ჩვენ ყველას წაგვიკითხავს წიგნები, გვინახავს ფილმები, რომლებიც სიკეთის და სულგრძელობის ბოროტებაზე გამარჯვებაზე გვიაბობენ. ამ ამბებში ყველგანაა გმირი, რომელიც კლავს გველეშაპს და ხალხს ტერორისგან ათავისუფლებს. ჩვენ   აღფრთოვანებული ვრჩებით, ეს გმირი ჩვენი შთაგონების წყაროდ იქცევა ხოლმე და ვფიქრობთ, რომ ასეთი ადამიანები მხოლოდ გამოგონილ ისტორიებში თუ შეგხვდება.

მარტინ ლუთერ კინგი სწორედ ასეთი რეალობაში განსხეულებული გმირია. მან  მოკლა გველეშაპი - მახინჯი კანონები, რომლებიც ადამიანებს აღმატებულ  და მეორეხარისხოვან  არსებებად ყოფდა. მისი ძალისხმევით  შავკანიანთა დისკრიმინაციის დასასრულის დასაწყისი დაიწყო. 

მაიკლ კინგ უმცროსი შემდგომში მარტინ ლუთერ კინგი შავკანიანების არც ისე შეძლებულ ოჯახში დაიბადა. მართალია, მას და მის ორ და-ძმას მშობლების წყალობით არც ისე ცუდი ბავშვობა ჰქონდათ, მაგრამ თავიანთი კანის ფერის გამო, ცხადია, თეთრკანიანი თანატოლებისგან მაინც მუდამ გამოირჩეოდნენ. მარტინი ამას ადრეული ასაკიდანვე განიცდიდა, არა მხოლოდ პირადი ინტერესის, არამედ იმ მიზეზის გამო, რომ ხალხის კატეგორიებად დაყოფა ღმერთის მიერ დაწესებულ უმთავრეს კანონს ეწინააღმდეგებოდა. მას სჯეროდა, რომ ნებისმიერი ადამიანი ღმერთის ხატად იყო გაჩენილი და არავის ჰქონდა უფლება უფლის ნებას წინ აღდგომოდა. 

მთელი ბავშვობა და ახალგაზრდობა გამორჩეული მოსწავლე და სტუდენტი იყო. არაჩვეულებრივ კრიტიკულ და ანალიტიკურ აზროვნებას ფლობდა და მუდამ ძიების, ახლის შესწავლის პროცესში იყო. ბრმად არასდროს სწამდა, არასდროს იჯერებდა იმას, რასაც ეუბნებოდნენ რომ უნდა დაეჯერებინა, რელიგიაშიც კი. მიიჩნევდა, რომ სწორხაზოვნება და რადიკალურობა რელიგიის ამოსავალი წერტილი არ უნდა ყოფილიყო, ამიტომ თავისი ძალებით დაიწყო ყველა არსებული რელიგიის შესწავლა იმ იმედით, რომ ყველაზე ჰუმანურ და ტოლერანტულს აღმოაჩენდა. ასე გახდა 14 წლის მარტინი ბაპტისტური ეკლესიის მრევლი და შემდგომში კი პასტორი. ამ დროსვე შეიცვალა სახელი და დაირქვა მარტინ ლუთერ კინგი, მისთვის ყველაზე პატივსაცემი მარტინ ლუთერის საპატივცემულოდ.

მარტინმა მუდამ იცოდა, რომ მისი მოწოდება შავკანიანების უფლებებისთვის ბრძოლა იყო, მაგრამ 1955 წლის პირველმა  დეკემბერმა  მისი ცხოვრება სამუდამოდ შეცვალა. ჩუმი პროტესტიდან ხმაურიან ტალღამდე. 

ქალმა, სახელად როზა პარკსმა, მონტგომერის ავტობუსში თეთრკანიანს ადგილი არ დაუთმო, რასაც შედეგად მისი  დაპატიმრება მოჰყვა.

ამ დროისათვის მარტინი უკვე შავკანიანთა უფლებათა დამცველი იყო და ამბავი პირველად მასთან მივიდა. მან ზუსტად იცოდა, რომ ეს ჭეშმარიტების მომენტი უნდა ყოფილიყო. ახლა მთელი შავკანიანთა რასა ან გადაყლაპავდა ამ უსამართლობას და ჩვეულებრივ განაგრძობდა ცხოვრებას, ან მსოფლიოს სამუდამოდ შეცვლიდა.   

"არასოდეს შეგეშინდეთ, აკეთოთ ის, რაც სამართლიანი და სწორია. საზოდოებრივი სასჯელი არაფერია იმასთან შედარებით, რაც ჩვენს სულს ელის იმ შემთხვევაში, თუ სხვა გზას ავირჩევ; -  ასე აირჩია მარტინმა რთული, მაგრამ სწორი - ბრძოლის გზა.

როზა პარკსის მხარდასაჭერად შავკანიანებმა ბოიკოტი გამოაცხადეს.  მთავრობის წარმომადგენლებთან პირველივე შეხვედრაზე მარტინმა თავისი ხალხის პოზიცია მკაფიოდ დააფიქსირა.

„წლების მანილზე ვიყავით უკიდეგანოდ მომთმენნი, ხანდახან ჩვენს თეთრ და-ძმებს თავსაც კი ვაჩვენებდით, რომ მათი ჩვენდამი დამოკიდებულება მოგვწონდა. მაგრამ ახლა პროტესტის გარდა სხვა გზა აღარ დაგვრჩენია, რადგან მეტი მოთმინება თითოეულ ჩვენგანს თავისუფლებას და სამართალს ართმევს.“

„ავტობუსის ბოიკოტი“ 382 დღე გაგრძელდა. თითოეულ დღეს უდიდესი ქაოსი და არეულობა მოჰქონდა. ხდებოდა თეთრების მხრიდან შავკანიანებზე თავდასხმები და პირიქით.  თავად მარტინის სახლსაც დაესხნენ თავს, მაგრამ მას სიძულვილი არასდროს დაუფლებია.   „სიბნელე ვერ დაიძლევა სიბნელით, მხოლოდ სინათლეს ძალუძს მისი ძლევა. სიძულვილი ვერ დაიძლევა სიძულვილით - ეს მხოლოდ სიყვარულს შეუძლია“ - ამბობდა იგი და სწორედ მისმა მშვიდობიანმა, სულგრელმა და ჰუმანურმა ბუნებამ შეძლო ის, რაც იქამდე არავის შეძლებია. როზა პარკსის ქმედების კანონდარღვევად შერაცხვა ხელისუფლებამ ოფიციალურად არასამართლიანად ცნო.

მაგრამ ეს ერთ პატარა ბრძოლაში გამარჯვება იყო, რომელიც წინ დიდ ომს უძღვოდა.  მარტინის ინიციატივითა და უდიდესი ძალისხმევით ჩამოყალიბდა კავშირი, რომლის მთავარი მიზანიც შავკანიანთა და თეთრკანიანთა თანასწორი უფლებებისთვის ბრძოლა უნდა ყოფილიყო. და ეს უნდა მომხდარიყო სრულიად მშვიდობიანი გზით, ყოველგვარი ძალადობის გარეშე.

მარტინი, რომელიც აღფრთოვანებული იყო მაჰათმა განდის მოღვაწეობით და მას საკუთარ იდეალად მიიჩნევდა, განდის მშობლიურ მიწაზე - ინდოეთში გაემგზავრა. მოგვიანებით იხსნებდა, რომ სწორედ იქ, იმ ადამიანებთან ურთიერთობის შედეგად, ვინც განდის პირადად იცნობდნენ,  უდიდესი ცოდნითა და შთაგონებით აღიჭურვა და სამშობლოში დაბრუნებულს სამოქმედო სტრატეგია უკვე შემუშავებული და დახვეწილი ჰქონდა.

„ჩემი აზრით, შესაძლებელია, იყო ბრძოლის მომხრე, თუმცა არ იყო სასტიკი. მე ბრძოლისუნარიანი ვარ და ბრძოლისუნარიანობა ნიშნავს მიზანდასახულობას, სიმტკიცეს, პრინციპულობას,სამართლიანობას“ – ამბობდა მარტინი და უკუაგდებდა ყველა იდეას, რომელსაც რაიმე გზით  ძალადობა შეიძლებოდა გამოეწვია.

1963 წელს მარტინ ლუთერ კინგმა ქალაქ ბირმინჰემში დემონსტრაცია დააანონსა.  აქციაზე უამრავი ადამიანი იკრიბებოდა, მაგრამ ხელისუფლებამ ძალადობრივ გზებს მიმართა და აქცია დაშალა. მარტინი და მისი მომხრეები კი არეულობის მოწყობის ბრალდებით დააპატიმრეს.  პრესის მეშვეობით ეწეოდნენ მის ანტიპიარს, აცხადებდნენ, რომ ამ კაცმა დემონსტრაციაზე განურჩევლად შეკრების მოწოდებით საფრთხეში ბავშვების სიცოცხლე ჩააგდო, რომ ამ კაცს მხოლოდ პატივმოყვარული მიზნები ჰქონდა და მთელ რასას სათავისოდ იყენებდა. ანტიპიარმა არ გაჭრა, პროტესტი ჩახშობის ნაცვლად უარესად აგორდა და მალევე შემდეგი დემონსტრაცია დაიგეგმა.  მარტინი კვლავაც ყველას მოუწოდებდა თავისი სათქმელი აქციაზე მისვლით ეთქვათ, რადგან მისი თქმით „საბოლოოდ, ჩვენი მტრების სიტყვებზე მეტად, მეგობრების დუმილი გაგვახსენდება.“

„მე მაქვს ოცნება“ - ეს სიტყვები, რომელიც დღეს ყველამ კარგად ვიცით პირველად სწორედ იმ 200 000- იან დემონსტრაციაზე გაისმა, სადაც შავკანიანების მხარდამხარ უკვე 60 000 თეთრკანიანი იდგა.

თურმე მარტინს თავიდან არ უნდოდა ასე ფამილიარულად მიემართა მოსული ხალხისათვის, მაგრამ გადააფიქრებინეს.  ჯესი ჯექსონი - მარტინის თანამებრძოლი იხსენებდა: „ ეს სიტყვები ისეთი ბუნებრივი, ისეთი მართალი და ისეთი უშუალო იყო, პირველად ჩვენთან თქვა და ჩვენთვის ყველასთვის დასამახსოვრებელი წუთი იყო, ეს ყველას უნდა გაეგონა“.

 ისინი, ვინც ამ აქციას ესწრებოდნენ, ამბობდნენ, რომ აქციაზე სადღესასწაულო განწყობა სუფევდა.  ერთსულოვნება ისეთი ხელშესახები იყო, რომ  სხვა გზა არ იყო,  ქვეყანაში რასობრივი დისკრიმინაცია უნდა დამთავრებულიყო.

 „მე მაქვს ოცნება - ყველა ადამიანი თანასწორად ირაცხებოდეს“

„ მე მაქვს ოცნება, ჩემი და თქვენი შვილები არა კანის ფერის, არამედ მათი ბუნებით განსაჯონ“

„ მე მაქვს ოცნება, ყოფილი მონების და ყოფელი მონათმფლობელების შვილები ერთ მაგიდაზე დასხდნენ და ჭიქა ღვინო გაიზიარონ“

„ მე მაქვს ოცნება დღეს უკეთესი მომავლისთვის, მიეცით უფლება თავისუფლებას“.

მსოფლიო ისტორიაში უდიდესი მნიშვნელობის მქონე გამოსვლამ მართლაც შეცვალა მომავალი. თანდათან, ნაბიჯ-ნაბიჯ თეთრკანიანმა მოსახლეობამ გაითავისა, რომ შავკანიანების დისკრიმანაცია არა მხოლოდ შავი რასისთვის, არამედ მათთვისაც მავნებელი იყო და ამორალურობისკენ უბიძგებდა.

1964 წელს მარტინ ლუთერ კინგმა დამსახურებული ნობელის პრემია მიიღო მშვიდობის დარგში და მეტი და მეტი ენთუზიაზმით აგრძელებდა დასახული მიზნებისკენ სწრაფვას.  სათითაოდ იკვლევდა შავკანიანთა უფლებების დარღვევის ყველა პრეცენდენტს, ხვდებოდა დაზარალებულებს და როგორც სამართლებრივად, ისე მორალურად მეგობარივით ედგა გვერდით.

 მარტინის სიცოცხლე, ბევრი სხვა დიადი ადამიანის მსგავსად მკვლელობით დასრულდა.

1968 წელს, მემფისში, სადაც იქაურ მღვდელთმთავართან შეხვედრაზე იყო ჩასული, სასტუმროდან გამოსულს ესროლეს.

მარტინ ლუთერ კინგის მკვლელობას პროტესტის დიდი ტალღა მოჰყვა, ხალხი მოითხოვდა სასწრაფოდ ეპოვათ მკვლელი. საქმის ძიებაზე დაახლოებით 2 მილიონი დაიხარჯა. საბოლოოდ დანაშაული ყოფილმა პატიმარლა ერლ ჯეიმ აღიარა, თუმცა ციხეში ჩასმის შემდეგ ცხოვრების ბოლომდე ჯეი ირწმუნებოდა, რომ მას აღიარება გამოსძალეს და სინამდვილეში უდანაშაულო იყო.  თავად მარტინის ოჯახიც დარწმუნებული იყო, რომ საქმე შეთქმულებასთან ჰქონდათ და ითხოვდნენ საქმე გამოძიებაში დაებრუნებინათ. ასეც მოიქცნენ, თუმცა ახალი ფაქტები ვერ ან არ იპოვეს.

„სიყვარული ერთადერთი ძალაა, რომელსაც შეუძლია, მტერი მეგობრად აქციოს.“ დღემდე იხსენებენ მის ამ სიტყვებს, როგორც ღირსეული ცხოვრების გზის მაჩვენებელს, ხოლო თავად მარტინს- ბევრი მშვიდობიანი პროტესტის სიმბოლოდ მიიჩნევს.

ავტორი:ელენე ხვედელიძე