USD 2.6978
EUR 2.9112
RUB 2.9177
თბილისი
მანანა თანდაშვილი- ფრანკფურტის უნივერსიტეტის ემპირიული ენათმეცნიერების ინსტიტუტის პროფესორი, კავკასიოლოგიის მიმართულების ხელმძღვანელი
თარიღი:  3193
გერმანიაში 1999 წელს ჩამოვედი, როგორც ალექსანდრე ფონ ჰუმბოლდტის სტიპენდიატი. 90-იანი წლებისთვის ჩემი სამეცნიერო მოღვაწეობა წარმატებულ კარიერად ითვლებოდა: დაცული მქონდა საკანდიდატო და სადოქტორო დისერტაციები, ენათმეცნიერების ინსტიტუტში ვხელმძღვანელობდი კომპიუტერული ლინგვისტიკის ლაბორატორიას და მქონდა მკაფიოდ ჩამოყალიბებული სამეცნიერო ინტერესები: ქართველური ენების ელექტრონული რესურსების შექმნა და ქართული ენის კომპიუტერული დამუშავების თანამედროვე ტექნოლოგიების განვითარება მათი ჰუმანიტარულ კვლევებში დანერგვის მიზნით. იმ დროისათვის ცნება დიგიტალური ჰუმანიტარია უცხო იყო საქართველოში. შესაბამისად, ის ამოცანები, რომლის განხორციელების აუცილებლობა ჩემთვის ჰუმანიტარიის და კერძოდ, ქართველოლოგიის განვითარების გარდაუვალ პროცესად მიმაჩნდა, „არამეცნიერულად“ ითვლებოდა. პროფესიული ზრდისა და დასახული მიზნების განსახორციელებლად გადავწყვიტე საერთაშორისო სამეცნიერო სივრცეში მეცადა ბედი და ალექსანდრე ფონ ჰუმბოლდტის ფონდში შევიტანე პროექტი. სტიპენდია მივიღე და 1999 წლის 31 ოქტომბერს ჩემ ოჯახთან ერთად ჩამოვედი გერმანიაში, ფრანკფურტის უნივერსიტეტში, სადაც ჰუმბოლდტის სტიპენდიის დასრულების შემდეგ სამუშაოდ დავრჩი და გერმანელი ქართველოლოგის პროფ. იოსტ გიპერტის მხარდაჭერითა და თანადგომით ემპირიული ენათმეცნიერების ინსტიტუტში ახალი მიმართულება - კავკასიოლოგია შევიტანე.
 
ქართველური ენების გაციფრებისა და ენის ტექნოლოგიების განვითარების ოცნება უეცრად ფართომასშტაბიან რეალობად იქცა: პროფ. იოსტ გიპერტთან ერთად 15 საერთაშორისო სამეცნიერო პროექტი განვახორციელე, რომელშიც 500-ზე მეტმა ქართველმა მეცნიერმა და სტუდენტმა მიიღო მონაწილეობა და რომლის საერთო ღირებულება 2,5 მილიონ ევროს შეადგენდა. აღნიშნულმა პროექტებმა უაღრესად დიდი როლი შეასრულა ქართველოლოგიის მოდერნიზაციისა და ინტერნაციონალიზაციის თვალსაზრისით: ა) ფრანკფურტის უნივერსიტეტში ემპირიული ენათმეცნიერების ინსტიტუტის ბაზაზე ჩამოყალიბდა ქართველოლოგიის ერთ-ერთი უძლიერესი ცენტრი ევროპის მასშტაბითა, ბ) შეიქმნა ქართული ენის დიგიტალური კვლევისა და ტექნოლოგიზირების უმნიშვნელოვანესი რესურსი „ქართული ენის ეროვნული კორპუსი“, რომელიც დღეისათვის 202 მილიონ სიტყვაფორმას აერთიანებს (კორპუსი ასევე აღჭურვილია მორფოლოგიური და სინტაქსური ანალიზატორით) და 3) საფუძველი ჩაეყარა ახალი სამეცნიერო მიმართულების დიგიტალური ქართველოლოგიის განვითარებას, რომელიც სისტემატურად იყენებს ქართველური ენების გაციფრებულ რესურსებს და კვლევის დიგიტალურ მეთოდებს ჰუმანიტარიასა და კულტუროლოგიაში კვლევების საწარმოებლად.
 
დიგიტალური ქართველოლოგიის განვითარება ციფრული რესურსებისა და კვლევის დიგიტალური მეთოდების განვითარების გარდა ქართველოლოგიის ახალი, დიგიტალური თაობის შექმნასაც მოითხოვდა. ამიტომ ქართულ საგანმანათლებლო სივრცეში დიგიტალური ქართველოლოგიის დანერგვის მიზნით 2012 წლიდან ყოველწლიურად ვატარებ სეზონურ სკოლებს დიგიტალურ ჰუმანიტარიაში. 2014 წელს ბათუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის დაკვეთით დავამუშავე მაინორი პროგრამა დიგიტალურ ჰუმანიტარიაში, რომელმაც 2015 წელს გაიარა აკრედიტაცია და საუნივერსიტეტო სასწავლო პროგრამაში დიგიტალური ჰუმანიტარიის დანერგვის პირველ მცდელობას წარმოადგენდა. მაინორი პროგრამის სტუდენტებისა და დიგიტალურ ჰუმანიტარიაში ბათუმის საზაფხულო სკოლის მონაწილეებისათვის ქართულ ენაზე მოვამზადე და გამოვეცი სახელმძღვანელოები: ქართული ენის კორპუსლინგვისტური პარადიგმა, ქართული ენის ფუნქციური გრამატიკა, ზმნის სემანტიკური ანალიზი ქართულში, რეფერენციულობა ქართულში, ენისა და კულტურის დოკუმენტირების თანამედროვე მეთოდები და ინსტრუმენტები, რამაც საშუალება მისცა ფილოლოგთა ახალგაზრდა თაობას გასცნობოდნენ კვლევის თანამედროვე პერსპექტივებსა და პრობლემატიკას და დაუფლებოდნენ ენის დოკუმენტირების თანამედროვე ინსტრუმენტებს (FLEX, ELAN). სულ ახლახანს, ჩემს ქალიშვილთან, მარიამ ყამარაულთან ერთად დავასრულე მუშაობა ახალ წიგნზე „შესავალი დიგიტალურ ქართველოლოგიაში“, რომელიც უახლოეს ხანში გამოქვეყნდება. 2016 წელს ჩემს გერმანელ კოლეგებთან - იოსტ გიპერტთან და დიანა ფორკერთან ერთად განვახორციელე საერთაშორისო სადოქტორო პროგრამის საპილოტო ვერსია „დიგიტალური ჰუმანიტარია“ თსუ-სა და ბათუმის უნივერსიტეტთან თანამშრომლობით. ამ პროექტის ფარგლებში ბათუმის უნივერსიტეტში ჩემი ინიციატივითა და ხელმძღვანელობით გაიხსნა „დიგიტალური ჰუმანიტარიის ცენტრი“, რომელმაც უნიკალური ღია რესურსი - „ლინგვოკულტუროლოგიური დიგიტალური არქივი“ (რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდის დაფინანსებით) შექმნა - თანამედროვე ტექნოლოგიებით დამუშავებული პირველი და ჯერჯერობით ერთადერთი დიგიტალური არქივი საქართველოში.
 
ამჟამად ვმუშაობ პროექტზე Rustaveli goes digital, რომელიც ითვალისწინებს „ვეფხისტყაოსნის“ თარგმანების სრულმასშტაბიან დიგიტალიზაციას - პოემის 55 ენაზე შესრულებული თარგმანების პარალელური კორპუსის შექმნას, რომელიც მიზნად ისახავს თარგმანმცოდნეობის, როგორც თარგმანის პროცესის კვლევის, დიგიტალიზაციას და თარგმანის სტრატეგიების კვლევის ტექნოლოგიზაციას. პროექტის განხორციელების მიზნით წლების განმავლობაში ვაგროვებდი და თავი მოვუყარე პოემის თარგმანების სრულმასშტაბიან კოლექციას, რომლის ბაზაზეც 2019 წელს ფრანკფურტის უნივერსიტეტში დავაარსე რუსთაველის კაბინეტი, რომელიც ერთადერთი კვლევითი ცენტრია რუსთველოლოგიაში საქართველოს ფარგლებს გარეთ. „ვეფხისტყაოსნის“ თარგმანების პარალელური კორპუსი ქართველოლოგიის საერთაშორისო სამეცნიერო სივრცეში ინტეგრაციის უნიკალური შანსია, ვინაიდან იგი ინტეგრაციული კვლევების დანერგვის საშუალებას იძლევა.
 
სამეცნიერო მოღვაწეობის გარდა რამდენიმე სოციალურ-კულტურული პროექტის განხორციელებაც შევძელი: 2005 წელს ფრანკფურტში დავაარსე საკვირაო სკოლა ქართველი ბავშვებისათვის, 2008 წელს კი წამოვიწყე ლიტერატურული პროექტი, რომელიც სულ მალე გადაიქცა ფრანკფურტის ქართული ლიტერატურის სალონად „ევტერპე“, რომლის დაარსებასა და განვითარებაში აქტიურად იყვნენ ჩართული ჩემი შვილებიც, როგორც მთარგმნელები. ლიტერატურული სალონი წლების განმავლობაში მასპინძლობდა ქართველ ავტორებს, აწყობდა პოდიუმ-დისკუსიებს ქართული ლიტერატურის საკითხებზე, გერმანულად გამოსცემდა ქართველი მწერლების წიგნებს. 10 წლის განმავლობაში 140-ზე მეტი ლიტერატურული საღამო მაქვს ჩატარებული, მათ შორის წიგნის ბაზრობებზე ლაიფციგსა და ფრანკფურტში. 2018 წელს, როდესაც საქართველო სტუმარი სტატუსით წარსდგა ფრანკფურტის წიგნის ბაზრობაზე, გერმანულად გამოცემული წიგნებიდან 21 წიგნი ქართული ლიტერატურის სალონის „ევტერპეს“ მიერ იყო თარგმნილი.
 
ყველა ის დიგიტალური რესურსი და ტექნოლოგიები, რომელიც ზემოთ ჩამოვთვალე, რომელმაც საფუძველი ჩაუყარა დიგიტალური ქართველოლოგიის განვითარებას, ერთობლივი სამეცნიერო თანამშრომლობის შედეგად შეიქმნა და ეს ბუნებრივიცაა, ვინაიდან დიგიტალური ქართველოლოგია, დიგიტალური ჰუმანიტარიის მსგავსად, სინერგეტიკული დარგია და ინოვაციური ცოდნისა და გამოცდილების გაერთიანების შედეგად იქმნება. მთავარი და არსებითი ამ პროცესში სწორედ ეპოქის შესაბამისი ამოცანების განსაზღვრა, განხორციელების გზებისა და მეთოდების კონცეპტუალიზაცია და მისი რეალიზაცია გახლდათ, რის შედეგადაც შეიქმნა ქართულ-გერმანული სამეცნიერო ურთიერთობის უწყვეტი ჯაჭვი, რათა ქართველოლოგიას კვლევის ახალი მეთოდებითა და რესურსებით შეებიჯებინა 21-ე საუკუნეში.
 
სპორტი
კახა კალაძე: ეს არ არის უბრალოდ გამარჯვება, ეს თარიღი საქართველოს უახლეს ისტორიაში ოქროს ასოებით იწერება

საქართველოს ფეხბურთელთა ეროვნული ნაკრების გამარჯვების შემდეგ, საქართველოს პრემიერ-მინისტრი ირაკლი კობახიძე, თბილისის მერი კახა კალაძე და ნაკრების წევრები პირველი რესპუბლიკის მოედანზე შეკრებილ გულშემატკივრებს შეუერთდნენ და გამარჯვება მათთან ერთად აღნიშნეს.

კახა კალაძემ მადლობა გადაუხადა ეროვნულ ნაკრებს და და კიდევ ერთხელ ხაზი გაუსვა პლეიოფის ფინალში გამარჯვების განსაკუთრებულ მნიშვნელობას.

„გილოცავთ! რთულია, ვისაუბრო იმაზე, თუ რამხელა გამარჯვება მოიპოვა ჩვენმა ქვეყანამ. ეს არის ის, რასაც ათეულობით წელი ველოდებოდით. ეს არ არის უბრალოდ გამარჯვება, ეს არის ისტორიის დაწერა. საქართველოს უახლეს ისტორიაში 2024 წლის 26 მარტი ოქროს ასოებით იწერება, იმიტომ, რომ ჩვენი ეროვნული ნაკრები ითამაშებს ევროპის ჩემპიონატზე“, - განაცხადა კახა კალაძემ.

დედაქალაქის მერმა მადლობა გადაუხადა ეროვნული ნაკრების გულშემატკივარსაც.

„მადლობა ყველას, ვინც მოედანზე იმყოფებოდა, ვინც სახლიდან უყურებდა ამ თამაშს. ყოველთვის, როცა ჭირდებოდა საქართველოს ეროვნულ ნაკრებს, იდექით მის გვერდში. იყო უამრავი წაგება, იყო რთული პერიოდი, მაგრამ ყოველთვის იდექით იქ, სადაც ჭირდებოდა ქართულ ფეხბურთს, ქართულ სპორტს და ამისთვის მინდა მადლობა გითხრათ თითოეულ თქვენგანს“, - მიმართა გულშემატკივრებს კახა კალაძემ.

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.