,
გერმანული რადიოს „დოიჩე ველეს“ („Deutsche Welle“ – „გერმანული ტალღა“) ვებ-საიტზე გამოქვეყნებულია სტატია სათაურით „კრემლი და დასავლური სანქციები: რომელი ქვეყნები ეხმარებიან რუსეთს“ (ავტორი - არტურ სელივანი). პუბლიკაციაში მოცემულია რუსეთის საგარეო ვაჭრობის მდგომარეობის ანალიზი, უკრაინასთან ომის დაწყების შემდგომ პერიოდში.
გთავაზობთ სტატიას შემოკლებით:
რუსეთ-უკრაინის ომის დაწყებიდან უკვე სამი წელი გავიდა. არაფერი ისე არ შეცვლილა მოსკოვისათვის, როგორც სავაჭრო ურთიერთობები შეიცვალა დანარჩენ მსოფლიოსთან. 2022 წლამდე რუსეთის ექსპორტის თითქმის ნახევარი ევროპულ ქვეყნებში მიდიოდა, ბელარუსია და უკრაინის ჩათვლით. ექსპორტის დიდ ნაწილს ენერგომატარებლები შეადგენდა, ძირითადად ნედლი ნავთობი და ბუნებრივი საწვავი გაზი.
დასავლეთიდან - აღმოსავლეთისაკენ
2023 წლის ბოლოს სურათი თითქმის მთლიანად შეიცვალა: რუსეთისათვის ყველაზე მნიშვნელოვანი ბაზრები გახდნენ ჩინეთი და ინდოეთი, რომლებზეც რუსეთის ექსპორტის თითქმის ნახევარი მოდის: ჩინეთზე - დაახლოებით 33%, ხოლო ინდოეთზე - თითქმის 17%. უკრაინაში შეჭრამდე, 2021 წელს ჩინეთის წილი შეადგენდა 15%-ზე ნაკლებს, ხოლო ინდოეთისა - 2%-ზე ნაკლებს.
2024 წელს ევროპულ ქვეყნებში რუსული ექსპორტის 14% იგზავნებოდა, ორი წლით ადრე კი 48%-ზე მეტი. თურქეთში რუსეთის ექსპორტი 2021 წლის 4,2%-დან 7,9%-მდე გაიზარდა 2024 წელს. ზომიერი ზრდა ფიქსირდება ყაზეხეთთან და უნგრეთთან, რომლებსაც რუსეთთან წლების განმავლობაში მჭიდრო ეკონომიკური კავშირები აქვთ.
„რუსეთი - ჩინეთის ვასალი“
შეიძლება ითქვას, რომ რუსეთ-უკრაინის ომის დაწყებიდან მოსკოვის ეკონომიკური ურთიერთობა ყველაზე რადიკალურად პეკინთან შეიცვალა - როგორც ვაჭრობის, ასევე გეოპოლიტიკური კუთხით. „რუსეთი უკვე ჩინეთის ვასალად გადაიქცა“, - განაცხადა „დოიჩე ველესთვის“ მიცემულ ინტერვიუში ელინა რიბაკოვა, ვაშინგტონში არსებული პეტერსონის საერთაშორისო ეკონომიკური ინსტიტუტის ეკონომისტი.
დასავლური სანქციების გამო მოსკოვი სულ უფრო მეტად ხდება დამოკიდებული პეკინზე მაღალტექნოლოგიური პროდუქციის იმპორტის სფეროში. „რუსეთი დიდი და რესურსებით მდიდარი ქვეყანაა, მაგრამ მას არ აქვს თვითუზრუნველყოფის შესაძლებლობა“, - ამბობს ჟოლტ დარვაში, ბრიუსელის მსოფლიო ეკონომიკის კვლევის ცენტრის Bruegel-ის თანამშრომელი, - ამიტომაც მოსკოვი იძულებულია ფართო მოხმარების პელექტრონული პროდუქცია საიდანღაც მიიღოს. მისი მიმწოდებელი სულ უფრო ხშირად ჩინეთი ხდება“.
თავის მხრივ, ელინა რიბაკოვა აზუსტებს, რომ ჩინეთი არამარტო აწოდებს რუსეთს თავის საკუთარი - ჩინური - წარმოების პრდუქციას, არამედ ეხმარება მას დასავლური საქონლის შეძენაშიც. განსაკუთრებით ეს ეხება „ორმაგი მოხმარების“ პროდუქციას, რომელიც გამოიყენება როგორც სამოქალაქო, ასევე სამხედრო მიზნით.
ჩინური პროდუქციის იმპორტმა რუსეთს ევროკავშირიდან იმპორტი მნიშვნელოვნად ჩაუნაცვლა - 2024 წლისათვის ჩინურმა ექსპორტმა რუსეთში თითქმის 105 მილიარდი ევრო შეადგინა. ექსპორტში დაახლოებით 40% სხვადასხვა დანადგარებზე და მაკომპლექტებელ დეტალებზე მოდის, 30% - მსუბუქ და სატვირთო ავტომობილებზე, ტრაქტორებზე და მათთვის სათადარიგო ნაწილებზე, 20% - პლასტმასისა და რეზინის ნაკეთობებზე, ტექსტილზე და ა.შ.
ახალი მრავალპოლუსიანი მსოფლიო
მიუხედავად იმისა, რომ მოსკოვმა ბოლო სამ წელიწადში სწრაფად მოახდინა ვაჭრობის ორიენტირების შეცვლა დასავლეთიდან აღმოსავლეთისაკენ, ექსპერტები არ თვლიან, რომ „რუსეთმა კარგი ცხოვრება დაიწყო“, ანუ მისი ეკონომიკური მდგომარეობა გაუმჯობესდა 2021 წელთან შედარებით. როგორც ჟოლტ დარვაში ამბობს, რუსეთის ეკონომიკა, რასაკვირველია, არ ჩამოიშლება, მას კიდევ ბევრი პრობლემის გადატანა შეუძლია, მაგრამ მოსკოვი ამჟამად ისეთ მაღალხარისხიან პროდუქციას ვეღარ იღებს, რასაც ადრე ევროკავშირიდან და საერთოდ, დასავლეთის ქვეყნებიდან იღებდა, რაც მის ეკონომიკურ მდგომარეობაზე ნეგატიურ გავლენას ახდენს“.
ელინა რიბაკოვას აზრით, რუსეთს, ეკონომიკური თვალსაზრისით, კრახი ნამდვილად არ ემუქრება, მისი საქმე ცუდად არ არის, რასაც ადრე ბევრი პროგნოზირებდა. კრემლის მიერ გეოეკონომიკურ საკვანძო სავაჭრო პარტნიორების შეცვლა ასევე ნიშნავს გეოპოლიტიკურ ცვლილებასაც - მრავალპოლუსიან მსოფლიო წესრიგზე გადასვლას.
„ეს ძალზე მოხერხებული გზაა ვლადიმერ პუტინისათვის, რომელიც მრავალპოლუსიანი წესრიგის დამკვიდრებას ცდილობს. რა თქმა უნდა, რუსეთი თავისი მიზნის მისაღწევად არაფერს მოერიდება, რომ დასავლეთს აჩვენოს - კრემლს შეუძლია ყველა სიტუაციაში გამოსავალი მონახოს... მაგრამ ასეთ გზას მეორე, ჩრდილოვანი მხარეც აქვს: ჩინეთზე დამოკიდებულება რუსეთს მოწყვლადს ხდის, პეკინი მოსკოვისათვის უმნიშვნელოვანესი სავაჭრო შლიუზი ხდება. რა თქმა უნდა, ჩინეთისთვისაც მნიშვნელოვანია რუსეთი, მაგრამ შეუცვლელი ნამდვილად არის“, - ამბობს ელინა რიბაკოვა.
„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.
ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...
ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.
ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.
„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...
ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.
რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.
ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.
მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.
თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.
