,
ამერიკული გაზეთი „პოლიტიკო“ (Politico) თავის ევროპულ ვერსიაში (იბეჭდება ბელგიაში - ბრიუსელში) აქვეყნებს სტტიას სათაურით „საქართველოს ევროპული იდენტობის გასაგებად მის წარსულში უნდა ჩავიხედოთ“ (ავტორი - ლუკ კოფი, აშშ-ის ჰადსონის ინსტიტუტის უფროსი მეცნიერ-თანამშრომელი), რომელშიც საქართველოს ევროკავშირში გაწევრიანების პერსპექტივაა განხილული, ევროპულ (დასავლურ) ცივილიზაციასთან ქვეყნის ისტორიული ურთიერთობების ფონზე. მასში ნაჩვენებია აგრეთვე ქართველი ხალხის ევროპული იდენტობის ფესვები.
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
როგორც უკვე გამოცხადდა, ევროკავშირი ოფიციალურად იწყებს მოლაპარაკებას უკრაინასთან და მოლდოვასთან, მათი მიღების მიზნით, რაც ისტორიულ მომენტს წარმოადგენს ორივე ქვეყნისათვის. სულ რაღაც ორიოდე წლის წინათ კიევისა და კიშინიოვისათვის ევროკავშირში გაწევრიანების პერსპექტივა ძალზე შორეული ჩანდა. სამწუხაროდ, უკრაინისა და მოლდოვას გვერდით არ იქნება კიდევ ერთი სახელმწიფო-კანდიდატი - საქართველო.
რამდენიმე კვირის წინათ ასობით ათასი ქართველი ქუჩებში გამოვიდა იმ რუსული კანონის წინააღმდეგ, რომელიც მმართველი პარტიის მთავრობამ და დეპუტატებმა მიიღეს და რომელიც პოლიტიკური ოპოზიციის წინააღმდეგ არის მიმართული. ოპოზიცია აცხადებს, რომ ხელისუფლებას კურსი რუსეთთან დაახლოებისაკენ აქვს აღებული. სრულიად გასაგებია, რომ ქართველების 80%, რომლებსაც ევროინტეგრირება სურთ, შეშფოთებულები არიან ქვეყნის საგარეოპოლიტიკური კურსის შესაძლო ცვლილებით. სხვათა შორის, მასობრივი აქციები და დემონსტრაციები საქართველოს მოსახლეობისთვის უცხო არ არის - სამოქალაქო საზოგადოება აქტიურად არის ჩართული დემოკრატიის განვითარებაში და ქვეყნის დასავლეთთან ინტეგრირებას ხელს უწყობს.
გარე დამკვირვებლისათვის მნიშვნელოვანია იცოდეს, თუ რატომ გამოდის ქართველი ხალხი ქუჩაში ყოველთვის, როცა მისი ევროატლანტიკური კურსი ეჭვის ქვეშ ექცევა. ამისათვის აუცილებელია ვიცოდეთ ქვეყნის ისტორია, რომელშიც ორი მკაფიო თემაა ერთმანეთთან გადახლართული: პირველი გამოიხატება იმაში, რომ საქართველოს მომავალი ევროპასთან არის დაკავშირებული - იმიტომ, რომ ჯერ კიდევ უძველესი წარსულიდან, ქვეყანას ფესვები დასავლური ცივილიზაციისაკენ აქვს გადგმული. მეორე - საქართველო ვერასდროს ვერ შეძლებს რუსეთისადმი ნდობის გამოხატვას - იმიტომ, რომ ნდობისათვის არავითარი საფუძველი არ არსებობს.
საქართველოში უამრავი ლეგენდები და მითებია გავრცელებული, რაც იმას მოწმობს, რომ ევროპელებს და საერთოდ, დასავლურ ცივილიზაციას ქართველებთან დიდი ხნის კავშირი აქვთ და მითებში აღწერილი ამბები ხდებოდა იმ მიწაზე, რომელიც დღეს საქართველოს შემადგენლობაშია.
ძველბერძნული ლეგენდის თანახმად, როცა პრომეთემ ღმერთებს ცეცხლი მოსტაცა ადამიანებისათვის მისაცემად, ღმერთებმა იგი დასაჯეს და კავკასიონის მწვერვალზე მიაჯაჭვეს, ჰერაკლე კი მის დასახმარებლად კავკასიაში გაემგზავრა. ასევე ბერძენი იაზონი არგონავტებით შავი ზღვის გავლით, კოლხეთის სამეფოში მიცურდა ოქროს საწმისის დასაუფლებლად. კოლხეთი დღეს საქართველოს შემადგენლობაში შედის. თანამედროვე ქართველები ძალიან ამაყბი არიან იმით, რომ მათ კავშირი აქვთ ევროპულ - ძველბერძნულ მითოლოგიასთან და ისტორიასთან, მაგრამ საქმე ამით არ მთავრდება.
გადავინაცვლოთ მე-19 საუკუნეში და გავეცნოთ ერთ-ერთ ინგლისელს - სერ ოლივერ უორდროპს - ქართველოლოგიური კვლევების მამამთავარს და მოგვიანებით, უკვე 1919-1920 წლებში - ბრიტანეთის პირველ მაღალჩინოსან დიპლომატს კავკასიაში და საქართველოში. იგი, მოგზაურობის მოყვარული პიროვნება, საქართველოში 1887 წლის აპრილში მოხვდა - გემით ბათუმში, გაიარა გურია, ქუთაისი და ჩავიდა თბილისში. გაიცნო და დაუახლოვდა ილია ჭავჭავაძეს და სხვა ქართველ ინტელექტუალებს, იმოგზაურა კახეთშიც. ინგლისში დაბრუნებისთანავე ოლივერ უორდროპმა დაწერა წიგნი „საქართველოს სამეფო: მოგზაურობა ქალების, ღვინისა და სიმღერების ქვეყანაში“ (The Kingdom of Georgia: Travel in a Land of Women, Wine and Song), რომელიც 1888 წლის შემოდგომაზე დაიბეჭდა ლონდონში. წიგნი მოიცავდა საქართველოს მოკლე ისტორიას, ქართული ენის და ლიტერატურის აღწერას და სოციალურ-პოლიტიკური მდგომარეობის მიმოხილვას: „საინტერესოა, რომ ქვეყნის პოლიტიკური იდეალები გადმოღებულია დასავლეთ ევროპიდან... აბსოლუტური მონარქების შვილები, რომელთა მამები სულ რაღაც მეოთხედი საუკუნის წინათ მსხვილი ფეოდალების და ყმების მფლობელები იყვნენ, დღეს დემოკრატიული იდეების მხარდამჭერები არიან და ხმამაღლა აცხადებენ თავისუფლების, თანასწორობის, ძმობისადმი ერთგულებას“, - წერდა ოლივერ უორდროპი.
საქართველოს ევროპული იდენტობა უკვე დიდი ხანია უდავოა, ასევე დამტკიცებულია ქართველთა როლი ევროპის ისტორიაშიც. და თუ გავითვალისწინებთ ქართველთა ერთგულებას ევროპული ფასეულობების მიმართ, მაშინ გასაგები იქნება, თუ რატომ აქვთ ქართველებს მოსაზღვრე რუსეთისადმი საეჭვო დამოკიდებულება - იმ ქვეყნის მიმართ, რომელიც ყოველთვის ერეოდა ქვეყნის საქმეებში, 2008 წლის აგრესიული ომის ჩათვლით, რომლის დროსაც რუსეთმა საქართველოს საერთაშორისოდ აღიარებული ტერიტორიის 20%-ის ოკუპაცია განახორციელა. საერთოდ კი, ქართველების ეჭვებს და უნდობლობას რუსეთის მიმართ 240 წლის ისტორია აქვს.
მე-18 საუკუნეში ქართლ-კახეთის მეფემ ერეკლე მეორემ, რომელიც ოსმალებისა და სპარსელების სემოსევის მუდმივი საფრთხის ქვეშ იყო, მფარველობითი ხელშეკრულება გააფორმა რუსეთთან („გეორგიევსკის ტრაქტატი“), მაგრამ რუსეთის იმპერატორმა ეკატერინე მეორემ არ დაიცვა დოკუმენტის პირობები და როცა სპარსეთის მმართველი აღა-მაჰმად-ხანი ქართლ-კახეთის სამეფოს თავს დაესხა, ქართველებს არ დაეხმარა (...) უფრო მეტიც: 1801 წელს რუსეთმა საერთოდ გააუქმა ხელშეკრულება და ქართლ-კახეთის სამეფო მიიერთა, შემდეგ კი იმერეთის სამეფო და მთლიანად საქართველო.
1918 წელს ქართველმა ხალხმა დამოუკიდებელი სახელმწიფო ჩამოაყალიბა საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის სახით, რომელიც იმდროინდელმა ევროპულმა ქვეყნებმა დე-იურედ აღიარეს... და არა მარტო ევროპამ, არამედ შორეულმა არგენტინამ და იაპონიამ. 1920 წლის 7 მაისს საქართველომ და ბოლშევიკურმა რუსეთმა ხელი მოაწერეს ხელშეკრულებას, რომლის ძალით, ორივე მხარემ ერთმანეთის დამოუკიდებლობა აღიარეს და სახელმწიფო საზღვრის ზოგადი დელიმიტაციაც განახორციელეს. სამწუხაროდ, თბილისი იძულებული გახდა ხელი მოეწერა საიდუმლო დამატებისთვისაც, რომლის თანახმად, საქართველოში დაშვებული იქნა ხელისუფლებისადმი მტრულად განწყობილი კომპარტიის საქმიანობა. საბოლოო ჯამში, სწორედ ადგილობრივი ქართველი და რუსი კომუნისტების ძირგამომთხრელი საქმიანობის შედეგად, შეიქმნა ისეთი პირობები, რომ საბჭოთა რუსეთი, სამოქალაქო ომში გამარჯვების შემდეგ, 1921 წლის თებერვალში, თავს დაესხა საქართველოს, დაარღვია 7 მაისის ხელშეკრულების პირობები, ქვეყნის ოკუპირება მოახდინა და კომუნისტური მმართველობა შემოიღო, შემდეგ კი საბჭოთა კავშირის შემადგენლობაში შეიყვანა. ქართველები ასეთ პირობებში იყვნენ 1991 წლამდე.
თუ ვინმე თვლის, რომ ეს ყველაფერი წარსულში მოხდა და რუსეთის ახალი თავდასხმა მოსალოდნელი არ არის, მაშინ თქვენ მოვლენებს ყურადღებას არ აქცევთ. ეჭვი არავის არ შეეპაროს იმაში, რომ რუსეთი თვალს ადევნებს საქართველოს მოვლენებს და თუ კრემლი შეამჩნევს, რომ „ქართული ოცნება“ ხელისუფლებას კარგავს, სრულიად სავარაუდოა, რომ მოსკოვი საქართველოს საშინაო პოლიტიკაში ჩაერევა, განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, თუ მთავრობის დამხობა მასობრივი დემონსტრაციების შედეგად მოხდება.
„რუსული კანონის“ მიღების შემდეგ „ქართული ოცნება“ „დინების საწინააღმდეგოდ მიცურავს“, რაც არ ეთანხმება ქართველი ხალხის მიერ გამოხატულ უნდობლობას რუსეთის მიმართ. საქართველოს ბედი ევროატლანტიკურ თანამეგობრობაშია - იმიტომ, რომ, როგორც უკვე ვთქვით, მისი ფესვები ევროპაშია საუკუნეების განმავლობაში. ქუჩის საპროტესტო აქციებში უფროსი თაობის ქართველებიც მონაწილეობენ, რომლებმაც კარგად იციან, თუ როგორი იყო საქართველო საბჭოთა პერიოდში და ამიტომ მათ განვლილის უკან დაბრუნება არ სურთ, ხოლო ახალგაზრდებს, რომლებსაც საბჭოთა პერიოდში არ უცხოვრიათ, მხოლოდ ქვეყნის დასავლური პერსპექტივა აინტერესებთ და ევროატლანტიკური გზის ერთგულები არიან.
ჯერ კიდევ არავინ იცის, თუ რა მოჰყვება ვაშინგტონის, ლონდონის და ბრიუსელის პოზიცების დაფიქსირებას, მაგრამ ერთი რამის თქმა აშკარად შეიძლება: საქართველოსა და მისი ევროატლანტიკური პარნიორების ურთიერთობა ისეთი მჭიდრო, როგორიც ადრე იყო, აღარ იქნება. თუმცა, ყველაფრის მიუხედავად, საქართველოს სამოქალაქო საზოგადოება ძლიერი და მდგრადი რჩება.
ქართული ლიტერატურის გიგანტი - და რუსული იმპერიალიზმის მტკიცე კრიტიკოსი - ილია ჭავჭავაძე წერდა თავის ცნობილ ნაწარმოებში - „აჩრდილში“: „ქართვლის სამკვიდროვ, ქვეყნის თვალად დაბადებულო, // რამდენს ვაებას შენსა თავზედ გადაუვლია!.. // ჯვარცმულის ღვთისთვის თვით ჯვარცმულო და წამებულო, // ეკლიანს გზაზედ შენებრ სხვასა რომელს უვლია? // სხვა რომელია, რომ ათასთ წელთ ბრძოლა მედგარი, გამოევლოს და სრულიად მტვრად არ აღგვილიყოს? // შენ ხარ, მარტო შენ!.. მაგალითი სხვა არსად არი, რომ სხვა ქვეყანას, სხვასა ერსა ეგ შესძლებიყოს“.
ამრიგად, თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ ეროვნული საპარლამენტო არჩევნები ოქტომბერში უნდა ჩატარდეს, ხოლო ქართულ პოლიტიკაში რაიმე კომპრომისი არ ჩანს და მოსალოდნელიც არ არის, ზაფხული პოლიტიკურად ხანგრძლივი და ცხელი იქნება. ყველაზე მეტად რაც არ ჭირდება სამხრეთ კავკასიას და შავი ზღვის რეგიონს, ეს არის არასტაბილურობის გაღრმავება. და თუ დღეს პოლიტიკოსები თვალს არ ადევნებენ საქართველოს, მათ ყურადღების მიქცევა უკვე უნდა დაიწყონ.
„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.
ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...
ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.
ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.
„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...
ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.
რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.
ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.
მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.
თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.
