USD 2.7215
EUR 3.2155
RUB 3.4658
თბილისი
«Berner Zeitung» (შვეიცარია): „საქართველო სწრაფად ვითარდება... ავტორიტარული რეჟიმის მიმართულებით“ (ინტერვიუ ქართველ კულტუროლოგ რუსუდან თაბუკაშვილთან).
თარიღი:  306

შვეიცარიის ერთ-ერთ უდიდეს გაზეთ „ბერნერ ცაიუთუნგში“ («Berner Zeitung» - „ბერნის გაზეთი“) გამოქვეყნებულია ვრცელი ინტერვიუ ქართველ კულტუროლოგთან - რუსუდან თაბუკაშვილთან, სათაურით „საქართველო სწრაფად ვითარდება... ავტორიტარული რეჟიმის მიმართულებით“ (ესაუბრება ჟურნალისტი ბერჰარდ ოტი).

„მას შემდეგ, რაც საქართველოს მთავრობამ ქვეყნის ევროკავშირთან დაახლოების პროცესი შეაჩერა, თბილისის მთავარ ქუჩაზე საპროტესტო აქციები არ წყდება. თვითონ რუსუდან თაბუკაშვილი დემონსტრაციებში თითქმის არ მონაწილეობს, მაგრამ სამაგიეროდ მისი წინააღმდეგობა ხელისუფლების პოლიტიკის მიმართ წერილობითი ფორმით გამოიხატება. რუსუდან თაბუკაშვილი, მარკუს კელერთან ერთად, თანაავტორია გერმანულ ენაზე დაწერილი პიესისა სათაურით „ერთი განსაკუთრებული ქუჩა“, რომელიც ბერნის თეატრში 3 მაისიდან დაიდგმება. ნაწარმოებში გაკეთებულია პარალელები საბჭოურ-სტალინური 1930-იანი წლების რეჟიმისა და საქართველოს დღევანდელი რეჟიმის რეპრესიებს შორის. მმართველი პარტიის „ქართული ოცნების“ მთავრობა დღითიდღე ამკაცრებს კანონმდებლობას და რეპრესიებს. რადგანაც თვითონ კულტუროლოგი თბილისში ცხოვრობს, იგი რეპრესიები მხრივ სარისკო მდგომარეობაში იმყოფება“, - ნათქვამია ინტერვიუს შესავალში.

გთავაზობთ ამონარიდებს პუბლიკაციიდან:

- პიესაში „ერთი განსაკუთრებული ქუჩა“, რომლის თანაავტორი თქვენ ბრძანდებით, საქართველოს 1930-იან წლებსა და თანამედროვე პერიოდს შორის გარკვეული პარალელებია გავლებული. რატომ ფიქრობთ, რომ ამ თემამ შვეიცარიული საზოგადოება უნდა დაანტერესოს?

- რთული გლობალური მოვლენების დროს დემოკრატიასთან და ადამიანის უფლებებთან დაკავშირებული საკითხები რთულ სიტუაციაში აღმოჩნდნენ. პიესაში სწორედ ეს მდგომარეობაა ასახული საქართველოს ისტორიისა და დღევანდელი რეალობის ფონზე. ჩემს ქვეყანაში დემონსტრაციები თითქმის ყოველდღიურად ტარდება, რადგან მთავრობამ ევროკავშირთან მოლაპარაკებები გაყინა. შესაბამისად, არსებობს შეხების გარკვეული წერტილები შვეიცარიული აუდიტორიისთვის.

- პიესის გმირები საუბრობენ რუსეთთან დამოკიდებულებაზე, რომელიც უკრაინას თავს დაესხა...

- საქართველოში ადამიანები მუდმივი საფრთხის პირობებში ცხოვრობენ. რუსეთს ოკუპირებული აქვს ქვეყნის ტერიტორიის 20% - აფხაზეთისა და „სამხრეთ ოსეთის“ რეგიონები. რუსეთის არმიის ბაზები დედაქალაქ თბილისიდან 30 კილომეტრში მდებარეობენ. რუსი მესაზღვრეები ოკუპირებული ტერიტორიიდან ადმინისტრაციულ საზღვარს დროდადრო წინ სწევენ. ჩვენთან ასეთ მოქმედებას „მცოცავ ოკუპაციას“ უწოდებენ. ბევრ ქართულ ოჯახს თავისი კუთვნილი ბაღებისა და სახნავი მიწებით სარგებლობა არ შეუძლია. ვინც შეეცდება რუსების მიერ დადგენილი „საზღვრის“ დარღვევას, მას იჭერენ და ჯარიმებს ახდევინებენ.

- პიესაში საიდუმლო პოლიციის თანამშრომელი, რომელიც თავის ბავშვობის მეგობარს აპატიმრებს, ამბობს, რომ „სამწუხაროდ, იძულებული ვარ დავალება შევასრულო...“

- დიახ, მაგრამ ეს ფრაზა არ ნიშნავს ადამიანის მოქმედების გამართლებას. გასაგებია, რომ ტერორისტული რეჟიმის სპეცსამსახურები ხშირად თვითონ აღმოჩნდებიან ხოლმე რეჟიმის მსხვერპლნი, რადგან ისინი ბრძანებებს ასრულებენ, მაგრამ ეს თავის მართლების ერთგვარ მცდელობას წარმოადგენს. ასე თუ ჩავთვლით, მაშიმ რუსეთში უკრაინის წინააღმდეგ ომში დამნაშავე არავინ არ იქნება, ვლადიმერ პუტინის გარდა. ყველა თავის მართლებას დაიწყებს. ამ შემთხვევაში მთავარია ის, რომ თითოეულს აქვს არჩევანის გაკეთების უფლება და მან ეს უნდა გამოიყენოს.

- საქართველოს პრეზიდენტმა მიხეილ ყაველაშვილმა რამდენიმე თვის წინათ შვეიცარიის გაზეთ Neue Zürcher Zeitung-თან ინტერვიუში განაცხადა, რომ დასვლეთი საქართველოს მიერ [რუსეთის წინააღმდეგ] მეორე ფრონტის გახსნას ელოდებოდა კრემლის ჯარების უკრაინაში შეჭრის შემდეგ, მისმა პარტიამ კი ომი თავიდან აიცილა...

- ეს აბსურდია. საქართველოსთვის ასეთი მოთხოვნა არავის არ წაუყენებია. განა რამდენ დღეს გაუძლებდა საქართველო რუსეთთან ფრონტს? ერთი ან ორი დღე...

- 2008 წელს ხუთი დღე გაუძლო... თუმცა პრეზიდენტის პოზიციც, ალბათ, გარკვეულწილად გამართლებულია - საქართველოს არ სურს „უფროსი ძმის“ გაღიზიანება ევროკავშირთან და ნატოსთან ინტეგრაციით...

- მაგრამ ეს არ ნიშნავს იმას, რომ საქართველომ ყველაფერი ისე გააკეთოს, როგორც რუსეთს აწყობს.

- სხვათა შორის, შვეიცარიაც ლავირებდა მეორე მსოფლიო ომის დროს [ნაცისტური გერმანიის წინაშე]...

- შვეიცარია იმ დროს სულ სხვა სიტუაციაში იმყოფებოდა. შვეიცარიის ნეიტრალიტეტი ყველა მეომარი მხარისათვის მისაღები იყო. საქართველო კი კონტინენტის განაპირას მდებარეობს, ევროპასა და ავტოკრატულ მეზობლებს შორის მოქცეული. საქართველომ ევროპა აირჩია, დემოკრატია და ადამიანის უფლებები.

- იქნება თუ არა პიესა საქართველოს თეატრებში დადგმული?

- ის თეატრები, რომლებიც სახელმწიფოს მიერ ფინანსდებიან, ალბათ, სპექტაკლის დადგმაზე უარს იტყვიან. შესაძლოა მცირე თეატრებმა თანხმობა განაცხადონ, რაც ძალიან მინდა.

- რა რისკები და პასუხისმგებლობა ელოდებათ იმ თეატრების ხელმძღვანელებს, რომლებიც პიესის დადგმაზე დათანხმდებიან?

- ალბათ, საპყრობილეები ელოდებათ. მესმის, რომ პირადად მეც შეიძლება პრობლემები გამიჩნდეს. ამას წინათ ერთ-ერთი სახელმწიფო თეატრის ხელმძღვანელი თანამდებობიდან გაათავისუფლეს მომიტინგეთა მხარდაჭერის გამო. გარდა ამისა, სამსახურებიდან გაუშვეს ის სახელმწიფო მოსამსახურეები, რომლებმაც სოციალურ ქსელებში ხელისუფლების მიმართ კრიტიკული დამოკიდებულება გამოხატეს. საქართველო სწრაფად ვითარდება ავტორიტარული რეჟიმის მიმართულებით.

- შეეცდებით თუ არა პიესის ქართული ვერსიის შერბილებას თვითცენზურის გათვალისწინებით?

- არა. ან ყველაფერი, ან არაფერი. ფაქტებს და მოვლენებს თავისი სახელი უნდა ვუწოდოთ - ისეთი, როგორებიც ნამდვილად არიან.

(...)

- საქართველოს ხელმძღვანელი პოლიტიკოსებიდან ბევრი გერმანიაში სწავლობდა. თქვენც ბუნდესტაგში სტაჟიორი იყავით. როგორ მოხდა, რომ გერმანული გამოცდილებიდან განსხვავებული დასკვნები გააკეთეთ და სხვადასხვა მხარეს აღმოჩნდით?

- ეგ კითხვა მეც ხშირად მიჩნდება ხოლმე. დარწმუნებული ვარ, რომ მმართველ პარტიის გავლენიან პირებს სჯერათ, რასაც თვითონ ლაპარაკობენ. ვერ წარმომიდგენია, როგორ შეუძლიათ ფსიქიურად ჯანმრთელ ადამიანებს ყოველივე ამის ატანა.

(...)

- ევროპის სახელმწიფოებმა საქართველოს ხელმძღვანელების წინააღმდეგ სანქციები დააწესეს. კიდევ რისი გაკეთება შეუძლია ევროპას?

- ევროპამ უნდა გააცნობიეროს, რომ საქართველოს მთავრობა, ქართველი ხალხისაგან განსხვავებით, სხვა ადგილზე დგას. ევროპამ არ უნდა შეამციროს თავისი მხარდაჭერა ქართული ფონდების [არასამთავრობო ორგანიზაციების] მიმართ. ამერიკული სააგაენტოს - იუესაიდის“ დახურვამ საქმე იქამდე მიიყვანა, რომ ბევრი რეგიონული ორგანიზაცია უსახსროდ დარჩა და დახმარებას საჭიროებენ.

ანალიტიკა
«The Guardian»: „ პლანეტაზე მშვიდობის ბედი სასტიკი და დაუნდობელი პატრიარქების ხელშია, რომლებიც მომავალ თაობას მსოფლიო წესრიგის ნანგრევებს უტოვებენ“

„სწორედ იმ დროს, როცა მსოფლიოს უაღრესად ჭირდება ბრძენი უხუცესები, პლანეტაზე მშვიდობის ბედი სასტიკი და დაუნდობელი პატრიარქების ხელშია, რომლებიც მომავალ თაობას მსოფლიო წესრიგის ნანგრევებს უტოვებენ“ - ასეთი სათაური აქვს ბრიტანულ გაზეთ „გარდიანში“ (The Guardian) გამოქვეყნებულ სტატიას, რომლის ავტორია დევიდ ვან რეიბრუკი, ნობელის პრემიის ლაურეატი ფილოსოფიაში ნიდერლანდებიდან.

გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:

მოდით ერთ დელიკატურ საკითხზე მსჯელობას შევეცადოთ: ვისაუბროთ ასაკზე ისე, რომ ეიჯიზმში - ასაკობრივ დისკრიმინაციაში - არ გადავვარდეთ.

არასოდეს არ მომხდარა ისეთი პრეცედენტი პლანეტის თანამედროვე ისტორიაში, როგორიც დღეს არის: მსოფლიოში მშვიდობის ბედი ისეთი ადამიანების ხელშია, რომლებიც საკმაოდ ხანდაზმულები არიან. ვლადიმერ პუტინს და სი ძინპინს 72 წელი შეუსრულდათ, ნარენდრა მოდი - 74 წლისაა, ბენიამინ ნეთანიაჰუ - 75-ის, დონალდ ტრამპი - 79-ის, ალი ჰამენეი - 86-ის.

რასაკვირველია, მედიცინის განვითარების წყალობით, ადამიანები სულ უფრო მეტ ხანს ცოხლობენ და შეუძლიათ აქტიური ცხოვრებით იცხოვრონ, მაგრამ ამის მიუხედავად, დრეს ცვენ მოწმენი ვართ იმ პოლიტიკური ლიდერების რაოდენობის ზრდისა, რომლებიც ასაკის კვალობაზე სულ უფრო ამკაცრებენ საკუთარ ხელისუფლებას, ხშირად თავიანთი ახალგაზრდა კოლეგების ხარჯზე.

გასულ კვირაში ჰააგაში ნატოს ყოველწლიურ სამიტზე ალიანსის ლიდერები, ემანუელ მაკრონის და მეტე ფრედერიქსონის (ორივე 47-47 წლისაა), ჯორჯა მელონის (48 წლის), პედრო სანჩესის (53 წლის) ჩათვლით, იძულებულნი იყვნენ დათანხმებულიყვნენ დონალდ ტრამპის მოთხოვნას სამხედრო ბიუჯეტის გაზრდის შესახებ. ნატოს წევრი ქვეყნების მეთაურების საშუალო ასაკი 60 წელს შეადგენს: გერმანიის კანცლერი 69-ისაა, ხოლო თურქეთის პრეზიდენტი რეჯეფ ერდოღანი - 71 წლის.

ყველა დაეთანხმა სამხედრო ასიგნებათა 5%-იან ზრდას, თუმცა აშკარაა, რომ ეს ციფრო თვითნებურად არის დადგენილი - მისი განხილვა სერიოზული დებატებით არ მომხდარა არც ნატოში და არც წევრი ქვეყნების შიგნით. ამ დროს უფრო მეტად სამხედრო-პოლიტიკური რეალობას კი არ მიექცა ყურადღება, არამედ ჭირვეული ამერიკელი პატრიარქის პატივისცემას და მის აკვიატებულ მოთხოვნას. ნატოს გენერალური მდივანი მარკ რიუტე, რომელიც მხოლოდ 58 წლისაა, ისე შორს წავიდა აშშ-ის პრეზიდენტისადმი მოწიწებაში, რომ დონალდს „მამიკოთი“ (Daddy) მიმართა. ეს დიპლომატია არ არის. ეს მორჩილებაა.

თაობათა კონფლიქტი სხვა არენებზეც ხდება: უკრაინის 47 წლის პრეზიდენტი ვოლოდიმირ ზელენსკი უპირისპირდება მასზე ბევრად უფროსი ასაკის კოლეგას - რუსეთის 72 წლის პრეზიდენტ ვლადიმერ პუტინს. იმავე ასაკის მქონე სი ძინპინი მტრული თვალით უყურებს ტაივანის  პრეზიდენტს, რომელიც კომუნისტ ბელადზე 7 წლით უმცროსია. ბენიამინ ნეთანიაჰუ, რომლის წლოვანება საუკუნის სამ მეოთხედს შეადგენს, აუღელვებლად უყურებს ღაზას სექტორის განადგურებას, რომლის მოსახლეობის საშუალო ასაკი 18-20 წელია. ირანში 86 წლის ლიდერი მართავს ქვეყნის 80-მილიონიან მოსახლეობას, რომელთა საშუალო ასაკი 32 წელია. კამერუნელი 92 წლის პრეზიდენტი პოლ ბია 1982 წლიდან იმყოფება იმ ქვეყნის სათავეში, რომლის მცხოვრებლების საშუალო ასაკს 18 წელი შეადგენს, ხოლო სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა - 62 წელს.

რასაკვირველია, ჩვენ არ ვდგავართ გერონტოკრატიული შეთქმულების წინაშე. ჯერ-ჯერობით არც მოხუცი მოქმედი ლიდერების კლუბი არ არსებობს, რომლებიც მსოფლიოს ბატონობას სიცოცხლის ბოლომდე ესწრაფვიან... მაგრამ არის რაღაც შემაშფოთებელი იმაში, რომ  მშვიდობა ინგრევა სწორედ იმ ადამიანების მიერ, რომელთა ცხოვრება მეორე მსოფლიო ომის შემდომი არქიტექტურით განისაზღვრა. ალი ჰამენეი 6 წლისა იყო, როცა ჯერ გერმანიამ, შემდეგ კი იაპონიამ ხელი უსიტყვო კაპიტულაციას მოაწერეს.

დონალდ ტრამპი 1946 წელს დაიბადა, როცა გაერომ თავისი პირველი გენერალური ასამბლეის სხდომა ჩაატარა. ბენიამინ ნეთანიაჰუ  დაიბადა ისრაელის სახელმწიფოს შექმნიდან ერთი წლის შემდეგ. ნარენდრა მოდი დაიბადა 1950 წელს, როცა ინდოეთი საპარლამენტო რესპუბლიკად გამოცხადდა და ქვეყნის კონსტიტუცია მიიღეს. ვლადიმერ პუტინი ქვეყანას 1952 წლის ოქტომბერში მოევლინა, იოსებ სტალინის სიკვდილამდე რამდენიმე თვით ადრე. ამხანაგი სი ძინპინი - 1953 წლის ივნისში დაიბადა, სტალინის სიკვდილის შემდეგ. რეჯეფ ერდოღანი გაჩნდა 1954 წელს, თურქეთის ნატოში შესვლიდან ორი წლის შემდეგ. ყველა ჩამოთვლილი პირები ომისშემდგომი ეპოქის ბავშვები არიან და ახლა, როცა თავიანთი სიცოცხლის მიჯნას უახლოვდებიან, ისინი, როგორც ჩანს, მზად არიან იმ მსოფლიოს დასანგრევად, რომლებშიც თვითონ დაიბადნენ. ასთი მოქმედება შურისძიებას ჰგავს.

დიახ, საერთაშორისო წესრიგი, რომელიც თეორიულად გარკვეულ წესებს ემყარებოდა, პრაქტიკაში ყოველთვის არეულ-დარეული იყო, ვიდრე ეს ქაღალდზე ჩანდა. მაგრამ, ნებისმიერ შემთხვევაში რაღაც იდეალი არსებობდა, რომლის მიღწევას ყველა თავისებურად ცდილობდა. არსებობდა საერთო მორალური პრინციპები - დიახ, მყიფე, მაგრამ გულწრფელი, რომელიც იმ რწმენას ემყარებოდა, რომლის მიხედვით, კაცობრიობას აღარ უნდა გაემეორებინა მე-20 საუკუნის პირველი ნახევრის მხეცობები და რომ უმჯობესია უთანხმოებები დიალოგისა და დიპლომატიის მეშვეობით მოგვარდეს. დღეს ეს რწმენები აორთქლდა, გაქრა და უმეტესად იმ ადამიანთა გონებასა და სულში, რომლებისთვისაც ყველაზე ძვირფასი უნდა ყოფილიყო და რომელებიც სიკეთის რწმენას ყველაზე მეტად უნდა გაფრთხილებოდნენ.

დღეს უპრეცედენტო მომენტია. წინა მსოფლიო მართლწესრიგის არქიტექტორები - ადოლფ ჰიტლერი, ბენიტო მუსოლინი, იოსებ სტალინი და მაო ძედუნი სულ რაღაც 30-40 წლისანი იყვნენ, როცა ხელისუფლებაში მოვიდნენ. ახალმა თაობამ ახალი მსოფლიო ააშენა, მაგრამ წინა მართლწესრიგის შედეგებს შეეჯახნენ. დრეს ახალი მსოფლიოც ინგრევა იმ ძველი თაობის ადამიანების მიერ, რომლებიც ვერ იცოცხლებენ იმ დრომდე, რათა დაინახონ, როგორი ნანგრევები დარჩება მათი მოქმედებით.

ჩვენ შეიძლებოდა გვქონოდა იმის იმედი, რომ თაობა, რომელსაც ბედმა გაუღიმა და სიცოცხლის ხანგრძლივობა გაუგრძელდა, თავიანთი სიკვდილის შემდეგ სიკეთის, პტივისცემის და გლობალური პოზიტიური ხელმძღვანელობის მემკვიდრეობას დატოვებდა. ამის ნაცვლად ჩვენ მოწმენი ვართ ბოლო ათწლეულებში მომხდარი ყველაზე უარესი რეპრესიების, ძალადობის, გენოციდების, ეკოციდების და საერთაშორისო სამართლის მიმართ უპატივცემლო დამოკიდებულებისა, რომლებსაც ყველაზე მეტად ულმობელი 70-80 წლის მოხუცები სჩადიან და რომლებიც, როგორც ჩანს, უფრო მეტად იმით არიან დაინტერესებული, რომ თავი აარიდონ სამართლებრივ პასუხისმგებლობას, ვიდრე მშვიდობის შენარჩუნებაზე იზრუნონ.

მაგრამ ასე არ უნდა იყოს.

როცა ნელსონ მანდელამ 1999 წელს სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის პრეზიდენტის პოსტი დატოვა, მან ჩამოაყალიბა ორგანიზაცია „უხუცესები“, რომელიც ყოფილ მსოფლიო ლიდერებს აერთიანებდა. ისინი მუშაობდნენ მშვიდობის, სამართლიანობისა და ადამიანის უფლებების მხარდასაჭერად. დღეს, მოქმედებენ რა კონსენსუსის ტრადიციებით და წინა თაობების პოლიტიკოსთა საუკეთესო გამოცდილებით, „უხუცესების“ წევრები ითვლებიან იმის მაგალითად, თუ როგორ შეუძლიათ ასაკოვან ადამიანებს კაცობრიობას მოუტანონ მეტი სინათლე, გამოხატონ თანაზიარობა, იმოქმედონ სინდისით და არა მარტო გავლენითა და ძალით.

პრობლემა მოხუცებულობაში არ არის. პრობლემა იმაშია, თუ როგორი მიზნის მიღწევა სურთ მისი სარგებლობით და რას აძლევენ უპირატესობას. მსოფლიოს არ სურს ისეთი ახალი მოხუცი ძალოვანი პირები, რომლებსაც მმართველის საჭისა და ტახტის დატოვება არ სურთ. მსოფლიოსათვის უკეტესია ის მოხუცი ლიდერები, ის უხუცესები, რომლებიც მზად არიან კომპრომისებისათვის და ადამიანთა ენერგიის სასიკეთოდ წარმართვისათვის. ისინი, ვინც მემკვიდრეობაზე ფიქრობენ არა როგორც პირად დიდებაზე, არამედ როგორც მშვიდობაზე, რომელსაც ისინი თავიათი სიცოცხლის შემდეგ დატოვებენ. ჩვენს დროში გვჭირდება არა ბატონობა, არამედ სიბრძნის გამოვლენა. და ეს, საბოლოო ჯამში, არის ის, რაც მმართველს ლიდერისაგან განასხვავებს.

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.