ივლისის მიწურულს, პრემიერი ღარიბაშვილი ჩინეთში იმყოფებოდა ერთკვირიანი ვიზიტით. 29 ივლისს შეხვდა ჩინეთის პრეზიდენტ სი ძიპინს და მასთან ერთად, სრულიად მოულოდნელად გამოაცხდა რომ საქართველო და ჩინეთი სტრატეგიული პარტნიორები ხდებიან.

ხელისუფლების ამ სარისკო ნაბიჯს, იმ პირველ დღეებში ასე თუ ისე მოჰყვა კრიტიკული გამოხმაურება, მაგრამ მალავე ქვეყანას თავს შემზარავი ტრაგედია დაატყდა და თავს დამტყდარმა უბედურებამ ბუნებრივად გადაფარა ხელისუფლების სამომავლოდ საფრთხის შემცველი  ეს ნაბიჯი.

რას ნიშნავს გახდე იმ ავტორიტარული ქვეყნის სტრატეგიული პარტნიორი, რომელიც გვევლინება ოკუპანტი ქვეყნის – რუსეთის მოკავშირედ და მთავარი სტრატეგიული პარტნიორის – აშშ-ს იმ კონკურენტად, რომელიც ზესახელმწიფოდ ქცევისკენ ისწრაფვის და ერთ-ერთ აქტორად გვევლინება  ამ ასპარეზზე? რა ხდება, რა გეოპოლიტიკურ პროსტიტიტიციასთან გვაქვს საქმე და საქართველოსთვის რა საფრთხეებს შეიცავს ჩინეთთან გაფორმებული სტრატეგიული პარტნიორობა?

ამ საკითხებზე ვესაუბრე ესპერტს უსაფრთხოების საკითხებში – ხათუნა ლაგაზიძეს.

 – ქალბატონო ხათუნა, რას ნიშნავს, როცა ქვეყნის სტრატეგიული პარტნიორია აშშ, ევროკავშირი და ხელისუფლება მოულოდნელად სტრაეტეგიულ პარტნიორად აცხადებს ჩინეთს. რა საფრთხეებსა და რისკებს შეიცავს ეს პარტნიორობა?

– მრავალმხრივი საკითხია. ცალსახა და იდიოლოგიზირებულ პასუხს რომ თავი ავარიდოთ, საკმაოდ ვრცელი მსჯელობა მოგვიწევს. ზოგადადაც და მითუმეტეს დღეს, როდესაც  ახალი მსოფლიო წესრიგის ჩამოყალიბების პროცესში ვართ, ზუსტად ის სიტუაციაა, როცა კონტექსტისა  და დროის, პერსპექტივის გათვალისწინებით უნდა გაანალიზო ნებისმიერი ტიპის ურთიერთობა ნებისმიერ ქვეყანასთან. იმ თვალსაზრისით, თუ რა იქნება ხვალ და უახლოეს მომავალში. ყველაფერი უნდა გაანალიზდეს იმ ყველაფრის გათვალისწინებით, რაც დღეს ხდება უკრაინაში, ნატოს საზღვრებთან და ნატოს საჰაერო სივრცეში,

თავდაცვითი ზღუდეების ასაგებად მიცემულმა დრომ, რუსეთს სამწუხაროდ  მანიპულირების მეტი სივრცე გაუხსნა, როგორც დასავლეთთან და უკრაინასთან მიმართებაში, ისე აღმოსავლეთში – აფრიკასა თუ აზიაში, იგივე ჩინეთთან ურთიერთობაში, ვიდრე, ეს იქნებოდა იმ შემთხვევაში, თუ რუსეთს არ ექნებოდა ამოსუნთქვის დრო. ერთი შეხედვით რა შუაშია რუსეთი, ჩვენსა და ჩინეთს შორის გაფორმებულ ხელშეკრულებასთან? სწორედაც შუაშია, რადგან ეს ყველაფერი ზემოქმედებს იმ სივრცეზე, დროზე, რომელშიც საქართველო ოპერირებს, ზემოქმედებს იმ პერსპექტივაზე, რისკებსა და შესაძლებლობებზე, რომელიც საქართველოს უდგას და ჩინეთთან ამ ტიპის ურთიერთობა სწორედ  ამ ყველაფრის გათვალისწინებით უნდა გავაანალიზოთ. გარდა ამისა, ერთმნიშვნელოვნად გასათვალისწინებელია რა  ურთიერთობა აქვთ ჩინეთთან ჩვენს სტრატერგიულ პარტნიორებს, ერთის მხრივ აშშ-ს და მეორესმხრივ ევროკავშირს.

დასავლეთი –

საინფორმაციო ომები და ჩინეთზე ეკონომიკური დამოკიდებულების შემცირების სტრატეგია

უკრაინაში რუსეთის შეჭრის შემდეგ, დასავლეთი იძულებული გახდა რუსეთთან გაეწყვიტა ეკონომიკური კავშირების უმეტესი ნაწილი. ტაივანის საკითხის გააქტიურების პარალელურად კი სერიოზული გამოწვევის წინაშე დადგა – ჩინეთის დასანქცირება და მასთან ეკონომიკური კავშირების გაწყვეტა რომ საჭირო გახდეს, რა დღეში აღმოჩნდება თავად აშშ და ევროკავშირი? ჩინეთთან დასავლეთის ეკონომიკური კავშირები, გაცილებით უფრო მჭიდროა და შესაბამისად, გაცილებით  უფრო მტკივნეული იქნება მისი გაწყვეტა,  ვიდრე ეს იყო რუსეთის შემთხვევაში, რადგან ბევრად მეტი, მათ შორის მნიშვნელოვანი ტექნოლოგიური პროდუქციით არის დაკავშირებული დასავლეთი ჩინეთთან. კოვიდის დროს დაიწყო ჩინეთის, როგორც რეალური საფთხის შეფასება. პირველ რიგში ეს ეხებოდა საინფორმაციო სივრცეს, რადგან  სწორედ მაშინ მოხდა ერთგვარი საინფორმაციო ტრიუმვირატის ფორმირება – ჩინეთის, ირანისა და რუსეთის სახით, რომლებსაც ჰქონდათ ერთიანი დღის წესრიგი, რომლის ამოცანა იყო დასავლეთის  ქვეყნების მოსახლოებისთვის ეჩვენებინათ რამდენად უსუსურია დემოკრატიები და მათი სახელმწიფოების მეთაურები  კოვიდთან ბრძოლისას, მაშინ როდესაც  ჩინეთი არის ერთ-ერთი ყველაზე წარმატებული ამავე ბრძოლაში. სწორედ ამ საინფორმაციო ომმა უბიძგა ევროკავშირისა და ნატოს სტრატკომებს, მხოლოდ რუსული დეზინფორმაციის წინააღმდეგ კი არა, ჩინეთის მიერ მართულ საინფორმაციო ომზეც დაეწყოთ ფიქრი. ეს ურთიერთობა კიდევ უფრო გამწვავდა უკრაინაში ომის დაწყების შემდეგ და ამერიკამ და ევროკავშირმა აირჩიეს ერთის მხრივ, მსგავსი და მეორეს მხრივ განსხვავებული სტრატეგიები ჩინეთის ეკონომიკაზე დამოკიდებულების  შესამცირებლად.

აშშ-მ აირჩია ურთიერთობების მინიმიზაცია, რომ ამერიკის ეკონომიკა გახდეს თვითკმარი და რაც შეიძლება ნაკლებად იყოს დამოკიდებული ჩინეთზე. ჩინეთზე დამოკიდებულების შემცირების თუ შეწყვეტის ეს სტრატეგია ეკონომიკის ფაქტობრივად ყველა სფეროს ეხება. აშშ-სგან განსხვავებით ევროკავშირმა არ აირჩია ასეთი მკვეთრი გზა და მათი პოლიტიკა ჩინეთთან მიმართებაში რისკების შემცირებაზეა ორიენტირებული. ანუ, ევროკავშირი ინარჩუნებს ურთიერთობის მაღალ ხარისხს ეკონომიკის რიგ სფეროებში, მაგრამ იგივე საინფორმაციო ტექნოლოგიებში, განსაკუთრებით როცა საქმე ეხება 5G ტექნოლოგიას, მონაცემთა ბაზებს და ა.შ მათი პოლიტიკა მდგომარეობს იმაში, რომ მკვეთრად  უნდა გაემიჯნონ ჩინეთს. ჩვენ ჩინეთს სტრატეგიული პარტნიორად ვაცხადებთ სწორედ აი, ამ ფონზე, როდესაც ჩვენი ერთი სტრატეგიული პარტნიორი საერთოდ მთავარ მოწინააღდეგედ მიიჩნევს მას და აღებული აქვს გეზი სრულ დივერსიფიკაციაზე, რომ მინიმუმამდე დაიყვანოს ჩინეთის ეკონომიკზე დამოკიდებულება და მეორე სტრატეგიულ პარტნიორს, რომლის კანდიდატის სტატუსის მიღებაც გვსურს, გეზი აქვს აღებული რისკების გამორიცხვასა და ჩინეთის ეკონომიკაზე დამოკიდებულების შემცირებისკენ.

5G – ციფრული ტექნოლოგიები –

აშშ-სა და ჩინეთის დაპირისპირების მთავარი პოლიგონი

გასათვალისწინებელია ის გარემოება, რომ  აშშ დიდ ყურადღებას ამახვილებს ინფორმაციულ ტექნოლოგიებზე, უკვე რამდენიმე წელია რაც დაიწყეს შესაბამისი სტრატეგიის შემუშავება. რომლის თანხმადაც უახლოესი ათწლეულების განმავლობაში, მსოფლიოს ქვეყნების დაბლოკება ინტერესების მიხედვით, მოხდება სწორედ ამ 5G სისტემების შესაბამისად. მხოლოდ ამერიკა და ჩინეთი აწარმოებს  ამ სისტემებს და ავრცელებს მსოფლიოში. აშშ-მ საჭიროდ მიიჩნია, რომ მისი ინტერესების სფეროში მყოფი ქვეყნებისთვის  არათუ შეეთავაზებინა, არამედ მოეთხოვა ესარგებლათ ამერიკული 5G-ით.არადა, ჩინეთმა მოასწრო ამ სერვისის შეთავაზება მთელი რიგი ქვეყნებისთვის და ეს საკითხი სერიოზულად იხილებოდა იგივე ბრიტანეთში, კანადაში, გერმანიაში და ა.შ. რომ არა ომი უკრაინაში, მსოფლიოს მომავალი გადანაწილების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი პარამეტრი სწორედ ეს 5G იქნებოდა, ანუ ვის საინფორმაციო  ველში მოხვდებოდი, ვის ექნებოდა შენს მონაცემთა ბაზაზე კონტროლი. ჩვენ ვცხოვრობთ ციფრულ ეპოქაში, ყველაფრის გაციფრულება ხდება და მალე ვერც ადამიანი და მით უფრო სახელმწიფო, არსებობას ვერ შესძლებს მისი ციფრული მდგენელის გარეშე, ამდენად, მართვის ბერკეტი აღარ იქნება აღარც გაზი, აღარც ნავთობი, იქნება სწორედ ეს – თუ ვის ხელში იქნება მონაცემთა ბაზები შენზე, როგორც პიროვნებაზე და როგორც სახელმწიფოზე. სწორედ ამიტომ აშშ, მის ინტერესთა სფეროში მყოფ ქვეყნებს სთხოვდა ესარგებლათ ამერიკული 5G-ით. ამ ინტერესთა სფეროში  მოხვდა საქართველოც და 2021 წელს გაფორმდა მემორანდუმი, რომლითაც საქართველომ აიღო ვალდებულება ჩინური სისტემები და ტექნოლოგიები (ჰუავეი) ჩაენაცვლებინა ამერიკულით. ჩინეთთან ახლა გაფორმებულ ხელშეკრულებაში კი პირდაპირ წერია ციფრული ტექნოლოგიების სფეროში თანამშრომლობაც. 

 – გამოდის რომ დღევანდელი ხელისუფლება აშშ-სთან გაფორმებული  მემორანდუმის გვერდის ავლას აპირებს.

–  დიახ, ძალიან მნიშვნერლოვანია ეს პუნქტი. პირდაპირ წერია დოკუმენტში: „მხარეები გამოთქვამენ მზადყოფნას ხელი შეუწყონ ორმხრივ ინვესტიციებსა და ვაჭრობას. მხარეები მოახდენენ თანამშრომლობის სტიმულირებას ტრანსპორტის, კომუნიკაციების, ინფრასტრუქტურის მოდერნიზაციის, შუა დერეფნის განვითარებისა და გაძლიერების,  ციფრული ტექნოლოგიების, წარმოების, სარკინიგზო ქსელების განახლებისა და განვითარების, სოფლის მეურნეობისა და სურსათის უვნებლობის, წყლის რესურსების, გარემოს დაცვის, გაუდაბნოებასთან ბრძოლის, წყლის დემინერალიზაციის, სტანდარტებთან შესაბამისობის შეფასების, დასავლეთის სამომხმარებლო ბაზრების მიმართულებით ჩინური პროდუქციის შეუფერხებელი ექსპორტისთვის საქართველოს სატრანზიტო ინფრასტრუქტურის გამოყენების, ტექნოლოგიური მიღწევებისა და ნოუ-ჰაუს გაზიარების, საკადრო რესურსების გადამზადების მიზნით“.

კატეგორიულად ვერ განვაცხადებთ რომ აქ ნახსენები ციფრულ ტექნოლოგიების სფეროში თანაშრომლობის სტიმულირება ეწინააღდეგება თუ არა აშშ-სთან გაფორმებულ მემორანდუმს, მაგრამ მინიმუმ კითხვები უნდა დავსვათ და ამ კითხვებზე პასუხი, მხოლოდ ჩვენ კი არა, ჩვენს სტრატეგიულ პარტნიორს – აშშ-საც სჭირდება, სულ მცირე არსებული მემორანდუმის გადახედვას ხომ არ ითვალისწინებს ჩინეთთან გაფორმებული ეს შეთანხმება?

ამას გარდა, ჩინეთში უკვე არსებობს სოციალური ქულების სისტემა, ერთგვარი სადამსჯელო სისტემა ხელისუფლებისთვის არასასურველი ხედვებისა და კომენტარებისთვის. კერძოდ, თუ ვთქვათ სოციალურ ქსელებში გამოაქვეყნებ ხელისუფლებისთვის არასურველ პოსტს ან კომენტარს, შენ გაკლდება სოციალური ქულები და თუ ამგვარი საჯარიმო სანქციები დაგიგროვდება, შენ შეგეზღუდება რიგი უფლებები, ვეღარ შეიყვან შვილს იმ სკოლაში, სადაც გინდა, გარკვეული დროით შეგეზღუდება წვდომა შენს საბანკო ანგარიშზე და ა.შ. ეს ყველაფერი ისევ და ისევ ციფრული მონაცემთა ბაზების საფუძველზე ხდება. ადამიანის კონტროლის დღემდე არნახულ მექანიზმს იმუშავებს ჩინეთი, მაშინ როდესაც იგივე დასავლეთი, ამ საფრთხეების გასანეიტრალებლად მაქსიმალურად ცდილობს ამ ყველაფრის მოქცევას შესაბამისი საკანონმდებლო რეგულაციის ჩარჩოებში. საფრთხე მართლაც რეალურია – ეს ყველაფერი შესაძლოა გახდეს ადამიანების დამონების არნახული საშუალება.  ბრიტანეთის  პარლამენტი, ამერიკის კონგრესი სერიოზულად მუშაობს ამ საფრთხეების  განეიტრალების საკანონმდებლო ჩარჩოზე და შეზღუდვებზე, რომ არ მოხდეს მონაცემთა ბაზების უკონტროლო გამოყენება ძალაუფლების მქონე ინსიტუტების მიერ. ჩინეთი კი, პირიქით პირდაპირ იყენებს მას ადამიანის სრული კონტროლისთვის.

– და ეს ტექნოლოგიური თანამშრომლობა სწორედ მაგ ჩინური „გამოცდილების“ გაზიარებას ხომ არ ნიშნავს? რომ საქართველოშიც იყოს შემოღებული ეგ სისტემა, მოსახლოებაზე ზემოქმედებისთვის?

– თუ ჩვენ უკრაინის ომის დამთავრების შემდეგ ვერ აღმოვჩნდით ევროპის ახალი უსაფრთხოების არქიტექტურის ქოლგის ქვეშ და აღმოვჩნდოთ ავტორიტარული სახელმწიფოების სარტყელში, მაშინ არაფერი გამორიცხული არ არის და არაფრისგან დაზღვეული არა ვართ, მაგრამ დღეს ამაზე საუბარი ძალიან ნაადრევია.

– ძალიან ხშირად  რაც ძალიან შორი და შორეული გვგონია, ძალიან მალე დგება ხოლმე. მით უფრო ასეთი ნეგატიური მოცემულობები. მით უფრო ამ ხელისუფლების პირობებში.

– ამ ხელისუფლების კეთილგონიერების იმედზე ნამდვილად არ ვარ, უბრალოდ, აშშ-მ იმხელა ძალისხმევა გასწია იმაზე, რომ პარტნიორ ქვეყნებს უარი ეთქვათ უკვე ჩადებულ ინვესტიციებზე და ჩინურიდან ამერიკულ სისტემებზე გადასულიყვნენ, რომ არა მგონია ეს ყველაფერი ასე ყურსმიღმა გაატაროს. ეს ალბათ გახდება  ერთ-ერთი მთავარი თემა და საკითხი ამერიკის ყურადღების, თუკი მას რეალურად  ინტერესი აქვს შერჩენილი საქართველოს მიმართ.

 – როდესაც ქვეყანას ჰყავს სტრატეგიული პარტნიორი და ეს არის აშშ, რა აუცილებლობას წარმოადგენს  მიანიჭო სტრატეგიული პარტნიორის სტატუსი სხვა სახელმწიფოს, მით უმეტეს სტრატეგიული პარტნიორის კონკურენტ სახეოლმწიფოს? ეს რა გეოპოლიტიკურ პოლიგამიასთან გვაქვს საქმე?

 – მთავარი პრობლემა ამ სტრატეგიულ პარტნიორობაში კი არა, ჩვენს ხელისუფლებაშია. რისკი ნაკლები იქნებოდა, ჩვენ რომ ვიცოდეთ რომ ჩვენი ხელისუფლება სახელმწიფოებრივად აზროვნებს და ამ ყველაფერს სახელმწიფო ინტერესებიდან გამომდინარე აკეთებს. პრობლემა ისაა რომ ჩვენი ხელისუფლება სახელმწიფოებრივად, სახელმწიფოს ინტერესებიდან გამომდინარე კი არ აზროვნებს, არამედ ფიქრობს და გარიგებებს დებს საკუთარი ფინანსური ინტერესებითა და კეთილდღეობის კრიტერიუმებით. პრობლემა ესაა, თორემ მე ამ ურთიერთობებს არ ვუყურებ ცალსახად ნეგატიურად. მაგრამ ისევ და ისევ ვიმეორებ, ყველა პუნქტი უნდა იყოს დეტალურად გაანალიზებული, ყველა რისკი და სარგებელი დეტალურად გათვლილი და  ზედაპირზე ამოწეული. პრობლემა არ იქნებოდა, ჩვენ რომ სტრატეგიულად მოაზროვნე, სახელმწიფო ინტერესზე ორიენტირებული ხელისუფლება გვყავდეს, რომელიც რისკებს და სარგებელს სწორად დათვლიდა. მაგრამ დღევანდელი ხელისუფლების პირობებში…

– ნორმალური ხელისუფლება არც დაამყარებდა სტრატეგიულ პარტნიორობას იმ სახელმწიფოსთან, რომელთანაც მის მთავარ სტრატეგიულ პარტიორს მინიმუმამდე დაჰყავს ურთიერთობა, ევროკავშირი კი ამ ურთიერთობის რისკების შემცირებაზეა ორიენტირებული. აი, ამ ფონზე, რა აუცილებლობას წარმოადგენდა ამდენად სარისკო ურთიერთობაში შესვლა? ხომ არ არის აქ სწორედ რუსული კვალი, ანუ პუტინის უშუალო დავალება ამ ხელისუფლების მიმართ?

– მეეჭვება, რადგან თუ ვინმეს აშინებს ჩინეთის გაძლიერება, ეს პირველ რიგში სწორედ პუტინია. როგორც საქართველოს დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ არსებობის პირობა იყო აშშ-ს და ნატოს მხარდაჭერა, სწორედ ასევეა დღეს ჩინეთის მხარდაჭერა რუსეთის, პუტინის ხელისუფლების შენარჩუნების პირობა. განსხვავება ისაა, რომ დასავლეთი ვასალად არ განგიხილავს და სწორედ ამიტომ ცდილობს აქ დემოკრატიის განვითარებას, რომ აქ დემოკრატიული, თავისუფალი და პროგრესზე ორიენტირებული საზოგადოება იყოს. დასავლეთს ასეთი პარტნიორი სჭირდება, მაშინ როცა ავტორიტარულ სახელმწიფოთა შორის ამგვარი, პარტნიორული, თანაბარ რეგისტრში ურთიერთობა გამორიცხულია, ამის ნათელი მაგალითია სწორედ ჩინეთისა და რუსეთის ურთიერთობა.

რუსეთი – ჩინეთის ვასალი

რუსეთი დღეს ფაქტობრივად ჩინეთის ვასალია და მასზე მხოლოდ ეკონომიკურად კი არ არის მიბმული, პოლიტიკურადაც – იგივე გაეროს უშიშროების საბჭოში რუსეთის ინტერესების დაცვა და ა.შ. თუ ვინმეს აწყობს და თუ ვინმეს ინტერესებშია უკრაინაში ომის გახანგრძლივება, თუ ვინმე იგებს ამით, ერთ-ერთი უპირველესად ჩინეთია, იმიტომ რომ სუსტდება როგორც რუსეთი, ასევე დიდი ხნით ევროპის, დასავლეთის და ნატოს ეკონომიკა გადართულია დიდწილად უკრაინის დახმარებაზე და შესაბამისად, ჩინეთთან კონკურენციისთვის ვერ იცლის.

ჩინეთი კავკასიაში

– საჩუქარი თუ კომბალი რუსეთისთვის?!

ცხადია, რუსეთი ძალიან კარგად ხვდება თავის სავალალო მდგომარეობას, მას არანაირად არ აწყობს ჩინეთის შემოსვლა კავკასიაში, მაგრამ იძულებული იქნება შეეგუოს ჩინეთის ყოფნას აქ, ისევე როგორც ეგუება ჩინეთის მზარდ ამბიციებს ცენტრალურ აზიაში. მეტიც, იძულებულია და უწევს კიდეც ჩინეთს ანგარიშს. გინახავთ, რუსის ჯარი სადმე შესულიყოს და უკან თავისი ნებით გამოსულიყოს? ყახაზეთში სწორედ ასე მოხდა. გადატრიალების მცდელობისას, ყაზახეთის პრეზიდენტმა თოყაევმა რუსის ჯარი მიიწვია, რომელიც შევიდა კიდეც კოლექტიური უსაფრთხოების ხელშეკრულების ორგანიზაციის (ОДКБ) ეგიდით, მაგრამ ორ კვირაში კუდამოძუებული გამოვარდა, სწორედ ჩინეთის წყალობით. ისე, რუსი იქიდან გამომსვლელი იყო? მაგრამ ჩინეთმა გამოაბუნძულა. ანუ რეალურად რუსეთი იძულებულია ჩინეთის ინტერესებს გაუწიოს ანგარიში, თუმცა მეორე მხრივ შუა აზიის სახელმწიფოებს ძალიან ეშინიათ რეგიონში ჩინური გავლენის ზრდის. ამიტომაც, ბოლომდე რუსეთის ფეხის ამოკვეთასაც არ ცდილობენ. ერთ-ერთი ყაზახი დიპლომატი მეუბნებოდა, ორ აქლემს შორის გაჭყლეტილი კოზაკი ვართ და თან იმ სიტუაციაში ვართ, როცა რეგიონიდან არც ერთის გასვლა არ გვაწყობს, რადგან ერთიც და მეორეც, უბრალოდ გადაგვყლაპავს, თუ დამბალანსებელი არ ეყოლებათო.

დავუბრუნდეთ ჩვენი საუბრის თემას. გონიერი, სახელმწიფოებრივად მოაზროვნე ხელისუფლება ამ შესაძლებლობას ქვეყნის საკეთილდღეოდ გამოიყენებდა. ერთდროულად ორ საჭადრაკო პარტიას ითამაშებდა, როგორც დასავლეთთან, ისე ჩინეთთან. რატომაც არ უნდა ითამაშო რამდენიმე დაფაზე თუ შენ ეს, როგორც სახელმწიფოს მომგებიან სიტუაციაში გაყენებს?

– რას გულისხმობთ, ორმაგი თამაში რანაირად ჩაგვაყენებდა მომგებიან სიტუაციაში?

– შევეცდები ავხსნა.

ამერიკის ახალი ელჩი და „შუა დერეფანი“

ამერიკის ახალმა ელჩმა, რობინ დანიგენმა კონგრესში მოსმენისას განაცხდა რომ ელჩად დანიშვნის შემთხვევაში  განსაკუთრებულ ყურადღებას დაუთმობდა შუა დერეფნის განვითარების საკითხს. მკითხველისთვის გასაგები რომ იყოს, ეს შუა დერეფანი წარმოადგენს ჩრდილო დერეფნის ალტერნატივას. ესაა გზა, რომლითაც შუა აზიის, აზერბაიჯანის და საქართველოს გავლით ჩინური პროდუქცია გავა ევროპაში და პირიქით. აქამდე ამ პროდუქციის  უდიდესი ნაწილის გადაზიდვა ხდებოდა რუსეთზე გამავალი ე.წ. ჩრდილო დერეფნით. უკრაინის ომამდე შუა დერეფანი დიდად არც იყო აქტუალური, რადგან ითვალისწინებს სარკინიგზო და საზღვაო ტრანსპორტების ცვლას, შეთანხმებული არ იყო ერთიანი სატარიფო პოლიტიკა, ამდენად ძვირი იყო, დროშიც იწელებოდა და ა.შ. მაგრამ ახლა, როდესაც რუსეთი სანქცირებულია და ეს სანქციები კარგა ხანს გასტანს, შუა დერეფანმა აქტუალობა შეიძინა. მის განვითარებაზე საუბრობს როგორც აშშ-ს ახალი ელჩი, ისე საუბარია ჩინეთთან გაფორმებულ ამ ხელშეკრულებაშიც, რომ მხარეები მოახდენენ თანამშრომლობის სტიმულირებას შუა დერეფნის განვითარებისა და გაძლიერებისთვის.  წელს, შუა დერეფნით, საქართველოს გავლით ტვირთბრუნვა გასულ წელთან შედარებით 6-ჯერ და 2020-თან შედარებით 10-ჯერ არის გაზრდილი. გასაგებია რომ იქ მილიარდობით ტონაზეა საუბარი, ჩვენ შემთხვევაში კი სულ 3 მილიონ 600 ტონა გადაიზიდა წელს, მაგრამ ყოველ შემთხვევაში პერსპექტივა დიდია. ცალკე თემაა, ანაკლიის პორტი რომ გაკეთებულიყო, ჩვენი რკინიგზა რომქცეულიყო ჩქაროსნულ რკინიგზად, როგორც იყო ჩაფიქრებული, ცხადია  საქართველოს გამტარუნარიანობა იქნებოდა შეუდარებლად მაღალი.  მაგრამ მოდი დღევანდელ მოცემულობას დავუბრუნდეთ, როცა ამერიკის ახალი  ელჩი ერთ-ერთ პრიორიტეტად სახავს შუა დერეფნის პერსპექტივის განვითარებას და ამავდროულად ამ შუა დერეფნის კონტროლი არის ჩინეთის ერთ-ერთი ინტერესი საქართველოში. ამას გარდა, ეს ხელშეკრულება ასევე ითვალისწინებს თანამშრომლობას ყველა სახის  ტრანსპორტის, კომუნიკაციების სფეროში.

ჩინეთი – ახალი გლობალური მოთამაშე შავ ზღვაში

საქართველოს გავლით?!

ჩინეთს იმთავითვე ჰქონდა და ახლაც ექნება ინტერესი ანაკლიის პორტის მიმართ, იმიტომ რომ ამ პორტის მეშვეობით ჩინეთი შედის შავ ზღვაში. როდესაც პუტინმა 2007 წლის მიუნხენის კონფერენციაზე განაცხადა, რომ აღარ დაუშვებდა შავ ზღვაში ნატოს გავლენის გაფართოებას, ნატომ ეს მუქარა ყურს მიღმა გაატარა. მაშინდელი ამ შეცდომის შედეგს იმკის არა მხოლოდ საქართველო და უკრაინა, არამედ მთელი ნატო,  რომლის მთელი ძალისხმევა მიმართულია იმაზე რომ მის საზღვრებთან არ მიაღწიოს ომმა და რეალურად, ნატოს ეკონომიკები და შეიარაღება უკრაინაში იბრძვის ნატოს საზღვრების დასაცავად. გარდა ამისა, იმის გამო რომ დასავლეთღმა ყური არ ათხოვა პუტინის მაშინდელ მუქარას, დღეს ევროპის, აზიის, აფრიკის რიგი ქვეყნები ლამის შიმშილის ზღვარზეა, იმიტომ რომ  რუსი თავს უფლებას აძლევს, შავ ზღვაში, თავისუფალი  მიმოსვლა შეზღუდოს და უკრაინული მარცვლეულის გატარებას დაემუქროს. აი, სადამდე მივიდა მაშინდელი დაუდევრობა. აშშ-ში უკვე მეორე წელია  სერიოზულად  მუშაობენ შავი ზღვის სტრატეგიაზე, როგორ შეამცირონ, როგორ დაიყვანონ მინიმუმადე რუსეთის გავლენა შავ ზღვაზე. და ახლა რა ხდება? შავ ზღვაზე შემოდის ახალი მოთამაშე – ჩინეთის სახით. აბა,  საქართველოსთან სტრატეგიული პარტნიორობა სხვა რას ნიშნავს? თუ ამერიკელებმა ესეც ყურს იქით გაატარეს და გულგრილად მოეკიდნენ, ეს მარტო საქართველოს პრობლემა აღარ იქნება, შავი ზღვა აღარ იქნება მხოლოდ ნატოსა და რუსეთს შორის საჯილდაო, ჩინეთი შემოვა შავ ზღვაში. ამიტომაც ვამბობ მე,  ეს ხელშეკრულება ბევრი დადებითი იმპულსის მომტანი შეიძლება გახდეს დასავლეთის გამოსაფხიზლებლად. ჩვენ რომ გონიერი ხელისუფლება გვყავდეს, როგორიც დღეს არ გვყავს,  ხომ წარმოგიდგენია, ამ მოცემულობას როგორ კოზირად გამოიყენებდა დასავლეთთან ურთიერთობაში, როგორ დაასაბუთებდა საკუთარ განუმეორებლობას და როგორ აიწეოდა ამ შემთხვევაში საქართველოს ფასი. ახლა კი სერიოზული გამოწვევის წინაშე დგას არა მარტო საქართველო, არამედ, როგორც უკვე ვთქვით დასავლეთიც.

საზღვაო სავაჭრო გზები –

მომავალი მსოფლიო გეოპოლიტიკის კონტურები

საიდან შემოუარა ჩინეთმა შავ ზღვას?!ჩინეთის მიერ ინვესტიციების ჩადების გეოგრაფიას რომ მივადევნოთ თვალი, ეგრევე, ყოველგვარი განსაკუთრებული  ცოდნის გარეშე თვალში გეცემა რომ აქცენტს აკეთებს სწორედ პორტებზე, რადგან ყოველგვარი გავლენები წყდება ზღვაში, ვინ  გააკონტროლებს საზღვაო და არა მარტო საზღვაო სავაჭრო გზებს. მას უკვე აქვს პორტები საბერძნეთში, იტალიაში, მის ხელშია ირანის უმნიშვნელოვანესი სტრატეგიული პორტი, ასევე ჩინეთის გავლენის ქვეშ არის შრილანკის პორტი, და ა.შ. მაგრამ განსხვავება ჩვენსა და იგივე იტალია-საბერძნეთს შორის არსებითია. საბერძნეთი და იტალია ნატოს  წევრი სახელმწიფოებია და რისკები,  რომელიც შეიძლება საქართველოში ამოიზარდოს, იქ  იმთავითვე განეიტრალებულია. მე ვფიქრობ, რომ საქართველოსა და ჩინეთს შორის გაფორმებული ეს ხეშლეკრულება განხილვის საგანი უნდა გახდეს არა მხოლოდ ჩვენთან, არამედ ამერიკაშიც, ნატოშიც. კარგად უნდა დააკვირდნენ შავ ზღვაზე ჩინეთის შემოსვლის ამ მცდელობას. ასევე იმას, თუ რას ნიშნავს ციფრულ ტექნოლოგიებში თანამშრომლობის სტიმულირება, იმის გათვალისწინებით, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია აშშ-სთვის 5G-ისსაკითხი. წინააღმდეგშემთხვევაში, ჩვენვეწერებითავტორიტარულისახელმწფოების კლუბში, ძნელი სათქმელია რამდენი წლით თუ ათწლეულებით.

საქართველო ავტორიტარული სახელმწიფოების სარტყელში?!

კიდევ ვიმეორებ, ამ ხელშეკრულებამ შესაძლოა დადებითი როლიც ითამაშოს და გახდეს დასავლეთის უფრო აქტიური პოზიციის მაპროვოცირებელი საქართველოს და შავი ზღვის მიმართ, წინააღმდეგ შემთხვევაში, საქართველო შეიძლება დიდი ხნით ჩარჩეს ავტორიტარული სახელმწიფოების სარტყელში.

ამ თემასთან უშუალო კავშირშია ის ნოსტალგიური პასაჟებიც, რაც ამ ხელშეკრულებაში ვნახე – პარტიებს შორის თანამშრომლობის წახალისება. კი,  „ოცნებას“ რეალურად ბევრიც არაფერი უკლია  კომუნისტურ პარტიამდე, მაგრამ ამგვარ ფორმულირებას მაინც  აშკარად კომუნისტური პარტიის  ნოსტალგიის მძაღე სუნი აქვს. 

კიდევ ერთი დამაფიქრებელიდეტალი. ცოტა ხნის წინ ამერიკაშას სტუმრობდა იტალიის პრემიერი, ჯორჯა მელონი, რომელმაც ბაიდენთან  შეხვედრის შემდეგ უარი თქვა „ერთისარტყელი, ერთიგზის“ (BRI) ხელშეკრულების განახლებაზე. მიზეზად დასახელდა, რომ აშშ-ში განიხილეს სხვა ალტერნატივები. როგორც ჩანს, აშშ-ს ინტერესშია ალტერნატიული საკომუნიკაციო დერეფნებით დაქსელოს ევროპა, აღარაფერს ვამბობ სამხრეთ ჩინეთის ზღვის, წყნარი და ინდოეთის ოკეანის რეგიონებზე. ეს ინტერესი არის ძალიან მაღალი, ამ ტიპის კონკურენცია  კი იმ შემთხვევაშია კარგი ჩვენი ტიპის ქვეყნებისთვის, თუ ქვეყანას სახელმწიფოებრივად მოაზროვნე ხელისუფლება მართავს. ჩვენ რომ ამ რისკების და შანსების გამააზრებელი ხელისუფლება გვყავდეს, ეს არის ასწლეულების შანსი ქვეყნისთვის.

– შუა დერეფნის თემას რომ დავუბრუნდეთ, ამ დერეფნის მიმართ ინტერესს არ მალავს არც აშშ, არც ჩინეთი, როგორ წარიმართება პროცესები?

– შუა დერეფნის მიმართ ჩინეთის  ინტერესი და მონაწილეობა რომ იქნება, ეს უკვეცალსახაა და ამას არაფერი შეცვლის, მაგრამ გასააზრებელია, როგორც აღვნიშნეთ რისკებიც და შესაძლებლობებიც.

საქართველო: ჩინეთისა და დასავლეთის

დაპირისპირების თუ თანამშრომლობის პოლიგონი

არ ვამბობ რომ ჩინეთთან ურთიერთობაზე უარი უნდა ვთქვათ, პირიქით ბევრი სასიკეთო რამ შეგვიძლია მივიღოთ ამ ურთიერთობიდან, მაგრამ ბალანსისა და უსაფრთხოებისთვის ისევ და ისევ ევროპული და ამერიკული ინტერესებიც ჩავაფინოთ. იგივე, როდესაც საქმე ეხება ინფრასტრუქტურულ პროექტებს, გზებს, „შუა დერეფნის“ ორივე ბოლო ჩინეთში ხომ არაა? ეს გზა ხომ ევროპისკენ მიდის? და თუ ამ გზაში ჩინური ფული ჩაიდება, იქ ევროპული ფულიც  უნდა ჩაიდოს იმდენი, რომ მონოპოლია არ ჰქონდეს ჩინურ კაპიტალს. ეს არის ყველანაირი რისკებისგან გადაზღვევის გზა.  ეს სტრატეგიული პარტნიორობა იმ ტიპის კონსორციუმების ასაგებად უნდა იყოს გამოყენებული, სადაც ყველა დაინტერესებული მხარე იქნება წარმოდგენილი და  ამ შემთხვევაში ჩვენ ნაკლები რისკით მაქსიმალურ სარგებელს და მოგებას ვნახავთ. ამასთან, არის სფეროები, სადაც ჩინეთის დაშვება, ჩვენი და ჩვენი მთავარი სტარტეგიული პარტნიორის საერთო ინტერესებიდან გამომდინარე, მაქსიმალურად შეზღუდული უნდა იყოს.

დასასრულს, კიდევ ერთხელ გავუსვამ ხაზს, რომ ჩემთვის ჩინეთთან სტრატეგიული პარტნიორობის ხელშეკრულების მთავარი ძარღვი მაინც ის არის, რომ იქნებ გამოფხიზლების ზარის  შემოკვრის ტოლფასი აღმოჩნდეს დასავლეთისთვის და ეს ყველაფერი გახდეს ამერიკის „დიდი გამოღვიძების“  მაპროვოცირებელი, დაჩქარდეს ჩვენი ინტეგრაცია ნატოში. ნატოში ინტეგრაციამდე კი, ისევ და ისევ ნორმალური ხელისუფლება რომ გვყავდეს, ჩინეთს გამოიყენებდა რუსული ექსპანსიის შესაკავებლად, ისევე როგორც ყაზახეთი იყენებს ჩინეთს რუსეთის დასაბალანსებლად.

რეზო შატაკიშვილის ბლოგი