,
ოლეანდრი Nerium oleander ევრაზიის სუბტროპიკული ზონის მარადმწვანე, ხეშეშფოთლიანი დიდი ბუჩქი ან პატარა ხეა. ბუნებრივად მისი ყვავილი ვარდისფერია, ზოგჯერ თეთრი. ყვავის უხვად მთელი ზაფხულის განმავლობაში, რაც მისი მთავარი დეკორატიული ღირსებაა. გამოყვანილია კულტივარები სხვადასხვა შეფერილობით: თეთრი, კრემისფერი, ატმისფერი, ვარდისფერისა და წითლის სხვადასხვა ტონებით. არის როგორს სადა, ისე ბუთხუზაყვავილიანი ჯიშები.
ოლეანდრი სითბოს მოყვარული მცენარეა. ზამთრის ხანმოკლე ყინვას კარგად უძლებს, მაგრამ თუ გახანგრძლივდა, იყინება. თოვლიანი ზამთრის პირობებში ეყინება ტოტების წვეროები და ფოთლები, თუმცა გაზაფხულზე დაზიანებებს ადვილად მოიშუშებს. გვალვის ამტანია, მაგრამ, წყლის ნაკლებობისას ყვავილობის ხანგრძლივობა მკვეთრად მცირდება. ჰაერის სიმშრალეს კარგად ეგუება, ამიტომ, ერთ-ერთია იმ მცირერიცხოვან მცენარეებს შორის, რომლებიც თბილისში ხანგრძლივად ყვავილობენ.
ოლეანდრი ცნობილია, როგორც ძლიერ შხამიანი მცენარე.
“ყველაზე საშიში ტოქსიკური ყვავილია ყველასთვის ცნობილი ოლეანდრა, რამაც შეიძლება გარდაცვალება გამოიწვიოს. მისი ყველა ნაწილი ტოქსიკურია, განსაკუთრებით ფოთლები. ძალიან შხამიანი წვენი აქვს. მისი ფოთოლი, ღერო, ტოტი არ დაღეჭოთ, არ შეაჭამოთ ცხოველებს ან ფრინველებს, რადგან ისინი სწრაფი სიკვდილით დაიხოცებიან. ამიტომაც არის, რომ ამ მცენარის ფოთლებსა და ყვავილებზე ხშირად ნახავთ მკვდარ ბუზებსა და მწერებს, რაც მცენარის მომაკვდინებელი შხამით არის გამოწვეული. მასთან შეხების შემდეგ ხელები აუცილებლად უნდა დაიბანოთ.”-ბიოლოგიის მეცნიერების აკადემიური დოქტორი, ქალბატონი როზა ბიძინაშვილი
ოლეანდრით მოწამვლის შემთხვევაში ადამიანს აღენიშნება პირის წვა, თავბრუსხვევა, გულისრევა, ფაღარათი, ტაქიკარდია, პულსის შენელება, გონების დაკარგვა და საბოლოოდ ლეტალური შედეგი – გარდაცვალება.
ოლეანდრით მოწამვლა ხშირად შეიძლება ძალიან ჰგავდეს გულის შეტევას. ამიტომ, პირველ რიგში, სასწრაფო დახმარება უნდა გამოიძახოთ, მაგრამ თუ ზუსტად იცით, რომ ოლეანდრასთან ჰქონდა ადამიანის შეხება, სანამ დახმარება მოვა, პირველ რიგში უნდა გამოიწვიოთ გულისრევა, სასწრაფოდ უნდა დალიოთ რძე ან უმი კვერცხის ცილა. ოლეანდრის ანტიდოტი ატროპინია.
ლიტერატურაში დაფიქსირებულია მოწამვლის შემთხვევები, რომლებიც გამოწვეული იყო ოლეანდრის ტოტების გამოყენებით ჰოთდოგებისა და სხვა საკვების შესაწვავად. ასევე, ითვლება, რომ ნაპოლეონის ზოგიერთი ჯარისკაცი დაიღუპა ესპანეთში, როდესაც ისინი იყენებდნენ ოლეანდრის ჩხირებს ხორცის შესაწვავად. რაც შეეხება ყვავილს, იგი იმდენად საშიშია, რომ ფუტკრების მიერ დამზადებული თაფლიც კი, რომლებიც ოლეანდრის მცენარეს ნექტარს იყენებენ, შხამიანია.
მიუხედავად იმისა, რომ ოლეანდრა მსოფლიოს შხამიან მცენარეების ათეულში შედის, მსოფლიოს ბევრ ქალაქში, მათ შორის თბილისშიც ის ბევრგანაა დარგული და მისგან ჯერ არავინ მოწამლულა.
ოლეანდრა ფართოდ არის გავრცელებული დასავლეთ საქართველოში, სამეგრელო და აფხაზეთში ეზო არ არის ოლეანდრები რომ არ ქონდეთ და მოწამვლის შემთხვევები არც იქ არის დაფიქსირებულიю
ოლეანდრე ითვლება იაპონიის ქალაქ ხიროსიმის სიმბოლოდ, რადგან 1945 წლის ატომური დაბომბვის შემდეგ ოლეანდრე იყო პირველი ხე-მცენარე რომელმაც ყვავილობა დაიწყო ხიროსიმაში.
„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.
ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...
ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.
ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.
„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...
ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.
რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.
ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.
მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.
თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.
