,
ბრიტანული გაზეთის „ფაინენშელ თაიმსის“ (Financial Times) 7 იანვრის ნომერში დაბეჭდილია სტატია სათაურით „დონალდ ტრამპის ეკონომიკური თამაშების მიმართ სი ძინპინს საპასუხო ზომების გეგმა აქვს მომზადებული“ (ავტორი - ევან მედეიროსი, ჯორჯთაუნის უნივერსიტეტის პროფესორი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:
იმ დროს, როცა დონალდ ტრამპის პოლიტიკა ჩინეთის მიმართ გაურკვევლობითა და წინააღმდეგობრივად ხასიათდება, სი ძინპინის სტრატეგია აშშ-ის მიმართ გაბედულად და მკაფიოდ უნდა ჩავთვალოთ.
ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკის თავმჯდომარის მიდგომა აშშ-ის არჩეული პრეზიდენტისადმი არავისთვის საიდუმლო არ არის - პეკინმა არჩევნების შემდეგ საკმაოდ ნათლად გამოხატა თავისი პოზიცია და სავარაუდო საპასუხო ზომები თეთრი სახლის მოსალოდნელი ნაბიჯების წინააღმდეგ.
სი ძინპინი არამარტო რეაგირების მოხდენას გეგმავს, არამედ თვითონ დონალდ ტრამპის მოქმედებით სარგებლობასაც. ბევრს ემახსოვრება, რომ დონალდ ტრამპის პირველი ვადით პრეზიდენტობის დროს პეკინი მთელი ძალისხმევით, მაგრამ მაინც ძლივ-ძლივობით ცდილობდა ვაშინგტონის ნაბიჯებზე რეაგირებას, ახლა კი ჩინეთს გადაწყვეტილი აქვს „სისუსტის“ განმეორება არ დაუშვას: სი ძინპინი კარგად მოემზადა „მკლავჭიდისათვის“ და ამ მხრივ მინიშნებებს აკეთებს.
ჩინელი ანალიტიკოსების უმრავლესობისათვის მოულოდნელი არ ყოფილა აშშ-ის პრეზიდენტად დონალ ტრამპის არჩევა - პეკინელმა პოლიტოლოგებმა თეთრ სახლში მისი დაბრუნება პოპულიზმისა და ნაციონალიზმის გლობალურ ტალღას დაუკავშირეს. ჩინეთი თვლის, რომ ახლა მან - პეკინმა - კარგად იცის, თუ თამაშის როგორი წესებით ხელმძღვანელობს დონალდ ტრამპი და შესაბამისად, როგორ შეუძლია თავისი ადმინისტრაციით მანიპულირება. ჩინეთის რწმენა ემყარება დასკვნას - სხვა საქმეა, ზუსტია თუ არა - რომ 2025 წლის ჩინეთი ძალიან განსხვავდება 2017 წლის ჩინეთისაგან - ისევე როგორც აშშ და მსოფლიო მთლიანობაში.
ჩინელების მტკიცებით, მათი ლიდერი სი ძინპინი პოლიტიკურად დონალდ ტრამპზე უფრო ძლიერია, ხოლო მათი ეკონომიკა - უფრო მდგრადი, გარკვეული გამოწვევების მიუხედავად. ამერიკული ეკონომიკა მყიფეა, პოლიტიკა კი დარღვეულ-დანაწევრებული. გეოპოლიტიკური თვალსაზრისით პეკინი თვლის, რომ აშშ-ის დიპლომატია და საგარეოპოლიტიკური გავლენა გლობალურ სამხრეთზე და აზიაზე სულ უფრო მცირდება, ხოლო მათი ნდობა და მხარდაჭერა ჩინეთის კონცეფციის მიმართ პირიქით, სულ უფრო მატულობს.
სი ძინპინმა უკვე მიანიშნა, რომ მისი დამოკიდებულება დონალდ ტრამპისადმი მხოლოდ სუფთა საქმიან მიდგომას წარმოადგენს - დონ კარლეონეს მსგავსად [მოქმედებს ტრადიციული სტილით, მაგრამ განსაზღვრულ ჩარჩოებში]. ეს ნიშნავს იმას, რომ ერთი მხრივ, იგი პირადად მხარს არ დაუჭერს დონალდ ტრამპს და საპასუხო მკაცრ ზომებს სწრაფად მიიღებს, ზემოქმედების ბერკეტების შესაქმნელად (პეკინმა ფაქტიურად უარყო მიწვევა ტრამპის იანუგურაციაზე), მეორე მხრივ, პეკინი გარკვეულ მინიშნებებს აკეთებს, რომ სურს დიალოგი და ღიაა გარიგებების დასადებად, მაგრამ პრინციპულად თავს აარიდებს მისთვის მიუღებელ წინადადებას, თუნდაც გარეგნულად მომგებიანს. ჩინეთის ხელმძღვანელობა აცნობიერებს იმას, რომ ვაშინგტონი და მისი მოკავშირეები ახლო მომავალში პოზიციას არ შეიცვლიან და კვლავ მტრულად იქნებიან განწყობილნი.
აქედან გამომდინარე, შეიძლება ითქვას, რომ სი ძინპინი უარს არ იტყვის დონალდ ტრამპთან მოლაპარაკებაზე - მას შესვენება (სულის მოთქმა) ჭირდება, რომ თავისი ძალების მობილიზება მოახდინოს გრძელვადიანი კონკურენციისათვის. რა თქმა უნდა, პარალელურად გაგრძელდება კლასიკური დაპირისპირება: პეკინი ძველებურად შეშფოთებული იქნება იმით, რომ დონალდ ტრამპის ადმინისტრაცია არ შეწყვეტს მცდელობას ჩინეთში კომუნისტური ხელისუფლების შეცვლის მიზნით, ასევე არ შეწყვეტს ტაივანის მხარდაჭერას - ჩინეთის დესტაბილიზაციისა და შეკავების კონტექსტში.
ბუნებრივია, ჩინეთს აქვს თავისი „წითელი ხაზები“ აშშ-სთან მიმართებით, რომელიც სი ძინპინმა მონიშნა ნოემბერში ჯო ბაიდენთან შეხვედრის დროს, პერუში. ეს იყო მკაფიო სიგნალი დონალდ ტრამპის მომავალი ადმინისტრაციისათვის.
დონალდ ტრამპის ნაბიჯების „გასანეიტრალებლად“ პეკინის სტრატეგია სამ ნაწილად შეიძლება დაიყოს: საპასუხო ზომები, ადაპტაცია და დივერსიფიკაცია. აშშ-ის მიერ გატარებული პოლიტიკური კურსის მოსაგერიებლად, პეკინმა ბოლო წლებში ზომები მიიღო ექსპორტის გასაკონტროლებლად, განახორციელა [ანტიამერიკული] საინვენსტიციო შეზღუდვები და დაიწყო ამერიკული კომპანიების საქმიანობის გამოძიება. რასაკვირველია, პეკინს არ აქვს იმდენი შესაძლებლობა, რომ აშშ-ის მიერ ჩინურ პროდუქციაზე ტარიფების მომატებას იგივე მოქმედებით უპასუხოს, მაგრამ პეკინი შეეცდება სხვა სფეროებში ამერიკას მაქსიმალური ტკივილი მიაყენოს. ჩინეთისათვის საპასუხო ზომების მიღების უუნარობის აღიარება წარმოუდგენელია - ჯერ ერთი, რომ ეს ქვეყნის შიგნით რეჟიმის სისუსტედ იქნება აღქმული და მეორე - ამით ხომ დონალდ ტრამპი წახალისდება.
შეიძლება ითქვას, რომ პროცესები უკვე დაიწყო:
ა) საპასუხო ზომები: 2024 წლის ბოლოს პეკინმა დაბლოკა აშშ-ში მნიშვნელოვანი წიაღისეული მინერალების ექსპორტი, რომლებიც ჩიპების (ინტეგრალური მიკროსქემების) წარმოებისათვის გამოიყენება, შეამცირა დრონებისათვის აუცილებელი დეტალების მიწოდება და დაიმუქრა, რომ „შავ სიაში“ შეიტანდა ცნობილ ამერიკულ კომპანიებს (მაგალითად, ტანსაცმლის წარმოებაში) და ანტიმონოპოლური გამოძიება დაიწყო ამერიკული მსხვილი ტექნოლოგიური კომპანიის Nvidia-ს მიმართ. ასეთი მოქმედებით პეკინი წინასწარ აჩვენებს თავის შესაძლებლობას და სამომავლოდ კოზირებს აგროვებს;
ბ) ადაპტაცია - 2023 წლის შემოდგომიდან პეკინი შეუდგა აქტიურ საგადასახადო-საბიუჯეტო და ფულად-საკრედიტო სტიმულირებას ჯერ საწარმოების, ახლა კი მომხმარებლის დასახმარებლად. საფინანსო პოლიტიკის ასეთ ცვლილებას დადებითი და შეიძლება ითქვას, ჩინეთისათვის საკმაოდ უჩვეულო შედეგები მოაქვს. ეს უკიდურესად აუცილებელი იყო, მისი მასშტაბები და მიმართულებები სავაჭრო ომის გათვალისწინებით შემუშავდა.
გ) დივერსიფიკაცია - სტრატეგიის ამ ნაწილში იგულისხმება ეკონომიკური კავშირების გაფართოება მსოფლიოში. პეკინი განიხილავს სავაჭრო ტარიფების ცალმხრივ შემცირებას იმ ქვეყნებიდან იმპორტზე, რომლებზეც აშშ-ის გავლენა ნაკლებად იგრძნობა. პერუში ვიზიტის დროს სი ძინპინმა გახსნა ღრმაწყლიანი ნავსადგური, რომელსაც შეუძლია რადიკალურად შეცვალოს ჩინეთის ვაჭრობის მოცულობა ლათინური ამერიკასთან - კონტინენტთან, რომელიც საკვანძო წყაროა ჩინეთისათვის როგორც სურსათის, ასევე ენერგიისა და სასარგებლო წიაღისეულის სფეროში, აშშ-ის გავლენის არეალის მიღმა. 2024 წლის დასასრულს სი ძინპინმა ასევე პირველად მიიღო მონაწილეობა მსოფლიოს 10 ყველაზე მსხვილ საერთაშორისო ეკონომიკური ორგანიზაციების ხელმძღვანელთა შეხვედრაში. მისი გამოსვლის დედააზრი მკაფიო და ნატელია: ჩინეთი არის და იქნება ისეთი წამყვანი ძალა მსოფლიო ეკონომიკაში, რომელიც უზრუნველყოფს გლობალურ ეკონომიკურ სტაბილურობას, აყვავებას, ღია ეკონომიკურ სისტემას და გამოდის ყველა სახის პროექციონიზმის წინააღმდეგ.
რასაკვირველია, ბევრი რამ შეიძლება ზუსტად ასეთნაირად არ მოხდეს. თუმცა გასათვალისწინებელია, რომ სი ძინპინის დამაჯერებლობა არანაირად არ ჩამორჩება დონალდ ტრამპის გუნდის რწმენას და იდეებს. ორივე მხარე თვლის, რომ უპირატესობა მათ მხარეზეა და რომ შეუძლიათ დიდ ხარჯებზე წასვლა, აიტანენ და გაუმკლავდებიან ეკონომიკური კონფრონტაციის თანმდევ „ტკივილებს“. ბუნებრივია, ეს ყველაფერი ქმნის რთულ და ზოგჯერ მადესტაბილიზებელ წინამძღვრებსაც, რომლებმაც სამომავლოდ შეიძლება კონფლიქტის შეწყვეტაც (ან შესუსტება) გამოიწვიოს. თუმცა ეს ეხება მხოლოდ ეკონომიკურ საკითხებს და არა ვთქვათ, ტაივანს და სამხრეთ ჩინეთის ზღვის აკვატორიას, ან ბირთვული ძალების მოდერნიზების პროცესს... მოკლედ, ცივი ომი გაგრძელდება, თუმცა საკმაოდ უჩვეულოდ, ადრინდელთან შედარებით.
წყარო: https://www.ft.com/content/ca79e423-7c0f-4883-a295-6fe1c73a2819
ბრიტანულ „დეილი ტელეგრაფში“ (The Daily Telegraph) გამოქვეყნებულია სტატია სათაურით „ტრამპმა პუტინისათვის დრო ისე გამოთვალა, რომ სანქციებით მაქსიმალურ შედეგს მიაღწიოს“ (ავტორი – კონ კოფლინი). პუბლიკაციაში განხილულია აშშ-ის პრეზიდენტის მიერ რუსეთის წინააღმდეგ მიმართული მეორადი სანქციების ათდღიანი ვადა და მოცემულია მათი სავარაუდო შედეგები.
გთავაზობთ სტატიას შემოკლებით:
დონალდ ტრამპმა, ალბათ, ყველაზე საუკეთესო და შესაფერისი დრო შეარჩია თავისი მეორადი ეკონომიკური სანქციების ახალი ვადის გამოცხადებისათვის, რომ რუსეთს ნავთობისა და გაზის გაყიდვით მიღებული შემოსავლები შეუმცირდეს და უკრაინაში ომი შეწყვიტოს.
დონალდ ტრამპს სამჯერ ეგონა, რომ ვლადიმერ პუტინი სამშვიდობო მოლაპარაკების აუცილებლობაში დაარწმუნა, მაგრამ სამჯერვე, როგორც კი სატელეფონო საუბარი მთავრდებოდა, რუსეთის არმია უკრაინული ქალაქების დასაბომბად რაკეტებსა და დრონებს უშვებდა.
აშშ-ის პრეზიდენტის მხრიდან იმის დაგვიანებული აღიარება, რომ „პუტინი მას თურმე ათამაშებდა და ომის გასაგრძელებლად დროს იგებდა“, იმას ნიშნავს, რომ როგორც იქნა, „ტრამპი აბობოქრდა“ და თავის რუს კოლეგას ათდღიანი ვადა დაუწესა ცეცხლის შესაწყვეტად. თუ კრემლი თეთრი სახლის მოთხოვნას არ დაეთანხმება, ძალაში შევა ახალი მომატებული საბაჟო ტარიფები იმ ქვეყნების მიმართ, რომლებიც რუსეთისაგან ნავთობს ყიდულობენ. სანქციის მიზანი და განხორციელების პროცედურა ასეთია: აშშ რუსული იაფი ნავთობისა და გაზის მოყვარული ქვეყნების – ინდოეთის, ჩინეთის (და ალბათ, თურქეთის და სხვების) მიერ წარმოებულ იმპორტირებულ პროდუქციაზე მომატებულ საბაჟო ტარიფებს დააწესებს. მათი ფასი იმდენად გაძვირდება, რომ ამერიკაში მყიდველი აღარ ეყოლება, ანუ ინდური და ჩინური კომპანიები დაზარალდებიან. ზარალის თავიდან ასაცილებლად იგივე ქვეყნები იძულებულნი გახდებიან, რომ რუსეთისაგან ნავთობისა და გაზის შესყიდვა შეწყვიტონ, რის შედეგადაც რუსეთს შემოსავლები შეუმცირდება, ანუ კრემლს აღარ ექნება თანხები უკრაინასთან ომის გასაგრძელებლად. რუსეთი ცეცხლს შეწყვეტს და სამშვიდობო მოლაპარაკებაზე დათანხმდება.
კონგრესში ზოგიერთი დეპუტატი უფრო რადიკალურად არის განწყობილი, რომლებიც 500%-იან სანქციების დაწესებას მოითხოვენ.
უეჭველია, რომ დონალდ ტრამპი სერიოზულად არის განწყობილი. თუ გავითვალისწინებთ იმ ფაქტს, რომ მან იძულებული გახადა იაპონია და ევროკავშირი სავაჭრო ხელშეკრულებების დადებისას აშშ-ის მოთხოვნებზე დათანხმებულიყვნენ, განა თეთრი სახლი კრემლის წინაშე უკან დაიხევს?
როგორც კი ინდოეთი და ჩინეთი მტკივნუულ დარტყმას იგრძნობენ ამერიკასაგან, ისინი იძულებულნი გახდებიან რუსეთისაგან ნავთობ-გაზის შესყიდვა შეამცირონ (ან საერთოდ შეწყვიტონ). ამით დაინგრევა ვლადიმერ პუტინის გენერალური გეგმა რუსეთის იმპერიული ძლიერების აღდგენის შესახებ.
რუსეთი უკრაინის ფრონტზე წარუმატებლობას განიცდის. მართალია, კრემლმა დრონებითა და რაკეტებით უკრაინული ქალაქების დაბომბვა გააძლიერა, მაგრამ ფაქტია, რომ მაისში დაწყებულ შეტევას რუსეთის არმიისათვის რაიმე მნიშვნელოვანი წარმატება არ მოუტანია. ვლადიმერ პუტინი ბოლო დროს მუდმივად ცდილობს რომელიმე მსხვილი უკრაინული ქალაქის დაპყრობას, მაგრამ უშედეგოდ – პოკროვსკს და კონსტანტინოვკას ისევ უკრაინელები აკონტროლებენ. უკრაინელები მამაცურად იბრძვიან, რუსები უამრავ ჯარისკაცს კარგავს – კრემლის ზარალმა უკვე მილიონს მიაღწია დაღუპულებისა და დაჭრილების სახით. ეს ნიშნავს ყოველდღიურად 1080 რუსი მებრძოლის დაღუპვა-დასახიჩრებას.
ასევე ნაკლებად სავარაუდოა, რომ რუსეთი ათასკილომეტრიან ფრონტის ხაზზე რაიმე წარმატებას მიაღწევს მას შემდეგ, რაც დონალდ ტრამპი უკრაინას მეტ იარაღს მიაწვდის. უკრაინელებს თუ იარაღი საკმარისი რაოდენობით ექნებათ, ისინი რუსებს უკან დაახევინებენ და საეჭვოა პუტინმა ის ტერიტორია შეინარჩუნოს, რაც ბოლო დროს დაიპყრო. კრემლს ირანის იმედიც აღარ ექნება, რადგან თეირანი მნიშვნელოვნად არის დასუსტებული ისრაელთან (და აშშ-სთან) ამასწინანდელი საჰაერო შეტაკების გამო.
არის იმის ნიშნებიც, რომ თვითონ ვლადიმერ პუტინს მისსავე გარემოცვაში ბევრი არ ეთანხმება, რასაც მოსკოვში მიმდინარე საკადრო წმენდა მოწმობს. ზოგიერთი მაღალჩინოსანი ჩინოვნიკი სიცოცხლეს თვითმკვლელობით ამთავრებს, ცნობილი ოლიგარქები კი ქვეყნიდან გაქცევის დროს იქნენ დაკავებულები. ზოგიერთი მაღალჩინოსანი ოფიცერი, რომლებსაც ყოფილ თავდაცვის მინისტრთან სერგეი შოიგუსთან ახლო ურთიერთობა ჰქონდათ, დაპატიმრებულები იქნენ კორუფციის ბრალდებით.
იმ სიძნელეების მასშტაბს, რასაც ვლადიმერ პუტინი შეეჯახა ომის გამო, მოწმობს ის ფაქტი, რომ იგი იძულებული გახდა გასულ კვირას ყოველწლიური სამხედრო-საზღვაო აღლუმის ჩატარება გაეუქმებინა – უკრაინაში განცდილი დიდი დანაკარგების გამო.
ამრიგად, დონალდ ტრამპის გადაწყვეტილება ვადების შემცირების თაობაზე დროულია – ის იმ დროს იქნა მიღებული, როცა ვლადიმერ პუტინს, ყოყოჩობის მიუხედავად, ე.წ. „სპეციალური სამხედრო ოპერაციის“ გაგრძელების ვარიანტები უმთავრდება.
თუ რუსეთის პრეზიდენტი გამოფხიზლდება და მიხვდება, რომ მას უკრაინაში ომის მოგების შანსი არ აქვს, მას სხვა არჩევანი არ ექნება იმის გარდა, რომ დონალდ ტრამპის მოთხოვნას დათანხმდეს – ცეცხლი შეწყვიტოს და სამშვიდობო მოლაპარაკება დაიწყოს.
