USD 2.7215
EUR 3.2155
RUB 3.4658
თბილისი
«Politico» (აშშ): ინტერვიუ სომხეთის პრემიერ-მინისტრთან: „ჩვენ რუსეთს ვეღარ დავეყრდნობით, ის ვერ გვიცავს, მისი იმედი აღარ უნდა გვქონდეს“
თარიღი:  379

ბოლო დღეებში დასავლური პრესა ყურადღებას უთმობს სამხრეთ კავკასიაში მომხდარ მოვლენებს, კერძოდ, სომხეთ-აზერბაიჯანს შორის შექმნილ მზარდ დაძაბულობას მთიანი ყარაბაღის გამო და ამასთან დაკავშირებით, სომხეთის პრემიერ-მინისტრის ნიკოლ ფაშინიანის მიერ გაკეთებულ საკმაოდ რადიკალურ განცხადებებს რუსეთის მიმართ.

„მოსკოვი სომხეთს ვეღარ იცავს“, „კრემლი სომხეთის უსაფრთხოების დაცვის გარანტორი არ არის“, „სომხეთმა სტრატეგიული შეცდომა დაუშვა, რომ რუსეთის მოიმედე გახდა“, - ასეთი სათაურები აქვს ფრანგული, გერმანულ და ამერიკულ გაზეთებში გამოქვეყნებულ მასალებს.

აშშ-ის გაზეთ „პოლიტიკოში“ (Politico) სათაურით „ჩვენ რუსეთს ვეღარ დავეყრდნობით, ის ვერ გვიცავს, მისი იმედი აღარ უნდა გვქონდეს“, გამოქვეყნებულია სომხეთის პრემიერ-მინისტრ ნიკოლ ფაშინიანის ინტერვიუს შინაარსი, რომელსაც ჟურნალისტი გებრიელ გევინი ესაუბრება.

გთავაზობთ ამონარიდებს პუბლიკაციიდან:

რუსეთის კატასტროფული შეჭრა უკრაინაში იმას ნიშნავს, რომ სომხეთს მეტად აღარ შეუძლია მოსკოვს - როგორც უსაფრთხოების გარანტს - დაეყრდნოს და მისი მოიმედე იყოს, განსაკუთრებით აზერბაიჯანის მხრიდან კონფლიქტის განახლების მზარდი საფრთხის გამო, - აცხადებს სომხეთის პრემიერ-მინისტრი ნიკოლ ფაშინიანი Politico-სთან ინტერვიუში.

პრემიერ-მინისტრის უჩვეულოდ მკვეთრი კრიტიკა რუსეთის მიმართ, რომ მოსკოვი უკვე უუნაროა კავკასიაში საპოლიციო ფუნქციის შესასრულებლად, აძლიერებს იმის შეგრძნებას, რომ კრემლი გავლენას კარგავს - ოდესღაც ნაქებ ზესახელმწიფოს სტატუსს, რომელიც ადრე ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკების საყრდენს წარმოადგენდა.

(...)

ამჟამად, როცა რუსეთის ყურადღება მთლიანად არის გადატანილი უკრაინაში მიმდინარე საომარ მოქმედებებზე, ერევანში მატულობს შიში იმისა, გააგრძელებენ თუ არა ვლადიმერ პუტინის ჯარისკაცები მშვიდობის დაცვას სამხრეთ კავკასიაში. ამ შიშს მართლაც აქვს საფუძველი: არსებობს რეალური საფრთხე, რომ აზერბაიჯანმა, სომხებით დასახლებული მთიანი ყარაბაღის ანკლავის წინააღმდეგ, სამხედრო მოქმედება განაახლოს

„უკრაინაში მიმდინარე მოვლენების შედეგად რუსეთის შესაძლებლობები შეიცვალა“, - ამბობს ნიკოლ ფაშინიანი და ხაზს უსვამს, რომ კრემლს არ სურს აზერბაიჯანთან და მის მოკავშირე თურქეთთან ურთიერთობის გაფუჭება სომხეთის გამო. დღეს მოსკოვისათვის, რომელიც კიევთან სისხლისმღვრელ ომშია ჩაბმული, ბაქოსთან და ანკარასთან კარგი კავშირების შენარჩუნება აუცილებელია.

„ჩვენი სტრატეგია იმით უნდა იყოს გამოხატული, რომ ასეთ სიტუაციაში შევეცადოთ და შევამციროთ ჩვენი დამოკიდებულება სხვებზე“, - ამბობს პრემიერ-მინისტრი, - ჩვენ გვინდა დამოუკიდებელი ქვეყანა, სუვერენული სახელმწიფო გვქონდეს, მაგრამ იმავდროულად უნდა შეგვეძლოს თავი ავარიდოთ არასასურველ მოვლენებს, არ მოვხვდეთ აღმოსავლეთისა და დასავლეთის, ჩრდილოეთისა და სამხრეთის შეტაკების ეპიცენტრში... არ უნდა დავუშვათ ისეთი შემთხვევა, რომ სომხეთი „პროქსი“-ქვეყანა გახდეს სხვებისათვის. ეს ძალზე მნიშვნელოვანია“.

ნიკოლ ფაშინიანის თქმით, „როცა მეზობლებთან კონფლიქტის წინაშე ვდგებით, ყოველთვის რუსეთის იმედად ყოფნა და მისი დასახმარებლად მოწვევა მიუღებელია. ასეთი სამოქმედო მოდელი ბევრ მოწყვლად მომენტებს შეიცავს“.

მთიანი ყარაბაღი, რომელიც აზერბაიჯანის საერთაშორისოდ აღიარებულ საზღვრებში მდებარეობს, მაგრამ მის ტერიტორიას ადგილობრივი სომხური მოსახლეობა აკონტროლებს, სსრ კავშირის დაშლის შემდეგ სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის ორი ომის არეალად იქცა. ორივე შემთხვევაში რუსეთი ჩაერია სომხების უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად. მაგრამ ახლა, როგორც ჩანს, მოსკოვის უნარი, რომ მან მხარეთა შორის სტატუ-ქვო დაიცვას, ნელ-ნელა სუსტდება.

„ბოლო დროს მთიანი ყარაბაღის ტერიტორიაზე უსაფრთხოების დაცვის დონე მკვეთრად დაეცა, შეიქმნა იმის საშიშროება, რომ აზერბაიჯანი უშუალოდ შეიჭრას და მთიანი ყარაბაღი სრულად გააკონტროლოს. გარდა ამისა, ბაქომ თავისი მოქმედებით ჰუმანიტარული კრიზისი გამოიწვია“, - აცხადებს ნიკოლ ფაშინიანი ინტერვიუში. იგი ბრალს სდებს აზერბაიჯანს  ლაჩინის დერეფნის ჩაკეტვის გამო, რომელიც მთიან ყარაბაღთან სომხეთის ერთადერთ დამაკავშირებელ გზას წარმოადგენს და რომელსაც რუსი მშვიდობისმყოფლები იცავენ 2020 წლის ნოემბრიდან. ლაჩინის გზით მთიან ყარაბაღში სომხეთიდან სურსათი, მედიკამენტები და საწვავი შედის და მისი ჩაკეტვით ადგილობრივ სომხურ მოსახლეობას შიმშილი ემუქრება.

(...)

ნიკოლ ფაშინიანის განცხადებით, მომხდარი ამბები აშკარად ნიშნავს იმას, რომ მოსკოვი თავის ვალდებულებას ვერ ასრულებს: „ამ ყველაფრის აღკვეთა, რაც ხდება, რუსი მშვიდობისმყოფლების მოვალეობას წარმოადგენს და რადგანაც ისინი ვერ ასრულებენ თავიანთ ამოცანას, რუსული სამშვიდობო მისია წარუმატებელი აღმოჩნდა“, - ამბობს პრემიერ-მინისტრი და იქვე ამატებს: „თუმცა იმასაც ვერ ვიტყვი, რომ თუ მთიან ყარაბაღში რუსი მშვიდობისმყოფლები არ იქნებოდნენ, სიტუაცია უფრო კარგი იქნებოდა“.

(...)

ბოლო დღეებში ორი მეზობელი სახელმწიფოს საზღვარზე შექმნილი დაძაბული მდგომარეობის გამო სომხეთისა და აზერბაიჯანის არმიები საბრძოლო მზადყოფნაში იქნენ მოყვანილნი, რაც ევროკავშირის მონიტორინგულმა მისიამაც დაადასტურა. ნიკოლ ფაშინიანის თქმით, ესკალაციის სცენარის გამორიცხვა ჯერ-ჯერობით არ შეიძლება, მაგრამ იქვე აღნიშნა, რომ სომხეთი თანახმაა მობილიზებული სამხედრო ქვედანაყოფები თავიანთი დისლოცირების ბაზებში დააბრუნოს, იგივე უნდა გააკეთოს აზერბაიჯანმაც.

ინტერვიუში პრემიერმა დაადასტურა, რომ მხარს უჭერს აზერბაიჯანთან მოლაპარაკებას აშშ-ის, ევროკავშირისა და რუსეთის წარმომადგენლების მონაწილეობით. „ჩვენ ვაცნობიერებთ ერთ ჭეშმარიტებას: თუ გვსურს გვქონდეს მტკიცე სახელმწიფოებრობა, ამისათვის სერიოზული ნაბიჯები უნდა გადავდგათ ჩვენს მეზობლებთან ურთიერთობის მოგვარების მიზნით“, - თქვა მან და იქვე აღნიშნა, რომ ძველი მოკავშირის (რუსეთის) მფარველობაზე უარის  თქმა არ ნიშნავს იმას, რომ სომხეთს რომელიმე დასავლელი დამცველი სწრაფად გამოუჩნდება: დიდი გზის გავლა იქნება საჭირო იმისათვის, რომ სომხეთმა დასავლეთისაგან ისეთი სრული მხარდაჭერა მიიღოს, როგორიც მას სურს.

„ჩვენი პარტნიორები - ევროკავშირი და აშშ - მხარს მაშინ გვიჭერენ, როცა საქმე დემოკრატიული რეფორმების განხორციელებას ეხება, მაგრამ მე ვერ ვიტყვი იმას, რომ ასეთი მხარდაჭერა საკმარისია ჩვენი [საბოლოო] მიზნების მისაღწევად და ჩვენი საქმიანობის დღის წესრიგის შესასრულებლად“, - დასძინა სომხეთის პრემიერ-მინისტრმა ინტერვიუში.

წყარო: https://www.politico.eu/article/we-cant-rely-russia-protect-us-anymore-nikol-pashinyan-armenia-pm/

 

ანალიტიკა
«The Guardian»: „ პლანეტაზე მშვიდობის ბედი სასტიკი და დაუნდობელი პატრიარქების ხელშია, რომლებიც მომავალ თაობას მსოფლიო წესრიგის ნანგრევებს უტოვებენ“

„სწორედ იმ დროს, როცა მსოფლიოს უაღრესად ჭირდება ბრძენი უხუცესები, პლანეტაზე მშვიდობის ბედი სასტიკი და დაუნდობელი პატრიარქების ხელშია, რომლებიც მომავალ თაობას მსოფლიო წესრიგის ნანგრევებს უტოვებენ“ - ასეთი სათაური აქვს ბრიტანულ გაზეთ „გარდიანში“ (The Guardian) გამოქვეყნებულ სტატიას, რომლის ავტორია დევიდ ვან რეიბრუკი, ნობელის პრემიის ლაურეატი ფილოსოფიაში ნიდერლანდებიდან.

გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:

მოდით ერთ დელიკატურ საკითხზე მსჯელობას შევეცადოთ: ვისაუბროთ ასაკზე ისე, რომ ეიჯიზმში - ასაკობრივ დისკრიმინაციაში - არ გადავვარდეთ.

არასოდეს არ მომხდარა ისეთი პრეცედენტი პლანეტის თანამედროვე ისტორიაში, როგორიც დღეს არის: მსოფლიოში მშვიდობის ბედი ისეთი ადამიანების ხელშია, რომლებიც საკმაოდ ხანდაზმულები არიან. ვლადიმერ პუტინს და სი ძინპინს 72 წელი შეუსრულდათ, ნარენდრა მოდი - 74 წლისაა, ბენიამინ ნეთანიაჰუ - 75-ის, დონალდ ტრამპი - 79-ის, ალი ჰამენეი - 86-ის.

რასაკვირველია, მედიცინის განვითარების წყალობით, ადამიანები სულ უფრო მეტ ხანს ცოხლობენ და შეუძლიათ აქტიური ცხოვრებით იცხოვრონ, მაგრამ ამის მიუხედავად, დრეს ცვენ მოწმენი ვართ იმ პოლიტიკური ლიდერების რაოდენობის ზრდისა, რომლებიც ასაკის კვალობაზე სულ უფრო ამკაცრებენ საკუთარ ხელისუფლებას, ხშირად თავიანთი ახალგაზრდა კოლეგების ხარჯზე.

გასულ კვირაში ჰააგაში ნატოს ყოველწლიურ სამიტზე ალიანსის ლიდერები, ემანუელ მაკრონის და მეტე ფრედერიქსონის (ორივე 47-47 წლისაა), ჯორჯა მელონის (48 წლის), პედრო სანჩესის (53 წლის) ჩათვლით, იძულებულნი იყვნენ დათანხმებულიყვნენ დონალდ ტრამპის მოთხოვნას სამხედრო ბიუჯეტის გაზრდის შესახებ. ნატოს წევრი ქვეყნების მეთაურების საშუალო ასაკი 60 წელს შეადგენს: გერმანიის კანცლერი 69-ისაა, ხოლო თურქეთის პრეზიდენტი რეჯეფ ერდოღანი - 71 წლის.

ყველა დაეთანხმა სამხედრო ასიგნებათა 5%-იან ზრდას, თუმცა აშკარაა, რომ ეს ციფრო თვითნებურად არის დადგენილი - მისი განხილვა სერიოზული დებატებით არ მომხდარა არც ნატოში და არც წევრი ქვეყნების შიგნით. ამ დროს უფრო მეტად სამხედრო-პოლიტიკური რეალობას კი არ მიექცა ყურადღება, არამედ ჭირვეული ამერიკელი პატრიარქის პატივისცემას და მის აკვიატებულ მოთხოვნას. ნატოს გენერალური მდივანი მარკ რიუტე, რომელიც მხოლოდ 58 წლისაა, ისე შორს წავიდა აშშ-ის პრეზიდენტისადმი მოწიწებაში, რომ დონალდს „მამიკოთი“ (Daddy) მიმართა. ეს დიპლომატია არ არის. ეს მორჩილებაა.

თაობათა კონფლიქტი სხვა არენებზეც ხდება: უკრაინის 47 წლის პრეზიდენტი ვოლოდიმირ ზელენსკი უპირისპირდება მასზე ბევრად უფროსი ასაკის კოლეგას - რუსეთის 72 წლის პრეზიდენტ ვლადიმერ პუტინს. იმავე ასაკის მქონე სი ძინპინი მტრული თვალით უყურებს ტაივანის  პრეზიდენტს, რომელიც კომუნისტ ბელადზე 7 წლით უმცროსია. ბენიამინ ნეთანიაჰუ, რომლის წლოვანება საუკუნის სამ მეოთხედს შეადგენს, აუღელვებლად უყურებს ღაზას სექტორის განადგურებას, რომლის მოსახლეობის საშუალო ასაკი 18-20 წელია. ირანში 86 წლის ლიდერი მართავს ქვეყნის 80-მილიონიან მოსახლეობას, რომელთა საშუალო ასაკი 32 წელია. კამერუნელი 92 წლის პრეზიდენტი პოლ ბია 1982 წლიდან იმყოფება იმ ქვეყნის სათავეში, რომლის მცხოვრებლების საშუალო ასაკს 18 წელი შეადგენს, ხოლო სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა - 62 წელს.

რასაკვირველია, ჩვენ არ ვდგავართ გერონტოკრატიული შეთქმულების წინაშე. ჯერ-ჯერობით არც მოხუცი მოქმედი ლიდერების კლუბი არ არსებობს, რომლებიც მსოფლიოს ბატონობას სიცოცხლის ბოლომდე ესწრაფვიან... მაგრამ არის რაღაც შემაშფოთებელი იმაში, რომ  მშვიდობა ინგრევა სწორედ იმ ადამიანების მიერ, რომელთა ცხოვრება მეორე მსოფლიო ომის შემდომი არქიტექტურით განისაზღვრა. ალი ჰამენეი 6 წლისა იყო, როცა ჯერ გერმანიამ, შემდეგ კი იაპონიამ ხელი უსიტყვო კაპიტულაციას მოაწერეს.

დონალდ ტრამპი 1946 წელს დაიბადა, როცა გაერომ თავისი პირველი გენერალური ასამბლეის სხდომა ჩაატარა. ბენიამინ ნეთანიაჰუ  დაიბადა ისრაელის სახელმწიფოს შექმნიდან ერთი წლის შემდეგ. ნარენდრა მოდი დაიბადა 1950 წელს, როცა ინდოეთი საპარლამენტო რესპუბლიკად გამოცხადდა და ქვეყნის კონსტიტუცია მიიღეს. ვლადიმერ პუტინი ქვეყანას 1952 წლის ოქტომბერში მოევლინა, იოსებ სტალინის სიკვდილამდე რამდენიმე თვით ადრე. ამხანაგი სი ძინპინი - 1953 წლის ივნისში დაიბადა, სტალინის სიკვდილის შემდეგ. რეჯეფ ერდოღანი გაჩნდა 1954 წელს, თურქეთის ნატოში შესვლიდან ორი წლის შემდეგ. ყველა ჩამოთვლილი პირები ომისშემდგომი ეპოქის ბავშვები არიან და ახლა, როცა თავიანთი სიცოცხლის მიჯნას უახლოვდებიან, ისინი, როგორც ჩანს, მზად არიან იმ მსოფლიოს დასანგრევად, რომლებშიც თვითონ დაიბადნენ. ასთი მოქმედება შურისძიებას ჰგავს.

დიახ, საერთაშორისო წესრიგი, რომელიც თეორიულად გარკვეულ წესებს ემყარებოდა, პრაქტიკაში ყოველთვის არეულ-დარეული იყო, ვიდრე ეს ქაღალდზე ჩანდა. მაგრამ, ნებისმიერ შემთხვევაში რაღაც იდეალი არსებობდა, რომლის მიღწევას ყველა თავისებურად ცდილობდა. არსებობდა საერთო მორალური პრინციპები - დიახ, მყიფე, მაგრამ გულწრფელი, რომელიც იმ რწმენას ემყარებოდა, რომლის მიხედვით, კაცობრიობას აღარ უნდა გაემეორებინა მე-20 საუკუნის პირველი ნახევრის მხეცობები და რომ უმჯობესია უთანხმოებები დიალოგისა და დიპლომატიის მეშვეობით მოგვარდეს. დღეს ეს რწმენები აორთქლდა, გაქრა და უმეტესად იმ ადამიანთა გონებასა და სულში, რომლებისთვისაც ყველაზე ძვირფასი უნდა ყოფილიყო და რომელებიც სიკეთის რწმენას ყველაზე მეტად უნდა გაფრთხილებოდნენ.

დღეს უპრეცედენტო მომენტია. წინა მსოფლიო მართლწესრიგის არქიტექტორები - ადოლფ ჰიტლერი, ბენიტო მუსოლინი, იოსებ სტალინი და მაო ძედუნი სულ რაღაც 30-40 წლისანი იყვნენ, როცა ხელისუფლებაში მოვიდნენ. ახალმა თაობამ ახალი მსოფლიო ააშენა, მაგრამ წინა მართლწესრიგის შედეგებს შეეჯახნენ. დრეს ახალი მსოფლიოც ინგრევა იმ ძველი თაობის ადამიანების მიერ, რომლებიც ვერ იცოცხლებენ იმ დრომდე, რათა დაინახონ, როგორი ნანგრევები დარჩება მათი მოქმედებით.

ჩვენ შეიძლებოდა გვქონოდა იმის იმედი, რომ თაობა, რომელსაც ბედმა გაუღიმა და სიცოცხლის ხანგრძლივობა გაუგრძელდა, თავიანთი სიკვდილის შემდეგ სიკეთის, პტივისცემის და გლობალური პოზიტიური ხელმძღვანელობის მემკვიდრეობას დატოვებდა. ამის ნაცვლად ჩვენ მოწმენი ვართ ბოლო ათწლეულებში მომხდარი ყველაზე უარესი რეპრესიების, ძალადობის, გენოციდების, ეკოციდების და საერთაშორისო სამართლის მიმართ უპატივცემლო დამოკიდებულებისა, რომლებსაც ყველაზე მეტად ულმობელი 70-80 წლის მოხუცები სჩადიან და რომლებიც, როგორც ჩანს, უფრო მეტად იმით არიან დაინტერესებული, რომ თავი აარიდონ სამართლებრივ პასუხისმგებლობას, ვიდრე მშვიდობის შენარჩუნებაზე იზრუნონ.

მაგრამ ასე არ უნდა იყოს.

როცა ნელსონ მანდელამ 1999 წელს სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის პრეზიდენტის პოსტი დატოვა, მან ჩამოაყალიბა ორგანიზაცია „უხუცესები“, რომელიც ყოფილ მსოფლიო ლიდერებს აერთიანებდა. ისინი მუშაობდნენ მშვიდობის, სამართლიანობისა და ადამიანის უფლებების მხარდასაჭერად. დღეს, მოქმედებენ რა კონსენსუსის ტრადიციებით და წინა თაობების პოლიტიკოსთა საუკეთესო გამოცდილებით, „უხუცესების“ წევრები ითვლებიან იმის მაგალითად, თუ როგორ შეუძლიათ ასაკოვან ადამიანებს კაცობრიობას მოუტანონ მეტი სინათლე, გამოხატონ თანაზიარობა, იმოქმედონ სინდისით და არა მარტო გავლენითა და ძალით.

პრობლემა მოხუცებულობაში არ არის. პრობლემა იმაშია, თუ როგორი მიზნის მიღწევა სურთ მისი სარგებლობით და რას აძლევენ უპირატესობას. მსოფლიოს არ სურს ისეთი ახალი მოხუცი ძალოვანი პირები, რომლებსაც მმართველის საჭისა და ტახტის დატოვება არ სურთ. მსოფლიოსათვის უკეტესია ის მოხუცი ლიდერები, ის უხუცესები, რომლებიც მზად არიან კომპრომისებისათვის და ადამიანთა ენერგიის სასიკეთოდ წარმართვისათვის. ისინი, ვინც მემკვიდრეობაზე ფიქრობენ არა როგორც პირად დიდებაზე, არამედ როგორც მშვიდობაზე, რომელსაც ისინი თავიათი სიცოცხლის შემდეგ დატოვებენ. ჩვენს დროში გვჭირდება არა ბატონობა, არამედ სიბრძნის გამოვლენა. და ეს, საბოლოო ჯამში, არის ის, რაც მმართველს ლიდერისაგან განასხვავებს.

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.