,
ჩუმი ტრაგედია
დღეს ჩვენს სახლებში ჩუმი ტრაგედიაა, რომელიც ჩვენს ყველაზე ძვირფას საგანძურს, ჩვენს შვილებს ეხება,
ისინი ემოციურად დამანგრეველ სიტუაციაში! მკვლევრები საგანგაშო სტატისტიკას აქვეყნებენ ბავშვებში ფსიქიკური აშლილობების უწყვეტი ზრდის შესახებ, რაც ეპიდემიის მასშტაბებსაც კი აღწევს:
• 5-დან 1 ბავშვს ფსიქიკური დარღვევა აქვს
• ADHD დიაგნოსტიკა გაზრდილია 43% -ით
• მოზარდთა დეპრესია იზრდება 37 %-ით
• თვითმკვლელობის დონე 10-დან 14 წ.-მდე გაიზარდა 200%-ით
რა ხდება, რას არ ვაკეთებთ სწორად?
თანამედროვე ბავშვები ზესტიმულირებულები არიან და ზეუზრუნველყოფილები არიან მატერიალური ნივთებით, მაგრამ სრულიად მოკლებულები არიან ჯანსაღი ბავშვობის ყველაზე მნიშვნელოვან საფუძვლებს :
• ემოციურად მისაწვდომ მშობლებს
• მკაფიო და ცალსახა შეზღუდვებს
• მოვალეობებს
• დაბალანსებულ კვებასა და ადეკვატურ ძილს
• მოძრაობას ზოგადად, განსაკუთრებით კი - ღია სივრცეში, სუფთა ჰაერზე
• შემოქმედებით თამაშს, სოციალურ ურთიერთქმედებებს, თავისუფალ (არასტრუქტურიზებულ) სათამაშო შესაძლებლობებს და მოწყენილობას
ამის ნაცვლად მათ გააჩნიათ:
• განრიდებული მშობლები
• ყველაფრის მიმტევებელი და მომთმენი მშობლები, რომლებიც უფლებას აძლევენ ბავშვს „მართოს სამყარო“ და შემოიღოს წესები
• უფლების შეგრძნება: რომ იმსახურებენ ნებისმიერ რამეს მათი „გამომუშავების“ ან მასზე პასუხისმგებლობის გარეშე.
• არაადეკვატური ძილი და დაუბალანსებელი კვება
• ცხოვრების ნაკლებმოძრავი წესი
• უსასრულო სტიმულაცია, ტექნოლოგიური ძიძები, მომენტალური დაკმაყოფილება და მოწყენილობის მომენტების არარსებობა.
რა ვქნათ?
თუ გვინდა, ჩვენი შვილები ბედნიერი და ჯანმრთელი ადამიანები იყვნენ, უნდა გამოვფხიზლდეთ და დავუბრუნდეთ საფუძვლებს. ეს ჯერ კიდევ შესაძლებელია! ბევრი ოჯახი მომენტალურ გაუმჯობესებას ამჩნევს შემდეგი რეკომენდაციების შესრულების შემდეგ:
• შემოიღეთ შეზღუდვები და გახსოვდეთ, რომ გემის კაპიტანი თქვენ ხართ. თქვენი შვილები უფრო თავდაჯერებულად იგრძნობენ თავს, თუ ეცოდინებათ, რომ თქვენ ახერხებთ შტურვალის მართვას.
• შესთავაზეთ ბავშვებს დაბალანსებული ცხოვრების წესი, სავსე იმ ყველაფრით, რაც სჭირდებათ ბავშვებს და არა იმით, რაც უნდათ. ნუ გეშინიათ მათთვის „არა“-ს თქმის, თუკი მათ უნდათ ისეთი რამ, რაც არ სჭირდებათ.
• მოამარაგეთ სასარგებლო საკვებით და შეუზღუდეთ მავნე.
• გაატარეთ მინ. ერთი საათი მასთან ერთად სუფთა ჰაერზე, დაკავდით ისეთი საქმით, როგორიცაა ველოსიპედით სიარული, სეირნობა, თევზაობა, ფრინველებზე/მწერებზე დაკვირვება.
• ისიამოვნეთ ყოველდღიური საოჯახო ვახშმით სმარტფონებისა და მომცდენი ტექნოლოგიების გარეშე, რათა ყველამ თავი მნიშვნელოვნად მიიჩნიოს
• ითამაშეთ სამაგიდო თამაშები მთელი ოჯახით, თუ ამისთვის პატარები არიან, უბრალოდ ეთამაშეთ მათ.
• ჩართეთ საშინაო მოვალეობებში, სახლის საქმეში ასაკის გათვალისწინებით (ტანსაცმლის დაკეცვა და დაკიდება, საჭმლის ამოლაგება, სუფრის გაწყობა, ძაღლის ჭმევა).
• დანერგეთ ძილის მუდმივი რეჟიმი, რათა ბავშვმა გამოიძინოს, განსაკუთრებით სკოლამდელ ასაკში.
• ასწავლეთ პასუხისმგებლობა და დამოუკიდებლობა. ნუ დაიცავთ ყოველგვარი იმედგაცრუებისა და შეცდომისაგან, ეს დაეხმარება მათ, იყვნენ უფრო გამძლეები და ისწავლონ ცხოვრებისეული პრობლემების გადალახვა.
• ნუ ატარებთ თქვენი შვილის ზურგჩანთას, არ მიუტანოთ დავიწყებული საშინაო დავალება, არ გაუფცქვნათ ბანანი და ფორთოხალი, თუ მათ ეს დამოუკიდებლად შეუძლიათ. თევზის მიწოდების ნაცვლად, ასწავლეთ თევზის დაჭერა.
• ასწავლეთ ლოდინი და დაკმაყოფილების გადავადება.
• მიეცით მოწყენის საშუალება, მოწყენა ეს მომენტია, როცა იღვიძებს კრეატიულობა, ნუ გგონიათ საკუთარი თავი პასუხისმგებლიანი მშობელი იმის გამო, რომ ყოველთვის ართობთ ბავშვებს.
• ნუ იყენებთ ტექნოლოგიებს, როგორც მოწყენილობის საწინააღმდეგო წამალს და ნუ სთავაზობთ მას ბავშვს უმოქმედოდ დარჩენის პირველივე წამს.
• თავი შეიკავეთ ტექნოლოგიების გამოყენებისაგან ჭამის დროს, ავტომობილში, რესტორანში, სავაჭრო ცენტრებში. გამოიყენეთ ეს მომენტები ურთიერთობისა და ბავშვის ტვინის განვითარებისათვის, რათა მან (ტვინმა) იცოდეს, როგორ იმუშაოს , როცა „მოწყენილობის“ რეჟიმშია.
•შესთავაზეთ ბავშვებს, შექმნან იდეების ბანკი , თუ რა გააკეთონ, როცა მოწყენილები არიან.
•იყავით ემოციურად მისაწვდომი თქვენი შვილებისათვის, რათა იურთიერთოთ მათთან, ასწავლოთ თვითრეგულაცია და სოციალური ჩვევები.
•გამორთეთ ტელეფონები ღამით, როცა ბავშვი წვება დასაძინებლად, რათა არ მიიქციოს მისი ყურადღება.
•იყავით თქვენი შვილების რეგულატორი და ემოციური ტრენერი, ასწავლეთ მათ ამოიცნონ და გაუმკლავდნენ თავიანთ იმედგაცრუებას და რისხვას.
•ასწავლეთ მისალმება, ნივთების რიგ-რიგობით გამოყენება, ერთმანეთთან გაცვლა, გაყოფა, მადლობის გადახდა, შეცდომის აღიარება და მობოდიშება (ოღონდაც - არ აიძულოთ!) , იყავით მაგალითი ყველა იმ ღირებულების დაცვის თვალსაზრისით, რომელსაც ასწავლით.
•შეეწყვეთ ემოციურად - გაიღიმეთ, ჩაეხუტეთ, აკოცეთ, წაიკითხეთ, იცეკვეთ, იხტუნეთ, ითამაშეთ და იხოხეთ მათთან ერთად.
მადლობელი ვიქნები, თუ გააზიარებთ."
ლუის როხას მარკოსი, ფსიქიატრი
Article written by Dr. Luis Rojas Marcos Psychiatrist.
https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=669567043510720&id=653944098406348
თარგმნა: ლელა ტყეშელაშვილი
https://www.facebook.com/lela.tkeshelashvili.35/posts/2610319509022394
„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.
ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...
ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.
ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.
„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...
ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.
რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.
ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.
მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.
თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.
