USD 2.7215
EUR 3.2155
RUB 3.4658
თბილისი
გიორგი ბერუჩაშვილი – ერნესტ სოლვეი – კაცი, რომელმაც ცივილიზაციის განვითარებას მანამდე არგაგონილი მუხტი შესძინა
თარიღი:  1047

ცნობილია, რომ საგანმანათლებლო სისტემის ხარისხი, ქვეყნის მოსახლეობის საზოგადოებრივი ცნობიერებიერების და ცხოვრების დონის ძირითადი განმსაზღვრელი ფაქტორია. სხვა სიტყვებით: ყოველი ჩვენგანი ცალ-ცალკე და ერთად, როგორც სახელმწიფო, მასწავლებელთა ცოდნის სიღრმისა და პედაგოგიური ინტელექტის ანარეკლი ვართ. რთულია წარმოდგენა ვიქონიოთ იმაზე, თუ რამდენად ზუსტი ანარეკლი. ადამიანის ცხოვრება ხომ არ მეორდება … და, რამდენმა მათგანმა დაგვამახსოვრა თავი, როგორც ჭეშმარიტმა მასწავლებელმა …

დღეს საჯარო სკოლების VII-IX კლასების მოსწავლეებსაც კი მკაფიო წარმოდგენა აქვთ ნობელის პრემიაზე და მის დამაარსებელზე. ვფიქრობთ, არ შევცებით თუ ვიტყვით, რომ ქართულ ენაზე მეტყველი, სულ მცირე, ხუთი მილიონი კაციდან, მხოლოდ რამდენიმე ათასს სმენია არანაკლები სიდიდის მეცნიერისა და მეცენატის ერნესტ სოლვეის (Ernest Solvay 1832-1922) სახელი. მათგან კი მხოლოდ რამდენიმე ათეული თუ აცნობიერებს სოლვეის სიდიადეს. ამ წერილის გაცნობის შემდეგ, საქართველოს საგანმანათლებლო სისტემაში დღემდე არსებული, ერთი შეხედვით, თითქოსდა პატარა, მაგრამ ჩვენი აზრით, სახელმწიფოებრივი აზროვნების თვალსაზრისით უმნიშვნელოვანესი ხარვეზი, ფართო საზოგადოების ყურადღების მიღმა, იმედია არ დარჩება. მაშ ასე _ Solvay:

სუფრის მარილისაგან სოდის მიღების სამრეწველო მეთოდის გამომგონებელს, ბელგიელ ქიმიკოსს სოლვეის მკვლევარის ნიჭთან ერთად, მეცნიერთა შორის უიშვიათესი _ მეწარმის უნარიც აღმოაჩნდა. კაცობრიობა დღემდე ამ უნარების ერთ პიროვნებაში შერწყმის ბედნიერ შემთხვევათა სიმრავლით არ არის განებივრებული. ევროპაში აშენებულმა რამდენიმე საწარმომ (ქარხანამ), სოლვეის დიდი ფინანსური შემოსავალი მოუტანა. ფიზიკისა და ქიმიის მეცნიერებათა განვითარების შემაფერხებელ დაბრკოლებათა გადალახვის _ არსებულ სამეცნიერო პრობლემატიკაში სიცხადის შეტანის – მიზნით, მან მიიღო გადაწყვეტილება, შემოსავლის ნაწილით საერთაშორისო სამეცნიერო კომიტეტის დაარსების თაობაზე. მივაქციოთ ყურადღება: სოლვეი თავისი თანამედროვე, მეორე დიდი მეცენატის – ალფრედ ნობელის (Aლფრედ Nობელ 1833-1896) მიერ არჩეული გზით _ სამეცნიერო შრომის შედეგების დიდი თანხით (პრემიით) წახალისებით _ არ შემოიფარგლა. პრაქტიკულ-გამოყენებით სამეცნიერო სამუშაოებში გაწაფულმა მისმა გონებამ, სამეცნიერო შრომის ეფექტიანობის ინოვაციური მექანიზმი შექმნა. მეცნიერების ისტორიაში ცნობილ ასეულობით მეცენატთა შორის, მან პირველმა დააფუძნა პრობლემატიურ საკითხზე მეცნიერთა პერიოდული საერთაშორისო შეკრება (კომიტეტი), რომლებიც დღემდე სოლვეის კონგრესების სახელით იხსენიება. სოლვეის კონგრესი პირველად 1911 წ. შეიკრიბა. პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ კონგრესი იკრიბებოდა სამწლიანი შუალედებით.

სოლვეის მიერ გამოგონილი, სამეცნიერო აზროვნების სტიმულირების ინოვაციური მექანიზმის შინაარსი ასეთია: შეკრებამდე წლინახევრით ადრე, კონგრესის საორგანიზაციო კომიტეტი ირჩევს ფიზიკის საკვანძო _ კონკრეტულ პრობლემას და რვა მეცნიერს, რომლებსაც, საერთო აზრით, ხელეწიფებათ წვლილი შეიტანონ ამ პრობლემის გადაჭრაში და კიდევ 10-15 დამხმარე ფიზიკოსს. რვა დღის განმავლობაში, 10 სთ.-დან 18 სთ.-მდე, მცირეოდენი შესვენებებით ლანჩზე, დისკუსიების რეჟიმში განიხილება დასმული კონკრეტული პრობლების ყველა შესაძლო ასპექტი.

სოლვეის კონგრესების მიერ თანამედროვე ფიზიკის განვითარებაში შეტანილ წვლილს ნათლად წარმოაჩენს ამ შეკრებებში ალბერტ აინშტაინის, ნილს ბორის, ჰენდრიკ ლორენცის, ერნესტ რეზერფორდის, ვერნერ ჰაიზენბერგის, მაქს პლანკის, პოლ ლანჟევენის, უილიამ ბრეგის, რობერტ ოპენჰაიმერის, ენრიკო ფერმის, აბრაამ იოფფეს, ლეონიდ კაპიცას, ლევ ლანდაუს, ერენფესტის, მილიკენის, ვოლფგანგ პაულის, მარია და ფრედერიკ ჟოლიო-კიურების და სხვ. სახელოვან მეცნიერთა მრავალჯერადი მონაწილეობა. 1922 წ.-დან დღემდე სოლვეის კონგრესები იკრიბება ქიმიაშიც. მეცნიერების ისტორიაში ერთადერთი პიროვნება, ვისაც ფიზიკისა (1903) და (1911) ქიმიის დარგში აქვს მიღებული ნობელის პრემია, პოლონელი მარია სკლადოვსკაია-კიურია. სოლვეის კონგრესის მონაწილეთა შორის ქართული სახელიც გვხვდება _ ალბერტ თავხელიძე (1967 წ.).

სოლვეის მიერ ჩაფიქრებული ინოვაცია _ კონკრეტულ პრობლემატიკურ საკითხზე მაღალკვალიფიციურ მეცნიერთა ვიწრო წრეში ინტენსიურ მსჯელობათა ორგანიზება _ დღემდე ფართოდ გამოიყენება სამეწარმეო-პრაქტიკული ამოცანების გადაწყვეტისას. მაღალტექნოლოგიურ (Hი-ტეცჰ) სამეცნიერო-სამრეწველო კორპორაციებში უკვე მე-20 საუკუნის 30-იანი წლებიდან დამკვიდრებული პრაქტიკა _ BBrain storming, ქართულად-გონებრივი შტურმი, რუსულად- Мозговая атака, სოლვეიმდეც სპონტანურად გამოიყენებოდა, განსაკუთრებით _ სამხედრო-პოლიტიკური ამოცანების დაძლევისას. სოლვეიმ აზროვნების ინტენსიფიცირების პროცესს სისტემატიკური დატვირთვა შესძინა. ნაკლებად გაცნობიერებული მკითხველის საყურადღებოდ დავსძენთ, რომ სოლვეის კონგრესების შეკრების სამწლიანი შუალედი მხოლოდ პირობითია: მოქმედი, მით უფრო საერთაშორისო აღიარების მეცნიერის გონება პრაქტიკულად არ ისვენებს. მცირე გადაჭარბებით _ იგი (გონება) 24 საათიან რეჟიმში .მუშაობს.

 

სოლვეის კონგრესები წინამდებარე სტატიის თემად შემთხვევით არ აგვირჩევია. საქმე ისაა, რომ უაღრესად მნიშვნელოვანია საქართველოში არსებული ინტელექტუალური რესურსების სახელმწიფოებრივი აღმშენებლობის პროცესში ჩართავა. ეს კი ინტელექტუალურ სიმძლავრეთა გამოვლენის მექანიზმების დახვეწის, სახელმწიფოებრიობის წინაშე მდგარ კონკრეტულ პრობლემათა მაღალპროფესიულ შესწავლა-განხილვის გარეშე ვერ მოხერხდდება. ცრულიბერალთა მიერ პანაცეად გამოცხადებულ და საზოგადოებრივ აზროვნებაში ბოლშევიკური სიჯიუტით კულტივირებული საბაზრო-ეკონომიკური მექანიზმების იმედად, აქ ვერ ვიქნებით. ამგვარ აზროვნულ სტერეოტიპთა ,,მუშაობის” შედეგია კონკურენტუნარიანი ეროვნული ეკონომიკის შექმნისათვის საკადრო რესურსის მომზადება-გადამზადების შინაარსისაგან დაცლილი დაწყებითი, პროფესიული და უმაღლესი განათლების სისტემები, ყოველწლიურად საშუალოდ 30 ათასიან (!), უმაღლესი განათლების მიღების მსურველ აბითურიენტს რომ წარმოშობს, მრეწველობის არმქონე, ოთხ მილიონიან ქვეყანაში.

ნაუცბათევად დაფრთიანებულ ქართველ პოლიტიკოსთა არგუმენტები, რომ პატარა ეკონომიკის მქონე საქართველოს (თურქეთისა და რუსეთის ეკონომიკები შესაბამისად 50-ჯერ და 100-ჯერ დიდია), თანამედროვე ძვირადღირებული სამეცნიერო ექსპერიმენტების დამოუკიდებლად წარმოება არ შეუძლია, ხელისუფლებაში ფსევდოჰუმანიტარული განათლების მქონე პიროვნებათა სიმრავლით განპირობებული აზროვნების ნაყოფია. სხვა მრავალ ფაქტორებთან ერთად, გლობალიზების ეპოქის დადგომა, ამ ფაქტორმაც _ თანამედროვე მეცნიერების ასიგნებაზე გაწეული ხარჯების მკვეთრმა ზრდამ _ განაპირობა. მსგავსი საკითხები, დაინტერესებული ქვეყნების რესურსების გაერთიანებითა და თანამშრომლობით გვარდება. რაც შეეხება პრაქტიკულ-გამოყენებით ამოცანებს, ამ სფეროშიც საერთაშორისო თანამშრომლობა დღემდე არნახული განვითარების დინამიზმით მიმდინარეობს. გლობალიზაციის უმთავრესი პოზიტივიც ხომ თანამედროვე ტექნოლოგიების სწრაფ და ფართოდ გავრცელებაშია. ინტერნეტმა და თანამედროვე კომუნიკაციის საშუალებებმა მსოფლიო დააპატარავა _ იგი ძველებურად უსასრულოდ არ გამოიყურება. საერთაშორისო სამეცნიერო კლასიფიკაციაში მიღებული მცირე განვითარებადი ქვეყნის (შმალლ დეველოპინგ ცოუნტრყ), მათ შორის _ საქართველოს რეალური ეკონომიკური განვითარება, გონიერების ყველა საზომით და სპეციალისტთა საერთო აზრითაც, თანამედროვე ტექნოლოგიების დახვეწილად გააზრებული იმპორტის ორგანიზაციაში მდგომარეობს. ამგვარი განვითარებისათვის საკმარისი საკადრო და სამრეწველო-სამეურნეო პოტენციალი, ქვეყანაში ჯერ კიდევ არსებობს. მას, ისევე როგორც ყველა სამომავლო შედეგზე ორიენტირებულ პროცესს, მოვლა-პატრონობა და გზაზე დაყენება სჭირდება. არ არსებობს მხოლოდ სახელისუფლო სტრუქტურების სათანადო კომპეტენცია _ ამ საკითხით საქმიანი დაინტერესებისა და შესაბამისად, თუნდაც ფართო მოხმარების კონკურენტუნარიანი/ექსპორტუნარიანი სამრეწველო-სამეურნეო პროდუქციის წარმოების ხელშემწყობი გარემო-პირობები.

თანამედროვე მეცნიერების, როგორც სოციალური ფენომენის მკვლევარები განმარტავენ, რომ გარდამავალი ეკონომიკის მქონე ქვეყნის ახალგაზრდა ბიზნეს სტრუქტურები, ამგვარ ამოცანებში არა თუ მონაწილეობისათვის, არამედ გაცნობიერებისათვისაც კი, ჯერ მზად არ არიან. განვითარებადი ქვეყნების პრაქტიკაში საყოველთაოდ მიღებული თანამედროვე საერთაშორისო სტანდარტი ამ საკითხში, სახელისუფლო სტრუქტურების აქტიურ როლზე _ სახელმწიფო მეურვეობაზეა დაფუძნებული.

ინოვაციურ (ცოდნისმიერ) ეკონომიკურ პოლიტიკაზე ქვეყნის ორიენტაცია, მთელი სისრულით, უპირველესად პროფესიული განათლების სისტემაში ვლინდება. ამ სფეროს მარეგულირებელ კონცეპტუალურ და ნორმატიული დოკუმენტებში, ამგვარი შინაარსი სანთლით საძებნია: ,,საქართველოს კანონი პროფესიული განათლების შესახებ“, პირველი გვერდი: ,,კანონი სრულად თავსებადია განათლების რეფორმის ფუნდამენტურ პრინციპთან: განათლების სისტემის დეცენტრალიზაცია და საგანმანათლებლო დაწესებულებათა ავტონომიურობა …“ ჩვენი კომენტარი: დეცენტრალიზაცია, ავტონომიურობა რაიმე კონკრეტული სახელმწიფოებრივი მიზნის მიღწევის საშუალებაა მხოლოდ. პროფესიული განათლების მიზანი ყოველ კულტურულ ერში ქვეყნის კულტურულ-ეკონომიკური განვითარებისათვის აუცილებელ და საკმარის სპეციალისტ-პროფესიონალთა აღზრდაა. ეკონომიკურ ცხოვრებაში _ ქვეყნის კონკურენტუნარიანი ეკონომიკის შექმნაა. ეს მკაფიო ზეამოცანა დოკუმენტში ჩანაცვლებულია საქართველოში ევროპული განათლების დონის უახლოეს მომავალში მიღწევის (სატელევიზიო!) ფრაზეოლოგიით. ,,ზოგადი განათლების ეროვნული მიზნების“ დოკუმენტი, ამ თვალსაზრისით საბჭოურ წარმოდგენებსაც კი აჭარბებს. ინებეთ: ,,საქართველოს ზოგადი განათლების სისტემაში მიღებული გამოცდილების საფუძველზე მოზარდმა უნდა შეძლოს: … სწორად განსაზღვროს საკუთარი ქვეყნის სახელმწიფოებრივი, კულტურული, ეკონომიკური და პოლიტიკური ინტერესები … “.

ჩვენი კომენტარი: იმის ცოდნა, რაზედაც სახელმწიფო მოხელეთ, მასწავლებლებზე რომ არაფერი ვთქვათ, ბუნდოვანი წარმოდგენები აქვთ, მოზარდებს ვერ მოეთხოვებათ. ეს ნონსენსია!
ნათელია, რომ ევროკავშირის საინოვაციო განვითარების ლისაბონის სტრატეგია, სადღეისოდ არ წარმოადგენს საქართველოს ერთიანი პროფესიული საგანმანათლებლო სივრცის და პროფესიული განათლების გამჭოლი სისტემის მსაზღვრელს. ამგვარად გააზრებული (Deliberate Policy) პოლიტიკის არ არსებობის პირობებში, ,,საქართველოს პროფესიული განათლების კონცეფციის საფუძველი _ პროფესიული განათლების გამჭოლი სისტემის ჩამოყალიბება, რომელიც ეყდნობა UNESCO-ს გენერალური კონფერენციის მიერ 1997 წ. მიღებულ განათლების საერთაშორისო სტანდარტულ კლასიფიკაციას (International standard Classificaion of Education, ISCEG-97) და კოპენჰაგენის პროცესის რეკომენდაციებს” (იხ. კონცეფცია), მხოლოდ დეკლარაციად რჩება.

დასასრულ, შევნიშნავთ მხოლოდ, რომ კერძო პიროვნებათა ხელში დაგროვილი სიმდიდრის ქვეყნის საჭიროებებზე მიმართვის გონივრული მექანიზმების შექმნა _ საზოგადოებრივ სიკეთეთა გამრავლების სამსახურში ჩაყენება და არა ამ სიმდიდრის საეჭვო ოფშორულ ზონებში განთავსება, თანამედროვე მწარმოებლური ერების საზოგადოებრივი ცნობიერების დამახასიათებელი თვისებაა. ეკონომიკურად და კულტურულად დაწინაურებული ერები, თავიანთი ხანგძლივი განვითარების პროცესში, გარდაუვალ ფასეულობებზე ორიენტირებული საგანმანათლებლო სისტემის დაფუძნების შედეგად ჩამოყალიბდნენ.

გიორგი ბერუჩაშვილი

ანალიტიკა
«The Guardian»: „ პლანეტაზე მშვიდობის ბედი სასტიკი და დაუნდობელი პატრიარქების ხელშია, რომლებიც მომავალ თაობას მსოფლიო წესრიგის ნანგრევებს უტოვებენ“

„სწორედ იმ დროს, როცა მსოფლიოს უაღრესად ჭირდება ბრძენი უხუცესები, პლანეტაზე მშვიდობის ბედი სასტიკი და დაუნდობელი პატრიარქების ხელშია, რომლებიც მომავალ თაობას მსოფლიო წესრიგის ნანგრევებს უტოვებენ“ - ასეთი სათაური აქვს ბრიტანულ გაზეთ „გარდიანში“ (The Guardian) გამოქვეყნებულ სტატიას, რომლის ავტორია დევიდ ვან რეიბრუკი, ნობელის პრემიის ლაურეატი ფილოსოფიაში ნიდერლანდებიდან.

გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:

მოდით ერთ დელიკატურ საკითხზე მსჯელობას შევეცადოთ: ვისაუბროთ ასაკზე ისე, რომ ეიჯიზმში - ასაკობრივ დისკრიმინაციაში - არ გადავვარდეთ.

არასოდეს არ მომხდარა ისეთი პრეცედენტი პლანეტის თანამედროვე ისტორიაში, როგორიც დღეს არის: მსოფლიოში მშვიდობის ბედი ისეთი ადამიანების ხელშია, რომლებიც საკმაოდ ხანდაზმულები არიან. ვლადიმერ პუტინს და სი ძინპინს 72 წელი შეუსრულდათ, ნარენდრა მოდი - 74 წლისაა, ბენიამინ ნეთანიაჰუ - 75-ის, დონალდ ტრამპი - 79-ის, ალი ჰამენეი - 86-ის.

რასაკვირველია, მედიცინის განვითარების წყალობით, ადამიანები სულ უფრო მეტ ხანს ცოხლობენ და შეუძლიათ აქტიური ცხოვრებით იცხოვრონ, მაგრამ ამის მიუხედავად, დრეს ცვენ მოწმენი ვართ იმ პოლიტიკური ლიდერების რაოდენობის ზრდისა, რომლებიც ასაკის კვალობაზე სულ უფრო ამკაცრებენ საკუთარ ხელისუფლებას, ხშირად თავიანთი ახალგაზრდა კოლეგების ხარჯზე.

გასულ კვირაში ჰააგაში ნატოს ყოველწლიურ სამიტზე ალიანსის ლიდერები, ემანუელ მაკრონის და მეტე ფრედერიქსონის (ორივე 47-47 წლისაა), ჯორჯა მელონის (48 წლის), პედრო სანჩესის (53 წლის) ჩათვლით, იძულებულნი იყვნენ დათანხმებულიყვნენ დონალდ ტრამპის მოთხოვნას სამხედრო ბიუჯეტის გაზრდის შესახებ. ნატოს წევრი ქვეყნების მეთაურების საშუალო ასაკი 60 წელს შეადგენს: გერმანიის კანცლერი 69-ისაა, ხოლო თურქეთის პრეზიდენტი რეჯეფ ერდოღანი - 71 წლის.

ყველა დაეთანხმა სამხედრო ასიგნებათა 5%-იან ზრდას, თუმცა აშკარაა, რომ ეს ციფრო თვითნებურად არის დადგენილი - მისი განხილვა სერიოზული დებატებით არ მომხდარა არც ნატოში და არც წევრი ქვეყნების შიგნით. ამ დროს უფრო მეტად სამხედრო-პოლიტიკური რეალობას კი არ მიექცა ყურადღება, არამედ ჭირვეული ამერიკელი პატრიარქის პატივისცემას და მის აკვიატებულ მოთხოვნას. ნატოს გენერალური მდივანი მარკ რიუტე, რომელიც მხოლოდ 58 წლისაა, ისე შორს წავიდა აშშ-ის პრეზიდენტისადმი მოწიწებაში, რომ დონალდს „მამიკოთი“ (Daddy) მიმართა. ეს დიპლომატია არ არის. ეს მორჩილებაა.

თაობათა კონფლიქტი სხვა არენებზეც ხდება: უკრაინის 47 წლის პრეზიდენტი ვოლოდიმირ ზელენსკი უპირისპირდება მასზე ბევრად უფროსი ასაკის კოლეგას - რუსეთის 72 წლის პრეზიდენტ ვლადიმერ პუტინს. იმავე ასაკის მქონე სი ძინპინი მტრული თვალით უყურებს ტაივანის  პრეზიდენტს, რომელიც კომუნისტ ბელადზე 7 წლით უმცროსია. ბენიამინ ნეთანიაჰუ, რომლის წლოვანება საუკუნის სამ მეოთხედს შეადგენს, აუღელვებლად უყურებს ღაზას სექტორის განადგურებას, რომლის მოსახლეობის საშუალო ასაკი 18-20 წელია. ირანში 86 წლის ლიდერი მართავს ქვეყნის 80-მილიონიან მოსახლეობას, რომელთა საშუალო ასაკი 32 წელია. კამერუნელი 92 წლის პრეზიდენტი პოლ ბია 1982 წლიდან იმყოფება იმ ქვეყნის სათავეში, რომლის მცხოვრებლების საშუალო ასაკს 18 წელი შეადგენს, ხოლო სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა - 62 წელს.

რასაკვირველია, ჩვენ არ ვდგავართ გერონტოკრატიული შეთქმულების წინაშე. ჯერ-ჯერობით არც მოხუცი მოქმედი ლიდერების კლუბი არ არსებობს, რომლებიც მსოფლიოს ბატონობას სიცოცხლის ბოლომდე ესწრაფვიან... მაგრამ არის რაღაც შემაშფოთებელი იმაში, რომ  მშვიდობა ინგრევა სწორედ იმ ადამიანების მიერ, რომელთა ცხოვრება მეორე მსოფლიო ომის შემდომი არქიტექტურით განისაზღვრა. ალი ჰამენეი 6 წლისა იყო, როცა ჯერ გერმანიამ, შემდეგ კი იაპონიამ ხელი უსიტყვო კაპიტულაციას მოაწერეს.

დონალდ ტრამპი 1946 წელს დაიბადა, როცა გაერომ თავისი პირველი გენერალური ასამბლეის სხდომა ჩაატარა. ბენიამინ ნეთანიაჰუ  დაიბადა ისრაელის სახელმწიფოს შექმნიდან ერთი წლის შემდეგ. ნარენდრა მოდი დაიბადა 1950 წელს, როცა ინდოეთი საპარლამენტო რესპუბლიკად გამოცხადდა და ქვეყნის კონსტიტუცია მიიღეს. ვლადიმერ პუტინი ქვეყანას 1952 წლის ოქტომბერში მოევლინა, იოსებ სტალინის სიკვდილამდე რამდენიმე თვით ადრე. ამხანაგი სი ძინპინი - 1953 წლის ივნისში დაიბადა, სტალინის სიკვდილის შემდეგ. რეჯეფ ერდოღანი გაჩნდა 1954 წელს, თურქეთის ნატოში შესვლიდან ორი წლის შემდეგ. ყველა ჩამოთვლილი პირები ომისშემდგომი ეპოქის ბავშვები არიან და ახლა, როცა თავიანთი სიცოცხლის მიჯნას უახლოვდებიან, ისინი, როგორც ჩანს, მზად არიან იმ მსოფლიოს დასანგრევად, რომლებშიც თვითონ დაიბადნენ. ასთი მოქმედება შურისძიებას ჰგავს.

დიახ, საერთაშორისო წესრიგი, რომელიც თეორიულად გარკვეულ წესებს ემყარებოდა, პრაქტიკაში ყოველთვის არეულ-დარეული იყო, ვიდრე ეს ქაღალდზე ჩანდა. მაგრამ, ნებისმიერ შემთხვევაში რაღაც იდეალი არსებობდა, რომლის მიღწევას ყველა თავისებურად ცდილობდა. არსებობდა საერთო მორალური პრინციპები - დიახ, მყიფე, მაგრამ გულწრფელი, რომელიც იმ რწმენას ემყარებოდა, რომლის მიხედვით, კაცობრიობას აღარ უნდა გაემეორებინა მე-20 საუკუნის პირველი ნახევრის მხეცობები და რომ უმჯობესია უთანხმოებები დიალოგისა და დიპლომატიის მეშვეობით მოგვარდეს. დღეს ეს რწმენები აორთქლდა, გაქრა და უმეტესად იმ ადამიანთა გონებასა და სულში, რომლებისთვისაც ყველაზე ძვირფასი უნდა ყოფილიყო და რომელებიც სიკეთის რწმენას ყველაზე მეტად უნდა გაფრთხილებოდნენ.

დღეს უპრეცედენტო მომენტია. წინა მსოფლიო მართლწესრიგის არქიტექტორები - ადოლფ ჰიტლერი, ბენიტო მუსოლინი, იოსებ სტალინი და მაო ძედუნი სულ რაღაც 30-40 წლისანი იყვნენ, როცა ხელისუფლებაში მოვიდნენ. ახალმა თაობამ ახალი მსოფლიო ააშენა, მაგრამ წინა მართლწესრიგის შედეგებს შეეჯახნენ. დრეს ახალი მსოფლიოც ინგრევა იმ ძველი თაობის ადამიანების მიერ, რომლებიც ვერ იცოცხლებენ იმ დრომდე, რათა დაინახონ, როგორი ნანგრევები დარჩება მათი მოქმედებით.

ჩვენ შეიძლებოდა გვქონოდა იმის იმედი, რომ თაობა, რომელსაც ბედმა გაუღიმა და სიცოცხლის ხანგრძლივობა გაუგრძელდა, თავიანთი სიკვდილის შემდეგ სიკეთის, პტივისცემის და გლობალური პოზიტიური ხელმძღვანელობის მემკვიდრეობას დატოვებდა. ამის ნაცვლად ჩვენ მოწმენი ვართ ბოლო ათწლეულებში მომხდარი ყველაზე უარესი რეპრესიების, ძალადობის, გენოციდების, ეკოციდების და საერთაშორისო სამართლის მიმართ უპატივცემლო დამოკიდებულებისა, რომლებსაც ყველაზე მეტად ულმობელი 70-80 წლის მოხუცები სჩადიან და რომლებიც, როგორც ჩანს, უფრო მეტად იმით არიან დაინტერესებული, რომ თავი აარიდონ სამართლებრივ პასუხისმგებლობას, ვიდრე მშვიდობის შენარჩუნებაზე იზრუნონ.

მაგრამ ასე არ უნდა იყოს.

როცა ნელსონ მანდელამ 1999 წელს სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის პრეზიდენტის პოსტი დატოვა, მან ჩამოაყალიბა ორგანიზაცია „უხუცესები“, რომელიც ყოფილ მსოფლიო ლიდერებს აერთიანებდა. ისინი მუშაობდნენ მშვიდობის, სამართლიანობისა და ადამიანის უფლებების მხარდასაჭერად. დღეს, მოქმედებენ რა კონსენსუსის ტრადიციებით და წინა თაობების პოლიტიკოსთა საუკეთესო გამოცდილებით, „უხუცესების“ წევრები ითვლებიან იმის მაგალითად, თუ როგორ შეუძლიათ ასაკოვან ადამიანებს კაცობრიობას მოუტანონ მეტი სინათლე, გამოხატონ თანაზიარობა, იმოქმედონ სინდისით და არა მარტო გავლენითა და ძალით.

პრობლემა მოხუცებულობაში არ არის. პრობლემა იმაშია, თუ როგორი მიზნის მიღწევა სურთ მისი სარგებლობით და რას აძლევენ უპირატესობას. მსოფლიოს არ სურს ისეთი ახალი მოხუცი ძალოვანი პირები, რომლებსაც მმართველის საჭისა და ტახტის დატოვება არ სურთ. მსოფლიოსათვის უკეტესია ის მოხუცი ლიდერები, ის უხუცესები, რომლებიც მზად არიან კომპრომისებისათვის და ადამიანთა ენერგიის სასიკეთოდ წარმართვისათვის. ისინი, ვინც მემკვიდრეობაზე ფიქრობენ არა როგორც პირად დიდებაზე, არამედ როგორც მშვიდობაზე, რომელსაც ისინი თავიათი სიცოცხლის შემდეგ დატოვებენ. ჩვენს დროში გვჭირდება არა ბატონობა, არამედ სიბრძნის გამოვლენა. და ეს, საბოლოო ჯამში, არის ის, რაც მმართველს ლიდერისაგან განასხვავებს.

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.