USD 2.7102
EUR 3.1127
RUB 3.3361
თბილისი
არტემ ერქომაიშვილის მიერ საკუთარი გასვენებისთვის ჩაწერილი გურული ზარის აღმოჩენის ისტორია
თარიღი:  1933

არტემ ერქომაიშვილის უნიკალურ ჩანაწერს , სულ ახლახანს, ანსამბლ " ადილეის" წევრი, ფოლკლორის ცენტრის არქივარიუსი სანდრო ნათაძე, შეიძლება ითქვას, ბედნიერი შემთხვევითობის შედეგად გადააწყდა.

მან ერთ-ერთ პროექტზე მუშაობისას, ეროვნულ არქივში ეთნომუსიკოლოგ კახი როსებაშვილის მასალებში, სოფელ მაკვანეთში ექსპედიციისას გაკეთებულ ჩანაწერებს მიაგნო .

"ვხედავ წერია „ოზურგეთის მაზრა. სოფ. მაკვანეთი - 1966 წელი.“ კლასგარეშედ დამაინტერესა მაკვანეთში რა ჰქონდა ჩაწერილი კახის, გავყევი და აღწერა - „არტემ ერქომაიშვილი 3 ხმა“, „აღდგომის და მიცვალებულის საგალობლები“. ცოტა მოვიფშვნიტე თვალები, ვიცოდი, რომ 1966 წელს ჩაწერილი აღდგომის საგალობლები, არტემისგან ჩაწერილი, კახის გადატანილი ჰქონდა ნოტებზე და გამოიცა კიდეც, თუმცა ამის აუდიო ჩანაწერები თუ არსებობდა არ ვიცოდი." - ყვება სანდრო ნათაძე და ანზორ ერქომაიშვილის მონათხრობს იხსენებს, თუ როგორ ჩაწერა მისმა მარტოდ დარჩენილმა ბაბუამ, არტემ ერქომაიშვილმა, სამგლოვიარო საგალობლები, გამომდინარე იქიდან, რომ ამ ჰანგების მცოდნე კაცი აღარავინ აღარ იყო და არ უნდოდა მის დაკრძალვას იმ ჰანგების გარეშე ჩაევლო, რომელსაც მთელი ცხოვრება შესწირა, ამიტომ ადგა და ორი მაგნიტოფონის საშუალებით ჩაწერა სამგლოვიარო წესის საგალობლები საკუთარი გასვენებისთვის! როგორც ანზორ ერქომაიშვილი იხსენებდა , ამ ჩანაწერების გაკეთების შემდეგ, ერთ წელიწადში, 1967 წელს არტემიც გარდაიცვალა და არტემის მიერ შესრულებული საგალობლები მისსავე გასვენებაში აუჟღერებიათ.

წლების შემდეგ, ანზორ ერქომაიშვილს მოუძიებია სახლში ეს ბაბინა და ჩამოუტანია თბილისში, მიშა კილოსანიძესთან გასაციფრებლად. იმ დღეებში ორივე ერთად საზღვარგარეთ მიდიოდნენ, ამიტომ შეუნახავთ ეს ბაბინა, რომ ჩამოსვლისთანავე გაეციფრებინათ. ჩამოსულებს კი ადგილზე აღარ დახვედრიათ. ეს ჩანაწერი უკვალოდ დაიკარგა. სანდრო ნათაძე რამდენიმე წლის წინ მიშა კილოსანიძესაც დაუკავშირდა, თუმცა უშედეგოდ, ჩანაწერების კვალი გაქრა.

ურულ-აჭარული გუნდი ა. ერქომაიშვილისა და ვ. სიმონიშვილის  ხელმძღვანელობით - 1917-18 წელი

ყველაფერი კი თავიდან მაშინ დაიწყო, როდესაც სანდრომ ეროვნულ არქივში ეთნომუსიკოლოგ კახა როსებაშვილის კატალოგს მიაგნო. სანდრო ნათაძე : " ერთადერთი რაც თავში აზრად მომდის, არის ის, რომ სწორედ ესაა ის ჩანაწერები, რაც დღემდე დაკარგულად მიიჩნეოდა, თუმცა ეს მხოლოდ ვარაუდი იყო, რასაც ვერაფრით ვერ ვამტკიცებდი. ჩანაწერები ადგილზე მოვისმინე, რა თქმა უნდა , იყო განცვიფრება და ამ განცვიფრების ფონზე გამოვედი ერ. არქივიდან, პირველი ვისაც დავურეკე იყო Ilia Jgharkava, რომელსაც სულ სხვა დამოკიდებულება აქვს არტემთან . ასევე, მას კოლოსალური სამუშაო აქვს ჩატარებული მის ჩანაწერებზე, ბოლო-ბოლო მარტოდთქმული მარგალიტები Pearls of Georgian Chant-ის ავტორია .

ჩემი თეორია კი, რომლის მიხედვითაც კახიმ ჩაწერა ეს საგალობლები მაკვანეთში, შემდეგ არტემის თხოვნით სამგლოვიარო საგალობლები გადაუწერა ცალკე ბაბინაზე, რომელიც ან დაუტოვა, ან გაუგზავნა და სწორედ ის, დატოვებული ასლია დაკარგული, ორიგინალი კი აქ იყო ერ. არქივიში, ილიამ თან გაიზიარა ეს აზრი, თან სკეპტიკურადაც შეხედა და დაუშვა, რომ შესაძლებელია ის კიდევ სხვა ჩანაწერები იყო. ასევე, ერთ-ერთი პირველი ვისაც ეს ამბავი გავუზიარე იყო Brian Fairley რომლის სადისერტაციო ნაშრომის თემა იყო მრავალ არხზე ჩაწერილი ქართული ხალხური სიმღერები. ბრაიანი ძალიან იყო დაინტერესებული არტემის ამ „დაკარგული“ ჩანაწერებით, ამ თემაზე ერთი საინტერესო სტატიაც აქვს დაწერილი. ვიცოდი გაუხარდებოდა და დავურეკე. მოლოდინი გამართლდა.

იქვე ვუთხარი რასაც ვფიქრობდი, ამ ჩაწერების ისტორიაზე, ბრაიანი დაფიქრდა რამდენიმე წამით და მეუბნება - „მართალი ხარ, სანდრო!“ და მიგზავნის ხელოვნების სასახლის არქივში ნანახ წერილს, რომელსაც კახი როსებაშვილი წერს არტემ ერქომაიშვილს:

„გამარჯობათ არტემ ბაბუ! მოგიკითხავთ დიდი პატივისცემით. იმედია კარგად იქნებით. გიგზავნით საგალობლების ჩანაწერს, იმ საგალობლებისას, რომლებიც თქვენ გინდოდათ. თუ ჩანაწერის ხარისხი არ მოგეწონოთ მე ნუ დამაბრალებთ და ნუ დამემდურებით, რადგან ჩვენ რომ ვწერდით ის აპარატურა არ იყო მაღალხარისხოვანი და უკეთესი ჩანაწერის გაკეთება ვერ მოხერხდებოდა, თუმცა ბევრს ვეცადე გამეუმჯობესებინა. თითქოს უკეთესი გამოვიდა, მაგრამ არ ვიცი თქვენ როგორ მოგეწონებათ.“

ასე აღმოაჩინა სანდრო ნათაძემ იმ გურული ზარის აუდიოჩანაწერი, რომელიც არტემმა საკუთარი გასვენებისთვის ჩაწერა.

კახი როსებაშვილის წერილი კი არტემის მიმართ ასე სრულდება : „იმედია მოსასმენად გამოდგება“ ეს უნიკალური საარქივო მასალა ახლა ინტერნეტში ყველასთვის ხელმისაწვდომია.

ჩანაწერი - https://soundcloud.com/

ფოლკლორის ცენტრი

• Folklore Centre

#არტემერქომაიშვილი

#თამარმამალაძე

#ორისიტყვახალხურსიმღერაზე

საზოგადოება
მეუფე შიო - განსაკუთრებით გვამხნევებს ღირსი გაბრიელის სიტყვები, რომ სულიწმინდის მადლს არასდროს დაუტოვებია საქართველო და არც არასდროს მოაკლდება

მხოლოდ გულმოწყალე ადამიანმა შეიძლება დაიმკვიდროს სასუფეველი, - ამის შესახებ საპატრიარქო ტახტის მოსაყდრემ, სენაკისა და ჩხოროწყუს მიტროპოლიტმა შიომ (მუჯირი)სულთმოფენობიდან ოცდამეერთე კვირას, ღირსი გაბრიელ აღმსარებლისა და სალოსის ხსენების დღეს ქადაგების დროს განაცხადა.

მიტროპოლიტის თქმით, ცათა სასუფევლის დამკვიდრებისთვის საჭიროა, ისე მოვალბოთ ჩვენი გული, რომ მასში შემოვიდეს სულიწმინდის მადლი, რომელიც ფერს უცვლის ადამიანს...

მისივე განცხადებით, დღევანდელ მსოფლიოში, როდესაც ასეთი სულიერი ძნელბედობაა, ჩვენ განსაკუთრებით გვამხნევებს ღირსი გაბრიელის სიტყვები, რომ სულიწმინდის მადლს არასდროს დაუტოვებია საქართველო და არც არასდროს მოაკლდება“.

„სახელითა მამისათა და ძისათა და სულისა წმინდისათა.

ძვირფასო მამებო, დედებო, ძმებო და დებო, გილოცავთ დღევანდელ კვირა დღეს, რომელიც დაემთხვა ღირსი გაბრიელ სალოსისა და აღმსარებლის ხსენებას. შეგვეწიოს მისი მადლი და ლოცვა ჩვენ და სრულიად საქართველოს.

გადმოგცემთ მისი უწმინდესობის და უნეტარესობის, კათოლიკოს-პატრიარქ ილია II-ის მოლოცვას და კურთხევას.

დღეს წაკითხული იყო იგავი სახარებიდან მდიდარსა და ლაზარეზე. ეს ორი ადამიანია, ორი სახეა წარმოდგენილი ჩვენ წინაშე. მდიდარს საერთოდ არ ენაღვლებოდა, რომ მის კართან იწვა მძიმე ავადმყოფი და გლახაკი, სრულიად გულგრილი იყო მისი ბედისადმი. ლაზარე კი ძალიან მოკრძალებული იყო. მას ის კი არ უნდოდა, რომ მდიდრის სუფრიდან ლანგრით მიეტანათ მისთვის საჭმელი, არამედ იმას ნატრობდა, რომ ძირს დაცვენილი ნამცეცი მაინც შეხვედროდა. იმდენად ავად იყო, რომ სიარულიც კი არ შეეძლო. ამ მდიდარს ეს ამბავი სრულიად არ აღელვებდა, ის იმდენად გართული იყო თავისი ნადიმებით და ფუფუნებით. გარდაცვალების შემდეგ ყველაფერი შეიცვალა, ღარიბი აღმოჩნდა აბრაამის წიაღში, მდიდარი კი - ცეცხლოვან გეენიაში, ჯოჯოხეთში.

რატომ მოხდა ასე? რაზეა ეს იგავი, საერთოდ?

ეს იგავი არის მოწყალებაზე. ასე იმიტომ მოხდა, ძვირფასო ძმებო და დებო, რომ ღმერთი არის მოწყალე. მხოლოდ გულმოწყალე, მოწყალე გულის მქონე ადამიანმა შეიძლება დაიმკვიდროს სასუფეველი. ვერცერთი ულმობელი, ვერცერთი უსიყვარულო, სასტიკი, ბოროტი ადამიანი სასუფეველს ვერ დაიმკვიდრებს, რაგინდ ბევრი დამსახურება ჰქონდეს ამ დედამიწაზე, იმიტომ რომ ცათა სასუფეველი არ არის ის, რაც გაიცემა რაღაც დამსახურებების სანაცვლოდ, არამედ ცათა სასუფევლის დამკვიდრებისთვის საჭიროა, ისე მოვალბოთ ჩვენი გული, რომ მასში შემოვიდეს სულიწმინდის მადლი, რომელიც ფერს უცვლის ადამიანს და ხარბიდან გადააქცევს ხელგაშლილად, ამპარტავნიდან - თავმდაბლად, შურიანიდან - მოსიყვარულედ, ნაყროვანიდან - მმარხველად და ა. შ. არცერთი ულმობელი ადამიანისთვის, ვინც არ არის მოწყალე გულის მქონე, ეს ფერისცვალება შესაძლებელი არ არის. ვერ მოხდება ეს სასწაული მის სულში. ვიმეორებ: რატომ? - იმიტომ, რომ ასეთი ადამიანის სულში სულიწმინდის მადლი ვერ შემოდის.

ამიტომ მთელი ცხოვრება უნდა იღვაწოს ადამიანმა ქმედით სიყვარულში, რომ ეს ლმობიერება და მოწყალება ისწავლოს. სწორედ ამაზეა დღევანდელი იგავი, რომ ვისწავლოთ ეს თვისებები, ეს სათნოებები და ჩვენი ცხოვრების შედეგად ამ მდიდრის მსგავსად არ აღმოვჩნდეთ ცეცხლოვან გეენიაში, არამედ მოვემზადოთ მარადისობასთან შესახვედრად. ეს ცხოვრება იმისთვის გვაქვს მოცემული, რომ ღირსეულად მოვემზადოთ მარადისობაში გადასვლისთვის, როცა იქნება სამსჯავრო ჩვენი, როცა წარვდგებით სამსჯავროზე. თუმცა სამსჯავრო არის მთელი ცხოვრება, ადამიანი ამ ცხოვრებაშივე გამოუტანს განაჩენს თავის თავს და აკეთებს არჩევანს, თუ სად იქნება მარადისობაში.

თუ ამ ცხოვრებაში შეიძინე შური, უმოწყალობა, სიძვა, ვერცხლისმოყვარეობა, ამპარტავნება და სხვა ასეთი ვნებები, მარადისობაშიც თან წაგყვება ეს თვისებები, იქაც ასეთი იქნები. მაგრამ უფალს უნდა, რომ შეიძინო სიმდაბლე, სიყვარული, ლოცვა, მოთმინება, სულგრძელება, მოწყალება. რატომ? - იმიტომ, რომ თვითონ არის ასეთი უფალი ჩვენი იესო ქრისტე; და თუ ეს თვისებები გექნება, მაშინ ის თავისთან წაგიყვანს და გაცხონებს.

ძვირფასო ძმებო და დებო, მაგრამ ეს ადამიანის დახმარების გარეშე შეუძლებელია. თუ ადამიანს ეს არ უნდა, ყველაფერი ამაო იქნება, ხოლო თუ უნდა და იღვწის ამისთვის, მაშინ უფალი აუცილებლად შეეწევა მას, განკურნავს ამ ვნებებისგან და აცხონებს.

ასე რომ, დავფიქრდეთ ამ იგავზე: ვინ ვართ ჩვენ - მდიდარი თუ ლაზარე? და თუ ჩვენს თავში ჯერ კიდევ ვხედავთ ამ უმოწყალო მდიდრის თვისებებს, გონს მოვიდეთ, სანამ კიდევ გვაქვს ფიზიკური და სულიერი ძალები, რომ ფერი ვიცვალოთ და გამოვსწორდეთ.

დღეს არის ღირსი გაბრიელ სალოსისა და აღმსარებლის ხსენება. საოცარი სიხარული სუფევს დღეს ჩვენს მსახურებაზე, ძალიან ბევრი ხალხია შეკრებილი. გილოცავთ ამ დღესასწაულს. შეგვეწიოს მამა გაბრიელის ლოცვა და მადლი.

იგი იყო სრულიად გამორჩეული ადამიანი და მოღვაწე ჩვენი ეკლესიის უახლეს ისტორიაში. მოგეხსენებათ, ის მოღვაწეობდა ათეისტურ პერიოდში და მრავალ ადამიანს გაუნათა გზა უფლისკენ, რისთვისაც იგი მრავალჯერ ტანჯეს, დევნეს, გვემეს და დააპატიმრეს. ის ამ თავის დიდ სულიერებას ფარავდა სალოსობის ღვაწლით. ამის გამო, მრავალჯერ შეშლილი ეგონათ, მაგრამ, როგორც ამბობს პავლე მოციქული: „სულელი იგი ღვთისა უბრძენეს არს კაცთა“ (1 კორ. 25). თავისივე სიცოცხლეში ის მრავალ სასწაულს აღასრულებდა და მისი გარდაცვალების შემდეგ კიდევ უფრო მეტი სასწაული სრულდება, ადამიანები მოდიან არამხოლოდ საქართველოს სხვადასხვა კუთხიდან, არამედ მსოფლიოს სხვადასხვა მხარიდან და წმინდა გაბრიელის ლოცვით უფალი მათ უსრულებს თხოვნას და ანიჭებს სულიერ და ხორციელ კურნებებს.

დღეს, დღევანდელ მსოფლიოში, როდესაც ასეთი სულიერი ძნელბედობაა, ჩვენ განსაკუთრებით გვამხნევებს ღირსი გაბრიელის სიტყვები, რომ სულიწმინდის მადლს არასდროს დაუტოვებია საქართველო, საქართველოს არასდროს მოჰკლებია სულიწმინდის მადლი და არც არასდროს მოაკლდება.

მაშ, დღეს, მისი ხსენების დღეს, განსაკუთრებით ვევედროთ ღირს გაბრიელს, აღმსარებელსა და სალოსს, რომ მისი ლოცვით უფალმა დაიფაროს და გააძლიეროს ჩვენი ქვეყანა, ჩვენი ეკლესია, გააძლიეროს და ადღეგრძელოს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი ილია II და შეგვეწიოს ღირსი მამა გაბრიელი, რომ ამ ლაზარეს მსგავსად, უფალმა დაგვამკვიდროს აბრაამის წიაღში, რათა დავტკბეთ იმ გამოუთქმელი სიკეთეებით, რომლებიც „თვალს არ უნახავს და ყურს არ სმენია“ (1 კორ. 2,9), რისი ღირსიც დაე, გავმხდარიყავით მადლითა და კაცთმოყვარებითა უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტესითა, რომელსაც შვენის ყოველი დიდება, პატივი და თაყვანისცემა, თანა მამით და სულიწმინდითურთ, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე. ამინ.

ჩვენთან არს ღმერთი!“, - განაცხადა მეუფე შიომ.

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.