USD 2.7215
EUR 3.2155
RUB 3.4658
Tbilisi
ნელსონ მანდელა- კაცი, რომელმაც მსოფლიო უკეთესი გახადა
Date:  5867

თბილისი პოსტი აგრძელებს სტატიების ციკლს, სადაც ვიხსენებთ იმ საზოგადო მოღვაწეებსა თუ პოლიტიკოსებს, ვინც თავისი მოღვაწეობით და პირადი მაგალითით დიდი კვალი დატოვეს მსოფლიო ისტორიაში. დღეს გვინდა გავიხსენოთ ნელსონ მანდელა-  სამხრეთ აფრიკაში აპარტეიდის საწინააღმდეგო მოძრაობის ლიდერი, რომელმაც თავისი ცხოვრების ერთი მესამედი პატიმრობაში გაატარა და ქვეყნის პირველი შავკანიანი პრეზიდენტი გახდა. ნელსონ მანდელა იყო სიმბოლო სამხრეთ აფრიკის გარდაქმნისა მრავალრასობრივ, სრულყოფილ დემოკრატიად. ის ჯერ კიდევ სრულიად ახალგაზრდა ჩაუდგა სათავეში იატაკქვეშა წინააღმდეგობის მოძრაობას, შემდეგ სამი ათეული წელი ციხეში გაატარა, როგორც პოლიტიკურმა პატიმარმა, და ბოლოს, ქვეყნის პრეზიდენტი გახდა.

როლიჰლალა მანდელა სამხრეთ აფრიკის ტრანსკეის პროვინციაში დაიბადა 1918 წელს. ის ადგილობრივი ტომის ბელადის შვილი იყო. სახელი „ნელსონი“ მას სკოლის მასწავლებელმა შეარქვა, რომლისთვისაც „ნელსონი“ ალბათ უფრო იოლი წარმოსათქმელი იყო, ვიდრე როლიჰლალა.

ოჯახის წყალობით მანდელამ განათლება მიიღო უნივერსიტეტში. სწავლის დასრულების შემდეგ, ის ცოტა ხნით იოჰანესბურგში, პრაქტიკანტად მუშაობდა ერთ იურიდიულ ფირმაში. თუმცა აშკარა იყო, რომ კანის ფერის გამო მისთვის დაწინაურების შესაძლებლობა მეტად შეზღუდული იყო.

1948 წელს სამხრეთ აფრიკაში არჩევნები მოიგო ნაციონალურმა პარტიამ, რომელიც მხარს უჭერდა აპარტეიდის პოლიტიკას - ერთმანეთისგან რასების სრულ განცალკევებას. ამ პოლიტიკის გამო შავკანიანებმა ის უმნიშვნელო უფლებებიც დაკარგეს, მანამდე რომ ჰქონდათ. მათ სამსახურებიდან ითხოვდნენ, უზღუდავდნენ თეთრკანიანებთან კონტაქტსა და საკუთარ ქვეყანაში გადაადგილებას, რის შედეგადაც თანდათან ისინი სრულიად გარიყეს საზოგადოებიდან.

აპარტეიდის სისტემის შემქმნელი, პრემიერ-მინისტრი ჰენდრიკ ფრენს ფერვურდი 1950-იან წლებში ხშირად ახსენებდა საკუთარ მხარდამჭერებს, რომ მისი პოლიტიკის მიზანი იყო ქვეყანაში თეთრკანიანთა უწყვეტი ბატონობის უზრუნველყოფა: „მეგობრებო, ეს რესპუბლიკა ამ სამყაროში თეთრკანიანი ადამიანის სამფლობელოს ნაწილია!“ - ასე მიმართა ერთ-ერთ გამოსვლაში ფერვურდმა თავის მხარდამჭერებს.

ნელსონ მანდელა აფრიკის ეროვნული კონგრესის ახალგაზრდულ ფრთას შეუერთდა. ეს მოძრაობა მხარს უჭერდა არაძალადობრივ წინააღმდეგობას და უპირისპირდებოდა იმ კანონებს, რომელთა წყალობითაც პოლიტიკურსა და საზოგადოებრივ ცხოვრებას სრულად აკონტროლებდნენ თეთრკანიანები.



რამდენიმე ათეული წლით ადრე, სანამ აპარტეიდის მკაცრ კანონებს შემოიღებდნენ, იმჟამად ნაკლებად ცნობილი ინდოელი ადვოკატი, მაჰათმა განდი შთააგონა იმ ჩაგვრამ, რაც მან სამხრეთ აფრიკაში განიცადა. განდიმ სწორედ ამის შემდეგ გადაწყვიტა, თავის სამშობლოში, ინდოეთში დაეწყო არაძალადობრივი ბრძოლა რასობრივი თანასწორობისთვის.

თავის მხრივ, მანდელას არაერთხელ უთქვამს, რომ განდი მისი შთაგონების წყარო იყო. თითქმის ოცი წელი ის ერთგულად მიჰყვებოდა განდის გზას. მაგრამ 60-იანი წლების დასაწყისში მანდელა და მისი თანამებრძოლები მიხვდნენ, რომ მათი მოძრაობა წინ არ მიიწევდა.

მთავრობამ საგანგებო მდგომარეობა გამოაცხადა, უფრო ხშირად იყენებდა ძალადობას წინააღმდეგობის ჩასახშობად და აპარტეიდის საწინააღმდეგო ყოველ გამოსვლას უსწორდებოდა. მანდელას თქმით, ამ გარემოებამ აფრიკის ეროვნული კონგრესი აიძულა, „ძალადობისთვის ძალადობითვე ეპასუხა“.

აფრიკის სხვა ქვეყნებისგან განსხვავებით, აფრიკის ეროვნულმა კონგრესმა გადაწყვიტა, არ დაეწყო პარტიზანული ომი და საფრთხე არ შეექმნა მოქალაქეთა სიცოცხლისთვის. მათი ტაქტიკა სამთავრობო ობიექტებზე საბოტაჟის მოწყობა იყო. ისინი აფეთქებდნენ საფოსტო განყოფილებებსა და სატელეფონო სადგურებს. 1962 წელს მანდელა დაიჭირეს და ხუთწლიანი პატიმრობა მიუსაჯეს.

ერთი წლის შემდეგ, ჯერ კიდევ ციხეში ყოფნისას, მანდელასა და აფრიკის ეროვნული კონგრესის სხვა აქტივისტებს ბრალი დასდეს მთავრობის გადაგდების მიზნით შეთქმულების მოწყობაში. 1964 წელს მანდელასა და მის შვიდ თანამოაზრეს სამუდამო პატიმრობა მიუსაჯეს.

სასამართლოზე მანდელამ, შთამბეჭდავ ოთხსაათიან გამოსვლაში, დაიცვა საკუთარი მოქმედებები, განმარტა თეთრკანიანთა რეჟიმის წინააღმდეგ შერჩეული ტაქტიკა და მკაფიოდ ჩამოაყალიბა აფრიკის ეროვნული კონგრესის მოთხოვნები. კონგრესის ლიდერთა და მხარდამჭერთა უმთავრესი მოთხოვნა იყო შავკანიანი უმცირესობისთვის სრული პოლიტიკური თანასწორობა. მაშინ ზოგი ფიქრობდა, რომ მანდელას სასიკვდილო განაჩენს გამოუტანდნენ. პროცესის მსვლელობაში განსასჯელმა პირდაპირ უთხრა კიდეც მოსამართლეს, ჩამომახრჩეთ, თუ გამბედაობა გეყოფათო: „მე ვებრძოდი თეთრკანიანთა ბატონობას. მე ასევე ვებრძოდი შავკანიანთა ბატონობას. ეს არის იდეალი, რომელსაც ვუძღვნი ჩემს ცხოვრებას. თუმცა, ღვთის სახელით, თუ საჭიროა, მზად ვარ ამ იდეალისთვის მოვკვდე“, თქვა მანდელამ სასამართლო პროცესზე.

მოსამართლე შედრკა და მანდელა გადაიყვანეს კუნძულ რობენის ავადსახსენებელ ციხეში, სადაც მან 27 წელი გაატარა. ციხეში ყოფნისას მანდელას ავტორიტეტი კიდევ უფრო გაიზარდა და აპარტეიდის საწინააღმდეგო მოძრაობამ საერთაშორისო განზომილება შეიძინა. გაერომ სამხრეთ აფრიკას დაუწესა იარაღის ემბარგო, გაიზარდა ბოიკოტების რიცხვი და მანდელა თანდათან იქცა მსოფლიოში ყველაზე ცნობილ „სინდისის პატიმრად“.



1990 წელს, ციხიდან გამოსვლისას, მას გმირივით შეეგება მთელი ქვეყანა. სამხრეთ აფრიკაში ახალი ეპოქა იწყებოდა. მომდევნო სამი წლის განმავლობაში, მანდელა სამხრეთ აფრიკის პრეზიდენტ ფრედერიკ დე კლერკთან ერთად ნიადაგს უმზადებდა აპარტეიდის ეპოქის დასასრულს. მათმა თანამშრომლობამ გზა გაუხსნა ქვეყნის პირველ, სრულფასოვან, დემოკრატიულ არჩევნებს. ამ მიღწევისთვის მანდელა და დე კლერკი ნობელის სამშვიდობო პრემიით დააჯილდოვეს.

1994 წელს ნელსონ მანდელამ გაიმარჯვა ქვეყნის პირველ, მრავალრასობრივ საპრეზიდენტო არჩევნებში. პრეზიდენტობის პერიოდში მანდელა აქტიურად ატარებდა შერიგებისა და შემწყნარებლობის პოლიტიკას, რისთვისაც საერთაშორისო აღიარება დაიმსახურა უკვე როგორც პოლიტიკურმა მოღვაწემ.

1999 წელს, როცა მანდელამ პრეზიდენტის თანამდებობა დატოვა, სამხრეთ აფრიკაში, მართალია, ჯერაც უამრავი პრობლემა რჩებოდა მოსაგვარებელი, მაგრამ ქვეყანამ მაინც უზარმაზარი ნაბიჯები გადადგა წინ.

მოგვიანებით ნელსონ მანდელა აქტიურად ჩაება შიდსის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობაში და მხარს უჭერდა საზოგადოების უკეთ ინფორმირებულობის კამპანიას. მისი უფროსი ვაჟი სწორედ შიდსით გამოწვეული გართულებებისგან დაიღუპა. მანდელამ კიდევ ერთხელ გამოავლინა გამბედაობა და საჯაროდ ისაუბრა შვილის სიკვდილზე იმ დროს, როცა შიდსზე საუბარი, შეიძლება ითქვას, ტაბუირებული იყო.

საჯარო ცხოვრებას ნელსონ მანდელა 2004 წელს ჩამოცილდა.  გარდაიცვალა 2013 წელს, 95 წლის ასაკში. თავისი მოღვაწეობით მანდელამ უზარმაზარი კვალი დაამჩნია სამხრეთ აფრიკის - და არა მარტო ამ ქვეყნის - საზოგადოებრივ ცხოვრებას. ბევრისთვის ის მაჰათმა განდის მსგავსი გმირია, რომელმაც საკუთარი ქვეყანა შეცვალა არა ძალის გამოყენებით, არამედ სხვებისთვის მორალური მაგალითის მიცემით.

analytics
«The Guardian»: „ პლანეტაზე მშვიდობის ბედი სასტიკი და დაუნდობელი პატრიარქების ხელშია, რომლებიც მომავალ თაობას მსოფლიო წესრიგის ნანგრევებს უტოვებენ“

„სწორედ იმ დროს, როცა მსოფლიოს უაღრესად ჭირდება ბრძენი უხუცესები, პლანეტაზე მშვიდობის ბედი სასტიკი და დაუნდობელი პატრიარქების ხელშია, რომლებიც მომავალ თაობას მსოფლიო წესრიგის ნანგრევებს უტოვებენ“ - ასეთი სათაური აქვს ბრიტანულ გაზეთ „გარდიანში“ (The Guardian) გამოქვეყნებულ სტატიას, რომლის ავტორია დევიდ ვან რეიბრუკი, ნობელის პრემიის ლაურეატი ფილოსოფიაში ნიდერლანდებიდან.

გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:

მოდით ერთ დელიკატურ საკითხზე მსჯელობას შევეცადოთ: ვისაუბროთ ასაკზე ისე, რომ ეიჯიზმში - ასაკობრივ დისკრიმინაციაში - არ გადავვარდეთ.

არასოდეს არ მომხდარა ისეთი პრეცედენტი პლანეტის თანამედროვე ისტორიაში, როგორიც დღეს არის: მსოფლიოში მშვიდობის ბედი ისეთი ადამიანების ხელშია, რომლებიც საკმაოდ ხანდაზმულები არიან. ვლადიმერ პუტინს და სი ძინპინს 72 წელი შეუსრულდათ, ნარენდრა მოდი - 74 წლისაა, ბენიამინ ნეთანიაჰუ - 75-ის, დონალდ ტრამპი - 79-ის, ალი ჰამენეი - 86-ის.

რასაკვირველია, მედიცინის განვითარების წყალობით, ადამიანები სულ უფრო მეტ ხანს ცოხლობენ და შეუძლიათ აქტიური ცხოვრებით იცხოვრონ, მაგრამ ამის მიუხედავად, დრეს ცვენ მოწმენი ვართ იმ პოლიტიკური ლიდერების რაოდენობის ზრდისა, რომლებიც ასაკის კვალობაზე სულ უფრო ამკაცრებენ საკუთარ ხელისუფლებას, ხშირად თავიანთი ახალგაზრდა კოლეგების ხარჯზე.

გასულ კვირაში ჰააგაში ნატოს ყოველწლიურ სამიტზე ალიანსის ლიდერები, ემანუელ მაკრონის და მეტე ფრედერიქსონის (ორივე 47-47 წლისაა), ჯორჯა მელონის (48 წლის), პედრო სანჩესის (53 წლის) ჩათვლით, იძულებულნი იყვნენ დათანხმებულიყვნენ დონალდ ტრამპის მოთხოვნას სამხედრო ბიუჯეტის გაზრდის შესახებ. ნატოს წევრი ქვეყნების მეთაურების საშუალო ასაკი 60 წელს შეადგენს: გერმანიის კანცლერი 69-ისაა, ხოლო თურქეთის პრეზიდენტი რეჯეფ ერდოღანი - 71 წლის.

ყველა დაეთანხმა სამხედრო ასიგნებათა 5%-იან ზრდას, თუმცა აშკარაა, რომ ეს ციფრო თვითნებურად არის დადგენილი - მისი განხილვა სერიოზული დებატებით არ მომხდარა არც ნატოში და არც წევრი ქვეყნების შიგნით. ამ დროს უფრო მეტად სამხედრო-პოლიტიკური რეალობას კი არ მიექცა ყურადღება, არამედ ჭირვეული ამერიკელი პატრიარქის პატივისცემას და მის აკვიატებულ მოთხოვნას. ნატოს გენერალური მდივანი მარკ რიუტე, რომელიც მხოლოდ 58 წლისაა, ისე შორს წავიდა აშშ-ის პრეზიდენტისადმი მოწიწებაში, რომ დონალდს „მამიკოთი“ (Daddy) მიმართა. ეს დიპლომატია არ არის. ეს მორჩილებაა.

თაობათა კონფლიქტი სხვა არენებზეც ხდება: უკრაინის 47 წლის პრეზიდენტი ვოლოდიმირ ზელენსკი უპირისპირდება მასზე ბევრად უფროსი ასაკის კოლეგას - რუსეთის 72 წლის პრეზიდენტ ვლადიმერ პუტინს. იმავე ასაკის მქონე სი ძინპინი მტრული თვალით უყურებს ტაივანის  პრეზიდენტს, რომელიც კომუნისტ ბელადზე 7 წლით უმცროსია. ბენიამინ ნეთანიაჰუ, რომლის წლოვანება საუკუნის სამ მეოთხედს შეადგენს, აუღელვებლად უყურებს ღაზას სექტორის განადგურებას, რომლის მოსახლეობის საშუალო ასაკი 18-20 წელია. ირანში 86 წლის ლიდერი მართავს ქვეყნის 80-მილიონიან მოსახლეობას, რომელთა საშუალო ასაკი 32 წელია. კამერუნელი 92 წლის პრეზიდენტი პოლ ბია 1982 წლიდან იმყოფება იმ ქვეყნის სათავეში, რომლის მცხოვრებლების საშუალო ასაკს 18 წელი შეადგენს, ხოლო სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა - 62 წელს.

რასაკვირველია, ჩვენ არ ვდგავართ გერონტოკრატიული შეთქმულების წინაშე. ჯერ-ჯერობით არც მოხუცი მოქმედი ლიდერების კლუბი არ არსებობს, რომლებიც მსოფლიოს ბატონობას სიცოცხლის ბოლომდე ესწრაფვიან... მაგრამ არის რაღაც შემაშფოთებელი იმაში, რომ  მშვიდობა ინგრევა სწორედ იმ ადამიანების მიერ, რომელთა ცხოვრება მეორე მსოფლიო ომის შემდომი არქიტექტურით განისაზღვრა. ალი ჰამენეი 6 წლისა იყო, როცა ჯერ გერმანიამ, შემდეგ კი იაპონიამ ხელი უსიტყვო კაპიტულაციას მოაწერეს.

დონალდ ტრამპი 1946 წელს დაიბადა, როცა გაერომ თავისი პირველი გენერალური ასამბლეის სხდომა ჩაატარა. ბენიამინ ნეთანიაჰუ  დაიბადა ისრაელის სახელმწიფოს შექმნიდან ერთი წლის შემდეგ. ნარენდრა მოდი დაიბადა 1950 წელს, როცა ინდოეთი საპარლამენტო რესპუბლიკად გამოცხადდა და ქვეყნის კონსტიტუცია მიიღეს. ვლადიმერ პუტინი ქვეყანას 1952 წლის ოქტომბერში მოევლინა, იოსებ სტალინის სიკვდილამდე რამდენიმე თვით ადრე. ამხანაგი სი ძინპინი - 1953 წლის ივნისში დაიბადა, სტალინის სიკვდილის შემდეგ. რეჯეფ ერდოღანი გაჩნდა 1954 წელს, თურქეთის ნატოში შესვლიდან ორი წლის შემდეგ. ყველა ჩამოთვლილი პირები ომისშემდგომი ეპოქის ბავშვები არიან და ახლა, როცა თავიანთი სიცოცხლის მიჯნას უახლოვდებიან, ისინი, როგორც ჩანს, მზად არიან იმ მსოფლიოს დასანგრევად, რომლებშიც თვითონ დაიბადნენ. ასთი მოქმედება შურისძიებას ჰგავს.

დიახ, საერთაშორისო წესრიგი, რომელიც თეორიულად გარკვეულ წესებს ემყარებოდა, პრაქტიკაში ყოველთვის არეულ-დარეული იყო, ვიდრე ეს ქაღალდზე ჩანდა. მაგრამ, ნებისმიერ შემთხვევაში რაღაც იდეალი არსებობდა, რომლის მიღწევას ყველა თავისებურად ცდილობდა. არსებობდა საერთო მორალური პრინციპები - დიახ, მყიფე, მაგრამ გულწრფელი, რომელიც იმ რწმენას ემყარებოდა, რომლის მიხედვით, კაცობრიობას აღარ უნდა გაემეორებინა მე-20 საუკუნის პირველი ნახევრის მხეცობები და რომ უმჯობესია უთანხმოებები დიალოგისა და დიპლომატიის მეშვეობით მოგვარდეს. დღეს ეს რწმენები აორთქლდა, გაქრა და უმეტესად იმ ადამიანთა გონებასა და სულში, რომლებისთვისაც ყველაზე ძვირფასი უნდა ყოფილიყო და რომელებიც სიკეთის რწმენას ყველაზე მეტად უნდა გაფრთხილებოდნენ.

დღეს უპრეცედენტო მომენტია. წინა მსოფლიო მართლწესრიგის არქიტექტორები - ადოლფ ჰიტლერი, ბენიტო მუსოლინი, იოსებ სტალინი და მაო ძედუნი სულ რაღაც 30-40 წლისანი იყვნენ, როცა ხელისუფლებაში მოვიდნენ. ახალმა თაობამ ახალი მსოფლიო ააშენა, მაგრამ წინა მართლწესრიგის შედეგებს შეეჯახნენ. დრეს ახალი მსოფლიოც ინგრევა იმ ძველი თაობის ადამიანების მიერ, რომლებიც ვერ იცოცხლებენ იმ დრომდე, რათა დაინახონ, როგორი ნანგრევები დარჩება მათი მოქმედებით.

ჩვენ შეიძლებოდა გვქონოდა იმის იმედი, რომ თაობა, რომელსაც ბედმა გაუღიმა და სიცოცხლის ხანგრძლივობა გაუგრძელდა, თავიანთი სიკვდილის შემდეგ სიკეთის, პტივისცემის და გლობალური პოზიტიური ხელმძღვანელობის მემკვიდრეობას დატოვებდა. ამის ნაცვლად ჩვენ მოწმენი ვართ ბოლო ათწლეულებში მომხდარი ყველაზე უარესი რეპრესიების, ძალადობის, გენოციდების, ეკოციდების და საერთაშორისო სამართლის მიმართ უპატივცემლო დამოკიდებულებისა, რომლებსაც ყველაზე მეტად ულმობელი 70-80 წლის მოხუცები სჩადიან და რომლებიც, როგორც ჩანს, უფრო მეტად იმით არიან დაინტერესებული, რომ თავი აარიდონ სამართლებრივ პასუხისმგებლობას, ვიდრე მშვიდობის შენარჩუნებაზე იზრუნონ.

მაგრამ ასე არ უნდა იყოს.

როცა ნელსონ მანდელამ 1999 წელს სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის პრეზიდენტის პოსტი დატოვა, მან ჩამოაყალიბა ორგანიზაცია „უხუცესები“, რომელიც ყოფილ მსოფლიო ლიდერებს აერთიანებდა. ისინი მუშაობდნენ მშვიდობის, სამართლიანობისა და ადამიანის უფლებების მხარდასაჭერად. დღეს, მოქმედებენ რა კონსენსუსის ტრადიციებით და წინა თაობების პოლიტიკოსთა საუკეთესო გამოცდილებით, „უხუცესების“ წევრები ითვლებიან იმის მაგალითად, თუ როგორ შეუძლიათ ასაკოვან ადამიანებს კაცობრიობას მოუტანონ მეტი სინათლე, გამოხატონ თანაზიარობა, იმოქმედონ სინდისით და არა მარტო გავლენითა და ძალით.

პრობლემა მოხუცებულობაში არ არის. პრობლემა იმაშია, თუ როგორი მიზნის მიღწევა სურთ მისი სარგებლობით და რას აძლევენ უპირატესობას. მსოფლიოს არ სურს ისეთი ახალი მოხუცი ძალოვანი პირები, რომლებსაც მმართველის საჭისა და ტახტის დატოვება არ სურთ. მსოფლიოსათვის უკეტესია ის მოხუცი ლიდერები, ის უხუცესები, რომლებიც მზად არიან კომპრომისებისათვის და ადამიანთა ენერგიის სასიკეთოდ წარმართვისათვის. ისინი, ვინც მემკვიდრეობაზე ფიქრობენ არა როგორც პირად დიდებაზე, არამედ როგორც მშვიდობაზე, რომელსაც ისინი თავიათი სიცოცხლის შემდეგ დატოვებენ. ჩვენს დროში გვჭირდება არა ბატონობა, არამედ სიბრძნის გამოვლენა. და ეს, საბოლოო ჯამში, არის ის, რაც მმართველს ლიდერისაგან განასხვავებს.

See all
Survey
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
Vote
By the way