წიგნში გადმოცემულია „ვეტერან მამაკაცთა ხედვისაგან სრულიად განსხვავებული, საბჭოური პათოსისაგან თავისუფალი, 

შეულამაზებელი სურათები ქალის თვალით დანახული და უფაქიზეს დეტალებში განცდილი ომისა, სადაც ყველაფერია – სულმდაბლობაც, ჭუჭყიც, მაგრამ დიდი ჭეშმარიტი გმირობაც და სისხლითა და ცრემლით გამოსყიდული გამარჯვებაც“ (ქართულენოვანი გამოცემის ანოტაციიდან).

სტალინური „ერის დედის“ კულტივირებულ კუშტ სახესთან და ზოია კოსმოდემიანსკაიას მსგავსი პარტიზანი ქალების პროპაგანდისტულ იმიჯთან ალექსიევიჩის რეალური პერსონაჟები აშკარა კონტრასტს ქმნიან, რის გამოც ავტორი და მისი შემოქმედება ყოველგვარი საბჭოურის მეხოტბე პრეზიდენტ ლუკაშენკოსთვის არასდროს ყოფილა აქტუალური.

მწერალს ჯერ საბჭოთა სისტემა დევნიდა, ლუკაშენკოს პირობებში კი მას მშობლიური ქვეყნის დატოვება მოუხდა. არც ნობელის პრემიის მინიჭების ფაქტს შეუმცირებია სამშობლოში მწერლის შემოქმედების და პერსონის იგნორირების „ზევიდან“ დანერგილი პრაქტიკა.

გასაკვირი არაა რომ ალექსიევიჩი, რომელიც ყოველთვის გამოირჩეოდა არამეინსტრიმული, კრიტიკული პოზიციით, ბელარუსის 2020 აგვისტოს საპროტესტო მოძრაობისა და ოპოზიციის ერთ-ერთი თვალსაჩინო სახედ იქცა. მწერალი ოპოზიციის არაოფიციალური, ე.წ. საკოორდინაციო საბჭოს პრეზიდიუმის წევრია და კოლეგების მსგავსად პროკურატურაში დაკითხვაზეც იმყოფებოდა.

II მსოფლიო ომისა და კომუნისტური ეპოქისგან განსხვავებით, ბელარუსის მიმდინარე რევოლუციურ მოვლენებს ნამდვილად აქვს ქალის სახე. ამ კრებით სახეს, ალექსიევიჩის და სხვა გამორჩეული ფიგურების მხარდამხარ, დიდწილად განსაზღვრავენ საპროტესტო მოძრაობის რიგითი, უბრალო მონაწილე ქალები, რომლებიც ოდესღაც ნაციზმთან მეზრძოლი ქალი პარტიზანების სულისკვეთებით აღვსილნი, ამჯერად აღსდგნენ ფაშიზმის ახალი ნაირსახეობის – „მშობლიური“ ავტორიტარიზმის წინააღმდეგ, რომლის ზონდერებიც გასაოცარი სისასტიკით იმეტებენ საკუთარ მოსახლეობას.

ეს სტატია სწორედ ამ გმირი ქალების მიმართ ოდის მიძღვნის მოკრძალებული მცდელობაა.

ქალები და ლუკაშენკო

ლუკაშენკოს დამოკიდებულება ქალებთან მისი, როგორც პატრიარქის, ერის მამისა („ბაწკა“) და ტირანი მაჩოს იმიჯიდან და საბჭოთა კოლმეურნეს მენტალიტეტიდან გამომდინარეობს. ოჯახური ღირებულებებისა და სიწმინდის დაცვის მქადაგებელი ლუკაშენკო, რომელიც ფორმალურად კვლავ ქორწინებაში იმყოფება (მეუღლე ცალკე, იზოლირებულად ცხოვრობს, სოფლად), საზოგადოებაში ხშირად ჩნდებოდა მომხიბლავი მოდელების, მსახიობებისა თუ ტელეწამყვანების კომპანიაში. გარკვეული პერიოდის შემდეგ კი უკვე ყოფილი ფავორიტი ქალბატონები მარტივად იღებდნენ სხვადასხვა პრეფერენციებსა და თანამდებობებს (მაგალითად, დეპუტატის მანდატს).

„ბაწკა“ თავს ასევე შეიქცევდა ხოლმე „მის ბელარუსის“ მონაწილეებთან კამერების წინაშე კარტოფილისა და საზამთროს მოსავლის აღებით და სხვა მსგავსი ლაზღანდარობით. როგორც ამბობენ, პრეზიდენტის წარმომადგენელი რეგულარულად დადიოდა სილამაზის კონკურსებზე და დახურულ კარს მიღმა პირადად არჩევდა ლუკაშენკოს ჰარემისთვის ახალ დანამატს. ნიშანდობლივია თავად შერჩევის პროცესი: გოგონებს სცენაზე დაოთხილს უნდა გაევლოთ, კატის მსგავსად…

რად ღირს, თუნდაც, საპრეზიდენტო პროტოკოლის სამსახურში „მოღვაწე“ ყოფილი მოდელები, რომლებითაც „ბაწკა“ თავს ხშირად იწონებდა ოფიციალური ვიზიტებისას. ცხადია, ეს ქალბატონები უცვლელი პრეზიდენტის პიროვნული კულტის მხოლოდ თვალის მომნუსხავ გარეგნულ ატრიბუტებს წარმოადგენდნენ. აქ მკითხველს შესაძლოა ძალაუნებურად გაახსენდეს ლიბიის ყოფილი ექსტრავაგანტული დიქტატორის, მუამარ კადაფის პირადი მცველი ქალების ამალა, რომელიც მას ყველა ვიზიტისას თან ახლდა…

ლუკაშენკოს ტოქსიკური მასკულინიზმი და სექსიზმი ხშირად გაუჟღერებია მისთვის ჩვეული პირდაპირობით. ამბობდა, რომ ქალის ძირითადი საზოგადოებრივი როლი და ფუნქცია სამზარეულოში ფუსფუსი და დიასახლისობაა. მეტიც, რეგიონში ერთ-ერთი მეურნეობის ტრადიციული, პოპულისტური ინსპექტირებისას მან ასეთი რემარკა კი გაისროლა: „საჭიროა, ყოველ აგროდასახლებაში საღამოობით იყოს ცხელი წყალი, რათა ცხოველებთან (ღორებთან) შეხების შემდეგ ქალი მამაკაცს საწოლში სუფთა, დაბანილი მიუწვეს“. სხვა დროს მას ნახევრად-ხუმრობით აქვს ნათქვამი: „შემიძლია ქალს ვაპატიო ლესბოსელობა. ასეთებად ქალები ხდებიან კაცების უგერგილობის შედეგად“.

ამა წლის აგვისტოს საპრეზიდენტო არჩევნებთან დაკავშირებით ლუკაშენკომ განაცხადა, რომ საზოგადოება და კონსტიტუცია ჯერ არ იყო მზად საპრეზიდენტო სავარძელში ქალის ხილვისათვის. მისი თქმით, პრეზიდენტის ძლიერ უფლებამოსილებებსა და ამოცანებს „კაბიანი ადამიანი“ ვერ გაუმკლავდებოდა.

მეტიც, მან პირდაპირ მიანიშნა მის მეტოქე ქალ კანდიდატზე, სვეტლანა ციხანოვსკაიაზე – „ერთ უბრალო გოგონაზე“, რომელსაც წარმატების შანსი ვერ ექნებოდა.

პოლიტიკური ოპონენტი ქალისგან განსხვავებით, თბილად და პატივისცემით მიიღო ლუკაშენკომ კრემლის მიერ გამოგზავნილი „მსუბუქი ყოფაქცევის“ ჟურნალისტი, RT-ის მთავარი რედაქტორი მარგარიტა სიმონიანი. მარგარიტამ „ოსტატი“ ხელის მტკიცე ჩამორთმევის გამო შეაქო. მას არც „ბაწკა“ დარჩა ვალში – ძლიერი, ვაჟკაცი ქალი უწოდა.

ქვეყანაში დრაკონული კანონმდებლობა მოქმედებს. მაგალითად, ქალებისთვის შვილის ჩამორთმევის საბაბი მარტივად შეიძლება გახდეს ისეთი ბანალური გარემოება, როგორიცაა, კომუნალური გადასახადების განმეორებითი გადაუხდელობა.

ქალთა სხეულებზე აღბეჭდილი ძალადობის (მრავლობით ჰემატომები) კვალი ლუკაშენკომ იმით „ახსნა“, რომ მათ „უკანალი განზრახ, მაკიაჟივით შეიღებეს ლურჯად“. საპროტესტო გამოსვლებზე ძალადობრივი პასუხი კი ლუკაშენკომ ასე გაამართლა: „ჩემს ქვეყანას მათ ვერ დავუთმობ! ის ხომ ჩემი სიყვარული, გულის სწორია. საყვარელ ქალს კი არ თმობენ!“ ამას პროტესტის მონაწილე ქალებმა პასუხი ტრანსფარანტებით გასცეს, სადაც ეწერა: „თუ მართლა გიყვარს, გაუშვი!“

თუ ქვეყანას ქალის ზოგადსიმბოლური სახით წარმოვიდგენთ, ფაქტია, რომ 26-წლიანი უსიყვარულო ქორწინებისა და სისტემატური ოჯახური ძალადობის შემდეგ, ქალბატონმა ბელარუსმა საბოლოოდ და მტკიცედ გადაწყვიტა მოძალადე ქმრის უღლის გადაგდება და მასთან გაცილება. ახლა მთავარია, ოჯახის აწ უკვე ყოფილი უფროსის შინიდან უსისხლოდ გაცილება მოხერხდეს…

პოლიტიკური ცეკვა „სამაია“

ჯერ კიდევ წინასაარჩევნო კამპანიისას, ტრადიციულად შედარებით პასიურ ბელარუსულ საზოგადოებას ოპოზიციურ ლიდერებად სწორედ „სუსტი სქესი“ მოევლინა, რომელმაც პოლიტიკური ბრძოლის ავანსცენაზე უჩვეულო გამბედაობის დემონსტრირება მოახდინა.

რეჟიმის მიერ მამაკაცი კანდიდატების ჩვეულ სტილში განეიტრალების შემდეგ (ორ კანდიდატს შეკოწიწებული ბრალდებებით თავი უკრეს საპატიმროში, მესამე დროებით უცხოეთშია გადახვეწილი) მათი ადგილები დაიკავა განუმეორებელმა სამეულმა: სვეტლანა ციხანოვსკაიამ (ოპოზიციური ტრიადის ერთიანი კანდიდატი, ბლოგერ სერგეი ციხანოვსკის მეუღლე), მარია კოლესნიკოვამ (ბანკირ ვიქტორ ბაბარიკას საარჩევნო შტაბის მეთაური) და ვერონიკა ცეპკალომ (ექსდიპლომატ ვალერი ცეპკალოს მეუღლე).

სამი ქალის ერთიანი საარჩევნო შტაბის სლოგანი გახდა – „გვიყვარს, შეგვიძლია, გავიმარჯვებთ!“ ასევე პოპულარულია ჟესტებით გადმოცემული სიმბოლოები: გული (ემპათია) + მუშტი (ერთიანობა და სოლიდარობა) + V (გამარჯვება).

„ჩვენ სამმა ავიღეთ პასუხისმგებლობა მიმდინარე მოვლენებსა და ქვეყნის მომავალზე. ამით მაგალითს ვაძლევთ თანამოქალაქეებს. სხვა ქვეყნების იმედზე არ უნდა ვიყოთ, მხოლოდ ჩვენ შეგვიძლია, საკუთარ ხელში ავიღოთ სიტუაცია და ვუშველოთ ბელარუსს“, – განაცხადა კოლესნიკოვამ.

რეალობას მოწყვეტილმა და შეუზღუდავი ძალაუფლების ღრუბლებში მოცურავე ლუკაშენკომ სათანადოდ ვერ შეაფასა ქალი კონკურენტის შესაძლებლობები. მისგან სატელევიზიო დებატებში გამოწვევას არც კი უპასუხა – თავი არ „„დაიმდაბლა“.

რაც მერე მოხდა, გაგაოცებთ: ბედის ირონიით, ბელარუსის „მამის“ მრავალწლიან ერთპიროვნულ მმართველობას იურიდიული და მორალური წერტილი სწორედ უბრალო დიასახლისმა დაუსვა, რითაც მისი თავმოყვარეობა საშინლად შელახა. შედეგმაც არ დაააყოვნა: ოპოზიციის ერთიანი კანდიდატი და არჩევნებში დიდი უპირატესობით გამარჯვებული ციხანოვსკაია ცენტრალური საარჩევნო კომისიის შენობაშივე ფსიქოლოგიურად „დაამუშავეს“ კგბ-ის ჩვეული მეთოდებით – მოახდინეს ზეწოლა დაპატიმრებულ ქმარსა და შვილებზე აპელირებით და ჩააწერინეს მიმართვა, სადაც ის ამომრჩეველს მოუწოდებს, შეეგუონ ფაქტს და არ დაარღვიონ კანონები.

ჩანაწერს აშკარად ეტყობოდა ძალდატანების ნიშნები. ამის შემდეგ ძალოვნებმა ის „თავაზიანად გააცილეს“ ლიეტუვის საზღვრამდე, სადაც სვეტლანას მანამდე შვილები ჰყავდა გახიზნული. უნდა ითქვას, რომ ქვეყნის დრაკონული კანონმდებლობა მარტივად იძლევა საშუალებას, დედებს შვილები ჩამოერთვათ, არამხოლოდ პოლიტიკური აქტივობის, არამედ ბანალური კომუნალური დავალიანების დაგროვების გამოც.

ეს ფაქტი რეჟიმის პროპაგანდამ გაქცევად გაასაღა, თუმცა მხარდამჭერებს არ გასჭირვებიათ რეალური სურათის დანახვა. სვეტლანას მიმართ თანაგრძნობა არ შენელებულა. პირიქით – მისი უბრალოება და საკუთარი სისუსტის აღიარება. როგორც ჟურნალ „გარდიანს“ 28 წლის დემონსტრანტმა, მარიამ უთხრა, ის აქამდე საერთოდ არ ინტერესდებოდა პოლიტიკით, თუმცა სვეტლანას პირადი მაგალითი და მუხტი მისთვის უჩვეულოდ გადამდები აღმოჩნდა. ასე მოხდა სხვა ქალების შემთხვევაშიც.

ბელარუსი შედარებით ადრე დატოვა ვერონიკა ცეპკალომ. ამჟამად ის მეუღლესთან ერთად კიევში იმყოფება.

ლუკაშენკოს რეჟიმმა შედარებით მეტი ხანი ითმინა ქვეყანაში დარჩენილი მარია კოლესნიკოვა, მანამდე, სანამ ის ახალი პოლიტიკური პარტიის დაფუძნებას არ დააანონსებდა. 7 სექტემბერს ნიღბიანმა ზონდერებმა ის პირდაპირ ქუჩიდან გაიტაცეს და ორ თანამებრძოლთან ერთად უკრაინაში ძალადობრივად დეპორტირებას უპირებდნენ. თუმცა, მარიას პრინციპულად ჰქონდა გადაწყვეტილი, რადაც არ უნდა დაჯდომოდა, დარჩენილიყო სამშობლოში, მოვლენების შუაგულში. მარია მედგრად დადგა („ივაჟკაცა“) – მოასწრო საკუთარი პასპორტის დახევა და ჩაკეტილი მანქანის ფანჯრიდან გადმოსვლა. შედეგად, უკრაინელმა მესაზღვრეებმა უპასპორტო კოლესნიკოვა ვერ მიიღეს და უკანვე გადასცეს ბელარუს კოლეგებს.

ამჟამად მარია მინსკის იზოლატორშია გადაყვანილი, წაყენებული აქვს გადატრიალების მცდელობის ბრალდება.

„მოვლენები ისე განვითარდა, რომ დღესდღეობით პროტესტის ლიდერად ჩამოვყალიბდი. როგორც მთლიანად ხალხი, მეც განვიცდი შინაგან ტრანსფორმაციას – სულ ერთი თვის წინ ვერ წარმოვიდგენდი, ამდენს თუ შევძლებდი“, – ამბობს მარია. ფაქტია, მუსიკოსი (ფლეიტისტი) კოლესნიკოვა არ აპირებს ლუკაშენკოს დაკრულზე ცეკვას – საპროტესტო „მუსიკას“ ის თავად ქმნის!

ამ ეტაპზე, ოპოზიციის თვალსაჩინო ლიდერებიდან, რომლებიც ბელარუსში დარჩნენ და ჯერ კიდევ თავისუფლებაზე იმყოფებიან, მხოლოდ 72 წლის სვეტლანა ალექსიევიჩია, თუმცა უკვე მის კარზეც (პირდაპირი მნიშვნელობით) დაიწყეს კაკუნი უცნობმა „ნაცნობებმა“ – სამოქალაქოში ჩაცმულმა ძალოვანებმა.

Men in black vs ქალები თეთრებში

მამაკაცების პარალელურად, ქალებმაც აღწერეს იზოლატორში ძალოვანების მხრიდან არა მარტო ფსიქოლოგიური ზეწოლა (ჯგუფური გაუპატიურების მუქარა და სხვა), არამედ – პირდაპირი ფიზიკური შეურაცხყოფის ფაქტებიც (იმავე გაუპატიურების ჩათვლით).

სხვა დროს ჩვეულებრივ მშვიდი და ნაკლებად ემოციური ბელარუსი ქალები აღაშფოთა რეჟიმის ძალადობის მადამ და მასშტაბებმა. ქალების სოლიდარობის ჯაჭვმა რეგულარული სახე მიიღო. საერთო მსვლელობების კონტექსტში და მის პარალელურად, ქალთა მოძრაობამ მკაფიოდ დაიკავა თავისი გამოკვეთილი ნიშა.

ქუჩებში გამოჩნდნენ „ქალები თეთრებში“, რაც ფიდელ კასტროს რეჟიმის მიერ რეპრესირებულთა ოჯახის წევრ ქალთა მოძრაობის ერთგვარი ბელარუსული ადაპტაციაა.

ერთ-ერთი ქალი დემონსტრანტი ასე აღწერს მის შინაგან განცდებს: „თუმც შიში ბოლომდე არ დამიძლევია (მე ხომ სულ რაღაც 50 კგ ვარ!), მომიცვა ბრაზმა, რაც საბოლოოდ გარდაისახა უკიდეგანო სიძლიერის შეგრძნებაში. ეს მოიტანა იმის გაცნობიერებამ, რომ სიმართლე ჩემს/ჩვენს მხარესაა“.

ყოველკვირეულად იმართება უნიკალური, მრავალათასიანი „ქალების მარში მშვიდობისთვის“, სადაც დომინირებს თეთრი ფერი და ყვავილები. სხვადასხვა ასაკის ქალები ცრემლიანი თვალებით მიმართავენ მავთულხლართებთან მდგარ პირქუშ, ჯავშანში ეკიპირებულ ძალოვანებს, იღებენ მათთან სელფის, ეხვევიან, ჩუქნიან ყვავილებს.

არიან ისეთებიც, რომლებიც ახალგაზრდა ომონელების მიმართ სარკასტულ სკანდირებას არ იშურებენ: „თქვენ არცერთი ქალი აღარ „მოგცემთ!“ ხშირად მიმართავენ თემატურ პერფორმანსებსაც. ზოგმა საქორწინო ფატაც კი მოირგო. საპროტესტო ტრანსპანატები კი აშკარად დასცინიან ქალებზე არსებულ სტერეოტიპებს, მაგალითად, „ბორშჩს მოგიმზადებთ მხოლოდ სამართლიანი არჩევნების შემდეგ!“ ასევე გამოჩნდა ლგბტ თემის ქალების მცირე ჯგუფი „ცისარტყელის“ დროშებით, რაც სხვა დროს მინსკის ქუჩებში წარმოუდგენელია.

12 სექტემბრის მსვლელობაში 10 000-მდე ქალმა მიიღო მონაწილეობა. ასამდე მათგანი დააკავეს. რამდენიმე მათგანმა თავის შეფარება სცადა კათოლიკური ტაძარში, თუმცა ომონმა ისინი ძალით გამოათრია. როგორც ჩანს, ლუკაშენკო კვლავ ძალის დემონსტრირებაზე აკეთებს ძირითად აქცენტს.

ქალები მსვლელობების დროს თადარიგს იჭერენ – თან ატარებენ პატარა ჩანთებს აუცილებელი პირადი ნივთებით, რაც დაკავების შემთხვევაში გამოადგებათ.

#მევსეირნობ

აქციებზე სხვებისგან ადვილად გამოარჩევთ 73 წლის სტაჟიან აქტივისტს, ნინა ბაგინსკაიას, რომელიც ქალთა მსვლელობის სელებრითად და ერთგვარ თილისმადაც კი იქცა.

1988 წელს ნინას კომუნისტებმა არ მისცეს უფლება, პატივი მიეგო 1937 წ. სტალინური რეპრესიების მსხვერპლთა პატივისთვის. სწორედ აქედან იწყება ბაგინსკაიას საპროტესტო „კარიერა“.

ის შესაშური სიჯიუტით, თითქმის ყოველწლიურად მართავდა (ხშირად ერთკაციან) აქციასა თუ პიკეტს. მაგალითად, 2014 წელს, რუსეთის უკრაინაში განხორციელებული აგრესიის პასუხად, მან მინსკში, კაგებეს შენობის წინ დემონსტრაციულად დაწვა საბჭოთა დროშა.

ბაგისნკაია არაერთხელ დაუკავებიათ და დაუჯარიმებიათ. კრებითი ჯარიმა ($17 000) პენსიიდან ექვითება. აღსრულების სამსახურმა ჩამოართვა ორი ქალაქგარე სახლი და სარეცხი მანქანაც კი, თუმცა ნინა ბებო გულშემატკივრებისგან არ იღებს ფულს, რათა ის „რეჟიმის ყულაბაში არ მოხვდეს!

ყველაფრის მიუხედავად, ბეგისნკაია დაუღალავად დგას ბელარუსის ეროვნული იდენტობისა და ადამიანის უფლებების დაცვის სადარაჯოზე. აგვისტოს აქციებისას, როდესაც ომონმა მისი შეჩერება სცადა, გამოცდილმა ნინამ ამაყად წარმოთქვა – „მე უბრალოდ ვსეირნობ!“ და დაბნეული ძალოვანები უკან ჩამოიტოვა.

ეს ფრაზა ვირუსულად გავრცელდა და ქალთა მსვლელობების ერთ-ერთ საკვანძო „მფრინავ ფრაზად“ იქცა. ინტერნეტში პოპულარულია ნინაზე თემატური მემეც.

12 სექტემბერს ნინას იმიჯი უფრო მეტად საკულტო გახდა: მან მარტომ გადაუღობა გზა ავტოზაკს (დაკავებულების გადასაყვანი სატვირთო ავტომობილი), რითაც გაიმეორა 1989 წ. პეკინის ტიანანმენის მოედნის ცნობილი სცენა, რომელიც ისტორიაში ცნობილია, როგორც ერთი კაცის პროტესტის ყველაზე ცნობილი შემთხვევა.

ნატალია რადინა – დისიდენტის პროფილი

სამოქალაქო აქტივისტი და ჟურნალისტი ნატალია რადინა „ქარტია 97“-ის მთავარი რედაქტორია. ეს უფლებადამცავი ორგანიზაცია და მედიაპორტალი შეიქმნა ვაცლავ ჰაველის „ქარტია 77“-ის ბელარუსული ანალოგის – 1997 წლის დეკლარაციის საფუძველზე.

ბუნებრივია, ამ ორგანოს ფუნქციონირება თავიდანვე წნეხის ქვეშ მოექცა. ნატალიას მტკიცე ნებისყოფას რეჟიმმა დიდი გამოცდა მოუწყო: ორჯერ მოუხდა გუნდის გამოცვლა (თანამშრომლების დაშინების გამო), მუდმივად ართმევდნენ სამუშაო კომპიუტერს (ჯამში ოცი ცალი). 2010 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების გაყალბების გაპროტესტების კამპანიის დროს (ნატალია დასავლეთს სანქციებისკენ მოუწოდებდა) ის დააპატიმრეს.

პატიმრობისას 31 წლის ნატალია კაგებეს სამარტოო საკანში იყო მოთავსებული, სადაც არ იყო გათბობა და ტუალეტი. ეძინა ცივ იატაკზე. ტვინის შერყევის ფონზე (აქციის დარბევისას დაშავდა), მას არ აღმოუჩინეს არანაირი სამედიცინო დახმარება, მეტიც, მასზე სისტემატურად ხორციელდებოდა ფსიქოლოგიური ზეწოლა („ისე ვიზამთ, რომ შვილები აღარ გეყოლოს!“ და სხვ.).

დღესდღეობით საიტი ვარშავიდან ფუნქციონირებს და თავისი წვლილი შეაქვს ლუკაშენკოს რეჟიმთან ბრძოლაში.

მარია ზაიცევა – ახალი თაობის გაუტეხელობა

19 წლის მარია უკვე 1 თვეა საავადმყოფოში წევს. მინსკში აქციაზე ის რეგიონიდან იყო ჩასული. დაზიანებები მას მიაყენა ახლოს გამსკდარმა ხმოვან-მანათობელმა ყუმბარამ, რომელიც დარბევისას ძალოვანებმა ისროლეს. მას რეზინის ტყვიებიც მოხვდა, რომლებმაც სხეულის გარკვეულ უბნებზე ქსოვილის ნეკროზი გამოიწვია. საფეთქელში მოხვედრილმა ტყვიამ კი მარიას სმენის ნერვი დაუზიანა.
მარია არაფერს ნანობს. ისევე, როგორც მისი ქართველი ორეული მაკა გომური. საგულისხმოა, რომ ორივე მათგანს ერთი და იმავე სახის იარაღმა მიაყენა დაზიანება თავის (ე.წ. დათვის ტყვიები).

„ქალური ლოგიკა“ – „რბილი ძალის“ ტაქტიკა

აქციების უაღრესად ხავერდოვანი ბუნებიდან გამომდინარე, დემონსტრანტები კვლავ ჯიუტი პრინციპულობით აგრძელებენ არაძალადობრივი მეთოდებითა და მორალური უპირატესობის გამოკვეთილი დემონსტრირების გზით.

მართალია, აქ ვერ ნახავთ დასავლეთში აპრობირებულ ეპატაჟურ ფემინიზმს, თუმცა ბელარუს ქალთათვის დამახასიათებელი კეთილმოსურნეობა, ზომიერების შეგრძნება, გამძლეობა და ადაპტაციის უნარი მათ ძალიან ეხმარება რეჟიმთან ხანგრძლივი ნერვების ომში. მართალია, ლუკაშენკომ დააბრალა მათ, რომ არიან „მანიპულირებული ცხვრები და უსაქმურები“, თუმცა ქალებმა ქვეყნის შიგნითა და გარეთ ყველას დაანახეს, თუ ვინ დგას ნათელსა თუ ბნელ მხარეს.

ქალი ოპონენტების დევნა და დაშინება გაცილებით დამაზიანებელი აღმოჩნდა მმართველის რეჟიმის რეპუტაციისა და მდგრადობისთვის. ამის გამო, რეჟიმი ერთი პერიოდი ცდილობდა, ფიზიკურად ნაკლებად შეხებოდა დემონსტრანტ ქალებს, თუმცა ბოლო დღეებში ვითარება შეიცვალა, რაზეც მეტყველებს შემდეგი ფაქტი: ქალების ერთი ჯგუფი, რომელმა დარბევისას თავის შეფარების მიზნით მინსკის კათოლიკურ ტაძარს, ე. წ. „წითელ კათედრალს“ მიაშურა, მწარედ შეცდნენ – ომონმა ისინი ღვთის სახლიდანაც კი ძალით გამოათრია და დააკავა.

ქალებს ძალოვანებთან პირდაპირ დაპირისპირებაში შესვლა უწევთ. „ერთი ყველასთვის, ყველა ერთისთვის!“ – მუშკეტერების ამ ცნობილი შეძახილის თანხლებით უტევენ ქალები ომონს (რომელსაც მითითება აქვს მიცემული, რაც შეიძლება ნაკლებად შეეხოს ქალებს), ფსიქოლოგიურად ჯაბნიან ნიღბიან ძალოვნებს, არღვევენ მათ კორდონს და ხელიდან სტაცებენ დაკავებულ მომიტინგე მამაკაცებს და იფარავენ მათ. ლუკაშენკომ ესეც ჩვეულ სტილში შეაფასა: თითქოს მამაკაცები ქალების ზურგ უკან იმალებიან.

ტრაგიკომიკური იყო სურათი, როდესაც ერთ-ერთ მოგზავნილ ზონდერს დასუფთავების საქალაქო სამსახურის მუშაკი ქალი ცოცხით გამოედევნა.

ამ დღეებში ბელარუსი ქალებისთვის პირდაპირი კონოტაცია შეიძინა ცნობილი სიმღერის სიტვებმა: Bad boys, bad boys, what you gonna do when they come for you? ანალიტიკოსების ნაწილი ბელარუსის პროტესტის რადიკალიზაციის აუცილებლობაზე მიანიშნებს. მათი აზრით, მხოლოდ ძალოვანებისთვის მიძღვნილი ყვავილები და ჰაეროვანი კოცნები არაა საკმარისი, რათა დაძლეულ იქნას რეჟიმის ბრუტალიზმი, რომელსაც კრემლი უმაგრებს ზურგს.

ბელარუსი ქალების ინსპირაციის წყაროდ შეიძლება გამოდგეს მეზობელი პოლონეთი, სადაც 1980 წ. თავისუფალი პროფკავშირების მოძრაობა „სოლიდარობის“ გამორჩეული სახე იყო ანა ვალენტინოვიჩი. ის მოძრაობის ლიდერ ლეხ ვალენსას ყველგან მხარში ედგა და დიდი წვლილი მიუძღვის იმ დომინოს ეფექტისთვის ბიძგის მიცემაში, რამაც მთელ „სოციალისტურ ბანაკს“ საბოლოოდ თავისუფლება მოუტანა.

დრო გვიჩვენებს, გაიმეორებენ თუ არა პოლონელების წარმატებას ბელარუსის მსხვილი საწარმოების გაფიცული მუშაკები. დიდი ალბათობით, „სოლიდარობის“ ტაქტიკა ახლაც იმუშავებს, რადგან ბელარუსის ეკონომიკა რთულ დღეშია. წარმოების გაჩერება კი ლუკაშენკოსთვის ზეწოლის მტკივნეული და ქმედითი ბერკეტი იქნება.

ნიშანდობლივია, რომ რამდენიმე დღის წინ პოლონეთში, „სოლიდარობის“ 40 წლისთავისადმი მიძღვნილ ცერემონიაზე საპატიო სტუმართა შორის იყო სვეტლანა ციხანოვსკაიაც.

საერთაშორისო სოლიდარობა

ბელარუს ქალებს სოლიდარობა გამოუცხადეს საერთაშორისო დონეზე: ლიეტუვისა და ესტონეთის ყოფილი და მოქმედი ქალი პრეზიდენტები დალია გრიბაუსკაიტე და კერსტი კალიულაიდი, მკაცრი სიტყვიერი მხარდაჭერის პარალელურად, ჩაებნენ, ე.წ. სოლიდარობის სიმბოლურ ჯაჭვში, რომლებიც გაიმართა ვილნიუსსა და ტალინში.

ევროპის ძლევამოსილი გერმანელი ქალები კი შეშფოთებიდან საქმეზე გადადიან: „რკინის ფრაუ“, კანცლერი მერკელი და ევროკომისიის პრეზიდენტი ურსულა ფონ დერ ლაიენი მინსკის წინააღმდეგ პერსონალური სანქციების შემუშავებას მალე დაასრულებენ.

პოლიტიკურ სარბიელს შეუჩვეველი, მოკრძალებული სვეტლანა, რომელიც ძირითადად ბავშვების აღზრდით იყო დაკავებული და მხოლოდ დაკავებული მეუღლის არჩევნებზე ჩანაცვლებას ფიქრობდა, ბედის განგებით, მისდა უნებურად აღმოჩნდა საერთაშორისო და რეგიონული პოლიტიკის ორომტრიალში. ვილნიუსში მყოფმა სვეტლანამ „ეროვნული ლიდერის“ როლი მოირგო იმ პირობებში, როდესაც ლუკაშენკოს გაპრეზიდენტება დასავლეთმა არალეგიტიმურად ცნო.

სვეტლანას დაუთმეს გაეროს უშიშროების საბჭოს, ევროპარლამენტისა და ევროპის საბჭოს ტრიბუნები. მას პირადად შეხვდა აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის მოადგილე. მას ეკონტაქტებიან ევროპის გავლენიანი პოლიტიკური ლიდერები. ევროპის სახალხო პარტიის (EPP) თავმჯდომარემ, დონალდ ტუსკმა ევროპას მოუწოდა, მშვიდობის დარგში ნობელის პრემიაზე წარადგინოს სვეტლანა ციხანოვსკაია და მისი მეუღლე სერგეი.

ევროპის რამდენიმე ქვეყნის ელჩი დემონსტრაციულად ესტუმრა შინ სვეტლანა ალექსიევიჩს, რითაც ლუკაშენკოს რბილი ძალის მესიჯი გაუგზავნა: არც იფიქრო, შეეხო ნობელიანტ მწერალს!

რუსეთში კი, სადაც კრემლმა თავხედურად მოწამლა თვალსაჩინო ოპოზიციური ლიდერი სერგეი ნავალნი, წინა პლანზე წამოიწია მისმა თანამებრძოლმა ლიუბოვ სობოლმა. სობოლი, ქსენია სობჩაკი და სხვები ახლო მომავალში, სავარაუდოდ, შეითავსებენ სვეტლანა ტოხანოვსკაიას და მარია კოლესნიკოვას როლებს.

საპროტესტო სიმბოლიზმი

საფრანგეთის რევოლუციური რესპუბლიკის პერსონიფიკაციის, მარიანას (Marianne) საკულტო ისტორიული იმიჯი კვლავაც აქტუალურია. მინსკის ერთ-ერთი გიმნაზიის სტუდენტმა გოგონებმა იმღერეს საფრანგეთის ჰიმნი, ეკავათ რა ტრანსპარანტი წარწერით „თავისუფლება, თანასწორობა, ძმობა!“ აქციებზე ასევე გაისმა ჰანგები ვიქტორ ჰიუგოს ისტორიული ნოველის მიხედვით დადგმული მიუზიკლიდან „საბრალონი“ (Les Misérables). ქალებს მტკიცედ სწამთ, რომ ბელარუსის ბასტილიის ციხის (მინსკის ავადსახსენებელი იზოლატორი „ოკრესტინო“) დაცემა მხოლოდ დროის საკითხია…

ბელარუსის ძველ, ისტორიულ გერბზე („პაგონია“ – მდევარი/დევნა) გამოსახულია ხმალამოღებული მხედარი გაჭენებულ ცხენზე. ეს რაინდული იმიჯი ბელარუსის თანამედროვე ჟანა დ’არკებმა თამამად მოირგეს – ისინი აღარ უცდიან საშველად მომავალ თეთრ ცხენზე ამხედრებულ მამაკაცებს. ისინი, მამაკაცების მხარდამხარ, თამამად ჭედენ თავისუფალი და დემოკრატიული ქვეყნის მომავალს.

ქალთა ერთ-ერთი მსვლელობის დროს გამვლელმა მამაკაცმა მათ მიმართა: „ვამაყობ, რომ ბელარუსს მდედრობითი სქესი აქვს!“