USD 2.7865
EUR 3.0470
RUB 3.4140
თბილისი
«The New York Times» (აშშ): „გამარჯვება პუტინს ხელში აქვს“
თარიღი:  722

აშშ-ის გაზეთ „ნიუ-იორკ თაიმსის“ (The New York Times) გამოქვეყნებულია სტატია სათაურით „გამარჯვება პუტინს ხელში აქვს“ (ავტორი - ანასტასია ედელი). ვრცელ პუბლიკაციაში გაანალიზებულია როგორც რუსეთ-უკრაინის ომის მხარეთა შესაძლებლობები, ასევე გამოთქმულია ვარაუდები პერსპექტივისათვის: ვინ გაიმარჯვებს  -ვლადიმერ ზელენსკი თუ ვლადიმერ პუტინი? როგორი იქნება მსოფლიო ომის შემდეგ?

გთავაზობთ სტატიას შემოკლებით:

დაახლოებით ერთი თვის წინათ, როცა კიევში ბავშვთა საავადმყოფო დაიბომბა, რუსეთი ნიუ-იორკში გაეროს უშიშროების საბჭოში თავმჯდომარეობის დაწყებას აღნიშნავდა. მიწვეული დიპლომატებისა და პოლიტიკოსებისთვის გამართული სადილის მენიუში იყო პოპულარული რუსულ-უკრაინული კერძი „კატლეტები კიევურად“. ლანჩამდე რამდენიმე საათით ადრე რუსეთის მუდმივმა წარმომადგენელმა გაეროში ვასილი ნებეზნიამ უარყო საავადმყოფოს დაბომბვა-დანგრევაში კრემლის პასუხისმგებლობა. სადილზე მიწვეული სტუმრები კი, რომლებიც „კიევურ კატლეტებს“ მიირთმევდნენ, ლუკმებს მდუმარედ ყლაპავდნენ და კიევის საავადმყოფოს ტრაგედიაზე ხმამაღლა არ საუბრობდნენ.

ეს ინდიდენტი მშვენივრად წარმოაჩენს იმ მსოფლიოს, რომელშიც ჩვენ ვცხოვრობთ. სანამ დასავლეთი, ძალაგამოლეულის მსგავსად, მიმდინარე მოვლენებს თვალს ადევნებს და უფრო აქტიურად არ მოქმედებს, რუსეთი სულ უფრო თამამდება იმ ონავარი მოსწავლესავით, რომელმაც იცის, რომ მასწავლებელი კლასში შესვლას დააგვიანებს. უკრაინაში შეჭრის დროინდელი რუსების შიშები, რომ ნატო მათ მკაცრად დასჯიდა, ახლა ფაქტიურად გამქრალია - კრემლის ბინადარი  დაუსჯელობით სარგებლობს და რაც უნდა, იმას აკეთებს. ან საერთოდ რატომ უნდა ეშინოდეს? დასავლეთს აშკარად არ ჰყოფნის გაბედულება და სწრაფვა გამარჯვებისაკენ. ვლადიმერ პუტინისათვის კი ახლა გამარჯვება ხელმისაწვდომია - იმისგან დამოუკიდებლად, თუ ვინ იქნება თეთრ სახლში მომავალ წელს.

ბოლო ორი წლის განმავლობაში დასავლელი ლიდერები არაერთხელ განუცხადებიათ, რომ ისინი უკრაინას „მხარს უჭერენ’, მაგრამ სწორი სიტყვების მიუხედავად, იგივე ლიდერებს რუსეთ-უკრაინის ომი ლოკალურ კონფლიქტად მიაჩნიათ, რომლის მიმართ მათ რაიმე მნიშვნელოვანი ვალდებულებები არ აქვთ: დაპირებული სამხედრო დახმარება ხშირად აგვიანებს და თუ კიევს იარაღს და სამხედრო ტექნიკას აძლევენ, მას თან ინსტრუქციები მოსდევს - „არ ესროლო, არ მოკლა, არ დაბომბო...“.

უკრაინის არმიის ქვედანაყოფების შეჭრა კურსკის ოლქში ნათლად აჩვენებს იმას, თუ რას შეიძლება მიაღწიოს კიევმა, თუ დასავლური იარაღის გამოყენების საკითხში არსებული შეზღუდვები მთლიანად მოიხსნება და უკრაინა თავისუფლად ისარგებლებს მიცემული ტექნიკის სრული შესაძლებლობებით. მაგრამ ვაშინგტონი, პარიზი და ბერლინი ნახევარზომებით კმაყოფილდებიან და თავს არიდებენ „ომის ესკალაციას“ - ვაითუ რუსეთი გაბრაზდესო.

დასავლეთმა ვერ შეძლო რუსეთის ძლიერების წყაროების გადაკეტვა. ყველანაირი სანქციის მიუხედავად, რუსეთის ეკონომიკა დღეისათვის დინამიურად იზრდება, რუსი ოლიგარქების აქტივები დასავლურ ბანკებში საიმედოდ არის შენახული, თუნდაც გაყინული სახით. რუსუსლი ნავთობი და გაზი ისევ დიდი მოთხოვნილებით სარგებლობს - იმ განსხვავებით, რომ ახლა ციმბირულ ენერგორესურსებს ევროპის კი არა, აზიის ქვეყნები ყიდულობენ. დასავლელ ლიდერებს ვერ გაურკვევიათ, რა სურთ უფრო მეტად - რუსეთის სერიოზული დასჯა და ყველაფრის ისე დატოვება, როგორიც არის. აი, ერთ-ერთი ნათელი მაგალითი დასავლეთის ორჭოფული და გაუბედავი პოზიციისა: აშშ-ის ფინანსთა სამინისტრომ წამოჭრა საკითხი რუსული ტანკერების მიმართ სანქციების დაწესების სესახებ, მაგრამ თეთრმა სახლმა არ მიიღო - ვაითუ მსოფლიოში და, შესაბამისად, აშშ-შიც ბენზინი გაძვირდეს და საპრეზიდენტო არჩევნების წინ ეს დაუშვებელიაო... კრემლი კი ამასობაში ნავთობისაგან მიღებულ მილიარდებს ჯიბეში იდებს და ფულს უკრაინის წინააღმდეგ მიმართულ ომში ხარჯავს..

ერთადერთ ადამიანს, რომელსაც ამერიკული არჩევნები არ ადარდებს, ვლადიმერ პუტინი წარმოადგენს. ორაზროვანი დასავლეთისაგან განსხვავებით, კრემლის ბინადარი სერიოზულად თამაშობს. მან თავისი ქვეყნის ეკონომიკა სამხედრო რელსებზე გადაიყვანა და სახელმწიფო ბიუჯეტის მესამედზე მეტს სამხედრო მიზნებისთვის ხარჯავს, უხვი ფულით და ხელფასებით რუსეთის მოქალაქეებს სამხედრო ქარხნებში სამუშაოდ ეპატიჟება და ფრონტზე წასვლისათვის აქეზებს. კრემლმა გააფართოვა თავის გავლენა ნატოს ტერიტორიაზეც - ალიანსის წევრ ქვეყნებში აფინანსებს პრორუსუსლი პარტიების შექმნას და მათ საქმიანობას, ახორციელებს დასავლელი პოლიტიკოსებისა და მასობრივი ინფორმაციის საშუალებების მოსყიდვას. ავრცელებს დეზინფორმაციას და იმ ადამიანთა სახელისა და რეპუტაციის შელახვას, რომლებიც უკრაინის მხარდამჭერები არიან.

ასეთი სიტუაცია, როცა რუსეთი აქტიურად იყენებს თავის რესურსებს და ნებას უკრაინის წინააღმდეგ საბრძოლველად, ხოლო მოკავშირეები მას საკმარის დახმარებას არ უწევენ, უკრაინისათვის უმძიმეს მდგომარეობაში ყოფნას ნიშნავს. მიუხედავად არმიის ბოლო დროინდელი წარმატებისა კურსკის ოლქში, დადაგება დრო, როცა უკრაინელები მეტად ვეღარ გაუძლებენ საომარ მდგომარეობას და უპირატესობას ტერიტორიულ დათმობას მიანიჭებენ, ვიდრე ტყვიით და ბომბებით სიკვდილს. შესაძლოა ეს მომენტი უფრო ადრეც დადგეს, სანამ დონალდ ტრამპი გაიმარჯვებს და თეთრი სახლიდან ომს „24 საათის განმავლობაში შეწყვეტს“ - ზეწოლას მოახდენს კიევზე კრემლის პირობებს დათანხმდეს. ან შესაძლოა უფრო გვიან მოხდეს, თუ დემოკრატები ხელისუფლებას შეინარჩუნებენ და ვაშინგტონში, ოვალურ კაბინეტში კამალა ჰარისი დაჯდება, რომელიც ჯო ბაიდენის „ნახევარზომებს“ გააგრძელებს.

ვლადიმერ პუტინი კი გამარჯვებას გეგმავს. მისი ბოლოდროინდელი განცხადება, ე.წ. სამშვიდობო წინადადება, რომლის თანახმად, რუსეთი ნებისმიერ შემთხვევაში ინარჩუნებს ოკუპირებულ ტერიტორიას, უკრაინას კი ნატოში მიღება უნდა აეკრძალოს, ბევრმა დასავლელმა ლიდერმა უარყო, მაგრამ... სინამდვილეში მისი ნათქვამი ომის დასრულების მართლაც ყველაზე რეალურ სცენარს წარმოადგენს. წარმოიდგინეთ: კრემლის მხარდამჭერებიდან დაწყებული, ნობელის პრემიის ლაურეატებითა და რომის პაპით დამთავრებული, ყველა მხარს უჭერს ისეთ „მშვიდობას“, როგორიც ვლადიმერ პუტინს სურს. კიევმა, რა თქმა უნდა, უარყო კრემლის ასეთი წინადადება, მაგრამ რუსეთი, რომელიც მეთოდურად ანგრევს უკრაინის ინფრასტრუქტურას, ტანჯავს მის მოსახლეობას ზამთარშიც და ზაფხულშიც, ფიტავს კიევის არმიას, თავისას, ალბათ, მიაღწევს. ბოლოსდაბოლოს, ყველა იმ ადამიანის მოქმედება, ვინც დაბომბვის და სიკვდილის თესვას შეაჩერებს, თუნდაც გარკვეული პირობით, მაინც უკეთესად იქნება მიჩნეული.

ყოველ ომში არის გამარჯვებული და დამარცხებული, მოგებული და წაგებული. თუ ამ ომს ვლადიმერ პუტინი მოიგებს, უკრაინა და მისი მოკავშირეები წაგებულები რჩებიან, მაგრამ მათი მარცხი თანაბრად არ გადანაწილდება. რა თქმა უნდა, ყველაზე ცუდ მდგომარეობაში იქნება უკრაინა - ქვეყანა საბოლოოდ დაკარგავს ტერიტორიის 20%-ს და დაახლოებით 5 მილიონს მცხოვრებს, მაგრამ ზოგიერთი ანალიტიკოსი უპირატესობას მაინც ომის შეწყვეტას ანიჭებს, თუნდაც კრემლის სცენარით: საბოლოოდ ჩაიშლება ვლადიმერ პუტინის თავდაპირველი გეგმა კიევის დაუფლებისა და უკრაინის როგორც ერის განადგურების შესახებ. ომი შეწყდება. უკრაინა მოკლულ-დახოცილებს გამოიტირებს, დაჭრილებს უმკურნალებს და გამოაჯანმრთელებს, ეკონომიკას აღადგენს. ანუ, უკრაინის რეპუტაცია მსოფლიო არენაზე ისეთი მაღალი იქნება, როგორც არასდროს და ევროკავშირის წევრიც სწრაფად გახდება.

სკეპტიკოსების თვალსაზრისით კი, თუ დასავლეთი კრემლის სცენარს დაეთანხმება, ცუდ მდგომარეობაში ჩავარდება. მსოფლიო დაინახავს, რომ დასავლელ ლიდერებს ევროპაში ომის გამოქვევი აგრესორის დასჯა არ შეუძლიათ, რომ მეორე მსოფლიო ომის შემდგომი საზღვრები მეტად აღარ ითვლებიან ურღვევად. „გაყინული“ კონფლიქტები „გალღვებიან“, ძველი წყენები და უთანხმოებები ისევ გაიღვიძებს და გაერო (სხვა საერთაშორისო ინსტიტუტებთან ერთად), მხოლოდ ზარალს დააფიქსირებს. რუსეთი, თავის ანტიდასავლელე მოკავშირეებთან (ირანი, ჩრდ.კორეა) ერთად, უფრო მეტ მხარდაჭერას მიიღებს „მოყოყმანე“ ქვეყნების მხრიდან. შემდეგი კოფლიქტი უკვე შეიძლება თვითონ ნატოს ტერიტორიაზე მოხდეს. თუ ნატომ უკრაინაში ვერ შეაჩერა, როგორ შეაჩერებს ესტონეთში? ნატო პუტინის ანკესზე წამოეგო მესამე მსოფლიოს ომის დაწყების შიშით. ევროპის კონტინენტი უსაფრთხო აღარ იქნება.

მაგრამ ამ ომში ყველაზე მეტად დაზარალებული უკრაინა და ევროპა კი არ გამოდიან, არამედ... ყველამ კარგად იცის, რომ ნებისმიერ ალიანსში პასუხისმგებლობის ძირითადი სიმძიმე მის ლიდერს ეკისრება. ახლა კი პუტინის სცენარის რეალიზებით რა გამოდის? აღუთქვა რა დახმარება უკრაინას, გახდა რა კიევის მოკავშირე, ამერიკის შეერთებულ შტატებს დაწყებული საქმე ბოლომდე ვერ მიჰყავს. ამერიკა კარგავს თავის როლს დასავლეთის მთავარი საყრდენის სახით, რომელსაც აღარ შეუძლია თავისი მოკავშირეებისათვის მფარველისა და დამცველის როლი შეასრულოს. შარშან ამერიკამ უკრაინას დახმარება დაუგვიანა, რამაც კონტრშეტევაში კიევის წარუმატებლობა გამოიწვია. აშშ-მა მსოფლიოს სტაბილურობის საკითხში ლიდერობის ტესტი ვერ ჩააბარა. მათთვის, ვინც ამერიკის დიდებას მხარს უჭერს, ამ მწარე აბის გადაყლაპვა ძნელი იქნება.

ამერიკის ასეთ რეპუტაციულ კატასტროფა, ალბათ შეფასდება იმის მიხედვით, თუ ვინ დაჯდება თეთრ სახლში: დემოკრატი პრეზიდენტი სიტუაციას შეარბილებს, რესპუბლიკელი კი იზოლაციონიზმის ტრიუმფად ჩათვლის. მაგრამ ისეთ სიტუაციაშიც, კი როცა ამერიკამ „ძველი დიდება უნდა დაიბრუნოს“, მას მეორე და მესამე პირი დაჭირდება, ზურგის საყრდენად. მხარს დაუჭერს თუ არა ევროპა ამერიკას ჩინეთთან დაპირისპირებაში? პეკინი ახლა რუსული იაფი ენერგორესურსებით და სავაჭრო შეღავათებით ისე ძლიერდება, რომ სი ძინპინი მალე ვაშინგტონს აინუნშიაც არ ჩააგდებს. გარდა ამისა, იქნება თუ არა ახლო აღმოსავლეთი აშშ-სადმი კეთილგანწყობილი?

დრო გვიჩვენებს, რამდენად სერიოზული იქნება ომში რუსეთის გამარჯვების გავლენა აშშ-ის ეკონომიკისა და უსაფრთხოებისათვის, მაგრამ ერთი რამ ნათელია: ამერიკის ტერიტორიიდან შორს მიმდინარე ომმა მსოფლიო შეცვალა და მასში ამერიკის ადგილი შეამცირა.

წყარო: https://www.nytimes.com/2024/08/13/opinion/russia-ukraine-west-war.html?searchResultPosition=1

კულტურა
„მამის მეგარმუნე ქალი“ – ლელა თათარაიძე

თუშური სიმღერებისა და მელოდიების განუმეორებელ ავტორ-შემსრულებელთან, ლელა თათარაიძესთან ინტერვიუს ჩაწერის იდეა მის 75 წლის იუბილეს უკავშირდება.

ალბათ ინტერვიუზე დათანხმება გაგვიჭირდებოდა, რომ არა ეთერ (ეთერო) თათარაიძე – პოეტი, ფოლკლორისტი, ლელა თათარაიძის და. იგი ესწრებოდა ინტერვიუს ჩაწერის პროცესსაც. ამიტომ, ვფიქრობთ, მკითხველისთვის საინტერესო იქნება მისი ჩართვებისა და კომენტარების გაცნობა.

ლელა თათარაიძის საიუბილეო საღამო 24 ოქტომბერს რუსთაველის თეატრის დიდ სცენაზე გაიმართება. აღსანიშნავია, რომ იუბილეს მიეძღვნა ფოლკლორის ცენტრის ფოტოპროექტიც „ლელა და ეთერო“.

– ვეცადე, თქვენთან ინტერვიუსთვის მაქსიმალურად მოვმზადებულიყავი, თუმცა თქვენი სხვა ინტერვიუ ვერსად ვიპოვე, არ იძებნება. ალბათ, შეიძლება ითქვას, ეს ექსკლუზიური ინტერვიუა, რისთვისაც, რა თქმა უნდა, დიდ მადლობას გიხდით.

– დიახ, შეიძლება ასეც ითქვას, რადგან არასოდეს არაფერზე არ ვლაპარაკობ.

– გვიამბეთ, როგორ ცხოვრობთ ახლა? როგორია თქვენი ყოველდღიურობა?

– ასაკი, ჯანმრთელობა – ყველაფერი წარმავალია, ასაკს მოაქვს ან ეს, ან – ის.

– მალე თქვენი 75 წლის იუბილეა. საინტერესოა, როგორ აფასებთ თქვენს განვლილ ცხოვრებას? წარსულზე როცა ფიქრობთ, პირველად რა გახსენდებათ? სად გაიმარჯვეთ და სად დამარცხდით?

– გამარჯვებისა და მარცხისა რა მოგახსენოთ, არაფერი მახსოვს, არც ჩავეძიები ხოლმე, როდის რა იყო, როდის რა შევქმენი და გავაკეთე. რაღაც სულ სხვანაირი განწყობა მაქვს ხოლმე. არც მილაპარაკია, არც მიყვირია, როდის რა გავაკეთე და რა ვერ გავაკეთე. რით მეტკინა გული და გამიხარდა. უფრო მდუმარება მიყვარს, ვიდრე ლაპარაკი. ფიქრი მიყვარს, ფიქრი ნისლია მთებისა...

– გაიხსენეთ, როდის იგრძენით პირველად სიმღერასთან კავშირი.

– სიმღერასთან ბავშვობიდან მქონდა შეხება, მაგრამ არასოდეს მიფიქრია, რომ პროფესიად გავიხდიდი, გავყვებოდი და გამოვჩნდებოდი. ასეთი სურვილი არასოდეს მქონია. სულ სხვა პროფესია მინდოდა, არ გამიშვეს და ამიტომ...

– რა პროფესია გინდოდათ?

– მფრინავობა, ფრენა მინდოდა და დედაჩემმა გაიგიჟა თავი, არაო. მამა ბევრს არ იტყოდა, ან ჰო, ან არა. დედამ, არაო. ვკითხე, რატომ-მეთქი? ახლა მე იქ შენ სად გისაგონოო (სად ვიფიქრო, შენ სად ხარ ცაშიო – რ.კ.), რაღაც რომ მოხდესო?! მე ვუთხარი, მიწაზე არა კვდებიან-მეთქი? არაო და გამზადებული საბუთებით დამტოვა ასე.

– პირველად როდის იმღერეთ?

– საშუალო სკოლა რომ დავამთავრე, გიორგი (ბუხუტი) დარახველიძე ჩამოვიდა ალვანში. ანსამბლი ჩამოაყალიბა. იქ წამყვანი სოლისტი ვიყავი, სხვათა შორის, ეს აზრიც ბუხუტისგან იყო, მან მითხრა, შენ ამ საქმეს უნდა გაჰყვე და ისწავლოო. რამდენიმე მეგარმონე ქალი იყო ბუხუტისთან. ქართული ხელოვნებისა და ლიტერატურის დეკადა იმართებოდა იმ დროს (იგულისხმება 1958 წელს მოსკოვში ჩატარებული ქართული ხელოვნებისა და ლიტერატურის დეკადა – რ.კ.). ბუხუტი ჩამოვიდა ახმეტის რაიონში, რომ სასწრაფოდ ჩამოეყალიბებინა ანსამბლი. ძალიან ნიჭიერი კაცი იყო, უნიჭიერესი ქორეოგრაფი. მოიფიქრა, რომ ფოლკლორი ყოფილიყო წინა ხაზზე, 65 გარმონიანი ქალი შეგვკრიბა, თან ვცეკვავდით. ცეკვის ნახაზი ისე იყო გაკეთებული, რომ 65 მეგარმონე ქალი ციფრ 50-ს ვწერდით. მოსკოვში, ყრილობათა სასახლის დარბაზში, ვიცეკვეთ. სამი ფერი ეცვათ შემსრულებლებს, თეთრი მარტო მე მეცვა, წამყვანი სოლისტი ვიყავი იმ ანსამბლისა.

– ეს იყო თქვენი დებიუტი დიდ სცენაზე?

– ქვეყნის გარეთ პირველი გასვლა იყო, ისე რაიონულ ოლიმპიადებზე, სკოლაში სულ ვმღეროდი გარმონით.

– თქვენს ბავშვობას რომ დავუბრუნდეთ, რა გახსენდებათ ყველაზე ხშირად?

– ალვანში და, მით უმეტეს, თუშეთში სხვა რა გასართობი გვქონდა, შევიკრიბებოდით ბავშვები, ვდგამდით რაღაცა ლხინს, ცეკვას, ნოველებს; მგელსა და კრავს და რაღაცებს ვასახიერებდით დეკორაციებით. სახლში ხომ ყველა ვმღეროდით. სულ მუსიკის ხმა ისმოდა ჩვენი სახლიდან.

საუბარში ერთვება ლელას და, ეთერო თათარაიძე:

– ჩავერთვები, რა. არ მამღერებდნენ. როგორც კი ამათთან სიმღერას ვიწყებდი, წკუპ და ჩემი სამივე და-ძმა წკაპუნით გაჩერდებოდა. დედა ეკითხებოდა, რად არ ამღერებთო. სამივე ერთდროულად წამოიძახებდა: „ურევს!“

– გარმონი თქვენს ცხოვრებაში რუსეთში წასვლის შემდეგ შემოვიდა?

– არა, იქამდეც. სკოლაში სულ ჩემი გარმონი იყო. ოლიმპიადებზე, სკოლის და რაიონის ღონისძიებებზე – ყველგან გარმონით სულ მე ვიყავი. თავიდან გარმონი არ მქონდა და თუშეთში თხელ ფიქალს (სიპი ქვა) გავხვრეტდი, კლავიატურას ნახშირით დავუხატავდი, ბაწარს გავუყრიდი და ვითომ გარმონზე ვუკრავდი, მელოდიას ხმით ვასრულებდი.

კვლავ ერთვება ეთერო:

– ეს ფიქალი ხომ ჭრიდა ბაწარს, ბაწარი არის თუშური დართული საქსოვი ძაფი. დედამ, სულ ფეხები ჰქონდა დალურჯებული და გაჭრილი, ის უცებ გაუწყდებოდა და ზედ ეცემოდა სიპი ქვა, მაგრამ არ ადარდებდაო. სახლს რომ ვაშენებდით, მეორე სართულზე ფანჯრები არ გვქონდაო; ლელა გადაყოფდა ფეხებს და ეს სიპი ქვა „გარმონი“ ეჭირა, დილიდან საღამომდე რომ არ ჩამოგეყვანა, საჭმელიც კი არ ახსოვდა, მღეროდა ამვლელ-ჩამვლელისთვისო. ვინ გამოხვალო, რომ ეკითხებოდა, მამის მეგარმუნე ქალიო.

– სხვა საგნებს როგორ სწავლობდით სკოლაში?

– ტექნიკური საგნები შორს ჩემგან, უფრო ჰუმანიტარული – ქართული, ისტორია. მასწავლებლებს გარმონისთვის ვუყვარდი და მიწერდნენ ნიშნებს.

– ბავშვობის სიმღერა რომელია? ყველაზე ხშირად რომელ სიმღერას ღიღინებდით?

– მაგალითად, მამასა და ბიძებისგან გვესმოდა „შირაქში ერთმა მეცხვარემ სიზმარი ნახა ზიანი, ადგა და ბიძას უამბო...“ (მღერის).

ისევ ეთერო საუბრობს:

– ისეთი ხმა ჰქონდა, ღამე სოფელი რომ ჩუმდებოდა, ნიავს მიჰქონდა ლელას სიმღერა, წარმოუდგენელი ხმა იყო.

– ბავშვობაში ოჯახში როგორი ურთიერთობა გქონდათ მშობლებთან?

– ბავშვობაში და შემდეგ ახალგაზრდობაშიც მშობლების ხათრი და რიდი გვქონდა ყველაფერში, დიდად არც შევეწინააღმდეგებოდით, მე ეს მინდა, ან არ მინდა. ამას ვერც გავბედავდით და ვიკადრებდით. ჩვენ სხვა მენტალიტეტით ვიზრდებოდით, მით უმეტეს, მთის ხალხი. მამა უფრო დამთმობი იყო. ჩვენს ახალგაზრდობაში არტისტი როგორ შეიძლებოდა ყოფილიყავი. სცენა, არტისტი – არ შეიძლებოდა, მით უფრო, სოფელში. არ მახსოვს, მამაჩემს ეთქვა, რომ არ წახვალ მაგ პროფესიაშიო. კონცერტები გვქონდა, ღამით გვიან ან გამთენიისას მოვიდოდი სახლში. არ მახსოვს, მამას ეთქვას, სად იყავი ამდენ ხანსო. დედა დიდად არ იტყოდა, მაგრამ იჯდა და ათენებდა ღამეს, მით უფრო, როცა ჩემი მანქანა მყავდა. დედას არასოდეს არ დაუძინია, სანამ არ მივიდოდი, თუნდაც გამთენიისას. რომ მოვიდოდი, დამშვიდდებოდა.

– ალვანის სკოლასა და ბაღში მუშაობდით მასწავლებლად და გუნდის ხელმძღვანელად. როგორც ლოტბარი და პედაგოგი, როგორი იყო თქვენი მიდგომა ბავშვებისა და სწავლების მიმართ?

– დიპლომი დავიცავი ოჟიოს სკოლაში, ახმეტის რაიონია. ერთი წელი იმ სკოლაში ვმუშაობდი, გაკვეთილებიც იქ მქონდა, გუნდიც და ყველაფერი. იმ დროს ახალგაზრდა ხარ და არ აქცევ ყურადღებას, მაგრამ წლები გადიოდა და შემხვდებოდნენ მოწაფეები ან მასწავლებლები. არც ვიცნობდი ბევრს, „ლელა მასწავლებელო!“ და „ლელა მასწავლებელო!“ – მხვდებოდნენ თბილად. დასკვნა გამოვიტანე, რომ სიყვარული დავტოვე იქ. გაკვეთილზე რომ შევდიოდი, ზარი რომ დაირეკებოდა, სადაც არ უნდა ყოფილიყვნენ, არცერთი გარეთ არ იყო, კლასში მელოდებოდნენ. ჩვენს მასწავლებლებს უკვირდათ, ჩვენ ვერაფრით მოვიხელთეთ ეს ბავშვები, გადარეული არიან, ნახევარი გაკვეთილის მერე შემოხსნიან კარებს ან ხმაურობენ, შენ როგორ ახერხებო. რომ მეკითხებოდნენ, ამას როგორ ვაკეთებდი, არ ვიცი, ეტყობა, სულ სხვა მიდგომა მქონდა. ამ სიმღერებზე, ტრადიციებზე ველაპარაკებოდი, ინტერესს ვუღვივებდი, მარტო სიმღერას არ ვასწავლიდი.

– ბავშვების ამბავი ერთია, მეორე კი უკვე ზრდასრულებთან რომ გიწევს მუშაობა და ანსამბლის, გუნდის ხელმძღვანელობა. თქვენი აზრით, რა გამოწვევებსა და სირთულეებთან არის დაკავშირებული ანსამბლის ხელმძღვანელობა?

– ტრიო, კვარტეტები, ანსამბლები... რა ვიცი, რთულია. უბრალოდ, დაგვიანებას ვერ ვეგუები. ერთი საათით რომ დააგვიანებს და მოვა, ვითომ არაფერი, აქ კი ამდენი ადამიანი ელოდება, არ ვიცი, ეს ჩემთვის რა არის. გარმონთან ძირითადად მეხით მოძრაობა მაქვს, პირველი მე შემოვიტანე ეს მოძრაობა. ჩარჩოში არაფერი მაქვს; სიმღერაა თუ ინსტრუმენტია, რა ხასიათზეც ვარ, ორთვლიანს ზოგჯერ რვაზე გავუშვებ და პირიქით.

– 1992 წლიდან მუშაობდით მერაბ კოსტავას სახელობის ეროვნულ თეატრში, იყავით მუსიკალური გამფორმებელი და მსახიობიც. ეს ახალი სფეროა. გვიამბეთ თქვენი ცხოვრების ამ ეპიზოდზეც, რამდენად საინტერესო იყო თქვენთვის, როგორც მსახიობისა და როგორც მუსიკალური გამფორმებლისათვის, თეატრის ეს მიმართულება?

– ეგ თეატრშიც მქონდა, კინოშიც და ყველგან. გოდერძი ჩოხელის ფილმები, იურა კვაჭაძის ფილმები. ვთამაშობდი კიდეც ორივე ფილმის ეპიზოდებში. ბევრი ფილმი მაქვს მუსიკალურად გახმოვანებული. „სურამის ციხისთვის“ ზურაბის დედის ტირილი მე ჩავუწერე. ფარაჯანოვი და დოდო აბაშიძე იყვნენ მაშინ.

– კოსტავას ეროვნულ თეატრში ვთამაშობდი სპექტაკლში „ნურც რა მოგშლია, არწივო, ბუდეი“, თუშების ცხოვრებაზე იყო. ნინუა, თეატრის ხელმძღვანელი, ერთი წელი მითვლიდა, მიბარებდა, ჩვენთან უნდა მოხვიდეო. კინო არ არის იმდენი სალაპარაკო, რა მაქვს ისეთი, არაფერი. „ადამიანთა სევდა“, „ექვსი თოვლიანი დღე“, „წიგნი ფიცისა“ – ამ ფილმებში ჩემი სიმღერაა გამოყენებული. „წიგნი ფიცისა“ რომ გადაიღეს, ბიძინამ (კომპოზიტორი ბიძინა კვერნაძე – რ.კ.) სიმღერა გააკეთა, გიგა ლორთქიფანიძე იყო რეჟისორი. მითხრეს, რომ იქ უნდა მემღერა ინგილო ქალის „ნანა“. ვუთხარი, ვიმღერებ, მაგრამ ისე, როგორი განწყობაც მოვა, მელიზმები, ჩახვევები უნდა ყოფილიყო ჩემი. მერე მითხრეს, რომ „დალაი“ – თუშური „ზარი“ გვჭირდებაო. ვუთხარი, რომ ეს კაცების „ზარი“ იყო და ამას თავისი განუყოფელი მელოდია ჰქონდა. იქვე შევასრულე, ძალიან მოეწონათ და მითხრეს, რომ ესეც მე უნდა შემესრულებინა. უარი ვუთხარი, რადგან ქალები არ ასრულებდნენ „ზარს“. მოიყვანეს ჰამლეტ გონაშვილი. ჰამლეტი სიმღერის დას მეძახდა, სახელით არ მომმართავდა. საოცარი ადამიანი იყო, ბუნების, მთების მოყვარული. ისწავლა, მაგრამ ხმის ტემბრი არ მიესადაგა, თვითონაც ასე ფიქრობდა. მოიყვანეს თემურ ქევხიშვილი და ჩაწერეს თემური.

ყველა ლექსს თავისი ისტორია აქვს, თუ ეს ისტორია არ იცი და შენს გულში არ ჯდება, შეიძლება ტკივილით, სიხარულით, იმას მე ვერ მივიღებ. მეუბნებიან, როგორ ძლიერ ლექსებს იღებ და ძლიერ ლექსებზე აკეთებო.

თუშური მელოდიები, რაც ბავშვობაში, ახალგაზრდობაში მესმოდა, რაც ჩემს მეხსიერებას შემორჩა, ყველაფერი ზეპირად ვიცი. ამ მელოდიებზე ტექსტებს მე ვადებ და მე ვარგებ, ყველაფერი ჩემი გაკეთებულია, რამდენიმეს გარდა. ლექსი არის ფშავ-ხევსურების, მით უმეტეს, ხევსურების. მელოდია-მუსიკა არის თუშების.

– თქვენი და თქვენი დის ვარსკვლავი ერთად გაიხსნა. თქვენს შემოქმედებაშიც არის ეთეროს პოეზია. საერთო ისტორია გაქვთ, ერთი ამბავი გადაგხდენიათ, ერთი გაგხარებიათ და გწყენიათ. როცა თქვენი დის ლექსს არჩევთ, მის ტექსტში თუ ხედავთ ხოლმე თქვენი ბავშვობის ემოციებს? აკავშირებთ საერთო მოგონებებს?

– ის, რაც ჩემია, ამისია... ტირილიც ერთია, სიხარულიც, ტკივილიც და ყველაფერი. ის ჩემში ისეთ ემოციებს იწვევს, რომ სხვებისგან შეიძლება ისე ვერ აღვიქვა და ვერ შევისისხლხორცო. ზოგჯერ მეუფლება განცდა, რომ არც ეს არის ლექსის ავტორი და არც მე ვარ სიმღერის ავტორი, თუშეთია ყველაფერი თავისი სილამაზით, თავისი ბრძოლებით, ემოციებით, სიხარულით, ყველაფრით, რაც ჰქონდათ და იყვნენ ჩვენი წინაპრები.

ადრე თუშეთში რომ სატვირთო მანქანებით დავდიოდით, ბარგზე ვისხედით ხოლმე მთელი ოჯახი. გამაძლიერებლები ედგათ ბიჭებს, ჩემი სიმღერები იყო ჩართული... მაშინაც კი ვფიქრობდი, რომ ის მე არ ვიყავი, მე არ ვმღეროდი. სულ სხვა სამყაროა იქ, თუშეთში.

კვლავ ეთერო ერთვება:

– ბოლო საღამოს ვიყავით დანოს (ეთეროს და ლელას სოფელი თუშეთში – რ.კ.) გორზე. ვისხედით და ხან მე მაკითხებდნენ ლექსს და ხან შენ გამღერებდნენ. ქალებმა თქვეს: „ვაიმე, არ გებრალებათა თუშეთ, ხვალ რო წახვალთად, ვეღარც თქვენ ლექსს გიგონებსად ვეღარც თქვენ ნამღერს?!“ – ეს ფრაზა ძალიან მოქმედებს ჩემზე, ეს დროც ხომ მოვა, სულ რომ წავალთ (საუბრისას თვალზე ცრემლი მოადგა).
– ბავშვობის წყენა? რა გაწყენინათ ეთერომ ბავშვობაში?

– არაფერი. დედას გაეკიდებოდა ხოლმე ხშირად, დედა თუ მიდიოდა საქმეზე, დედა მობრუნდებოდა. „ლელა!“ – დამიძახებდა და აბა, ნუ მოხვალ შინ! მობრუნდებოდა ეგრევე. სიმღერის და სიყვარულის მეტი, სხვა არაფერი გვქონია სახლში. სხვათა შორის, მამაც და დედაც მღეროდნენ, მაგრამ ვერ გამოჩნდნენ იმდროინდელი ცხოვრების გამო. მუსიკოსობა, კაცის სიმღერა სირცხვილი იყო და დამალულად მღეროდნენ ხოლმე.

– რას ურჩევდით ახალგაზრდებს?

– უყვარდეთ სამშობლო, ქართული, ეროვნული, წარსული... იფიქრონ მომავალზე და იყვნენ ისეთი ადამიანები, რომ უყვარდეს ყველას, თავის ერსა და სამშობლოს.

– რომ არა სიმღერა, რა იქნებოდა?

– რომ არა სიმღერა, იქნებოდა მფრინავობა.

ინტერვიუ დაიბეჭდა ფოლკლორის ცენტრის ელექტრონულ ჟურნალში და მიეძღვნა ლელა თათარაიძის 75 წლის იუბილეს.

ფოტო - ლაშა ღუღუნიშვილი

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.