,
„გასულ წელს უკრაინაში სამჯერ მეტი ადამიანი გარდაიცვალა, ვიდრე დაიბადა“, - ნათქვამია აშშ-ის ჟურნალის „ნიუსვიქის“ (Newsweek) მიერ გამოქვეყნებულ სტატიაში სათაურით „2024 წელს უკრაინაში სიკვდილიანობის დონემ შობადობის დონეს სამჯერ გადააჭარბა“ (ავტორი - ჯონ ჯექსონი), რომელშიც განხილულია უკრაინის დემოგრაფიული პრობლემები.
გთავაზობთ პუბლიკაციის შემოკლებულ ვარიანტს:
უკრაინის იუსტიციის სამინისტროს მონაცემებით, 2024 წელს უკრაინაში სიკვდილის 495 090 ფაქტი დარეგისტრირდა, რაც თითქმის სამჯერ მეტია ახალდაბადებულთა რაოდენობასთან შედარებით.
უწყების მონაცემებით, 2024 წელს უკრაინაში დაიბადა 176 679 ბავშვი. ეს ნიშნავს, რომ შობადობა, 2023 წელთან შედარებით, 5,7%-ით დაეცა.
რას მალავს ხელისუფლება: ცოცხლები და მკვდრები
მიმდინარე წელს ომი, რომელიც რუსეთმა უკრაინის წინააღმდეგ დაიწყო, სამწლიან ზღვარს გადალახავს. ზოგადად, ორივე დაპირისპირებულმა მხარემ მძიმე დანაკარგები განიცადა, თუმცა ზუსტი ციფრები დაჭრილებისა და დაღუპულების თაობაზე უცნობია - რუსეთის და უკრაინაც დანაკარგების ნამდვილ რაოდენობას მალავენ და სახელმწიფო საიდუმლოდ მიიჩნევენ.
უნდა ვიცოდეთ, რომ უკრაინის იუსტიციის სამინისტროს მონაცემები სიკვდილიანობისა და შობადობის თაობაზე ასახავენ სიტუაციას მხოლოდ ქვეყნის მთავრობის მიერ კონტროლირებულ ტერიტორიაზე. ანგარიშში ის სტატისტიკური მონაცემები, რომლებიც რუსების მიერ დაკავებულ ტერიტორიებს ეხება, არასრულია (მაგალითად, დონეცკის, ხერსონის და ზაპოროჟიეს ოლქებს), ხოლო ლუგანსკის ოლქისა და ყირიმის მონაცემები ანგარიშში საერთოდ არ არის.
იუსტიციის სამინისტროს გაცხადებული ციფრების თანახმად, 2024 წელს უკრაინაში 176 679 ბავშვი დაიბადა. შედარებისათვის: 2021 წელს, ომის დაწყების წინ, ქვეყანაში 273 772 ბავშვის დაბადება იქნა რეგისტრირებული.
ყველაზე მეტი ბავშვი 2024 წელს კიევში დაიბადა - 19 706, მეორე ადგილზეა ლვოვის ოლქი - 15 642, მესამეზე - დნეპროპეტროვსკის ოლქი, 14 029 ბავშვით.
ყველაზე ნაკლები ახალდაბადებული (434) დაფიქსირდა ხერსონის ოლქში. როგორც კიევის გაზეთ Kyiv Independent-შია განმარტებული, ხერსონის ოლქი ნაწილობრივ რუსეთის ჯარებს აქვთ დაკავებული, ხოლო ოლქის ის ტერიტორია, რომელსაც უკრაინა აკონტროლებს, მუდმივად დაბომბის ქვეშ არის. შესაბამისად, მოსახლეობა ცოტაა და ბავშვების გაჩენაზე ნაკლებად ფიქრობენ.
სიკვდილიანობა და ქორწინება უკრაინაში
გასულ წელს სიკვდილიანობის ყველაზე მაღალი დონე დნეპროპეტროვსკის ოლქში აღინიშნა - 53 268. მეორე ადგილზეა კიევი (35 528), მესამეზე - ხარკოვის ოლქი (34 883).
იუსტიციის სამინისტრომ ასევე გამოაქვეყნა ქორწინებების რაოდენობაც: 2024 წელს უკრაინაში 150 201 ქორწინება დაფიქსირდა, ხოლო განქორწინება - 141 800. ყველაზე მეტი წყვილი დაქორწინებულა კიევში (20 862), ამასთან დედაქალაქში ასევე დაფიქსირდა ყველაზე მეტი განქორწინებც - 4 407.
იუსტიციის სამინისტროს მიერ გაცხადებული ქორწინებისა და განქორწინებათა რაოდენობა მაინცდამაინც დიდად არ განსხვავდება ერთმანეთისაგან, მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ საზღვარგარეთ მყოფი უკრაინელების ოჯახური მდგომარეობა ხშირად ცნობილი არ არის, მონაცემები არაზუსტია.
ომის მიმდინარეობისას ყველაზე ნაკლები განქორწინება იყო 2022 წელს. სხვათა შორის იმავე წელს დაფიქსირდა ქორწინებათა ყველაზე მეტი რაოდენობა (222 900) და განქორწინებათა ყველაზე მცირე რიცხვი - 91 000.
ფსიქოლოგები ამას იმით ხსნიან, რომ ომის დაწყების გამო ადამიანები ქორწინებაში ხსნას ეძებდნენ, მარალი იყო ნდობისა და ურთიერთდახმარების ფაქტორი - მოსალოდნელი გაურკვეველი სიტუაციის გამო. მაგრამ ომის მეორე და მესამე წელს სიტუაციამ შეცვლა დაიწყო: განქორწინებების რაოდენობამ მოიმატა. რა თქმა უნდა, ამის მიზეზებიც არსებობს: ომით გამოწვეული საყოფაცხოვრებო პრობლემების გამწვავება, ფიზიკური ძალადობა ოჯახებში, მშობლების გავლენა („რა დროს ქორწინებაა, არავინ იცის, როდის დაიღუპება!“), ღალატი, მავნე ჩვევები და ა.შ. თუმცა, ამ დროს დიდი მნიშვნელობა აქვს ომით გამოწვეულ სტრესსაც, როცა ადამიანები წყობიდან იოლად გამოდიან და ემოციებს ვერ ი
„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.
ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...
ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.
ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.
„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...
ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.
რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.
ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.
მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.
თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.
