USD 2.7215
EUR 3.2155
RUB 3.4658
თბილისი
«Süddeutsche Zeitung»: „კავკასიის პატარა მხარე, რომელიც მფარველ რუსეთს თავნებობით აღიზიანებს /აფხაზეთი - საქართველოს ნაწილი, რომელსაც თბილისი ვერ აკონტროლებს“
თარიღი:  656

გერმანული „ზიუდდოიჩე ცაიტუნგი“ (Süddeutsche Zeitung – „სამხრეთგერმანული გაზეთი“ - ბავარიის მთავარი ბეჭდვითი გამოცემა, რედაქცია მიუნხენში) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „კავკასიის პატარა მხარე, რომელიც მფარველ რუსეთს თავნებობით აღიზიანებს // აფხაზეთი - საქართველოს ნაწილი, რომელსაც თბილისი ვერ აკონტროლებს“ (ავტორი - ფრენკ ნინჰეისენი).

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

საქართველოს სეპარატისტული რეგიონის - აფხაზეთის დედაქალაქ სოხუმში, ანტისამთავრობო გამოსვლები თითქმის დასრულდა: გადადგა პრეზიდენტი ასლან ბჟანია, რომელმაც მოსკოვთან ისეთი ხელშეკრულება გააფორმა, რომელიც ადგილობრივ ოპოზიციურად განწყობილ აფხაზებს არ მოეწონათ. შეიქმნა შთაბეჭდილება, რომ პატარა და უღონო აფხაზეთი დიდ და ძლიერ რუსეთს თავის ნებაზე ათამაშებს.

აფხაზეთის ბრწყინვალება და სიღატაკე

აფხაზეთის მოსახლეობა მხოლოდ 250 ათასს მცხოვრებს წარმოადგენს, მდებარეობს შავი ზღვის ნაპირზე და საერთაშორისო სამართლის თანახმად, საქართველოს შემადგენლობაში განიხილება. თუმცა, ფაქტია, რომ თბილისი უკვე რამდენიმე ათეული წელიწადია, რომ რეგიონს ვერ აკონტროლებს. აფხაზეთს საბჭოთა საქართველოს შემადგენლობაში ტურისტული მხარის სახელი ჰქონდა გავარდნილი, იქ იყო საბჭოთა ლიდერების დასასვენებელი რეზიდენციები... საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ, 1990-იანი წლებიდან სოხუმს რუსეთი მფარველობდა, ხოლო 2008 წლის აგვისტოში, რუსეთთან ომის შემდეგ, საქართველოს მთავრობამ მთლიანად დაკარგა კონტროლი აფხაზეთის მიმართ, რომლის „დამოუკიდებლობა“, რუსეთის გარდა, მსოფლიოს მხოლოდ ოთხმა სახელმწიფომ აღიარა.

აფხაზეთი თითქოსდა დამოუკიდებელია, მაგრამ, როგორც იტყვიან ხოლმე, რუსეთს ხელებში შეჰყურებს და მოსკოვის ნაწყალობევით იკვებება - თვითმარქვია რესპუბლიკა სამხედრო-პოლიტიკური და სოციალურ-ეკონომიკური თვალსაზრისით, მთალიანად  რუსეთის კმაყოფაზე იმყოფება: აფახები რუსეთის მოქალაქეობაც აქვთ, ადგილობრივი ჩინოვნიკები ხელფასს კრემლის მიერ გადარიცხული ფულით იღებენ (რუსული რუბლებით), რუსეთია პასუხისმგებელი და გარანტორი აფხაზეთის ელექტროენერგიით უზრუნველყოფაზე, აფხაზთა უსაფრთხოებაზე (სამხედრო ბაზის სახით)... და ამ დროს, როცა აფხაზეთს რუსეთის გარეშე არსებობა არ შეუძლია, აფხაზები წინააღმდეგნი არიან რუსეთთან დადებული ხელშეკრულების რატიფიკაციისა... რომელიც ყელში ძვალივით აქვთ გაჩხერილი.

საქმე შემდეგშია: ოქტომბერში აფხაზეთის პრეზიდენტმა ასლან ბჟანიამ მოსკოვში ხელი მოაწერა ხელშეკრულებას, რომლის მიხედვით, აფხაზეთში ჩადებული რუსული ინვესტიციები ძალიან მომგებიანი იქნება. ინვესტორები საბაჟო მოსაკრებლებისაგან და გადასახადებისაგან 8 წლის განმავლობაში გათავისუფლებულები იქნებიან. მათ უპირატესობა მიეცემათ ენერგიით უზრუნველუყოფაშიც. ერთი შეხედვით, თითქოსდა ყველაფერი წაღმა მიდიოდა, მაგრამ, როგორც კი პარლამენტში დოკუმენტის რატიფიკაციის პროცესი დაიწყო, მოვლენები უკუღმა დატრიალდა...

ბევრი აფხაზი მოსკოვში ხელმოწერილ დოკუმენტში საფრთხეს ხედავს - მათი აზრით, ადგილობრივი აფხაზი ბიზნესმენები რუს კოლეგებთან კონკურენციას ვერ გაუძლებენ, მამა-პაპური მიწები გაიყიდება და, საერთოდ, ცხოვრება გაძვირდება. მოკლე, ოპოზიციის მოწოდებებიტ გულმოცემულმა აფხაზები პარლამენტში შეცვივდნენ და მოღალატე“ ასლან ბჟანიას გადადგომა მოითხოვეს. სიტუაცია იმდენად გამძაფრდა, რომ მოსკოვმა რუს ტურისტებს აფხაზეთში ჩასვლისაგან თავშეკავებისაკენ მოუწოდა.

რომანტიკა: პალმები, ზღვა და სუბტროპიკები...

აფხაზეთი ღარიბი რეგიონია, თუმცა მას საოცარი ბუნებრივი მთიანი ლანდშაფტი აქვს, კლიმატი სუბტროპიკულია, რაც ტურიზმის განვითარების შესაძლებლობას იძლევა. მას შემდეგ, რაც აფხაზეთი დაკარგა, საქართველო ალტერნატიულ ტურისტულ რეგიონს - აჭარას ავითარებს. თუ საბჭოთა სისტემის დროს სოხუმი იყო ქართული ტურიზმის ცენტრი, ახლა ბათუმი გახდა - საქართველომ აჭარის ადგილობრივი ინფრასტრუქტურა მიმზიდველ კურორტად გადააქცია. თუმცა საქართველოს გზებზე ძველებურად დგას მაჩვენებლები - „სოხუმამდე ...  კილომეტრია“, რაც იმაზე მიუთითებს, რომ თბილისი ტერიტორიას არ თმობს - იმ შემთხვევაშიც კი, როცა მას ვერ აკონტროლებს.

უკრაინასთან ომის შედეგად სოხუმი რუსი ტურისტებისათვის უფრო სასურველი გახდა - უვიზო მიმოსვლით და იაფფფასიანი დასვენებით. ზოგიერთი მონაცემების მიხედვით, რუსეთში რუსი მოქალაქეებისათვის აფხაზეთი საკმაოდ ფართო პოპულარობით სარგებლობს და რეიტინგით, თურქეთის შემდეგ, მეორე ადგილი უკავია. რუსეთში აფხაზეთი ცალკე საკურორტო ქვეყნად განიხილება: 2024 წლის დასასრულისათვის, როგორც მოსალოდნელია, აფხაზეთში ორგანიზებული რუსი დამსვენებლების რაოდენობა 1,7 მილიონს გადააჭარბებს.

აფხაზური გადადგომები: ტრადიციული სპეციფიკა

ტურიზმით მიღებული შემოსავლები და კრემლის მიერ გადარიცხული დოტაციები რიგითი აფხაზებისათვის უხილავია და ადგილობრივი ელიტის ჯიბეში ილექება. ბევრი აფხაზი თავს შეურაცხყოფილად გრძნობს, რითაც ოპოზიცია სარგებლობს და ხელს მთავრობისა და პრეზიდენტისაკენ იშვერს. საერთოდ, აფხაზეთში ადგილბრივი ხელისუფლების გადადგომათა პროცედურა საკმაოდ სპეციფიკურია: გამოსვლები, გადადგომა, ისევ გამოსვლები, ისევ გადადგომა... იცვლება მხოლოდ გვარები -  ბაღაფში,  ანქვაბი, ხაჯიმბა, ბჟანია... აფხაზეთში ძველი პატრიარქალური ტრადიციებია შენარჩუნებული, აფხაზებს უძრავი ქონების უცხოელებზე გაყიდვა არ სურთ. ეს ეხება მიწის ნაკვეთებსაც. სწორედ ამიტომ ხელშეკრულების გაფორმების შემდეგ აფხაზეთში ჯერ ფარული უკმაყოფილება დაიწყო, შემდეგ პროტესტებმა ქუჩებიც მოიცვა. რა თქმა უნდა, რუსეთი გაღიზიანდა... და აფხაზეთს  მიწოდებულ ელექტრონერგიაზე ფასების ზრდით  დაემუქრა, შეამცირა ფინანსური დახმარებების მოცულობაც.

საბოლოოდ, რუსეთთან ინვესტიციების შესახებ დადებული ხელშეკრულების რატიფიცირების პროცესი შეწყდა - დოკუმენტი პრეზიდენტის ადმინისტრაციის მიერ უკან იქნა გაწვეული, პრეზიდენტი ასლან ბჟანია კი გადადგა.

რუსული სამხედრო-საზღვაო ბაზა

რუსეთმა კარგად იცის, რომ აფხაზეთის ამჟამინდელ ხელისუფლებას რუსეთთან კავშირების გაწყვეტა არ სურს. ხელშეკრულების უარყოფა რუსეთის მფარველობის უარყოფას არ ნიშნავს. ხელისუფლებაც და ოპოზიციაც პრორუსულები არიან. მათ არ შეუძლიათ კრემლის უარყოფა. რუსეთი ნებისმიერ შემთხვევაში აფხაზეთისათვის ფავორიტი იქნება. ამჟამად კრემლი აფხაზეთში [ოჩამჩირეში] სამხედრო-საზღვაო ბაზას აშენებს - ეს გამოწვეულია რუსეთის შავი ზღვის ფლოტის გემებზე და მათ ნავსადგურებზე ყირიმში (სამხედრო-საზღვაო ბაზებზე) უკრაინელების თავდასხმების გახშირება.

აფხაზეთში რუსული სამხედრო-საზღვაო ბაზის მშენებლობის ხელშეკრულება თავის დროზე აწ უკვე გადამდგარმა პრეზიდენტმა ასლან ბჟანიამ გააფორმა მოსკოვში. სამწუხაროდ, მისი მემკვიდრე ამ მხრივ ვერაფერს ვერ შეცვლის.

წყარო: https://www.sueddeutsche.de/politik/abchasien-georgien-russland-schwarzes-meer-kommen-lux.9vqb7tgGHHADhu62KU81B6

ანალიტიკა
«The Guardian»: „ პლანეტაზე მშვიდობის ბედი სასტიკი და დაუნდობელი პატრიარქების ხელშია, რომლებიც მომავალ თაობას მსოფლიო წესრიგის ნანგრევებს უტოვებენ“

„სწორედ იმ დროს, როცა მსოფლიოს უაღრესად ჭირდება ბრძენი უხუცესები, პლანეტაზე მშვიდობის ბედი სასტიკი და დაუნდობელი პატრიარქების ხელშია, რომლებიც მომავალ თაობას მსოფლიო წესრიგის ნანგრევებს უტოვებენ“ - ასეთი სათაური აქვს ბრიტანულ გაზეთ „გარდიანში“ (The Guardian) გამოქვეყნებულ სტატიას, რომლის ავტორია დევიდ ვან რეიბრუკი, ნობელის პრემიის ლაურეატი ფილოსოფიაში ნიდერლანდებიდან.

გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:

მოდით ერთ დელიკატურ საკითხზე მსჯელობას შევეცადოთ: ვისაუბროთ ასაკზე ისე, რომ ეიჯიზმში - ასაკობრივ დისკრიმინაციაში - არ გადავვარდეთ.

არასოდეს არ მომხდარა ისეთი პრეცედენტი პლანეტის თანამედროვე ისტორიაში, როგორიც დღეს არის: მსოფლიოში მშვიდობის ბედი ისეთი ადამიანების ხელშია, რომლებიც საკმაოდ ხანდაზმულები არიან. ვლადიმერ პუტინს და სი ძინპინს 72 წელი შეუსრულდათ, ნარენდრა მოდი - 74 წლისაა, ბენიამინ ნეთანიაჰუ - 75-ის, დონალდ ტრამპი - 79-ის, ალი ჰამენეი - 86-ის.

რასაკვირველია, მედიცინის განვითარების წყალობით, ადამიანები სულ უფრო მეტ ხანს ცოხლობენ და შეუძლიათ აქტიური ცხოვრებით იცხოვრონ, მაგრამ ამის მიუხედავად, დრეს ცვენ მოწმენი ვართ იმ პოლიტიკური ლიდერების რაოდენობის ზრდისა, რომლებიც ასაკის კვალობაზე სულ უფრო ამკაცრებენ საკუთარ ხელისუფლებას, ხშირად თავიანთი ახალგაზრდა კოლეგების ხარჯზე.

გასულ კვირაში ჰააგაში ნატოს ყოველწლიურ სამიტზე ალიანსის ლიდერები, ემანუელ მაკრონის და მეტე ფრედერიქსონის (ორივე 47-47 წლისაა), ჯორჯა მელონის (48 წლის), პედრო სანჩესის (53 წლის) ჩათვლით, იძულებულნი იყვნენ დათანხმებულიყვნენ დონალდ ტრამპის მოთხოვნას სამხედრო ბიუჯეტის გაზრდის შესახებ. ნატოს წევრი ქვეყნების მეთაურების საშუალო ასაკი 60 წელს შეადგენს: გერმანიის კანცლერი 69-ისაა, ხოლო თურქეთის პრეზიდენტი რეჯეფ ერდოღანი - 71 წლის.

ყველა დაეთანხმა სამხედრო ასიგნებათა 5%-იან ზრდას, თუმცა აშკარაა, რომ ეს ციფრო თვითნებურად არის დადგენილი - მისი განხილვა სერიოზული დებატებით არ მომხდარა არც ნატოში და არც წევრი ქვეყნების შიგნით. ამ დროს უფრო მეტად სამხედრო-პოლიტიკური რეალობას კი არ მიექცა ყურადღება, არამედ ჭირვეული ამერიკელი პატრიარქის პატივისცემას და მის აკვიატებულ მოთხოვნას. ნატოს გენერალური მდივანი მარკ რიუტე, რომელიც მხოლოდ 58 წლისაა, ისე შორს წავიდა აშშ-ის პრეზიდენტისადმი მოწიწებაში, რომ დონალდს „მამიკოთი“ (Daddy) მიმართა. ეს დიპლომატია არ არის. ეს მორჩილებაა.

თაობათა კონფლიქტი სხვა არენებზეც ხდება: უკრაინის 47 წლის პრეზიდენტი ვოლოდიმირ ზელენსკი უპირისპირდება მასზე ბევრად უფროსი ასაკის კოლეგას - რუსეთის 72 წლის პრეზიდენტ ვლადიმერ პუტინს. იმავე ასაკის მქონე სი ძინპინი მტრული თვალით უყურებს ტაივანის  პრეზიდენტს, რომელიც კომუნისტ ბელადზე 7 წლით უმცროსია. ბენიამინ ნეთანიაჰუ, რომლის წლოვანება საუკუნის სამ მეოთხედს შეადგენს, აუღელვებლად უყურებს ღაზას სექტორის განადგურებას, რომლის მოსახლეობის საშუალო ასაკი 18-20 წელია. ირანში 86 წლის ლიდერი მართავს ქვეყნის 80-მილიონიან მოსახლეობას, რომელთა საშუალო ასაკი 32 წელია. კამერუნელი 92 წლის პრეზიდენტი პოლ ბია 1982 წლიდან იმყოფება იმ ქვეყნის სათავეში, რომლის მცხოვრებლების საშუალო ასაკს 18 წელი შეადგენს, ხოლო სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა - 62 წელს.

რასაკვირველია, ჩვენ არ ვდგავართ გერონტოკრატიული შეთქმულების წინაშე. ჯერ-ჯერობით არც მოხუცი მოქმედი ლიდერების კლუბი არ არსებობს, რომლებიც მსოფლიოს ბატონობას სიცოცხლის ბოლომდე ესწრაფვიან... მაგრამ არის რაღაც შემაშფოთებელი იმაში, რომ  მშვიდობა ინგრევა სწორედ იმ ადამიანების მიერ, რომელთა ცხოვრება მეორე მსოფლიო ომის შემდომი არქიტექტურით განისაზღვრა. ალი ჰამენეი 6 წლისა იყო, როცა ჯერ გერმანიამ, შემდეგ კი იაპონიამ ხელი უსიტყვო კაპიტულაციას მოაწერეს.

დონალდ ტრამპი 1946 წელს დაიბადა, როცა გაერომ თავისი პირველი გენერალური ასამბლეის სხდომა ჩაატარა. ბენიამინ ნეთანიაჰუ  დაიბადა ისრაელის სახელმწიფოს შექმნიდან ერთი წლის შემდეგ. ნარენდრა მოდი დაიბადა 1950 წელს, როცა ინდოეთი საპარლამენტო რესპუბლიკად გამოცხადდა და ქვეყნის კონსტიტუცია მიიღეს. ვლადიმერ პუტინი ქვეყანას 1952 წლის ოქტომბერში მოევლინა, იოსებ სტალინის სიკვდილამდე რამდენიმე თვით ადრე. ამხანაგი სი ძინპინი - 1953 წლის ივნისში დაიბადა, სტალინის სიკვდილის შემდეგ. რეჯეფ ერდოღანი გაჩნდა 1954 წელს, თურქეთის ნატოში შესვლიდან ორი წლის შემდეგ. ყველა ჩამოთვლილი პირები ომისშემდგომი ეპოქის ბავშვები არიან და ახლა, როცა თავიანთი სიცოცხლის მიჯნას უახლოვდებიან, ისინი, როგორც ჩანს, მზად არიან იმ მსოფლიოს დასანგრევად, რომლებშიც თვითონ დაიბადნენ. ასთი მოქმედება შურისძიებას ჰგავს.

დიახ, საერთაშორისო წესრიგი, რომელიც თეორიულად გარკვეულ წესებს ემყარებოდა, პრაქტიკაში ყოველთვის არეულ-დარეული იყო, ვიდრე ეს ქაღალდზე ჩანდა. მაგრამ, ნებისმიერ შემთხვევაში რაღაც იდეალი არსებობდა, რომლის მიღწევას ყველა თავისებურად ცდილობდა. არსებობდა საერთო მორალური პრინციპები - დიახ, მყიფე, მაგრამ გულწრფელი, რომელიც იმ რწმენას ემყარებოდა, რომლის მიხედვით, კაცობრიობას აღარ უნდა გაემეორებინა მე-20 საუკუნის პირველი ნახევრის მხეცობები და რომ უმჯობესია უთანხმოებები დიალოგისა და დიპლომატიის მეშვეობით მოგვარდეს. დღეს ეს რწმენები აორთქლდა, გაქრა და უმეტესად იმ ადამიანთა გონებასა და სულში, რომლებისთვისაც ყველაზე ძვირფასი უნდა ყოფილიყო და რომელებიც სიკეთის რწმენას ყველაზე მეტად უნდა გაფრთხილებოდნენ.

დღეს უპრეცედენტო მომენტია. წინა მსოფლიო მართლწესრიგის არქიტექტორები - ადოლფ ჰიტლერი, ბენიტო მუსოლინი, იოსებ სტალინი და მაო ძედუნი სულ რაღაც 30-40 წლისანი იყვნენ, როცა ხელისუფლებაში მოვიდნენ. ახალმა თაობამ ახალი მსოფლიო ააშენა, მაგრამ წინა მართლწესრიგის შედეგებს შეეჯახნენ. დრეს ახალი მსოფლიოც ინგრევა იმ ძველი თაობის ადამიანების მიერ, რომლებიც ვერ იცოცხლებენ იმ დრომდე, რათა დაინახონ, როგორი ნანგრევები დარჩება მათი მოქმედებით.

ჩვენ შეიძლებოდა გვქონოდა იმის იმედი, რომ თაობა, რომელსაც ბედმა გაუღიმა და სიცოცხლის ხანგრძლივობა გაუგრძელდა, თავიანთი სიკვდილის შემდეგ სიკეთის, პტივისცემის და გლობალური პოზიტიური ხელმძღვანელობის მემკვიდრეობას დატოვებდა. ამის ნაცვლად ჩვენ მოწმენი ვართ ბოლო ათწლეულებში მომხდარი ყველაზე უარესი რეპრესიების, ძალადობის, გენოციდების, ეკოციდების და საერთაშორისო სამართლის მიმართ უპატივცემლო დამოკიდებულებისა, რომლებსაც ყველაზე მეტად ულმობელი 70-80 წლის მოხუცები სჩადიან და რომლებიც, როგორც ჩანს, უფრო მეტად იმით არიან დაინტერესებული, რომ თავი აარიდონ სამართლებრივ პასუხისმგებლობას, ვიდრე მშვიდობის შენარჩუნებაზე იზრუნონ.

მაგრამ ასე არ უნდა იყოს.

როცა ნელსონ მანდელამ 1999 წელს სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის პრეზიდენტის პოსტი დატოვა, მან ჩამოაყალიბა ორგანიზაცია „უხუცესები“, რომელიც ყოფილ მსოფლიო ლიდერებს აერთიანებდა. ისინი მუშაობდნენ მშვიდობის, სამართლიანობისა და ადამიანის უფლებების მხარდასაჭერად. დღეს, მოქმედებენ რა კონსენსუსის ტრადიციებით და წინა თაობების პოლიტიკოსთა საუკეთესო გამოცდილებით, „უხუცესების“ წევრები ითვლებიან იმის მაგალითად, თუ როგორ შეუძლიათ ასაკოვან ადამიანებს კაცობრიობას მოუტანონ მეტი სინათლე, გამოხატონ თანაზიარობა, იმოქმედონ სინდისით და არა მარტო გავლენითა და ძალით.

პრობლემა მოხუცებულობაში არ არის. პრობლემა იმაშია, თუ როგორი მიზნის მიღწევა სურთ მისი სარგებლობით და რას აძლევენ უპირატესობას. მსოფლიოს არ სურს ისეთი ახალი მოხუცი ძალოვანი პირები, რომლებსაც მმართველის საჭისა და ტახტის დატოვება არ სურთ. მსოფლიოსათვის უკეტესია ის მოხუცი ლიდერები, ის უხუცესები, რომლებიც მზად არიან კომპრომისებისათვის და ადამიანთა ენერგიის სასიკეთოდ წარმართვისათვის. ისინი, ვინც მემკვიდრეობაზე ფიქრობენ არა როგორც პირად დიდებაზე, არამედ როგორც მშვიდობაზე, რომელსაც ისინი თავიათი სიცოცხლის შემდეგ დატოვებენ. ჩვენს დროში გვჭირდება არა ბატონობა, არამედ სიბრძნის გამოვლენა. და ეს, საბოლოო ჯამში, არის ის, რაც მმართველს ლიდერისაგან განასხვავებს.

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.