USD 2.7384
EUR 2.8548
RUB 2.6619
თბილისი
«Der Tagesspiegel» (გერმანია): „უკრაინა - ევროკავშირის წევრი: ბრიუსელი ცრუ იმედებს ნერგავს?“
თარიღი:  292

გერმანულ გაზეთ „ტაგესშპიგელში“ (Der Tagesspiegel) გამოქვეყნებულია სტატია სათაურით „უკრაინა - ევროკავშირის წევრი: ბრიუსელი ცრუ იმედებს ნერგავს?“ (ავტორი - ანა ველერ-შეკი), რომელშიც კომენტირებულია ევროკომისიის მიერ განხილული საკითხი უკრაინის, მოლდოვასა და საქართველოს ევროპული პერსპექტივის თაობაზე.

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

მიმდინარე წლის ბოლომდე ევროპის საბჭოს განზრახული აქვს მიიღოს საბოლოო გადაწყვეტილება - უნდა გააგრძელოს თუ არა ბრიუსელმა კიევთან მოლაპარაკება ქვეყნის ევროკავშირში გაწევრიანებასთან დაკავშირებით. უკრაინას ეს გარემოება რაიმე სიკეთეს არ უმზადებს.

2022 წლის 24 თებერვლამდე ის ფაქტი, რომ უკრაინა ახლო მომავალში შეიძლებოდა  ევროკავშირის წევრი სახელმწიფო გამხდარიყო, აბსოლუტურად წარმოუდგენელი ჩანდა. დღეს კი ეს პერსპექტივა უეცრად ხელშესახები გახდა. ევროკავშირელი ჩინოვნიკების თქმით, რუსეთ-უკრაინის კონფლიქტმა, რომლის მიზანს, კრემლის გათვლით, უკრაინის ევროპისაგან ჩამოცილება წარმოადგენდა, პირიქით - უკრაინა და ევროკავშირის ერთმანეთს დაუახლოვა. რუსეთის ჯარების შეჭრის შემდეგ ოთხი თვეც არ იყო გასული, რომ უკრაინამ ევროკავშირის წევრობის კანდიდატის სტატუსი მიიღო.

უკრაინის მოსახლეობის 90%, ჩატარებული გამოკითხვების მიხედვით, მხარს უჭერს ევროკავშირში გაწევრიანებას. შედარებითვის: ათი წლის წინათ, მაიდნის დაწყების მომენტისათვის, ევროინტეგრაციის მხარდამჭერთა რაოდენობა მთელი მოსახლეობის მხოლოდ 50%-ს შეადგენდა.

დეკემბერი: გაურკვევლობის მომენტი

დეკემბერში ევროპის კავშირმა უნდა გადაწყვიტოს, დაიწყება თუ არა ოფიციალური მოლაპარაკება უკრაინის სრულუფლებიან წევრად მიღების თაობაზე. რუსეთის მოქმედების გათვალისწინებით, რომელიც ტერიტორიული ექსპანსიისაკენ არის მიმართული, ალბათ, აუცილებელია კრემლს სიგნალი გაეგზავნოს, რომ ამიერიდან უკრაინა მჭიდროდ არის დაკავშირებული ევროპასთან. მაგრამ იმავდროულად პრინციპულად მნიშვნელოვანია ის გარემოებაც, რომ უკრაინას რაიმე ფუჭი იმედები არ გაუჩნდეს: იმიტომ, რომ ამჟამად ევროპის კავშირი მზად არ არის უკრაინის მისაღებად და თვითონ კიევისთვისაც ამაზე ფიქრი ნაადრევია.

უკრაინა ამჟამად სისხლისმღვრელი ომის პირობებეში იმყოფება, რომელსაც დასასრული არ უჩანს. ასევე არ მოჩანს ჰორიზონტზე არც მისი გამარჯვების კონტურებიც და მზადყოფნა მოლაპარაკებისათვის, სამშვიდობო ხელშეკრულების დასადებად. მიმდინარე მომენტისათვის არავის არ შეუძლია იმის თქმა, თუ როგორი იქნება უკრაინის სახელმწიფო სამომავლოდ, როგორ შეიცვლება მისი პოლიტიკა. ნათელია, რომ კიევი დაკარგავს ტერიტორიების ნაწილს, მაგრამ კონკრეტულად რომელს და რა მოცულობით - ესეც გაურკვეველია. ასევე მწვავედ დგას საკითხი მოსახლეობის დანაკარგების თაობაზე: ყოველდღიურად ომს ასობით ადამიანის სიცოცხლე მიაქვს, მილიონობით უკრაინის მოქალაქე საზღვარგარეთ იმყოფება ლტოლვილის სტატუსით, რომელთა მნიშვნელოვანი ნაწილი სამშობლოში, ალბათ, აღარ დაბრუნდება. გარდა ამისა, უკრაინის ეკონომიკა თითქმის მთლიანად არის დანგრეული.

ამიტომაც აუცილებელია დასახული იყოს მხოლოდ რეალური მიზნები და ამოცანები და ისეთი დაპირებები იქნას მიცემული, რომლებიც ნებისმიერ სიტუაციაში იქნება შესრულებული, სანამ უკრაინა ევროკავშირში მიღებული არ იქნება.

ის ფაქტი, რომ უკრაინამ შეძლო წინააღმდეგობა გაეწია რუსეთის არმიისათვის და მისი წინსვლა შეეჩერებინა, პარალელურად კი გარკვვეული რეფორმებიც გაეტარებინა, მართლაც შთამბეჭდავია. მაგრამ ევროკავშირში გაწევრიანების პროცესი ძალიან რთულია. მთავრობა, რომელიც საომარ პირობებში იმყოფება, როცა ომის შედეგზეა დამოკიდებული - არც მეტი, არც ნაკლები - უკრაინის სახელმწიფოს ყოფნა-არყოფნა, არ ექნება იმის დრო და შესაძლებლობა, რომ მთელი ყურადღება გაწევრიანების პროცესზე  გადაიტანოს - ისე, როგორც ეს მშვიდობიან დროს ხდება. გაწევრიანების პროცესმა პრიორიტეტები არ უნდა შეცვალოს: მთავარი კიევისათვის რუსეთისადმი წინააღმდეგობა და უკრაინაში მშვიდობის დამყარება უნდა იყოს.

არავინ მზად არ არის მისაღებად

მაგრამ საქმე მხოლოდ უკრაინაში არ არის - დღეს გაფართოებისათვის თვითონ ევროკავშირიც მზად არ არის. თუ ბრიუსელს საკუთავი თავის სრული პარალიზება და დასუსტება არ სურს, მაშინ შიდა რეფორმების ჩაუტარებლად წევრების რაოდენობა არ გაზარდოს. ევროკავშირის წევრებს შორის დიალოგი ევროპული ინსტიტუციების შიდასტრუქტურული გარდაქმნების მიზნით დიდი ხანია უშედეგოდ ჭიანურდება. დღეს უკრაინის მიღების საკითხმა ამ პროცესს ახალი სტიმული და იმპულსი უნდა მისცეს.

ამჟამად ევროკავშირის წევრ-ქვეყნებისათვის ძნელია გარდაქმნა-რეფორმების ისეთი  კომპრომისული ვარიანტის წარმოდგენა, რომელიც ყველა დაინტერესებულ პოლიტიკურ მოთამაშეს აწყობს. არის თუ არა აუცილებელი კონსენსუსის პრინციპის გაუქმება? როგორი სახით უნდა იქნას გადანაწილებული ფუნქციები და უფლება-მოვალეობები ცენტრს - ბრიუსელს - და ევროკავშირის წევრ-ქვეყნებს შორის? აღსანიშნავია, რომ ის საკითხებიც კი, რომებიც თითქოსდა დიდი ხნის არის მოგვარებული დიალოგისა და ხელშეკრულებების დადებით - მაგალითად, ბრიუსელის დავა უნგრეთთან და პოლონეთთან კანონის უზენაესობის შესახებ, ისინიც კი ისევ სადაო და საკამათო ხდებიან.

დიახ, დღეს უკრაინელ ხალხს მხარდაჭერა უნდა ვაჩვენოთ და იმედი უნდა მივცეთ. ბევრი სამართლიანად თვლის, რომ უკრაინელები არამარტო საკუთარი ქვეყნისთვის იბრძვიან, არამედ ევროპის საერთო მომავლისთვისაც. მაგრამ ისევ უნდა გავიმეოროთ: ეს იმედები რეალური მიზნების და ვალდებულებების მტკიცე ფუნდამენტზე უნდა იყვნენ დამყარებული, რომლებიც აუცილებლად უნდა შესრულდეს.

ჩრდ.მაკედონიის მაგალითი: 17-წლიანი კანდიდატობა

არ უნდა განმეორდეს, მაგალითად, ისეთი კანდიდატობის სიტუაცია, როგორი სტატუსიც ჩრდილოეთ მაკედონიას აქვს. ეს ქვეყანა უკვე 17 წელი „მოლოდინის რეჟიმში“ იმყოფება. დასავლეთ ბალკანეთში არსებული სიტუაციის ანალიზი გვაჩვენებს, თუ რა შედეგები შეიძლება მოიტანოს ასეთმა ლოდინმა - უკმაყოფილება და უნდობლობა ევროსტრუქტურებისადმი და საერთოდ, ევროპის მიმართ. ევროკავშირისთვის უკრაინის მოსახლეობის განწყობის ცვლილება მიუღებელი უნდა იყოს, თანაც ომის პირობებში.

ევროკავშიის წევრობის პერსპექტივა უკრაინისათვის მნიშვნელოვანი სიგნალია, მაგრამ სანამ ომი მიმდინარეობს, გაწევრიანება არ მოხდება. უპირვლესად ჩვენ კიევს ხელი უნდა შევუწყოთ და ისეთ მდგომარეობამდე მივიყვანოთ, როცა ის რუსეთზე გამარჯვებას შეძლებს. ამისთვის აუცილებელია ევროკავშირის მხრიდან მუდმივი და უწყვეტი დახმარების გაწევა. იმ დროს, როცა აშშ-ში უკრაინისათვის დახმარების საკითხში გარკვეული ყოყმანი და ნეგატიური განწყობები შეინიშნება, მაშინ დახმარება ევროკავშირმა უნდა გაუწიოს - საიმედო და ყოველმხრივი დახმარება. ეს ყველაფერი რაც შეიძლება სწრაფად უნდა გაკეთდეს.

წყარო: https://www.tagesspiegel.de

მოამზადა სიმონ კილაძემ

ანალიტიკა
«The Washington Post» (აშშ): „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“

ამერიკული გაზეთი „ვაშინგტონ პოსტი“ (The Washington Post) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“ (ავტორი - მარია ილიუშინა), რომელშიც განხილულია არჩევნებისშემდგომი სიტუაცია საქართველოში.

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

(...) ქართველთა უმრავლესობა - გამოკითხვების მიხედვით, 80%-ზე მეტი - მხარს უჭერს ქვეყნის ევროპულ ორიენტაციას და მოსკოვის მიმართ მაინცდამაინც განსაკუთრებულ სიყვარულს არ ამჟღავნებს, ოპოზიცია კი ცდილობს ხმის მიცემის შედეგები წარმოადგინოს როგორც არჩევანი ევროკავშირსა და რუსეთს შორის.

მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ ორ ქვეყანას შორის 2008 წლის აგვისტორში მომხდარი ხანმოკლე ომის შედეგად საქართველოს ტერიტორიის 20% დე-ფაქტოდ რუსეთის კონტროლის ქვეშ იმყოფება, მოსკოვის სამხერო ძლიერების ჩრდილი სულ უფრო შესამჩნევი ხდება. შესაბამისად, „ქართულმა ოცნებამ“ ამომრჩევლებს უფრო რადიკალური დილემა შესთავაზა: არჩევანი მშვიდობასა და ომს შორის.

მმართველი პარტიის „რუსეთის მხარეს შებრუნება“ შედარებით ახალ მოვლენას წარმოადგენს. 2012 წელს, როცა „ქართული ოცნება“ ხელისუფლებაში მოვიდა, მნიშვნელოვან საგარეოპოლიტიკურ წარმატებას მიაღწია - სწრაფად დაუახლოვდა ევროკავშირს მასში გაწევრიანების სურვილით, მაგრამ რუსეთ-უკრაინის ომის დაწყების კვალობაზე პარტიამ რუსეთის ორბიტისაკენ გადაუხვია. მთავრობამ ევროპა და ადგილობრივი ოპოზიცია წარმოადგინა „ომის გლობალური პარტიად“, რომელსაც სურს საქართველო მოსკოვთან ომში ჩაითრიოს და კრემლთან დაპირისპირების ინსტრუმენტად გამოიყენოს

ამჟამად „ქართული ოცნება““ ოფიციალურად პრორუსულ პარტიას არ წარმოადგენს, მაგრამ ხშირად მისი პრაქტიკული მოქმედება საერთო პრორუსულ ჩარჩოებში ჯდება. 

ევროპული გზიდან გადახვევის პოლიტიკის ცენტრში მოჩანს „ქართული ოცნების“ დამაარსებელი ბიძინა ივანიშვილი - მილიარდერი, ყოფილი პრემიერ-მინისტრი, რომელიც ბოლო ათწლეულში წავიდა ქართული პოლიტიკიდან, მაგრამ იმავდროულად გავლენიან ადამიანად რჩებოდა. ბიძინა ივანიშვილი რუსეთში ყოფნის დროს გამდიდრდა, 1990-იან წლებში და როგორც მისი კრიტიკოსები ამბობენ,  მისი რიტორიკა და პოლიტიკური მრწამსი რუსეთის ლიდერის პოზიციას უთავსდება.

რუსეთის არმიის უკრაინაში შეჭრის დაწყებიდან პურველ ეტაპზე საქართველომ უკრაინას მხარი დაუჭირა. თბილისში დღესაც ბევრი უკრაინული დროშა ფრიალებს, მაგრამ მთავრობა თავს იკავებს რუსეთის გადაჭარბებული კრიტიკისაგან და ერიდება ანტირუსული სანქციების რეალიზებას.

„ჩვენ, როგორც ქვეყნის მმართველმა პარტიამ, მთავრობამ, ყველაფერი გავაკეთეთ უკრაინისა და უკრაინელი ხალხის მხარდასაჭერად“, - განაცხადა „ვაშინგტონ პოსტთან“ საუბარში „ქართული ოცნების“ თავმჯდომარის მოადგილემ არჩილ თალაკვაძემ, მაგრამ, მისი თქმით, დასავლეთის ოფიციალურმა პირებმა რუსეთ-უკრაინის ომში საქართველოს ჩათრევა მოისურვეს: „ჩვენ ჩავთვალეთ, რომ ასეთი პოლიტიკა საქართველოსათვის ძალზე სარისკო და გაუმართლებელი იქნებოდა“.

„ქართულმა ოცნებამ“ წინასაარჩევნო კამპანიის დროს აქტიურად ისარგებლა უკრაინის ომით და ამომრჩევლებს პლაკატების სერია შესთავაზა, რომლებზე გამოსახულია ერთი მხრივ, ომით დანგრეული უკრაინის ქალაქები და სოფლები, მეორე მხრივ - აღმშენებლობის პროცესში მყოფი საქართველო. ასეთმა პროპაგანდამ თავისი გამოძახილი ჰპოვა რუსეთთან ომგადატანილ საქართველოს მოსახლეობაში, განსაკუთრებით სოფლებში, ოკუპირებულ რეგიონებთან ახლოს, მხარეთა დამაშორიშორებელ ე.წ. სადემარკაციო ხაზის გასწვრივ.

როგორ ავიცილოთ თავიდან ომი

ქართველებს კარგად ახსოვთ 2008 წლის აგვისტოს ომი. ჭორვილისაკენ - ბიძინა ივანიშვილის მშობლიური სოფლისაკენ მიმავალი გზა, რომელიც კავკასიის ქედის სამხრეთ კალთებზე მდებარეობს, სწორედ რუსეთის მიერ ოკუპირებული რეგიონის - სამხრეთ ოსეთთან ახლოს გადის, სულ რაღაც ორიოდე კილომეტრში, სადემარკაციო ხაზთან.

ჭორვილაში ბიძინა ივანიშვილს თითქმის ეროვნულ გმირად თვლიან - მდიდარ ადამიანად, რომელიც თანასოფლელებს ყოველმხრივ ეხმარებოდა - სახლებისა თუ გზების მშენებლობაში, ჯანდაცვასა თუ კომუნალური გადასახადების გადახდაში, სანამ მან სახელმწიფო თანამდებობა - ქვეყნის პრემიერ-მინისტრის პოსტი არ დაიკავა.

„მე ომის მოწინააღმდეგ ვარ. დარწმუნებული ვარ, რომ „ქართული ოცნება“ მსვიდობას შეინარჩუნებს. არ გვსურს, რომ რომელიმე ქვეყანა საქართველოს მტერი იყოს და არც ის გვინდა, რომ საქართველოს იყოს სხვა ქვეყნის მტერი“, - ამბობს გიორგი გურძენიძე, სკოლის დირექტორი, რომელსაც ახსოვს, თუ როგორ ხმაურით დაფრინავდნენ სოფლის თავზე, ცაში რუსული თვითმფრინავები 2008 წელს.

„ქართული ოცნება“ აქტიურად უჭერს მხარს ბიძინა ივანიშვილის პოლიტიკური კურსის ორ ძირითად მომენტს - მშვიდობას ნეიტრალიტეტის გზით და ქართული ტრადიციული ფასეულობების დაცვას. „ქართული ოცნების“ მტკიცებით, მისი სტრატეგიული მიზანი არ შეცვლილა - ევროინტეგრაცია ძალაში რჩება, რომლის რეალიზებას 2030 წლისათვის არის დაგეგმილი: საქართველო ევროკავშირის წევრი გახდება „ღირსეულად“ და ტრადიციული ეროვნული ფასეულობების დაცვით.

„რა თქმა უნდა, მსურს ევროკავშირის წევრი ვიყოთ, მაგრამ ჩვენ ჩვენი წინაპრების ღირსებაც და მემკვიდრეობაც უნდა დავიცვათ. ქალი ქალი უნდა იყოს, კაცი კი - კაცი“, - ამბობს ჭორვილელი მამია მაჭავარიანი.

ქართველთა ღირსება კი დაცული იქნება ორი კანონით, რომლებმაც, პრაქტიკულად, ევროკავშირში საქართველოს პოტენციური წევრობის პროცესი შეაჩერეს - იმიტომ, რომ მათი დებულებები ევროპული ბლოკის სტანდარტებს ეწინააღმდეგება. ეს კანონებია „ოჯახური ფასეულობებისა და არასრულწლოვანების დაცვის, ასევე უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ, რომლებიც, როგორც ოპოზიცია აცხადებს, რუსული სამართლებრივი აქტების ასლებს წარმოადგენენ.

ევროპა შორეული ხდება?!

საქართველოს დედაქალაქის მცხოვრებთა ნაწილი შეშფოთებულია, რომ ქვეყნის შანსი ევროკავშირის წევრობაზე მცირდება. „არჩევნებში „ქართული ოცნების“ გამარჯვება სხვა არაფერია, თუ არა ხელისუფლების უზურპაცია“, - ამბობს 38 წლის გიორგი, რომელიც გვარს არ ასახელებს, ვაითუ დევნა დაუწყონ, - „ჩვენ ევროკავშირთან ინტეგრაცია უნდა გავაღრმავოთ. რუსეთთან დაახლოებას კი არცერთი ნორმალური ქვეყანა არ ცდილობს. პრორუსუსლი ორიენტაცია თვითმკვლელობას ნიშნავს, რადგან მოსკოვი არანაირი შეთანხმების პირობებს არ იცავს“.

ოპოზიცია მწვავედ აკრიტიკებს „ქართული ოცნების“ ომის წინააღმდეგ მიმართულ კურსს და მას პროპაგანდისტულს უწოდებს, ზოგიერთები კი თვლიან, რომ მმართველ პარტიის მხრიდან ამგვარი ლოზუნგების წარმოჩენა ხელისუფლებაში დარჩენასა და ერთპარტიული მმართველი სისტემის შენარჩუნებას ემსახურება.

პარტია „საქართველოსათვის“ ლიდერის გიორგი გახარიას განცხადებით, ბიძინა ივანიშვილისა და „ქართული ოცნების“ პოლიტიკაში მომხდარი ცვლილებები - პრორუსული გადახრები - იმითაა გამოწვეული, რომ ევროკავშირში გაწევრიანება ხელისუფლების როტაციას ნიშნავს: „მისი მთავარია მიზანია ხელისუფლების შენარჩუნება. იგი ხედავს, რომ ევროპული დემოკრატია ხელისუფლების არჩევნების გზით შეცვლას ითვალისწინებს“.

მაგრამ არჩევნების შედეგების წინააღმდეგ მიმდინარე საპროტესტო აქციები ისეთივე ძლიერი და ფართო არ არის, როგორიც გაზაფხულზე მიმდინარეობდა ზემოთ ხსენებული კანონების მიღების დროს. ეს ნიშნავს, რომ ოპოზიცია გამოფიტულია. მათ ვერც დასავლეთი ვერ უწევს სათანადო დახმარებას. ბრიუსელს შეუძლია გარკვეული ზეწოლა მოახდინოს „ქართულ ოცნებაზე“, მაგრამ ევროპელი ჩინოვნიკების რეაქცია აწონილ-დაწონილია: დამკვირვებლებმა ნამდვილად დააფიქსირეს დარღვევები, მაგრამ მათ თავი შეიკავეს იმის განცხადებაზე, რომ არჩევნები გაყალბდა და ხმები მოპარულია.

არჩევნებში მომხდარი ყველა დარღვევის დეტალურად გამოკვლევა დროს მოითხოვს - კვირეებს და შეიძლება თვეებსაც, თანაც საკმაოდ რთულია მათი დამტკიცება-დადასტურება. „ჩვენ ახლა ისეთ სიტუაციასთან გვაქვს საქმე, როცა დასავლეთს არ სურს ხისტი ნაბიჯები გადადგას საკმარისი მტკიცებულებების გარეშე, ოპოზიციას კი საკმარისი მტკიცებულებები არ აქვს“, - ამბობს ჯონ დიპირო საერთაშორისო რესპუბლიკური ინსტიტუტიდან.

ბიძინა ივანიშვილი აშკარად იმაზე დებს თავის ფსონს, რომ ევროპა საქართველოსადმი ინტერესს დაკარგავს. ჯერ კიდევ ზაფხულში იგი აცხადებდა, რომ აშშ-ის საპრეზიდენტო არჩევნებში დონალდ ტრამპის გამარჯვება რუსეთ-უკრაინის ომს დაასრულებს. „ჩვენ მაქსიმუმ ერთი წელი გვაქვს, რომ ეს ყველაფერი მოვითმინოთ, შემდეგ კი [დასავლეთის] გლობალური და რეგიონული ინტერესები შეიცვლება, მათთან ერთად კი შეიცვლება ინტერესები საქართველოს მიმართაც“, - ამბობდა ბიძინა ივანიშვილი, - ომის დასრულებასთან ერთად კი ყველა გაუგებრობა ევროპასთან და ამერიკასთან გაქრება“.

წყარო: https://www.washingtonpost.com/world/2024/11/21/georgia-russia-elections-influence/

 

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.