USD 2.7384
EUR 2.8548
RUB 2.6619
თბილისი
„მასობრივი მკვლელის კულტი: რატომ დადიან რუსები მომლოცველებად საქართველოში, იოსებ სტალინის მშობლიურ ქალაქში“ - «Berliner Morgenpost» (გერმანია)
თარიღი:  367

გერმანულ გაზეთ „ბერლინერ მორგენპოსტში“ (Berliner Morgenpost) გამოქვეყნებულია სტატია სათაურით „მასობრივი მკვლელის კულტი: რატომ დადიან რუსები მომლოცველებად საქართველოში,  სტალინის მშობლიურ ქალაქში“ (ავტორი - ჯო ანგერერი)

გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:

ვისაც დიქტატორობა და დიქტატორის ნახვა სურს, უნდა მოძებნოს და წავიდეს იმ ქალაქში, სადაც იოსებ სტალინი დაიბადა - გორში, საქართველოს დედაქალაქ თბილისიდან 85 კილომეტრის მოშორებით. იქ, ქალაქის განაპირას მდებარე ბანაკში პირქვე დამხობილ იოსებ სტალინის ძეგლს ნახავს, რომელსაც „მეფოლადეს“ უწოდებენ.

საბჭოთა ბელადის ძეგლისადმი ასეთი მოპყრობა საქართველოს მიერ თავისი ისტორიისადმი დამოკიდებულების ერთგვარ სიმბოლოს წარმოადგენს. 2010 წელს ქალაქის ხელმძღვანელობამ გორის ცენტრში მდგარი სტალინის ძეგლი პოსტამენტიდან ჩამოაგდო. იმ დროს, რუსეთთან 2008 წლის ომის შემდეგ, საქართველოს უკვე დიდი ხნის ჰქონდა აღებული ორიენტაცია ევროკავშირზე. ქვეყნის ხელისუფლების მიერ გატარებული პოლიტიკის მიხედვით, საქართველოში არ უნდა დარჩენილიყო არავითარი სიმბოლო, რომელიც ადამიანებს საბჭოთა პერიოდს გაახსენებდა მას შემდეგ გორში ძეგლთან დაკავშირებით დავა არ წყდება.

„ეს ჩვენი ისტორიის ნაწილს წარმოადგენს“, - ამბობს გაზეთის კორესპონდენტთან საუბარში ქეთევან ახობაძე, „სტალინის მუზეუმის ფონდის“ მთავარი მცველი. მას სურს ძეგლის აღდგენა არა ქალაქის ცენტრში, არამედ მუზეუმის ტერიტორიაზე: „რასაკვირველია, არიან ადამიანები, რომლებსაც იოსებ სტალინის მმართველობის წლებში ტკივილი განიცადეს და დღემდე ვერ შეძლეს მისი დავიწყება. ასევე არიან ადამიანები, რომლებიც იოსებ სტალინში საქართველოს ისტორიის ნაწილს ხედავენ და ამ საკითხს ეგუებიან, მის მიმართ ლოიალური დამოკიდებულება აქვთ“, - აღნიშნავს ქეთევან ახობაძე.

გორის მუზეუმი რუს ტურისტებს იზიდავს

გორში მდებარე იოსებ სტალინის სახლ-მუზეუმი ტურისტებს აქტიურად იზიდავს: გასულ წელს მუზეუმი მოინახულა 89 ათასმა დამთვალიერებელმა, ძირითადად რუსეთიდან. მუზეუმი 1957 წელს გაიხსნა, იოსებ სტალინის გარდაცვალებიდან ოთხი წლის შემდეგ. როცა საბჭოთა კავშირი დაისალა, დროებით დაიხურა, მაგრამ მოგვიანებით ისევ გაიხსნა. 2008 წლის აგვისტოში სამხრეთ კავკასიაში რუსეთ-საქართველოს ომი დაიწყო: მოსკოვმა მხარი დაუჭირა საქართველოს სეპარატისტულ რეგიონებს - აფხაზეთ/სამხრეთ ოსეთს, მათ დასახმარებლად საქართველოში შეიჭრა  და მათი ე.წ. „დამოუკიდებლობა“ აღიარა,

საქართველოს იმდროინდელ კულტურის მინისტრს ნიკოლოზ ვაჩეიშვილს იოსებ სტალინის მუზეუმი „რუსეთის აგრესიის მუზეუმად“ სურდა გადაექცია. რამდენიმე წლის განმავლობაში შენობის შესასვლელში ეკიდა პლაკატი წარწერით, რომ მუზეუმში საქართველოს ისტორიის ფალსიფიცირება ხდებაო, თუმცა ის უკვე დიდი ხანია რაც გაქრა. 2012 წელს ქალაქის ადმინისტრაციამ ხმა მისცა დადგენილებას, რომლის თანახმად, ექსპოზიციის რეკონსტრუქცია არ განხორციელდებოდა.

მუზეუმის ექვს დარბაზში წარმოდგენილია იოსებ სტალინის ცხოვრებისა და საქმიანობის ამსახველი მრავალრიცხოვანი ექსპონატები - ადრეულ ასაკში დაწერილი ლექსები, ფოტოები, სხვადასხვა ქვეყნების ლიდერებისაგან მიღებული საჩუქრები, თვით სიკვდილისშემდგომი ნიღბების ჩათვლით. შეიძლება დაათვალიეროთ მისი კაბინეტი, აგრეთვე დაჯავშნული 83-ტონიანი სარკინიგზო ვაგონი, რომლითაც ბელადი სარგებლობდა. მოკლედ, დარბაზებში განდიდებულია სტალინი და მის მიერ სსრკ-ში განხორციელებული ტერორი მხოლოდ მეზობელ პატარა ოთახში თუ არის მოხსენიებული.

რუსეთი: სტალინის აღორძინებული კულტი პუტინის იმპერიაში

იოსებ სტალინი განასახიერებს დიქტატურას, რეპრესიებს, თავისუფალი აზრისა და დამოუკიდებელი პოზიციის ყოველგვარი გამოვლენის ჩახშობას, მკაცრ „წმენდებს“. მილიონობით ადამიანი დაიღუპა „გულაგის“ შრომით გამომასწორებელ ბანაკებში, სადაც პატიმრები იძულებულნი იყვნენ არაადამიანურ პირობებში ემუშავათ. მათიაგებულია ტრანსციმბირის მაგისტრალის მნიშვნელოვანი ნაწილი, თეთრი ზღვა - ბალტიის ზღბის არხი და უამრავი საბჭოთა ობიექტი. ბევრი პატიმარი შიმშილისა და ორგანიზმის გამოფიტვისაგან გარდაიცვალა, რადგან მათ მხოლოდ დრეში ერთი ჯამი სუპი და 300 გრამი პური ეძლეოდათ - და ეს ყველაზე მძიმე და დამღლელეი ფიზიკური შრომის პირობებში. იოსბ სტალინის სავარაუდო პოლიტიკური მეტოქეები დაპატიმრებულები იქნენ და განაჩენი საჩვენებელ სასამართლო სხდომებზე გამოუტანეს.

მაგრამ იმავდროულად იოსებ სტალინი მეორე მსოფლიო ომში გერმანელ ფაშისტებზე სანჭოთა ხალხის გამარჯვების სიმბოლოსაც წარმოადგენს - იმ ომში, რომელსაც დღეს რუსეთში „დიდ სამამულო ომს“ უწოდებენ. გამარჯვების დღე ყოველწლიურად ჯერ საბჭოთა კავშირში და ახლა რუსეთის დედაქალაქში წითელ მოედანზე დიდი სამხედრო აღლუმით აღინიშნება ხოლმე. „სპეცოპერაციის“ პირობებში (ასე უწოდებს კრემლი უკრაინის წინააღმდეგ დაწყებულ ომს) იოსებ სტალინის გამარჯვებამ გერმანიასთან ომში განსაკუთრებული მნიშვნელობა შეიძინა. ბოლოს და ბოლოს, უკრაინასთან ომის დაწყებაც ხომ მისი „დენაციფიკაციის“ მიზნით განხორციელდა.

პუტინისეულ ახალ რუსეთში, რომელსაც შეიძლება „სსრკ II“ ვუწოდოთ, იოსებ სტალინის კულტი სულ უფრო შესამჩნევი ხდება. მოსკოვში რეტრო-რესტორნების ბუმია - მაგალიტად რესტორანი „საბჭოთა დრო“, რომელიც რუსეთის დედაქალაქის ცენტრში მდებარეობს, სპეციალურად არის გაფორმებული ორიგინალური საბჭოური სტილით, კედლებზე ჰკიდია პროპაგანდისტული პლაკატები, აგრეთვე საბჭოთა სახელმწიფოს ყოფილი ლიდერების დიდი ფოტოსურათები - სტალინიდან გორბაჩოვამდე.

რუსეთში ხშირად იდგმება სტალინის ახალი ძეგლები - მაგალითად, მილიონიან ქალაქ ვოლგოგრადში, რომლის მოსახლეობა ითხოვს რეფერენდუმის მეშვეობით ქალაქს სტალინის დროინდელი სახელი „სტალინგრადი“ დაუბრუნდეს. სხვატა შორის,  ვოლგოგრადის მერი თავის გამოსვლებში ხშირად უსვამს ხაზს ევროპის ზოგიერთი ქვეყნის მცდელობას, მათ სურვილს, რომ თავიანთი ხალხის მახსოვრობაში ფაშისტებზე გამარჯვებისას იოსებ სტალინის როლი დააკნინონ და საერთოდ წაშალონ.

საქართველო: ადამიანები საკუთარ წარსულს ებრძვიან

რუსეთისაგან განსხვავებით, ის, რაც საქართველოში ხდება, უფრო მეტად ნოსტალგიას ჰგავს. გორის მცხოვრებლები სტალინს თავიანთი ქალაქის შვილად თვლიან. მუზეუმის დახურვა? არავითარ შემთხვევაში. ბოლოს და ბოლოს, მუზეუმს ქალაქისათვის ფული მოაქვს და რაც მეტი ტურისტი დაათვალიერებს, გორის ბიუჯეტს უფრო მეტი შემოსავალი ექნება. ყველგან შეიძლება სტალინური სუვენირების ყიდვა. მაგალითად, ასორტმენტში შეიძლება მოძებნოთ პატარა ბიუსტები და „სტალინის წინდებიც“ კი.

რატომაა საბჭოური ნოსტალგია ქვეყანაში, რომელსაც ევროკავშირის წევრობა სურს? „ჩვენ ხშირად გვეკითხებიან, გვიყვარს თუ არა სტალინი“, - ამბობს ქეთევან ახობაძე, - მაგრამ ეს საკმაოდ სულელური კითხვაა. იმიტომ, რომ რასაც ჩვენ ვაკეთებთ, ეს ისტორიის შენარჩუნებას ნიშნავს. სხვათა შორის, იოსებ სტალინის პოლიტიკით ჩემი ოჯახის წევრებისა და ახლობლების წინა თაობამაც წარმოუდგენელი ტანჯვა განიცადა“.

წყარო: https://www.morgenpost.de/politik/article238393989

 

ანალიტიკა
«The Washington Post» (აშშ): „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“

ამერიკული გაზეთი „ვაშინგტონ პოსტი“ (The Washington Post) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“ (ავტორი - მარია ილიუშინა), რომელშიც განხილულია არჩევნებისშემდგომი სიტუაცია საქართველოში.

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

(...) ქართველთა უმრავლესობა - გამოკითხვების მიხედვით, 80%-ზე მეტი - მხარს უჭერს ქვეყნის ევროპულ ორიენტაციას და მოსკოვის მიმართ მაინცდამაინც განსაკუთრებულ სიყვარულს არ ამჟღავნებს, ოპოზიცია კი ცდილობს ხმის მიცემის შედეგები წარმოადგინოს როგორც არჩევანი ევროკავშირსა და რუსეთს შორის.

მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ ორ ქვეყანას შორის 2008 წლის აგვისტორში მომხდარი ხანმოკლე ომის შედეგად საქართველოს ტერიტორიის 20% დე-ფაქტოდ რუსეთის კონტროლის ქვეშ იმყოფება, მოსკოვის სამხერო ძლიერების ჩრდილი სულ უფრო შესამჩნევი ხდება. შესაბამისად, „ქართულმა ოცნებამ“ ამომრჩევლებს უფრო რადიკალური დილემა შესთავაზა: არჩევანი მშვიდობასა და ომს შორის.

მმართველი პარტიის „რუსეთის მხარეს შებრუნება“ შედარებით ახალ მოვლენას წარმოადგენს. 2012 წელს, როცა „ქართული ოცნება“ ხელისუფლებაში მოვიდა, მნიშვნელოვან საგარეოპოლიტიკურ წარმატებას მიაღწია - სწრაფად დაუახლოვდა ევროკავშირს მასში გაწევრიანების სურვილით, მაგრამ რუსეთ-უკრაინის ომის დაწყების კვალობაზე პარტიამ რუსეთის ორბიტისაკენ გადაუხვია. მთავრობამ ევროპა და ადგილობრივი ოპოზიცია წარმოადგინა „ომის გლობალური პარტიად“, რომელსაც სურს საქართველო მოსკოვთან ომში ჩაითრიოს და კრემლთან დაპირისპირების ინსტრუმენტად გამოიყენოს

ამჟამად „ქართული ოცნება““ ოფიციალურად პრორუსულ პარტიას არ წარმოადგენს, მაგრამ ხშირად მისი პრაქტიკული მოქმედება საერთო პრორუსულ ჩარჩოებში ჯდება. 

ევროპული გზიდან გადახვევის პოლიტიკის ცენტრში მოჩანს „ქართული ოცნების“ დამაარსებელი ბიძინა ივანიშვილი - მილიარდერი, ყოფილი პრემიერ-მინისტრი, რომელიც ბოლო ათწლეულში წავიდა ქართული პოლიტიკიდან, მაგრამ იმავდროულად გავლენიან ადამიანად რჩებოდა. ბიძინა ივანიშვილი რუსეთში ყოფნის დროს გამდიდრდა, 1990-იან წლებში და როგორც მისი კრიტიკოსები ამბობენ,  მისი რიტორიკა და პოლიტიკური მრწამსი რუსეთის ლიდერის პოზიციას უთავსდება.

რუსეთის არმიის უკრაინაში შეჭრის დაწყებიდან პურველ ეტაპზე საქართველომ უკრაინას მხარი დაუჭირა. თბილისში დღესაც ბევრი უკრაინული დროშა ფრიალებს, მაგრამ მთავრობა თავს იკავებს რუსეთის გადაჭარბებული კრიტიკისაგან და ერიდება ანტირუსული სანქციების რეალიზებას.

„ჩვენ, როგორც ქვეყნის მმართველმა პარტიამ, მთავრობამ, ყველაფერი გავაკეთეთ უკრაინისა და უკრაინელი ხალხის მხარდასაჭერად“, - განაცხადა „ვაშინგტონ პოსტთან“ საუბარში „ქართული ოცნების“ თავმჯდომარის მოადგილემ არჩილ თალაკვაძემ, მაგრამ, მისი თქმით, დასავლეთის ოფიციალურმა პირებმა რუსეთ-უკრაინის ომში საქართველოს ჩათრევა მოისურვეს: „ჩვენ ჩავთვალეთ, რომ ასეთი პოლიტიკა საქართველოსათვის ძალზე სარისკო და გაუმართლებელი იქნებოდა“.

„ქართულმა ოცნებამ“ წინასაარჩევნო კამპანიის დროს აქტიურად ისარგებლა უკრაინის ომით და ამომრჩევლებს პლაკატების სერია შესთავაზა, რომლებზე გამოსახულია ერთი მხრივ, ომით დანგრეული უკრაინის ქალაქები და სოფლები, მეორე მხრივ - აღმშენებლობის პროცესში მყოფი საქართველო. ასეთმა პროპაგანდამ თავისი გამოძახილი ჰპოვა რუსეთთან ომგადატანილ საქართველოს მოსახლეობაში, განსაკუთრებით სოფლებში, ოკუპირებულ რეგიონებთან ახლოს, მხარეთა დამაშორიშორებელ ე.წ. სადემარკაციო ხაზის გასწვრივ.

როგორ ავიცილოთ თავიდან ომი

ქართველებს კარგად ახსოვთ 2008 წლის აგვისტოს ომი. ჭორვილისაკენ - ბიძინა ივანიშვილის მშობლიური სოფლისაკენ მიმავალი გზა, რომელიც კავკასიის ქედის სამხრეთ კალთებზე მდებარეობს, სწორედ რუსეთის მიერ ოკუპირებული რეგიონის - სამხრეთ ოსეთთან ახლოს გადის, სულ რაღაც ორიოდე კილომეტრში, სადემარკაციო ხაზთან.

ჭორვილაში ბიძინა ივანიშვილს თითქმის ეროვნულ გმირად თვლიან - მდიდარ ადამიანად, რომელიც თანასოფლელებს ყოველმხრივ ეხმარებოდა - სახლებისა თუ გზების მშენებლობაში, ჯანდაცვასა თუ კომუნალური გადასახადების გადახდაში, სანამ მან სახელმწიფო თანამდებობა - ქვეყნის პრემიერ-მინისტრის პოსტი არ დაიკავა.

„მე ომის მოწინააღმდეგ ვარ. დარწმუნებული ვარ, რომ „ქართული ოცნება“ მსვიდობას შეინარჩუნებს. არ გვსურს, რომ რომელიმე ქვეყანა საქართველოს მტერი იყოს და არც ის გვინდა, რომ საქართველოს იყოს სხვა ქვეყნის მტერი“, - ამბობს გიორგი გურძენიძე, სკოლის დირექტორი, რომელსაც ახსოვს, თუ როგორ ხმაურით დაფრინავდნენ სოფლის თავზე, ცაში რუსული თვითმფრინავები 2008 წელს.

„ქართული ოცნება“ აქტიურად უჭერს მხარს ბიძინა ივანიშვილის პოლიტიკური კურსის ორ ძირითად მომენტს - მშვიდობას ნეიტრალიტეტის გზით და ქართული ტრადიციული ფასეულობების დაცვას. „ქართული ოცნების“ მტკიცებით, მისი სტრატეგიული მიზანი არ შეცვლილა - ევროინტეგრაცია ძალაში რჩება, რომლის რეალიზებას 2030 წლისათვის არის დაგეგმილი: საქართველო ევროკავშირის წევრი გახდება „ღირსეულად“ და ტრადიციული ეროვნული ფასეულობების დაცვით.

„რა თქმა უნდა, მსურს ევროკავშირის წევრი ვიყოთ, მაგრამ ჩვენ ჩვენი წინაპრების ღირსებაც და მემკვიდრეობაც უნდა დავიცვათ. ქალი ქალი უნდა იყოს, კაცი კი - კაცი“, - ამბობს ჭორვილელი მამია მაჭავარიანი.

ქართველთა ღირსება კი დაცული იქნება ორი კანონით, რომლებმაც, პრაქტიკულად, ევროკავშირში საქართველოს პოტენციური წევრობის პროცესი შეაჩერეს - იმიტომ, რომ მათი დებულებები ევროპული ბლოკის სტანდარტებს ეწინააღმდეგება. ეს კანონებია „ოჯახური ფასეულობებისა და არასრულწლოვანების დაცვის, ასევე უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ, რომლებიც, როგორც ოპოზიცია აცხადებს, რუსული სამართლებრივი აქტების ასლებს წარმოადგენენ.

ევროპა შორეული ხდება?!

საქართველოს დედაქალაქის მცხოვრებთა ნაწილი შეშფოთებულია, რომ ქვეყნის შანსი ევროკავშირის წევრობაზე მცირდება. „არჩევნებში „ქართული ოცნების“ გამარჯვება სხვა არაფერია, თუ არა ხელისუფლების უზურპაცია“, - ამბობს 38 წლის გიორგი, რომელიც გვარს არ ასახელებს, ვაითუ დევნა დაუწყონ, - „ჩვენ ევროკავშირთან ინტეგრაცია უნდა გავაღრმავოთ. რუსეთთან დაახლოებას კი არცერთი ნორმალური ქვეყანა არ ცდილობს. პრორუსუსლი ორიენტაცია თვითმკვლელობას ნიშნავს, რადგან მოსკოვი არანაირი შეთანხმების პირობებს არ იცავს“.

ოპოზიცია მწვავედ აკრიტიკებს „ქართული ოცნების“ ომის წინააღმდეგ მიმართულ კურსს და მას პროპაგანდისტულს უწოდებს, ზოგიერთები კი თვლიან, რომ მმართველ პარტიის მხრიდან ამგვარი ლოზუნგების წარმოჩენა ხელისუფლებაში დარჩენასა და ერთპარტიული მმართველი სისტემის შენარჩუნებას ემსახურება.

პარტია „საქართველოსათვის“ ლიდერის გიორგი გახარიას განცხადებით, ბიძინა ივანიშვილისა და „ქართული ოცნების“ პოლიტიკაში მომხდარი ცვლილებები - პრორუსული გადახრები - იმითაა გამოწვეული, რომ ევროკავშირში გაწევრიანება ხელისუფლების როტაციას ნიშნავს: „მისი მთავარია მიზანია ხელისუფლების შენარჩუნება. იგი ხედავს, რომ ევროპული დემოკრატია ხელისუფლების არჩევნების გზით შეცვლას ითვალისწინებს“.

მაგრამ არჩევნების შედეგების წინააღმდეგ მიმდინარე საპროტესტო აქციები ისეთივე ძლიერი და ფართო არ არის, როგორიც გაზაფხულზე მიმდინარეობდა ზემოთ ხსენებული კანონების მიღების დროს. ეს ნიშნავს, რომ ოპოზიცია გამოფიტულია. მათ ვერც დასავლეთი ვერ უწევს სათანადო დახმარებას. ბრიუსელს შეუძლია გარკვეული ზეწოლა მოახდინოს „ქართულ ოცნებაზე“, მაგრამ ევროპელი ჩინოვნიკების რეაქცია აწონილ-დაწონილია: დამკვირვებლებმა ნამდვილად დააფიქსირეს დარღვევები, მაგრამ მათ თავი შეიკავეს იმის განცხადებაზე, რომ არჩევნები გაყალბდა და ხმები მოპარულია.

არჩევნებში მომხდარი ყველა დარღვევის დეტალურად გამოკვლევა დროს მოითხოვს - კვირეებს და შეიძლება თვეებსაც, თანაც საკმაოდ რთულია მათი დამტკიცება-დადასტურება. „ჩვენ ახლა ისეთ სიტუაციასთან გვაქვს საქმე, როცა დასავლეთს არ სურს ხისტი ნაბიჯები გადადგას საკმარისი მტკიცებულებების გარეშე, ოპოზიციას კი საკმარისი მტკიცებულებები არ აქვს“, - ამბობს ჯონ დიპირო საერთაშორისო რესპუბლიკური ინსტიტუტიდან.

ბიძინა ივანიშვილი აშკარად იმაზე დებს თავის ფსონს, რომ ევროპა საქართველოსადმი ინტერესს დაკარგავს. ჯერ კიდევ ზაფხულში იგი აცხადებდა, რომ აშშ-ის საპრეზიდენტო არჩევნებში დონალდ ტრამპის გამარჯვება რუსეთ-უკრაინის ომს დაასრულებს. „ჩვენ მაქსიმუმ ერთი წელი გვაქვს, რომ ეს ყველაფერი მოვითმინოთ, შემდეგ კი [დასავლეთის] გლობალური და რეგიონული ინტერესები შეიცვლება, მათთან ერთად კი შეიცვლება ინტერესები საქართველოს მიმართაც“, - ამბობდა ბიძინა ივანიშვილი, - ომის დასრულებასთან ერთად კი ყველა გაუგებრობა ევროპასთან და ამერიკასთან გაქრება“.

წყარო: https://www.washingtonpost.com/world/2024/11/21/georgia-russia-elections-influence/

 

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.