი 2026 წლის ბიუჯეტში უკვე გათვალისწინებულია და მასზე მომდევნო წელს 10 მილიონი ლარი დაიხარჯება, 2027 წელს კი დამატებით 87.5 მილიონი ლარი. მთლიანობაში 280-მეტრიანი ესტაკადის პროექტირება-მშენებლობის წინასწარი სავარაუდო ღირებულება 100 მილიონ ლარს შეადგენს. პროექტზე საგზაო მარშრუტის კვლევაზე 2025 წელს უკვე 2.5 მილიონი ლარი დაიხარჯა.

2026 წლის ბიუჯეტის განმარტებით ბარათში მითითებულია, რომ სარკინიგზო მაგისტრალი ქალაქის ცენტრალურ მონაკვეთს ყოფს იმგვარად, რომ მოედნის პარალელურად არსებულ ქუჩებს შორის დაკავშირებადობა მინიმალურია და აუცილებელია საზოგადოებრივი ტრანსპორტისთვის ახალი ინფრასტრუქტურის შექმნით ქალაქის უბნების დაკავშირებადობა გაუმჯობესდეს.

"ქალაქ თბილისის ცენტრში არსებული რკინიგზის კორიდორი და თანმდევი ინფრასტრუქტურა ქმნის 4-კილომეტრიან მონაკვეთს აღმოსავლეთ-დასავლეთ სატრანსპორტო კავშირის გარეშე, გარდა შეზღუდული რაოდენობის საფეხმავლო კავშირებისა. ეს ისტორიული დაბრკოლება ხელს უშლის თბილისის სატრანსპორტო გეგმის პრიორიტეტებისკენ მისწრაფებას. სადგურის მოედანი მდებარეობს აღნიშნულ ამ 4-კილომეტრიან მონაკვეთში. ის წარმოადგენს დედაქალაქის უმნიშვნელოვანეს სატრანსპორტო „ჰაბს“, სადაც თავს იყრის 61 ავტობუსის მარშრუტი, მეტროს 2 ხაზი, ისევე როგორც საქართველოს რკინიგზის სერვისები. ტერიტორია ემსახურება საათში 330 ავტობუსის სერვისს, საიდანაც მომავალში 150 გამოიყენებს ხიდს. თბილისის სატრანსპორტო გეგმის თანახმად, სადგურის მოედანი ასევე იქნება თბილისის საგარეუბნო რკინიგზის სერვისების თავმოყრის წერტილი, რაც კიდევ უფრო მნიშვნელოვანს გახდის მისი, როგორც სატრანსპორტო ჰაბის ფუნქციას. ამჟამინდელი მდგომარეობით, აღმოსავლეთ-დასავლეთ კავშირის არარსებობა აფერხებს მაღალი ხარისხის ჰაბის განვითარებას, ხშირად 22 ავტობუსის მარშრუტის შეწყვეტა ხდება ვადაზე ადრე ან ახორციელებენ 1.5 კილომეტრიანი შემოვლითი მგზავრობას, რომელიც მნიშვნელოვნად ზრდის გადაადგილების დროს, ჰაერის დაბინძურებასა და ვიბრაციას, ისევე როგორც ამცირებს მარშრუტების ხარჯეფექტიანობას. თბილისის სატრანსპორტო გეგმით გათვალისწინებულ აღმოსავლეთ-დასავლეთის შეკავშირებულობის ალტერნატივების ანალიზის კვლევამ, რომელიც მსოფლიო ბანკის დახმარებით ჩატარდა, მულტიკრიტერიუმიანი ანალიზის საშუალებით, გამოავლინა თბილისის ცენტრში არსებული რკინიგზის ხაზის ორ მხარეს (აღმოსავლეთ და დასავლეთ) შორის ახალი კავშირის შექმნის საუკეთესო ალტერნატივა - საზოგადოებრივი ტრანსპორტის პრიორიტეტის მქონე საავტომობილო ხიდი, დადიანის ქუჩასა და სადგურის მოედანს შორის. ქ. თბილისის მუნიციპალიტეტის მერია ფლობს თბილისის სატრანსპორტო გეგმით გათვალისწინებულ აღმოსავლეთ-დასავლეთის შეკავშირებულობის ალტერნატივების ანალიზის კვლევის საფუძველზე შექმნილ ანგარიშს, კონცეფციას. პროექტის მიზანი არის, ამ კონცეფციით განსაზღვრული, საავტომობილო ხიდის მშენებლობა.

აღნიშნული ობიექტი წარმოადგენს საავტომობილო ხიდს ქალაქ თბილისში, რომელიც დააკავშირებს სადგურის მოედანს დადიანის ქუჩასთან და იქნება 280 მეტრი სიგრძის, 8.5 მეტრი სიგანის სწორ მონაკვეთში, ხოლო 15 მეტრი სიგანის მოხვევის მონაკვეთში (ე.წ. სპირალი, რომელიც ეშვება სადგურის მოედანზე). ხიდი იქნება ორზოლიანი და დასავლეთით, სადგურის მოედანზე დაშვებისას, რამპას ექნება მარჯვნივ ჩამხვევი ზოლი. რკინიგზის დერეფნის კვეთისას აუცილებელია 7 მეტრიანი სხვაობა რკინიგზის ლიანდაგსა და ხიდის სტრუქტურას შორის. საავტომობილო ხიდი ითვალისწინებს 18 მეტრიანი ავტობუსების მართვის ტრაექტორიებს, მისი მაქსიმალური გრძივი ქანობი - 10.7%, ხოლო მინიმალური რადიუსი - 12 მეტრი. საავტომობილო ხიდის გამტარობა შერეული ნაკადების პირობაში იქნება 800 ავტომობილი ერთ საათში ერთი მიმართულებით", - ნათქვამია 2026 წლის ბიუჯეტის განმარტებით ბარათში.

წყარო: https://bm.ge

sadguris-moedani_o_h

სრულად
გამოკითხვა
სხვათა შორის