არჩევნები დემოკრატიის მინიმუმია. არჩევნების სამართლიანად და თავისუფლად ჩატარებით დემოკრატიის საბოლოოდ გამარჯვებასა და კეთილდღეობას არ უნდა ველოდეთ. არჩევნები მხოლოდ რთული გზის დასაწყისი იქნება, მაგრამ ამ ნაბიჯის გარეშე ამ გზას ვერასდროს შევუდგებით.

ქართული კანონმდებლობა, იურიდიული თვალსაზრისით, არჩევნებზე მისვლის აუცილებლობას არ მოიცავს. სასურველი სუბიექტისათვის ხმის მიცემა პიროვნების მხოლოდ უფლება და მოქალაქეობრივი ვალია.

იმისათვის, რომ არჩევნები შეესაბამებოდეს ევროპის კონსტიტუციური მემკვიდრეობის საყოველთაოდ აღიარებულ პრინციპებს, რომლებიც ნებისმიერი ჭეშმარიტად დემოკრატიული საზოგადოების საფუძველს ქმნიან, დაცული უნდა იქნეს ხუთი ძირითადი მოთხოვნა: არჩევნები უნდა იყოს საყოველთაო, თანასწორი, თავისუფალი, ფარული და პირდაპირი.

საქართველოს კონსტიტუციის 28–ე მუხლის პირველ პუნქტში მითითებულია, რომ არჩევნებზე "უზრუნველყოფილია ამომრჩეველთა ნების თავისუფალი გამოვლინება“, რაც გარკეულ წილად აისახება არჩევნების დროს ამომრჩეველთა დაბალ აქტივობაზე, რადგან მათ აქვთ "თავისუფალი ნების“ პირობები, იურიდიული ვალდებულებების გარეშე.

დასავლეთ ევროპის რიგ განვითარებულ, დემოკრატიულ ქვეყნებში კი ხმის მიცემა ამომრჩეველისათვის სავალდებულოა. თუმცა დაუშვებელია მოთხოვნა, რომ ამომრჩეველმა რომელიმე კონკრეტული კანდიდატი შემოხაზოს. იმ შემთხვევაში, თუკი ამომრჩეველი არჩევნებზე არ მივა, სპეციალური სანქციები მოქმედებს. ასეთი ქვეყნებია: ბრაზილია, ავსტრალია, სინგაპური, პერუ, ბოლივია, ტაილანდი, შვეიცარია, თურქეთი, ლუქსემბურგი, კვიპროსი, ჩილე, ლიხტენშტეინში, პანამა, საბერძნეთი, არგენტინა.

არჩევნებზე მისვლა სავალდებულოა, თუმცა სანქციებით არ ისჯება კოსტა - რიკაზე, ვენესუელაში, დომინიკის რესპუბლიკაში. პირველი ქვეყანა, სადაც სავალდებულო არჩევნების პრაქტიკა დაინერგა, ბელგია იყო.

რას ცვლის ერთი ხმა

ისტორიაში არსებობს საყოველთაოდ ცნობილი, დადასტურებული ფაქტები, როდესაც ერთმა ხმამ მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა.

1645 წელს ერთმა ხმამ ოლივერ კრომველს ინგლისის კონტროლი მოუტანა;

1646 წელს ერთი ხმა ინგლისის მეფე ჩარლზ I-ს სიკვდილით დასჯა დაუჯდა;

1776 წელს ერთი ხმის წყალობით ამერიკაში გერმანული ენის ნაცვლად ინგლისური დამკვიდრდა;

1839 წელს ერთმა ხმამ გადაწყვიტა მასაჩუსეტსის გუბერნატორად მარკუს ნორტონის არჩევა;

1845 წელს ერთმა ხმამ გადაწყვიტა ტეხასის შტატების შემადგენლობაში შესვლა;

1868 წელს ერთმა ხმამ გადაარჩინა პრეზიდენტი ანდრიუ ჯონსონი იმპიჩმენტს;

1876 წელს ერთი ხმით გახდა რეზერფორდ ჰეისი ამერიკის შეერთებული შტატებისპრეზიდენტი;

1924 წელს ერთი ხმის წყალობით მოიპოვა ადოლფ ჰიტლერმა ნაცისტურ პარტიაზე კონტროლი;

1995 წელს ერთი ხმით მოუგო ირაკლი ბათიაშვილმა ირაკლი მაჭავარიანს ვაკის მაჟორიტარული არჩევნები.

1948 წლის 10 დეკემბერს გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის გენერალურმა ასამბლეამ ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია დაამტკიცა. დეკლარაციის შესრულება სავალდებულოა გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ყველა წევრი სახელმწიფოსათვის.

მუხლი 21: „ყოველ ადამიანს აქვს უფლება მონაწილეობდეს თავისი ქვეყნის მართვა – გამგეობაში ან უშუალოდ, ანდა თავისუფლად არჩეულ წარმომადგენელთა მეშვეობით. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თანაბარ საფუძველზე შევიდეს თავისი ქვეყნის სახელმწიფო სამსახურში. ხალხის ნება მთავრობის ძალაუფლების საფუძველია: ეს ნება გამოხატული უნდა იყოს პერიოდული და ჭეშმარიტი არჩევნების მეშვეობით, რომლებიც უნდა ეფუძნებოდეს საყოველთაო და თანასწორ ხმის უფლებას და უნდა ჩატარდეს ფარული კენჭისყრით, ან ხმის მიცემის ექვივალენტური თავისუფალი პროცედურების გამოყენებით”.

გოგი ლორთქიფანიძე

სახალხო თვითმმართველობა